plik


Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 1/56 KONSTYTUCJA Opracowano na RZECZYPOSPOLI TEJ POLSKI EJ podstawie: Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z 2001 z dnia 2 kwietnia 1997 r. r. Nr 28, poz. 319, z 2006 r. Nr 200, poz. 1471, z 2009 r., Nr 114, W trosce o byt i przyszBo[ naszej Ojczyzny, poz. 946. odzyskawszy w 1989 roku mo|liwo[ suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Nard Polski  wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarwno wierzcy w Boga bdcego zrdBem prawdy, sprawiedliwo[ci, dobra i pikna, jak i nie podzielajcy tej wiary, a te uniwersalne warto[ci wywodzcy z innych zrdeB, rwni w prawach i w powinno[ciach wobec dobra wsplnego  Polski, wdziczni naszym przodkom za ich prac, za walk o niepodlegBo[ okupion ogromnymi ofiarami, za kultur zakorzenion w chrze[cijaDskim dziedzictwie Narodu i oglnoludzkich warto[ciach, nawizujc do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowizani, by przekaza przyszBym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysicletniego dorobku, zBczeni wizami wsplnoty z naszymi rodakami rozsianymi po [wiecie, [wiadomi potrzeby wspBpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich do[wiadczeD z czasw, gdy podstawowe wolno[ci i prawa czBowieka byBy w naszej Ojczyznie Bamane, pragnc na zawsze zagwarantowa prawa obywatelskie, a dziaBaniu instytucji publicznych zapewni rzetelno[ i sprawno[, w poczuciu odpowiedzialno[ci przed Bogiem lub przed wBasnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucj Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla paDstwa 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 2/56 oparte na poszanowaniu wolno[ci i sprawiedliwo[ci, wspBdziaBaniu wBadz, dialogu spoBecznym oraz na zasadzie pomocniczo[ci umacniajcej uprawnienia obywateli i ich wsplnot. Wszystkich, ktrzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t Konstytucj bd stosowali, wzywamy, aby czynili to, dbajc o zachowanie przyrodzonej godno[ci czBowieka, jego prawa do wolno[ci i obowizku solidarno[ci z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon podstaw Rzeczypospolitej Polskiej. RozdziaB I RZECZPOSPOLITA Art. 1. Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsplnym wszystkich obywateli. Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym paDstwem prawnym, urzeczywistniajcym zasady sprawiedliwo[ci spoBecznej. Art. 3. Rzeczpospolita Polska jest paDstwem jednolitym. Art. 4. 1. WBadza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale|y do Narodu. 2. Nard sprawuje wBadz przez swoich przedstawicieli lub bezpo[rednio. Art. 5. Rzeczpospolita Polska strze|e niepodlegBo[ci i nienaruszalno[ci swojego terytorium, zapewnia wolno[ci i prawa czBowieka i obywatela oraz bezpieczeDstwo obywateli, strze|e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron [rodowiska, kierujc si zasad zrwnowa|onego rozwoju. Art. 6. 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i rwnego dostpu do dbr kultury, bdcej zrdBem to|samo[ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkaBym za granic w zachowaniu ich zwizkw z narodowym dziedzictwem kulturalnym. Art. 7. Organy wBadzy publicznej dziaBaj na podstawie i w granicach prawa. Art. 8. 1. Konstytucja jest najwy|szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 3/56 2. Przepisy Konstytucji stosuje si bezpo[rednio, chyba |e Konstytucja stanowi inaczej. Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wi|cego j prawa midzynarodowego. Art. 10. 1. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wBadzy ustawodawczej, wBadzy wykonawczej i wBadzy sdowniczej. 2. WBadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wBadz wykonawcz Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrw, a wBadz sdownicz sdy i trybunaBy. Art. 11. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno[ tworzenia i dziaBania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj na zasadach dobrowolno[ci i rwno[ci obywateli polskich w celu wpBywania metodami demokratycznymi na ksztaBtowanie polityki paDstwa. 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne. Art. 12. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno[ tworzenia i dziaBania zwizkw zawodowych, organizacji spoBeczno-zawodowych rolnikw, stowarzyszeD, ruchw obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeD oraz fundacji. Art. 13. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwoBujcych si w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dziaBania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a tak|e tych, ktrych program lub dziaBalno[ zakBada lub dopuszcza nienawi[ rasow i narodowo[ciow, stosowanie przemocy w celu zdobycia wBadzy lub wpBywu na polityk paDstwa albo przewiduje utajnienie struktur lub czBonkostwa. Art. 14. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno[ prasy i innych [rodkw spoBecznego przekazu. Art. 15. 1. Ustrj terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj wBadzy publicznej. 2. Zasadniczy podziaB terytorialny paDstwa uwzgldniajcy wizi spoBeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniajcy jednostkom terytorialnym zdolno[ wykonywania zadaD publicznych okre[la ustawa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 4/56 Art. 16. 1. OgB mieszkaDcw jednostek zasadniczego podziaBu terytorialnego stanowi z mocy prawa wsplnot samorzdow. 2. Samorzd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu wBadzy publicznej. PrzysBugujc mu w ramach ustaw istotn cz[ zadaD publicznych samorzd wykonuje w imieniu wBasnym i na wBasn odpowiedzialno[. Art. 17. 1. W drodze ustawy mo|na tworzy samorzdy zawodowe, reprezentujce osoby wykonujce zawody zaufania publicznego i sprawujce piecz nad nale|ytym wykonywaniem tych zawodw w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. 2. W drodze ustawy mo|na tworzy rwnie| inne rodzaje samorzdu. Samorzdy te nie mog narusza wolno[ci wykonywania zawodu ani ogranicza wolno[ci podejmowania dziaBalno[ci gospodarczej. Art. 18. MaB|eDstwo jako zwizek kobiety i m|czyzny, rodzina, macierzyDstwo i rodzicielstwo znajduj si pod ochron i opiek Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 19. Rzeczpospolita Polska specjaln opiek otacza weteranw walk o niepodlegBo[, zwBaszcza inwalidw wojennych. Art. 20. SpoBeczna gospodarka rynkowa oparta na wolno[ci dziaBalno[ci gospodarczej, wBasno[ci prywatnej oraz solidarno[ci, dialogu i wspBpracy partnerw spoBecznych stanowi podstaw ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni wBasno[ i prawo dziedziczenia. 