5027719842

elementy późniejszej twórczości Bertolucciego: zamiłowanie do łączenia rożnych konwencji, subiektywizację obrazu, akcentowanie kontrastu pomiędzy energią młodości a nieuchronnością śmierci, etc.

Drugie dzieło Bertolucciego, Przed rewolucją z 1964 roku, wykazuje z kolei daleko idące podobieństwo do poetyki utworów Jean-Luca Godarda. Pozbawiony klasycznej fabuły i utrzymany w nowofalowym stylu film stanowi bardzo osobistą wypowiedź reżysera na nurtujące go tematy. Przed rewolucją opowiada o młodym chłopaku, próbującym wyrwać się spod wpływu burżuazyjnej rodziny. Fabrizio kontestuje mieszczański porządek, wyznając idee marksistowskie głoszone przez miejscowego nauczyciela historii oraz wdając się w „zakazany” romans z niekonwencjonalną ciotką Giną. Ostatecznie mężczyzna zrzeka się jednak swych „wywrotowych” przekonań i żeni z piękną, ale mało interesującą panną z bogatego domu. Przepełnione goryczą wkraczanie w dojrzałość, niemożność przeciwstawienia się dziedzictwu rodziców oraz pragnienie kazirodcze - to motywy, które powracać będą w późniejszej twórczości reżysera, także w Strategii pająka.

Zainspirowany Godardem film okazał się tak „francuski” pod względem stylu, że w rodzimych Włoszech został zupełnie odrzucony. Po chłodnym przyjęciu Przed rewolucją Bertolucci nie mógł tworzyć w pełni autorskich projektów, dlatego porzucił kino i przez kilka lat reżyserował wyłącznie telewizyjne dokumenty. Po czteroletniej przerwie powstał Partner; bardzo luźno oparty na motywach opowiadania Dostojewskiego film o młodym nauczycielu aktorstwa, Jakubie, który zostaje odwiedzony przez sobowtóra, namawiającego go do podjęcia rewolucyjnej akcji. Bertolucci opowiada w Partnerze o intelektualiście niezdolnym do czynu, schizofrenicznym rozdwojeniu osobowości oraz teatralności rewolucji, zatem o zagadnieniach stale przewijających się w jego twórczości. Tym razem reżyser robi jednak wszystko, by pozbawić widza przyjemności oglądania i uniemożliwia jakąkolwiek interpretację dzieła. Partner to najbardziej awangardowy film twórcy Ostatniego tanga w Paryżu¹: nieprzejrzysty, afabulamy, ignorujący horyzont oczekiwań odbiorcy. Wzorem Godarda Bertolucci chciał stworzyć dzido rewolucyjne, bezkompromisowe, niszczące wszelkie skonwencjonalizowane sposoby opowiadania².

Komercyjna, ale i artystyczna klęska Partnera sprawiły, że Bertolucci zaczął pod koniec lat 60. szukać nowych środków narracyjnych, które pozwoliłyby mu nawiązać kontakt z publicznością. Wspaniałym efektem tych poszukiwań jest Strategia pająka - obraz skomplikowany i

6

1

   Może z wyjątkiem nowelki Agonia z filmu Miłość i wściekłość, w której wystąpili członkowie alternatyw nego teatru Living Theatre.

2

   Jak zauważa Joel Magny: W Partnerze Bertolucci próbuje również zniszczyć tradycyjne struktury narracyjne, zerwać z językiem kina „burZuazyjnego”, kina-spektaklu i odkryć kino inne, nowy bardziej autentyczny język. Cyt. za: J. Magny, Polityczny wymiar twórczości Bernarda Bertolucciego. Od Przed rewolucją do Wieku XX, tłum. T. Szczepański, [w:] Bernardo Bertolucci w opinii..., op. cit., s. 118.