3784500912

36

Grzegorz Dziamski

pomiędzy rzeźbą i hamburgerem, rzeźbą i szminką do ust, rzeźbą i odsłoniętymi przez mini spódniczki damskimi kolanami (London Knees, 1966); happeningi. W pisanym kilkanaście lat później komentarzu Hig-gins dołączył do intermediów sztukę performance (performance art), poczynił też bardzo istotną uwagę. Żaden artysta nie może być przez dłuższy czas artystą intermediów, ponieważ w sztuce intermediów, jak w każdej sztuce, liczy się otwierany przez dzieło horyzont poznawczy, a nie stosowane przez artystę środki.

Termin „multimedia” odnosił się pierwotnie, w latach sześćdziesiątych, do prezentacji korzystających z różnych środków przekazu, do tzw. mixed-means presentations. Czym różniły się te prezentacje od klasycznego teatru, który również łączył różne media - słowo, muzykę, scenografię, ruch i gest sceniczny? Przede wszystkim tym, że unikały słowa, unikały dominacji literatury. Multimedialne prezentacje zastępowały słowo innymi, przede wszystkimi wizualnymi środkami, światłem, obrazem, muzyką, ruchem, projekcją slajdową i filmową; był to rodzaj teatru plastycznego¹. Inną wyróżniającą cechą multimedialnych prezentacji lat sześćdziesiątych był ich związek z nowymi technologiami, filmem, video, elektronicznie sterowanymi urządzeniami dźwiękowymi i świetlnymi. Wielkim entuzjastą przerzucania pomostów między sztuką i techniką był Billy Kluver (1927-2004), szwedzki inżynier, od 1958 roku zatrudniony w laboratoriach Bella, od początku lat sześćdziesiątych współpracujący z artystami, między innymi z Jeanem Tinguely, przy konstrukcji jego sa-moniszczącej się maszyny (Hommage a New York, 1960). Kluver wspólnie z Rauschenbergiem doprowadził do realizacji jednego z największych wydarzeń multimedialnych w sztuce lat sześćdziesiątych, projektu Ninę Evenings; Theatre and Engineering (1966). W ramach tego projektu dziewięciu artystów, muzyków, plastyków, tancerzy przedstawiło swoje multimedialne spektakle (m.in. John Cage, Robert Whitman, Yvonne Rainer, Óyvind Fahlstrom, David Tudor). Fahlstrom widział w tych prezentacjach narodziny nowego medium - teatru totalnego ( Total Theatre). Robert Rauschenberg pokazał podczas NinęEvenings... Open Score- na zainstalowanym w sali korcie tenisowym dwóch graczy odbijało piłkę tenisową, a każdemu odbiciu towarzyszył wzmocniony przez zamontowane w tenisowych rakietach mikrofony dźwięk oraz wywołane uderzeniami piłki zmiany oświetlenia; na trzech wielkich ekranach widzowie oglądali wykonany w ciemnościach balet zarejestrowany kamerami na podczerwień; śpiewaczka przeistaczała się w ekran, na który rzutowano wybrane przez artystę obrazy itd. Pokaz Rauschenberga nie opowiadał żadnej historii, składał się z oderwanych, nachodzących na siebie obra-

1

Zob. R. Kostelanetz The Theatre of Mixed Means The Dial Press Inc., New York 1968.