2. WywBaszczenie jest dopuszczalne jedynie wwczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za sBusznym odszkodowaniem. Art. 22. Ograniczenie wolno[ci dziaBalno[ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze wzgldu na wa|ny interes publiczny. Art. 23. Podstaw ustroju rolnego paDstwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza postanowieD art. 21 i art. 22. Art. 24. Praca znajduje si pod ochron Rzeczypospolitej Polskiej. PaDstwo sprawuje nadzr nad warunkami wykonywania pracy. Art. 25. 1. Ko[cioBy i inne zwizki wyznaniowe s rwnouprawnione. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 5/56 2. WBadze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj bezstronno[ w sprawach przekonaD religijnych, [wiatopogldowych i filozoficznych, zapewniajc swobod ich wyra|ania w |yciu publicznym. 3. Stosunki midzy paDstwem a ko[cioBami i innymi zwizkami wyznaniowymi s ksztaBtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale|no[ci ka|dego w swoim zakresie, jak rwnie| wspBdziaBania dla dobra czBowieka i dobra wsplnego. 4. Stosunki midzy Rzeczpospolit Polsk a Ko[cioBem Katolickim okre[laj umowa midzynarodowa zawarta ze Stolic Apostolsk i ustawy. 5. Stosunki midzy Rzeczpospolit Polsk a innymi ko[cioBami oraz zwizkami wyznaniowymi okre[laj ustawy uchwalone na podstawie umw zawartych przez Rad Ministrw z ich wBa[ciwymi przedstawicielami. Art. 26. 1. SiBy Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej sBu| ochronie niepodlegBo[ci paDstwa i niepodzielno[ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeDstwa i nienaruszalno[ci jego granic. 2. SiBy Zbrojne zachowuj neutralno[ w sprawach politycznych oraz podlegaj cywilnej i demokratycznej kontroli. Art. 27. W Rzeczypospolitej Polskiej jzykiem urzdowym jest jzyk polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszo[ci narodowych wynikajcych z ratyfikowanych umw midzynarodowych. Art. 28. 1. GodBem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orBa biaBego w koronie w czerwonym polu. 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s kolory biaBy i czerwony. 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dbrowskiego. 4. GodBo, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj ochronie prawnej. 5. SzczegBy dotyczce godBa, barw i hymnu okre[la ustawa. Art. 29. Stolic Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 6/56 RozdziaB II WOLNOZCI, PRAWA I OBOWIZKI CZAOWIEKA I OBYWATELA Zasady oglne Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godno[ czBowieka stanowi zrdBo wolno[ci i praw czBowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowizkiem wBadz publicznych. Art. 31. 1. Wolno[ czBowieka podlega ochronie prawnej. 2. Ka|dy jest obowizany szanowa wolno[ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno[ci i praw mog by ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s konieczne w demokratycznym paDstwie dla jego bezpieczeDstwa lub porzdku publicznego, bdz dla ochrony [rodowiska, zdrowia i moralno[ci publicznej, albo wolno[ci i praw innych osb. Ograniczenia te nie mog narusza istoty wolno[ci i praw. Art. 32. 1. Wszyscy s wobec prawa rwni. Wszyscy maj prawo do rwnego traktowania przez wBadze publiczne. 2. Nikt nie mo|e by dyskryminowany w |yciu politycznym, spoBecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Art. 33. 1. Kobieta i m|czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj rwne prawa w |yciu rodzinnym, politycznym, spoBecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i m|czyzna maj w szczeglno[ci rwne prawo do ksztaBcenia, zatrudnienia i awansw, do jednakowego wynagradzania za prac jednakowej warto[ci, do zabezpieczenia spoBecznego oraz do zajmowania stanowisk, peBnienia funkcji oraz uzyskiwania godno[ci publicznych i odznaczeD. Art. 34. 1. Obywatelstwo polskie nabywa si przez urodzenie z rodzicw bdcych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre[la ustawa. 2. Obywatel polski nie mo|e utraci obywatelstwa polskiego, chyba |e sam si go zrzeknie. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 7/56 Art. 35. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale|cym do mniejszo[ci narodowych i etnicznych wolno[ zachowania i rozwoju wBasnego jzyka, zachowania obyczajw i tradycji oraz rozwoju wBasnej kultury. 2. Mniejszo[ci narodowe i etniczne maj prawo do tworzenia wBasnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji sBu|cych ochronie to|samo[ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczcych ich to|samo[ci kulturowej. Art. 36. Podczas pobytu za granic obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 37. 1. Kto znajduje si pod wBadz Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno[ci i praw zapewnionych w Konstytucji. 2. Wyjtki od tej zasady, odnoszce si do cudzoziemcw, okre[la ustawa. Wolno[ci i prawa osobiste Art. 38. Rzeczpospolita Polska zapewnia ka|demu czBowiekowi prawn ochron |ycia. Art. 39. Nikt nie mo|e by poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyra|onej zgody. Art. 40. Nikt nie mo|e by poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poni|ajcemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si stosowania kar cielesnych. Art. 41. 1. Ka|demu zapewnia si nietykalno[ osobist i wolno[ osobist. Pozbawienie lub ograniczenie wolno[ci mo|e nastpi tylko na zasadach i w trybie okre[lonych w ustawie. 2. Ka|dy pozbawiony wolno[ci nie na podstawie wyroku sdowego ma prawo odwoBania si do sdu w celu niezwBocznego ustalenia legalno[ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno[ci powiadamia si niezwBocznie rodzin lub osob wskazan przez pozbawionego wolno[ci. 3. Ka|dy zatrzymany powinien by niezwBocznie i w sposb zrozumiaBy dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by w cigu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sdu. Zatrzymanego nale|y zwolni, je|eli w cigu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sdu nie zostanie mu 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 8/56 dorczone postanowienie sdu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. 4. Ka|dy pozbawiony wolno[ci powinien by traktowany w sposb humanitarny. 5. Ka|dy bezprawnie pozbawiony wolno[ci ma prawo do odszkodowania. Art. 42. 1. Odpowiedzialno[ci karnej podlega ten tylko, kto dopu[ciB si czynu zabronionego pod grozb kary przez ustaw obowizujc w czasie jego popeBnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, ktry w czasie jego popeBnienia stanowiB przestpstwo w my[l prawa midzynarodowego. 