8476758810

1 — filar z czasów katedry Witolda, 2 — narożniki bazyliki z czasów Witolda, 3 — krypta, w której odnaleziono zwłoki królewskie.

Plan fundamentów 1 : 700.

ia o o o o q

Plan przyziemia 1 : 640

3 — 4. Bazylika św. Stanisława w Wilnie. Plany inwentaryzacyjne wyk. przez prof. Juljusza Kłosa.

zachodnią, która, jak widzimy z historji Bazyliki, sama była ciągle zagrożona i stale przebudowywana, gdyż jak się później okazało, posadowioną jest na humusie — gruncie nie nadającycm się na bezpośrednie fundamentowanie.

W roku 1930 pod kierunkiem ś. p. prof. Kłosa rozpoczęto badania fundamentów i obserwację gmachu. Powódź 1931 r. w czasie której wody Wilji i Wilenki zalały cały plac katedralny i wszystkie podziemia Bazyliki, podchodząc prawie do posadzki świątyni, spowodowała zapadnięcie się płyt marmurowych w kaplicy św. Kazimierza i w lewej nawie bocznej, oraz wywołała pęknięcia wielu pasków obserwacyjnych, założonych w roku 1930. Pękania pasków dowodziły rozszerzania się rys i ruchu w spękanych murach.

Wtedy to zdecydowano gruntownie zbadać przyczyny zarysowania murów Bazyliki, aby przedsięwziąć racjonalne środki zaradcze. Zawiązano Komitet Ratowania Bazyliki Wileńskiej pod przewodnictwem ks. biskupa K. Michalkicwicza, który powierzył prace badań i konserwacji prof. Jułjuszowi Kłosowi. Pod kierunkiem prof. Kłosa dokonano badań fundamentów i ruchu wody podskórnej przez przekopywanie specjalnych studzienek i pomiary, sporządzono rysunki inwentaryzacyjne, na których oznaczone zostały wszystkie rysy i pęknięcia i odkryto szereg krypt zawalonych gruzem, a między nimi i tę w której złożone były przed wiekami szczątki kr. Aleksandra Jagiellończyka, kr. Elżbiety Rakuszanki i kr. Barbary Radziwiłłówny. W czasie badań znaleziono w murze pod ołtarzem kaplicy św. Kazimierza urnę cynową z sercem Władysława IV.

Materjał techniczny zdobyty przez prof. Kłosa posłużył do dalszych prac, t. j. do ustalenia statyczności gmachu za pomocą dokładnego obliczenia statycznego, do ustalenia przyczyn powstałych odkształceń i pęknięć, oraz opracowania wzmocnienia najbardziej zagrożonych części Bazyliki.

Fundamenty ścian Bazyliki wykonane są do wysokości 80 — 120 cm z kamienia polnego, wyżej z cegły różnych wymiarów i wiązań, zależnie od epoki, w której były wznoszone. Cegła i wiązanie nie są tak dobre, jak to zwykle spotyka się w murach gotyckich, co dowodzi, że umiejętność murarzy nie stała na takim poziomic, jak na południu i zachodzie Polski. Litwa od wieków była drewniana, a sztuka murarska była bez tradycji—zbyt nowa. Fundamenty posadowione są na różnych głębokościach od 3,60 do 8,55 mtr. Najgłębiej założone są fundamenty kaplicy św. Kazimierza 6,80 — 7,00 mtr i Władyslawowskiej przy ścianie zachodniej do 8,55 mtr. Ściany zewnętrzne świątyni i fundamenty filarów nawowych zagłębione są na 4,90—5,00 mtr. od poziomu posadzki na gruncie dobrym jakim jest piasek zailony; fundamenty ścian kaplic zagłębione na 4,00—4,80 już w znacznej części posadowione są na ziemi roślinnej, lub piaskach zahumusowanych. Fundamenty ściany zachodniej na głębokości od 4,00 — 7.80 mtr. leżą w częściach płytszych na ziemi roślinnej na rusztach drewnianych; części fundamentów więcej zagłębione dochodzą do piasków zailonych. Fundamenty galerji i portyku, dobudowanych przez Gucewicza, posadowione są w humusie na rusztach drewnianych i palach krótkich.

170