7133531937

Załącznik nr 1

Materiał dla nauczyciela. Tatarzy w Polsce - krótki rys historyczny

Małgorzata Rusiłowicz

Początki osadnictwa tatarskiego (Tatarów- uciekinierów ze Złotej Ordy i chanatów nadwołżańskich) na terenach Wielkiego Księstwa Litewskiego datuje się na XIV/ XV wiek. Tatarów wywodzących się ze szczepów mongolskich kronikarze chińscy nazywali: Ta-ta lub Ta-tan. Należy jednak pamiętać o tym, że w/w szczepy podbijały również ludy tureckie określane w podobny sposób, ale już nieco zniekształconą nazwą Tatar¹.

W XIV/ XV wieku Polska była krajem niezwykle tolerancyjnym. Dlatego też Tatarzy bez przeszkód mogli wyznawać swoją religię oraz korzystać z szeregu praw obywatelskich. Zobowiązani byli również do pełnienia służby wojskowej. Z poświęceniem służyli swojej nowej ojczyźnie. W uznaniu zasług dla kraju w 1569 r. sejm w Lublinie zezwolił Tatarom na wznoszenie świątyń (meczetów) oraz zagwarantował prawo do swobodnego rozporządzania posiadłościami. Jedynym prawem, którego nie przyznano Tatarom był zakaz uczestnictwa w życiu politycznym. Sytuacja muzułmanów uległa pogorszeniu w czasie kontrreformacji. Wprowadzono szereg przepisów utrudniających funkcjonowanie społeczności tatarskiej i ograniczających jej prawa m.in. zakazano zawierania związków małżeńskich z chrześcijankami, posiadania chrześcijańskiej służby, utrudniano budowę i renowację meczetów. Okres wojen toczących się w XVII w. doprowadził do zubożenia ludności tatarskiej. Pogarszająca się sytuacja prawna, religijna i ekonomiczna Tatarów oraz niewypłacenie przez skarb państwa żołdu doprowadziło w 1672 roku do przejście niektórych chorągwi Tatarskich na stronę turecką. Wydarzenie to nazywa się „buntem Lipków”. Lipkami byli Tatarzy z Wołynia i Podola. Chorągwie tatarskie z Litwy nie uczestniczyły w buncie pozostając wiernymi polskiemu królowi. W tej sytuacji Jan III Sobieski w porozumieniu z sejmem, w celu zażegnania konfliktu przywrócił Tatarom odebrane prawa, wypłacił zaległy żołd, a w 1679 w uznaniu zasług wojennych nadał nowe ziemie w Studziance, Kruszynianach, Nietupach, Łużanach, Drahlach, Malawiczach, Bohonikach².

Pełne prawa polityczne zagwarantowała jednak Tatarom dopiero Konstytucja 3 Maja. Tatarzy z poświęceniem bronili swojej nowej ojczyzny. Brali udział m. in. w konfederacji barskiej, powstaniach i zrywach niepodległościowych.

Po odzyskaniu niepodległości nastąpiło odrodzenie życia religijnego i kulturalnego Tatarów. W 1925 r. powołano muftego-kierującego życiem religijnym społeczności

Projekt współfinansuje

MIASTO

STOŁECZNE

WARSZAWA

1

M. Konopacki, Pod białostockimi minaretami, Białystok 1972, s. 5.

2

Tamże, s. 5.

Materiał przygotowany w ramach programu Centrum Edukacji Obywatelskiej „Cztery strony Warszawy. Młodzi przewodnicy po wielokulturowej Warszawie", dofinansowanego ze środków Urzędu m.st. Warszawy.