2. Ka|dy, przeciw komu prowadzone jest postpowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postpowania. Mo|e on w szczeglno[ci wybra obroDc lub na zasadach okre[lonych w ustawie korzysta z obroDcy z urzdu. 3. Ka|dego uwa|a si za niewinnego, dopki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sdu. Art. 43. Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko[ci nie podlegaj przedawnieniu. Art. 44. Bieg przedawnienia w stosunku do przestpstw, nie [ciganych z przyczyn politycznych, popeBnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn. Art. 45. 1. Ka|dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwBoki przez wBa[ciwy, niezale|ny, bezstronny i niezawisBy sd. 2. WyBczenie jawno[ci rozprawy mo|e nastpi ze wzgldu na moralno[, bezpieczeDstwo paDstwa i porzdek publiczny oraz ze wzgldu na ochron |ycia prywatnego stron lub inny wa|ny interes prywatny. Wyrok ogBaszany jest publicznie. Art. 46. Przepadek rzeczy mo|e nastpi tylko w przypadkach okre[lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sdu. Art. 47. Ka|dy ma prawo do ochrony prawnej |ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim |yciu osobistym. Art. 48. 1. Rodzice maj prawo do wychowania dzieci zgodnie z wBasnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgldnia stopieD dojrzaBo[ci dziecka, a tak|e wolno[ jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 9/56 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo|e nastpi tylko w przypadkach okre[lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sdu. Art. 49. Zapewnia si wolno[ i ochron tajemnicy komunikowania si. Ich ograniczenie mo|e nastpi jedynie w przypadkach okre[lonych w ustawie i w sposb w niej okre[lony. Art. 50. Zapewnia si nienaruszalno[ mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu mo|e nastpi jedynie w przypadkach okre[lonych w ustawie i w sposb w niej okre[lony. Art. 51. 1. Nikt nie mo|e by obowizany inaczej ni| na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczcych jego osoby. 2. WBadze publiczne nie mog pozyskiwa, gromadzi i udostpnia innych informacji o obywatelach ni| niezbdne w demokratycznym paDstwie prawnym. 3. Ka|dy ma prawo dostpu do dotyczcych go urzdowych dokumentw i zbiorw danych. Ograniczenie tego prawa mo|e okre[li ustawa. 4. Ka|dy ma prawo do |dania sprostowania oraz usunicia informacji nieprawdziwych, niepeBnych lub zebranych w sposb sprzeczny z ustaw. 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostpniania informacji okre[la ustawa. Art. 52. 1. Ka|demu zapewnia si wolno[ poruszania si po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. 2. Ka|dy mo|e swobodnie opu[ci terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Wolno[ci, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, mog podlega ograniczeniom okre[lonym w ustawie. 4. Obywatela polskiego nie mo|na wydali z kraju ani zakaza mu powrotu do kraju. 5. Osoba, ktrej pochodzenie polskie zostaBo stwierdzone zgodnie z ustaw, mo|e osiedli si na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na staBe. Art. 53. 1. Ka|demu zapewnia si wolno[ sumienia i religii. 2. Wolno[ religii obejmuje wolno[ wyznawania lub przyjmowania religii wedBug wBasnego wyboru oraz uzewntrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw, uczestniczenie w obrzdach, praktykowanie i nauczanie. Wolno[ religii obejmuje 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 10/56 tak|e posiadanie [wityD i innych miejsc kultu w zale|no[ci od potrzeb ludzi wierzcych oraz prawo osb do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si znajduj. 3. Rodzice maj prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si odpowiednio. 4. Religia ko[cioBa lub innego zwizku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo|e by przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo|e by naruszona wolno[ sumienia i religii innych osb. 5. Wolno[ uzewntrzniania religii mo|e by ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeDstwa paDstwa, porzdku publicznego, zdrowia, moralno[ci lub wolno[ci i praw innych osb. 6. Nikt nie mo|e by zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych. 7. Nikt nie mo|e by obowizany przez organy wBadzy publicznej do ujawnienia swojego [wiatopogldu, przekonaD religijnych lub wyznania. Art. 54. 1. Ka|demu zapewnia si wolno[ wyra|ania swoich pogldw oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. 2. Cenzura prewencyjna [rodkw spoBecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s zakazane. Ustawa mo|e wprowadzi obowizek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej. Art. 55. 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjtkiem przypadkw okre[lonych w ust. 2 i 3. 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo|e by dokonana na wniosek innego paDstwa lub sdowego organu midzynarodowego, je|eli mo|liwo[ taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej lub ustawy wykonujcej akt prawa stanowionego przez organizacj midzynarodow, ktrej Rzeczpospolita Polska jest czBonkiem, pod warunkiem |e czyn objty wnioskiem o ekstradycj: 1) zostaB popeBniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz 2) stanowiB przestpstwo wedBug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiBby przestpstwo wedBug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popeBnienia na 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 11/56 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarwno w czasie jego popeBnienia, jak i w chwili zBo|enia wniosku. 3. Nie wymaga speBnienia warunkw okre[lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja majca nastpi na wniosek sdowego organu midzynarodowego powoBanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej, w zwizku z objt jurysdykcj tego organu zbrodni ludobjstwa, zbrodni przeciwko ludzko[ci, zbrodni wojenn lub zbrodni agresji. 4. Ekstradycja jest zakazana, je|eli dotyczy osoby podejrzanej o popeBnienie bez u|ycia przemocy przestpstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie bdzie narusza wolno[ci i prawa czBowieka i obywatela. 5. W sprawie dopuszczalno[ci ekstradycji orzeka sd. Art. 56. 1. Cudzoziemcy mog korzysta z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre[lonych w ustawie. 