71321 img897 (3)

Z kolei I. Sawicka pisze, że „sylaba jest to najmniejsza niezależna jednostka fonetyczna. O uniwersalnej językowej definicji sylaby mowy być nie może [...]. W językach niesylabicznych, jakimi są współczesne języki słowiańskie [a więc i polszczyzna — M.W.], sylaba nie stanowi elementu funkcjonalnego — jej jedyną funkcją jest segmentacja wypowiedzi, ułatwiająca artykulację i percepcję [...]. O naturze fonetycznej sylaby w sposób uzasadniony powiedzieć można tylko tyle, że jest to określona rytmizacja ciągu segmentów polegająca na manipulacji siłą głosu oraz, w mniejszym stopniu, czasem trwania segmentów. Segmentacja ta ma charakter skonwencjonalizowany. Sylabę charakteryzuje szybki wzrost intensywności w nagłosie sylaby oraz spowolnienie realizacji i spadek intensywności pod koniec sylaby [...]. W związku z powyższym za sylabę można by uznać odcinek mowy zawarty między dwoma spadkami intensywności, z wyraźnie zaznaczonym szczytem intensywności” (Sawicka 1995: 166).

W literaturze wyróżnia się dwa typy sylab, a mianowicie:

1.    sylaby otwarte — to takie, które kończą się samogłoską, por.:

ba - ba - ja - ga

2.    sylaby zamknięte — to takie, które kończą się spółgłoską,

por.:

trud - ność

2.3. Fazy artykulacyjne wyrazu

Zasadniczo można wyróżnić trzy części wymawianego wyrazu, a mianowicie:

1.    nagłos — początek wyrazu,

2.    śródgłos -— środek wyrazu,

3.    wygłos —koniec wyrazu.

Definiując wyżej cytowane terminy, świadomie ograniczyłem się jedynie do podania takich banalnych, a jednocześnie bardzo ogólnych wyjaśnień jak początek, środek, koniec wyrazu. W dotychczasowej literaturze nie ma bowiem zgodności co do interpretacji omawianych tutaj haseł. Są one rozmaicie rozumiane, co każdorazowo uzależnione jest od celów opisu przyjętych przez badacza. Można wyróżnić trzy sposoby definiowania charakteryzowanych tutaj pojęć:

1. nagłosem nazywa się początkową głoskę wyrazu, wygłosem zaś końcową głoskę wyrazu, por.:

nagłos =    [z]

wygłos = |k|

nagłos =    [n]

nudność —[nudność]

wygłos = [ć]

2. nagłosem nazywa się początkową, wygłosem zaś końcową grupę gło-.i'k badanego wyrazu, por.:

zeszycik — [ześyćik]

nudność — [nudność]

nagłos = [ze] wygłos = [ik] nagłos = [nu] wygłos = [ść]

3. nagłosem nazywa się początkową sylabę wyrazu, wygłosem zaś sylabę !•ulicową, por.:

nudność — [nudność]

nagłos

wygłos

[nu] lub [nud]

[ność] lub [dność]

Zauważmy, że trzecia spośród wyżej przedstawionych możliwości za-|iiuponowana przez B. Rocławskiego (1981) na użytek prowadzonych prze-/i n badań fonostatycznych nasuwa wiele wątpliwości. Nie wiadomo bowiem, jak interpretować wyrazy dwu- i jednosylabowe. Pierwsze, por. panno |pan + na], pasta = [pas + ta], w ogóle nie miałyby śródgłosu. Jeżeli i hndzi o drugie, por.: las = [las], kat = [kat], to nie jesteśmy w stanie roz-slizygnąć, jaką pozycję (nagłosową czy wygłosową) zajmuje w nich jedyna *iVlaba. Odrzucimy więc taki sposób rozumienia pojęć „nagłos”, „śródgłos” i ,,wygłos”. Przyjmiemy natomiast drugie spośród wyżej scharakteryzowany! li rozwiązań.

Na zakończenie wyjaśnijmy pojawiające się w literaturze fonetycznej i Imiologicznej pojęcia nagłosu i wygłosu absolutnego. Terminy te dotyczą — w wypadku nagłosu absolutnego — grup głoskowych występujących po pauzie. w wypadku wygłosu absolutnego natomiast — grup przed pauzą.

/ nagłosem absolutnym będziemy mieli do czynienia w wy-I >iii Ik 11 takich grup głoskowych, które wymawiane są w ten sposób, że narządy im iwy przechodzą od położenia obojętnego, czyli właściwego oddychaniu, do aktywnej pozycji znamiennej dla mówienia. Z wygłosem absolut-n y iii będziemy mieli natomiast do czynienia wówczas, gdy narządy mowy / pozycji aktywnej będą powracały do położenia obojętnego.

17