4087490205

GŁOSKA. Najmniejsza niepodzielna jednostka fonetyczna języka; najmniejszy, dający się wyodrębnić słuchowo dźwięk mowy, artykułowany (wymawiany) przy określonym i stałym układzie narządów mowy. Przypominam: głoskami (szczególnymi) są także fonemy, ale oczywiście nie każda głodka jest fonemem. GNIAZDO SŁOWOTWÓRCZE (RODZINA WYRAZÓW). Grupa leksemów, między którymi zachodzi stosunek motywacji. Por. hasło MOTYWACJA) Ono najczęściej są budowane na podstawie pojedynczego leksemu, który motywuje pozostałe leksemy należące do danego gniazda. Np., szkło jest ośrodkiem gniazda słowotwórczego, do którego należą motywowane przez szkło wyrazy: szkiełko, szkliwo, szklarz, szklarnia, szklisty, szklany, szklanka, szklić, zaszklić. GRAMATYKA. Nauka o języku, która w sposób usystematyzowany ujmuje zasady budowy danego języka w zakresie fonologii, fleksji, słowotwórstwa i składni . Ze względu na przedmiot i zakres badań wyodrębniamy takie działy gramatyki: fonologia, morfologia (a w jej granicach słowotwórstwo i fleksja) składnia. Są to części składowe systemu języka. Natomiast podsystem leksykalno-semantyczny oczywiście jest bardzo ważnym składnikiem systemu językowego, ale nie należy do gramatyki. Przypominam najkrótszą definicję języka: słownictwo plus gramatyka.

GRAMATYKA TRANSFORMACYJNO-GENERATYWNA. Przełomowa teoria lingwistyczna, jej twórcą jest N. Chomsky (lata 60 XX wieku). Istotną rolę swojej teorii wyznacza ideom wrodzonym (zob., NATYWIZM). Wg. niego dziecko tak szybko uczy się języka, bo człowiek rodzi się wyposażony w tzw. gramatykę uniwersalną i do nauczenia pozostają mu cechy specyficzne dla danego języka.. Każdy użytkownik danego języka posiada zdolność nie tylko tworzenia (generowania), ale i rozumienia nowych zdań, a te dwie umiejętności składają się na KOMPETENCJĘ JĘZYKOWĄ. Przełom dotyczy zainteresowań oraz rozstrzygnięć, w jaki sposób , na podstawie jakiego mechanizmu psychicznego posługujemy się językiem? Czym jest kompetencja komunikacyjna?. Zatem odstępuje się od badania struktury języka na rzecz poznawania procesów psychicznych związanym z jego użyciem.

GRAŻDANKA. Cyrylica zmodyfikowana poprzez jedną z reform Piotra I (początek 18 wieku).

GRZECZNOŚĆ JĘZYKOWA. „Takie zachowania językowe, których w danej sytuacji mówienia poniechać nie wypada” (M. Marcjanik). Zob. koniecznie: FUNKCJE GRZECZNOŚCIOWE.

HERMENEUTYKA. Współczesny, w znacznej mierze autonomiczny, kierunek badań językowych. Jedna z dyscyplin filologicznych istotnych dla lingwistyki, która jest częścią składową filologu. Jeden z czołowych twórców tego nurtu badań to H.-G. Gadamer (zmarł zaledwie kilkanaście lat temu). Wprawdzie główny cel

6