2. Cudzoziemcowi, ktry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze[ladowaniem, mo|e by przyznany status uchodzcy zgodnie z wi|cymi Rzeczpospolit Polsk umowami midzynarodowymi. Wolno[ci i prawa polityczne Art. 57. Ka|demu zapewnia si wolno[ organizowania pokojowych zgromadzeD i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno[ci mo|e okre[la ustawa. Art. 58. 1. Ka|demu zapewnia si wolno[ zrzeszania si. 2. Zakazane s zrzeszenia, ktrych cel lub dziaBalno[ s sprzeczne z Konstytucj lub ustaw. O odmowie rejestracji lub zakazie dziaBania takiego zrzeszenia orzeka sd. 3. Ustawa okre[la rodzaje zrzeszeD podlegajcych sdowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami. Art. 59. 1. Zapewnia si wolno[ zrzeszania si w zwizkach zawodowych, organizacjach spoBeczno-zawodowych rolnikw oraz w organizacjach pracodawcw. 2. Zwizki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj prawo do rokowaD, w szczeglno[ci w celu rozwizywania sporw zbiorowych, oraz do zawierania ukBadw zbiorowych pracy i innych porozumieD. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 12/56 3. Zwizkom zawodowym przysBuguje prawo do organizowania strajkw pracowniczych i innych form protestu w granicach okre[lonych w ustawie. Ze wzgldu na dobro publiczne ustawa mo|e ograniczy prowadzenie strajku lub zakaza go w odniesieniu do okre[lonych kategorii pracownikw lub w okre[lonych dziedzinach. 4. Zakres wolno[ci zrzeszania si w zwizkach zawodowych i organizacjach pracodawcw oraz innych wolno[ci zwizkowych mo|e podlega tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s dopuszczalne przez wi|ce Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowe. Art. 60. Obywatele polscy korzystajcy z peBni praw publicznych maj prawo dostpu do sBu|by publicznej na jednakowych zasadach. Art. 61. 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dziaBalno[ci organw wBadzy publicznej oraz osb peBnicych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje rwnie| uzyskiwanie informacji o dziaBalno[ci organw samorzdu gospodarczego i zawodowego, a tak|e innych osb oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj one zadania wBadzy publicznej i gospodaruj mieniem komunalnym lub majtkiem Skarbu PaDstwa. 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostp do dokumentw oraz wstp na posiedzenia kolegialnych organw wBadzy publicznej pochodzcych z powszechnych wyborw, z mo|liwo[ci rejestracji dzwiku lub obrazu. 3. Ograniczenie prawa, o ktrym mowa w ust. 1 i 2, mo|e nastpi wyBcznie ze wzgldu na okre[lone w ustawach ochron wolno[ci i praw innych osb i podmiotw gospodarczych oraz ochron porzdku publicznego, bezpieczeDstwa lub wa|nego interesu gospodarczego paDstwa. 4. Tryb udzielania informacji, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, okre[laj ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. Art. 62. 1. Obywatel polski ma prawo udziaBu w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posBw, senatorw i przedstawicieli do organw samorzdu terytorialnego, je|eli najpzniej w dniu gBosowania koDczy 18 lat. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 13/56 2. Prawo udziaBu w referendum oraz prawo wybierania nie przysBuguje osobom, ktre prawomocnym orzeczeniem sdowym s ubezwBasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych. Art. 63. Ka|dy ma prawo skBada petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, wBasnym lub innej osoby za jej zgod do organw wBadzy publicznej oraz do organizacji i instytucji spoBecznych w zwizku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wnioskw i skarg okre[la ustawa. Wolno[ci i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne Art. 64. 1. Ka|dy ma prawo do wBasno[ci, innych praw majtkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. WBasno[, inne prawa majtkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj rwnej dla wszystkich ochronie prawnej. 3. WBasno[ mo|e by ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa wBasno[ci. Art. 65. 1. Ka|demu zapewnia si wolno[ wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjtki okre[la ustawa. 2. Obowizek pracy mo|e by naBo|ony tylko przez ustaw. 3. StaBe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre[la ustawa. 4. Minimaln wysoko[ wynagrodzenia za prac lub sposb ustalania tej wysoko[ci okre[la ustawa. 5. WBadze publiczne prowadz polityk zmierzajc do peBnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programw zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robt publicznych i prac interwencyjnych. Art. 66. 1. Ka|dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy. Sposb realizacji tego prawa oraz obowizki pracodawcy okre[la ustawa. 2. Pracownik ma prawo do okre[lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych pBatnych urlopw; maksymalne normy czasu pracy okre[la ustawa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 14/56 Art. 67. 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spoBecznego w razie niezdolno[ci do pracy ze wzgldu na chorob lub inwalidztwo oraz po osigniciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spoBecznego okre[la ustawa. 2. Obywatel pozostajcy bez pracy nie z wBasnej woli i nie majcy innych [rodkw utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spoBecznego, ktrego zakres i formy okre[la ustawa. Art. 68. 1. Ka|dy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezale|nie od ich sytuacji materialnej, wBadze publiczne zapewniaj rwny dostp do [wiadczeD opieki zdrowotnej finansowanej ze [rodkw publicznych. Warunki i zakres udzielania [wiadczeD okre[la ustawa. 3. WBadze publiczne s obowizane do zapewnienia szczeglnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci|arnym, osobom niepeBnosprawnym i osobom w podeszBym wieku. 4. WBadze publiczne s obowizane do zwalczania chorb epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji [rodowiska. 5. WBadze publiczne popieraj rozwj kultury fizycznej, zwBaszcza w[rd dzieci i mBodzie|y. Art. 69. Osobom niepeBnosprawnym wBadze publiczne udzielaj, zgodnie z ustaw, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji spoBecznej. Art. 70. 1. Ka|dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku |ycia jest obowizkowa. Sposb wykonywania obowizku szkolnego okre[la ustawa. 