5027719471

Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 2003, t. 36, z. 2, s. 414-436

Ks. ROMAN PINDEL

Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie

NOWA RETORYKA W UJĘCIU CHAIMA PERELMANA ORAZ LUCIE OLBRECHTS-TYTECA W KONTEKŚCIE BADANIA TEKSTU BIBLIJNEGO

Nowa retoryka - jak sama nazwa wskazuje - zawiera elementy sztuki perswazji znanej od starożytności, a zarazem jest „nowa” z racji powtórnych swych narodzin w XX w. Znajduje ona zastosowanie w badaniu tekstu biblijnego pod nazwą new rhetoric, by odróżnić ją od podobnych metod analizy retorycznej, określanych jako rhetorical analysis, czy rhetorical criticism. Zasady nowej retoryki zamierzamy przedstawić głównie na podstawie dzieła Traite de TArgumentation. La nouvelle rhetoriąue autorstwa Chaima Perelmana oraz Lucie Olbrechts-TytecaPrzywoływane zaś przykłady z Biblii mają unaocznić możliwość jej zastosowania do analizy tej Księgi. Niniejsze opracowanie jednak nie rości sobie pretensji do formułowania metodologicznych wskazań dla takiej analizy ani całościowego omówienia poglądów Chaima Perelmana, czy też wyczerpującego przedstawienia nowej retoryki.

I. KONTEKST HISTORYCZNY NOWEJ RETORYKI

Zanim przejdziemy do omówienia nowej retoryki, wskażemy na okoli-czości jej powstania oraz na podobne do niej metody podejścia do tekstu.

1. Początki nowej retoryki i krytyki retorycznej

Jako umowny początek nowej retoryki przyjmuje się rok 1936, kiedy to ukazała się praca Wora Armstronga Richardsa The Philosophy of Rhetoric (Chicago). Stała się ona programową wypowiedzią nowej szkoły, określonej później jako new rhetoric. Stanowiła jedną z odpowiedzi na niewystarczalność dominującego w badaniach literackich strukturalizmu.

¹ Posiłkujemy się także polskim wydaniem innego dzieła tegoż autora: Logika prawnicza. Nowa retoryka, tłum. T. Pajor, Warszawa 1983.