5027719638

Na konkurs zgłoszono 23 prospekty, z czego aż 12 do matematyki. Towarzystwo wydało łącznie 27 podręczników z czego pięć było opracowanych przez obcokrajowców.

Do najważniejszych należy zaliczyć Elementarz dla szkół parafialnych narodowych, który obejmował naukę czytania i pisania opracowaną przez Onufrego Kopczyńskiego. Natomiast naukę rachunków napisał Andrzej Gawroński, a katechizm i naukę obyczajów skreślił Grzegorz Piramowicz.

Zdaniem G. Piramowicza, zasadniczym celem opracowania nowoczesnych podręczników było założenie, aby młodzież „na wiek dalszy potrzebne światła, które by ja kierowały w życiu prywatnym i w życiu publicznym do zupełnego wykonania, co powinien człowiek chrześcijanin i obywatel, aby i sobie, i drugim stał się pożytecznym"²⁴.

Najważniejszym osiągnięciem Komisji Edukacji Narodowej w dziedzinie reformy kształcenia była koncepcja nauki moralnej i obywatelskiej. W Ustawach podkreślono, iż „edukacja moralna, to jest przysposobienie młodego, aby stał się cnotliwym i pożytecznym dla społeczności, więcej na wprawie i rzeczywistym prowadzeniu ku dobrym obyczajom zależy, niż na upominaniach, przestrogach i namowach moralnych"²⁵. W wychowankach zalecano kształtować szacunek dla wiedzy, zasług, wieku, współczucie dla osób chorych i niepełnosprawnych, staranne sprawdzanie, czy nabyta wiedza i umiejętności są rzetelne, kształcenie szacunku dla pracy i zdrowego trybu życia, poszanowanie sprawiedliwości, powściągliwości, rozwagi i dyskrecji. Zalecano także zwalczanie kłamstwa, zarozumiałości, lenistwa, krnąbrności, niechlujstwa i dyskryminacji.

Natomiast w nauczaniu historii nadrzędnym celem było poznanie dziejów, na podstawie których młodzież „odkrywa owo najpiękniejsze i najszlachetniejsze wszechstronności dzieło [...] człowiek uczy się odkrywać dwa najprawdziwsze heroizmu źródła: wolność umysłu i cnotę serca. Historia ma być najpierwszej szkołą obyczajów, w niej naszych obowiązków uczyć się powinniśmy. Wystawując nam przed oczy żywe kolory szacunku cnoty, a wzgardy zbrodni, staje się nam mistrzynią najużyteczniejszą"²⁶.

Celem nauczania wymowy poezji była publiczna służba „aby słowa były słuszne i potwierdzone czynami, aby mogły budzić zaufanie. Cóż tę powagę, wiarę, ufność, nadać może, jeżeli nie cnota nieskażona, życie nienaganne mówcy, człowieka rządzącego, prawodawcy., nie może nikt tej prawdy większym być świadkiem i utwierdzicielem, jak własne każdego serce i uczucie"²⁷.

²⁴    Komisja Edukacji..., s. 164.

²⁵    Ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły Rzeczypospolitej przepisane w Warszawie w roku 1783, Lwów 1930, s. 112.

²⁶    Komisja Edukacji..., s. 193.

²⁷    Tamże, s. 189-190.

17