2. Nauka w szkoBach publicznych jest bezpBatna. Ustawa mo|e dopu[ci [wiadczenie niektrych usBug edukacyjnych przez publiczne szkoBy wy|sze za odpBatno[ci. 3. Rodzice maj wolno[ wyboru dla swoich dzieci szkB innych ni| publiczne. Obywatele i instytucje maj prawo zakBadania szkB podstawowych, ponadpodstawowych i wy|szych oraz zakBadw wychowawczych. Warunki zakBadania i dziaBalno[ci szkB niepublicznych oraz udziaBu wBadz publicznych w ich finansowaniu, a tak|e zasady nadzoru pedagogicznego nad szkoBami i zakBadami wychowawczymi, okre[la ustawa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 15/56 4. WBadze publiczne zapewniaj obywatelom powszechny i rwny dostp do wyksztaBcenia. W tym celu tworz i wspieraj systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniw i studentw. Warunki udzielania pomocy okre[la ustawa. 5. Zapewnia si autonomi szkB wy|szych na zasadach okre[lonych w ustawie. Art. 71. 1. PaDstwo w swojej polityce spoBecznej i gospodarczej uwzgldnia dobro rodziny. Rodziny znajdujce si w trudnej sytuacji materialnej i spoBecznej, zwBaszcza wielodzietne i niepeBne, maj prawo do szczeglnej pomocy ze strony wBadz publicznych. 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeglnej pomocy wBadz publicznych, ktrej zakres okre[la ustawa. Art. 72. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron praw dziecka. Ka|dy ma prawo |da od organw wBadzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc, okrucieDstwem, wyzyskiem i demoralizacj. 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy wBadz publicznych. 3. W toku ustalania praw dziecka organy wBadzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s obowizane do wysBuchania i w miar mo|liwo[ci uwzgldnienia zdania dziecka. 4. Ustawa okre[la kompetencje i sposb powoBywania Rzecznika Praw Dziecka. Art. 73. Ka|demu zapewnia si wolno[ twrczo[ci artystycznej, badaD naukowych oraz ogBaszania ich wynikw, wolno[ nauczania, a tak|e wolno[ korzystania z dbr kultury. Art. 74. 1. WBadze publiczne prowadz polityk zapewniajc bezpieczeDstwo ekologiczne wspBczesnemu i przyszBym pokoleniom. 2. Ochrona [rodowiska jest obowizkiem wBadz publicznych. 3. Ka|dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie [rodowiska. 4. WBadze publiczne wspieraj dziaBania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu [rodowiska. Art. 75. 1. WBadze publiczne prowadz polityk sprzyjajc zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeglno[ci przeciwdziaBaj bezdomno[ci, 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 16/56 wspieraj rozwj budownictwa socjalnego oraz popieraj dziaBania obywateli zmierzajce do uzyskania wBasnego mieszkania. 2. Ochron praw lokatorw okre[la ustawa. Art. 76. WBadze publiczne chroni konsumentw, u|ytkownikw i najemcw przed dziaBaniami zagra|ajcymi ich zdrowiu, prywatno[ci i bezpieczeDstwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre[la ustawa. Zrodki ochrony wolno[ci i praw Art. 77. 1. Ka|dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zostaBa mu wyrzdzona przez niezgodne z prawem dziaBanie organu wBadzy publicznej. 2. Ustawa nie mo|e nikomu zamyka drogi sdowej dochodzenia naruszonych wolno[ci lub praw. Art. 78. Ka|da ze stron ma prawo do zaskar|enia orzeczeD i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjtki od tej zasady oraz tryb zaskar|ania okre[la ustawa. Art. 79. 1. Ka|dy, czyje konstytucyjne wolno[ci lub prawa zostaBy naruszone, ma prawo, na zasadach okre[lonych w ustawie, wnie[ skarg do TrybunaBu Konstytucyjnego w sprawie zgodno[ci z Konstytucj ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie ktrego sd lub organ administracji publicznej orzekB ostatecznie o jego wolno[ciach lub prawach albo o jego obowizkach okre[lonych w Konstytucji. 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre[lonych w art. 56. Art. 80. Ka|dy ma prawo wystpienia, na zasadach okre[lonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno[ci lub praw naruszonych przez organy wBadzy publicznej. Art. 81. Praw okre[lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74 76 mo|na dochodzi w granicach okre[lonych w ustawie. Obowizki Art. 82. Obowizkiem obywatela polskiego jest wierno[ Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wsplne. Art. 83. Ka|dy ma obowizek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 17/56 Art. 84. Ka|dy jest obowizany do ponoszenia ci|arw i [wiadczeD publicznych, w tym podatkw, okre[lonych w ustawie. Art. 85. 1. Obowizkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. 2. Zakres obowizku sBu|by wojskowej okre[la ustawa. 3. Obywatel, ktremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj na odbywanie sBu|by wojskowej, mo|e by obowizany do sBu|by zastpczej na zasadach okre[lonych w ustawie. Art. 86. Ka|dy jest obowizany do dbaBo[ci o stan [rodowiska i ponosi odpowiedzialno[ za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno[ci okre[la ustawa. RozdziaB III yRDAA PRAWA Art. 87. 1. yrdBami powszechnie obowizujcego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy midzynarodowe oraz rozporzdzenia. 2. yrdBami powszechnie obowizujcego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s na obszarze dziaBania organw, ktre je ustanowiBy, akty prawa miejscowego. Art. 88. 1. Warunkiem wej[cia w |ycie ustaw, rozporzdzeD oraz aktw prawa miejscowego jest ich ogBoszenie. 2. Zasady i tryb ogBaszania aktw normatywnych okre[la ustawa. 3. Umowy midzynarodowe ratyfikowane za uprzedni zgod wyra|on w ustawie s ogBaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogBaszania innych umw midzynarodowych okre[la ustawa. Art. 89. 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra|onej w ustawie, je|eli umowa dotyczy: 1) pokoju, sojuszy, ukBadw politycznych lub ukBadw wojskowych, 2) wolno[ci, praw lub obowizkw obywatelskich okre[lonych w Konstytucji, 3) czBonkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji midzynarodowej, 4) znacznego obci|enia paDstwa pod wzgldem finansowym, 5) spraw uregulowanych w ustawie lub w ktrych Konstytucja wymaga ustawy. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 18/56 2. O zamiarze przedBo|enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umw midzynarodowych, ktrych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra|onej w ustawie, Prezes Rady Ministrw zawiadamia Sejm. 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umw midzynarodowych okre[la ustawa. Art. 90. 1. Rzeczpospolita Polska mo|e na podstawie umowy midzynarodowej przekaza organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organw wBadzy paDstwowej w niektrych sprawach. 2. Ustawa wyra|ajca zgod na ratyfikacj umowy midzynarodowej, o ktrej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wikszo[ci 2/3 gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw oraz przez Senat wikszo[ci 2/3 gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby senatorw. 3. Wyra|enie zgody na ratyfikacj takiej umowy mo|e by uchwalone w referendum oglnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125. 4. UchwaB w sprawie wyboru trybu wyra|enia zgody na ratyfikacj podejmuje Sejm bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw. Art. 91. 1. Ratyfikowana umowa midzynarodowa, po jej ogBoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz[ krajowego porzdku prawnego i jest bezpo[rednio stosowana, chyba |e jej stosowanie jest uzale|nione od wydania ustawy. 2. Umowa midzynarodowa ratyfikowana za uprzedni zgod wyra|on w ustawie ma pierwszeDstwo przed ustaw, je|eli ustawy tej nie da si pogodzi z umow. 3. Je|eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy konstytuujcej organizacj midzynarodow, prawo przez ni stanowione jest stosowane bezpo[rednio, majc pierwszeDstwo w przypadku kolizji z ustawami. Art. 92. 1. Rozporzdzenia s wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegBowego upowa|nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa|nienie powinno okre[la organ wBa[ciwy do wydania rozporzdzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczce tre[ci aktu. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 19/56 2. Organ upowa|niony do wydania rozporzdzenia nie mo|e przekaza swoich kompetencji, o ktrych mowa w ust. 1, innemu organowi. Art. 93. 1. UchwaBy Rady Ministrw oraz zarzdzenia Prezesa Rady Ministrw i ministrw maj charakter wewntrzny i obowizuj tylko jednostki organizacyjnie podlegBe organowi wydajcemu te akty. 2. Zarzdzenia s wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog one stanowi podstawy decyzji wobec obywateli, osb prawnych oraz innych podmiotw. 3. UchwaBy i zarzdzenia podlegaj kontroli co do ich zgodno[ci z powszechnie obowizujcym prawem. Art. 94. Organy samorzdu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rzdowej, na podstawie i w granicach upowa|nieD zawartych w ustawie, ustanawiaj akty prawa miejscowego obowizujce na obszarze dziaBania tych organw. Zasady i tryb wydawania aktw prawa miejscowego okre[la ustawa. RozdziaB IV SEJM I SENAT Art. 95. 1. WBadz ustawodawcz w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sejm i Senat. 2. Sejm sprawuje kontrol nad dziaBalno[ci Rady Ministrw w zakresie okre[lonym przepisami Konstytucji i ustaw. Wybory i kadencja Art. 96. 1. Sejm skBada si z 460 posBw. 2. Wybory do Sejmu s powszechne, rwne, bezpo[rednie i proporcjonalne oraz odbywaj si w gBosowaniu tajnym. Art. 97. 1. Senat skBada si ze 100 senatorw. 2. Wybory do Senatu s powszechne, bezpo[rednie i odbywaj si w gBosowaniu tajnym. Art. 98. 1. Sejm i Senat s wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj si z dniem zebrania si Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj do dnia poprzedzajcego dzieD zebrania si Sejmu nastpnej kadencji. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 20/56 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarzdza Prezydent Rzeczypospolitej nie pzniej ni| na 90 dni przed upBywem 4 lat od rozpoczcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczajc wybory na dzieD wolny od pracy, przypadajcy w cigu 30 dni przed upBywem 4 lat od rozpoczcia kadencji Sejmu i Senatu. 3. Sejm mo|e skrci swoj kadencj uchwaB podjt wikszo[ci co najmniej 2/3 gBosw ustawowej liczby posBw. Skrcenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrcenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si odpowiednio. 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii MarszaBka Sejmu i MarszaBka Senatu, mo|e w przypadkach okre[lonych w Konstytucji zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu. Wraz ze skrceniem kadencji Sejmu skrcona zostaje rwnie| kadencja Senatu. 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarzdzajc skrcenie kadencji Sejmu, zarzdza jednocze[nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat na dzieD przypadajcy nie pzniej ni| w cigu 45 dni od dnia zarzdzenia skrcenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwoBuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie pzniej ni| na 15 dzieD po dniu przeprowadzenia wyborw. 6. W razie skrcenia kadencji Sejmu stosuje si odpowiednio przepis ust. 1. Art. 99. 1. Wybrany do Sejmu mo|e by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpzniej w dniu wyborw koDczy 21 lat. 2. Wybrany do Senatu mo|e by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpzniej w dniu wyborw koDczy 30 lat. 3. Wybran do Sejmu lub do Senatu nie mo|e by osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar pozbawienia wolno[ci za przestpstwo umy[lne [cigane z oskar|enia publicznego. Art. 100. 1. Kandydatw na posBw i senatorw mog zgBasza partie polityczne oraz wyborcy. 2. Nie mo|na kandydowa rwnocze[nie do Sejmu i Senatu. 3. Zasady i tryb zgBaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wa|no[ci wyborw okre[la ustawa. Art. 101. 1. Wa|no[ wyborw do Sejmu i Senatu stwierdza Sd Najwy|szy. 2. Wyborcy przysBuguje prawo zgBoszenia do Sdu Najwy|szego protestu przeciwko wa|no[ci wyborw na zasadach okre[lonych w ustawie. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 21/56 PosBowie i senatorowie Art. 102. Nie mo|na by rwnocze[nie posBem i senatorem. Art. 103. 1. Mandatu posBa nie mo|na Bczy z funkcj Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy|szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastpcw, czBonka Rady Polityki Pieni|nej, czBonka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rzdowej. Zakaz ten nie dotyczy czBonkw Rady Ministrw i sekretarzy stanu w administracji rzdowej. 2. Sdzia, prokurator, urzdnik sBu|by cywilnej, |oBnierz pozostajcy w czynnej sBu|bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz sBu|b ochrony paDstwa nie mog sprawowa mandatu poselskiego. 3. Inne przypadki zakazu Bczenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo|e okre[li ustawa. Art. 104. 1. PosBowie s przedstawicielami Narodu. Nie wi| ich instrukcje wyborcw. 2. Przed rozpoczciem sprawowania mandatu posBowie skBadaj przed Sejmem nastpujce [lubowanie:  Uroczy[cie [lubuj rzetelnie i sumiennie wykonywa obowizki wobec Narodu, strzec suwerenno[ci i interesw PaDstwa, czyni wszystko dla pomy[lno[ci Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej. Zlubowanie mo|e by zBo|one z dodaniem zdania  Tak mi dopom| Bg . 3. Odmowa zBo|enia [lubowania oznacza zrzeczenie si mandatu. Art. 105. 1. PoseB nie mo|e by pocignity do odpowiedzialno[ci za swoj dziaBalno[ wchodzc w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga[niciu. Za tak dziaBalno[ poseB odpowiada wyBcznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osb trzecich mo|e by pocignity do odpowiedzialno[ci sdowej tylko za zgod Sejmu. 2. Od dnia ogBoszenia wynikw wyborw do dnia wyga[nicia mandatu poseB nie mo|e by pocignity bez zgody Sejmu do odpowiedzialno[ci karnej. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 22/56 3. Postpowanie karne wszczte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posBa ulega na |danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga[nicia mandatu. W takim przypadku ulega rwnie| zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postpowaniu karnym. 4. PoseB mo|e wyrazi zgod na pocignicie go do odpowiedzialno[ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si przepisw ust. 2 i 3. 5. PoseB nie mo|e by zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa i je|eli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidBowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwBocznie powiadamia si MarszaBka Sejmu, ktry mo|e nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. 6. SzczegBowe zasady pocigania posBw do odpowiedzialno[ci karnej oraz tryb postpowania okre[la ustawa. Art. 106. Warunki niezbdne do skutecznego wypeBniania obowizkw poselskich oraz ochron praw wynikajcych ze sprawowania mandatu okre[la ustawa. Art. 107. 1. W zakresie okre[lonym ustaw poseB nie mo|e prowadzi dziaBalno[ci gospodarczej z osiganiem korzy[ci z majtku Skarbu PaDstwa lub samorzdu terytorialnego ani nabywa tego majtku. 2. Za naruszenie zakazw, o ktrych mowa w ust. 1, poseB, uchwaB Sejmu podjt na wniosek MarszaBka Sejmu, mo|e by pocignity do odpowiedzialno[ci przed TrybunaBem Stanu, ktry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu. Art. 108. Do senatorw stosuje si odpowiednio przepisy art. 103 107. Organizacja i dziaBanie Art. 109. 1. Sejm i Senat obraduj na posiedzeniach. 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwoBuje na dzieD przypadajcy w cigu 30 dni od dnia wyborw, z wyjtkiem przypadkw okre[lonych w art. 98 ust. 3 i 5. Art. 110. 1. Sejm wybiera ze swojego grona MarszaBka Sejmu i wicemarszaBkw. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 23/56 2. MarszaBek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze|e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewntrz. 3. Sejm powoBuje komisje staBe oraz mo|e powoBywa komisje nadzwyczajne. Art. 111. 1. Sejm mo|e powoBa komisj [ledcz do zbadania okre[lonej sprawy. 2. Tryb dziaBania komisji [ledczej okre[la ustawa. Art. 112. Organizacj wewntrzn i porzdek prac Sejmu oraz tryb powoBywania i dziaBalno[ci jego organw, jak te| sposb wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowizkw organw paDstwowych wobec Sejmu okre[la regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm. Art. 113. Posiedzenia Sejmu s jawne. Je|eli wymaga tego dobro paDstwa, Sejm mo|e bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw uchwali tajno[ obrad. Art. 114. 1. W przypadkach okre[lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradujc wsplnie pod przewodnictwem MarszaBka Sejmu lub w jego zastpstwie MarszaBka Senatu, dziaBaj jako Zgromadzenie Narodowe. 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swj regulamin. Art. 115. 1. Prezes Rady Ministrw i pozostali czBonkowie Rady Ministrw maj obowizek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w cigu 21 dni. 2. Prezes Rady Ministrw i pozostali czBonkowie Rady Ministrw maj obowizek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie|cych na ka|dym posiedzeniu Sejmu. Art. 116. 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. 2. Sejm mo|e podj uchwaB o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa[ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umw midzynarodowych wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji. Je|eli Sejm nie mo|e si zebra na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej. Art. 117. Zasady u|ycia SiB Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre[la ratyfikowana umowa midzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 24/56 obcych wojsk na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si ich przez to terytorium okre[laj ratyfikowane umowy midzynarodowe lub ustawy. Art. 118. 1. Inicjatywa ustawodawcza przysBuguje posBom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrw. 2. Inicjatywa ustawodawcza przysBuguje rwnie| grupie co najmniej 100 000 obywateli majcych prawo wybierania do Sejmu. Tryb postpowania w tej sprawie okre[la ustawa. 3. Wnioskodawcy, przedkBadajc Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj skutki finansowe jej wykonania. Art. 119. 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysBuguje wnioskodawcy projektu, posBom i Radzie Ministrw. 3. MarszaBek Sejmu mo|e odmwi poddania pod gBosowanie poprawki, ktra uprzednio nie byBa przedBo|ona komisji. 4. Wnioskodawca mo|e wycofa projekt ustawy w toku postpowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakoDczenia drugiego czytania projektu. Art. 120. Sejm uchwala ustawy zwykB wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw, chyba |e Konstytucja przewiduje inn wikszo[. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwaBy, je|eli ustawa lub uchwaBa Sejmu nie stanowi inaczej. Art. 121. 1. Ustaw uchwalon przez Sejm MarszaBek Sejmu przekazuje Senatowi. 2. Senat w cigu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo|e j przyj bez zmian, uchwali poprawki albo uchwali odrzucenie jej w caBo[ci. Je|eli Senat w cigu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwaBy, ustaw uznaje si za uchwalon w brzmieniu przyjtym przez Sejm. 3. UchwaB Senatu odrzucajc ustaw albo poprawk zaproponowan w uchwale Senatu uwa|a si za przyjt, je|eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw. Art. 122. 1. Po zakoDczeniu postpowania okre[lonego w art. 121 MarszaBek Sejmu przedstawia uchwalon ustaw do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 25/56 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw w cigu 21 dni od dnia przedstawienia i zarzdza jej ogBoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo|e wystpi do TrybunaBu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno[ci ustawy z Konstytucj. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo|e odmwi podpisania ustawy, ktr TrybunaB Konstytucyjny uznaB za zgodn z Konstytucj. 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, ktr TrybunaB Konstytucyjny uznaB za niezgodn z Konstytucj. Je|eli jednak niezgodno[ z Konstytucj dotyczy poszczeglnych przepisw ustawy, a TrybunaB Konstytucyjny nie orzeknie, |e s one nierozerwalnie zwizane z caB ustaw, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii MarszaBka Sejmu, podpisuje ustaw z pominiciem przepisw uznanych za niezgodne z Konstytucj albo zwraca ustaw Sejmowi w celu usunicia niezgodno[ci. 5. Je|eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystpiB z wnioskiem do TrybunaBu Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo|e z umotywowanym wnioskiem przekaza ustaw Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wikszo[ci 3/5 gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 7 dni podpisuje ustaw i zarzdza jej ogBoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysBuguje prawo wystpienia do TrybunaBu Konstytucyjnego w trybie ust. 3. 6. Wystpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do TrybunaBu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno[ci ustawy z Konstytucj lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre[lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy. Art. 123. 1. Rada Ministrw mo|e uzna uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjtkiem projektw ustaw podatkowych, ustaw dotyczcych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organw samorzdu terytorialnego, ustaw regulujcych ustrj i wBa[ciwo[ wBadz publicznych, a tak|e kodeksw. 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre[laj odrbno[ci w postpowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 26/56 3. W postpowaniu w sprawie ustawy, ktrej projekt zostaB uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni. Art. 124. Do Senatu stosuje si odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art. 120. Referendum Art. 125. 1. W sprawach o szczeglnym znaczeniu dla paDstwa mo|e by przeprowadzone referendum oglnokrajowe. 2. Referendum oglnokrajowe ma prawo zarzdzi Sejm bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod Senatu wyra|on bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby senatorw. 3. Je|eli w referendum oglnokrajowym wziBo udziaB wicej ni| poBowa uprawnionych do gBosowania, wynik referendum jest wi|cy. 4. Wa|no[ referendum oglnokrajowego oraz referendum, o ktrym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sd Najwy|szy. 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre[la ustawa. RozdziaB V PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Art. 126. 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy|szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem cigBo[ci wBadzy paDstwowej. 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra|y suwerenno[ci i bezpieczeDstwa paDstwa oraz nienaruszalno[ci i niepodzielno[ci jego terytorium. 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre[lonych w Konstytucji i ustawach. Art. 127. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nard w wyborach powszechnych, rwnych, bezpo[rednich i w gBosowaniu tajnym. 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na picioletni kadencj i mo|e by ponownie wybrany tylko raz. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 27/56 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo|e by wybrany obywatel polski, ktry najpzniej w dniu wyborw koDczy 35 lat i korzysta z peBni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgBasza co najmniej 100 000 obywateli majcych prawo wybierania do Sejmu. 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, ktry otrzymaB wicej ni| poBow wa|nie oddanych gBosw. Je|eli |aden z kandydatw nie uzyska wymaganej wikszo[ci, czternastego dnia po pierwszym gBosowaniu przeprowadza si ponowne gBosowanie. 5. W ponownym gBosowaniu wyboru dokonuje si spo[rd dwch kandydatw, ktrzy w pierwszym gBosowaniu otrzymali kolejno najwiksz liczb gBosw. Je|eli ktrykolwiek z tych dwch kandydatw wycofa zgod na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborw w ponownym gBosowaniu dopuszcza si kandydata, ktry otrzymaB kolejno najwiksz liczb gBosw w pierwszym gBosowaniu. W takim przypadku dat ponownego gBosowania odracza si o dalszych 14 dni. 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, ktry w ponownym gBosowaniu otrzymaB wicej gBosw. 7. Zasady i tryb zgBaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wa|no[ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre[la ustawa. Art. 128. 1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si w dniu objcia przez niego urzdu. 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarzdza MarszaBek Sejmu na dzieD przypadajcy nie wcze[niej ni| na 100 dni i nie pzniej ni| na 75 dni przed upBywem kadencji urzdujcego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr|nienia urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej  nie pzniej ni| w czternastym dniu po opr|nieniu urzdu, wyznaczajc dat wyborw na dzieD wolny od pracy przypadajcy w cigu 60 dni od dnia zarzdzenia wyborw. Art. 129. 1. Wa|no[ wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sd Najwy|szy. 2. Wyborcy przysBuguje prawo zgBoszenia do Sdu Najwy|szego protestu przeciwko wa|no[ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre[lonych w ustawie. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 28/56 3. W razie stwierdzenia niewa|no[ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr|nienia urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej. Art. 130. Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urzd po zBo|eniu wobec Zgromadzenia Narodowego nastpujcej przysigi:  Obejmujc z woli Narodu urzd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczy[cie przysigam, |e dochowam wierno[ci postanowieniom Konstytucji, bd strzegB niezBomnie godno[ci Narodu, niepodlegBo[ci i bezpieczeDstwa PaDstwa, a dobro Ojczyzny oraz pomy[lno[ obywateli bd dla mnie zawsze najwy|szym nakazem . Przysiga mo|e by zBo|ona z dodaniem zdania  Tak mi dopom| Bg . Art. 131. 1. Je|eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo|e przej[ciowo sprawowa urzdu, zawiadamia o tym MarszaBka Sejmu, ktry tymczasowo przejmuje obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi MarszaBka Sejmu o niemo|no[ci sprawowania urzdu, wwczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga TrybunaB Konstytucyjny na wniosek MarszaBka Sejmu. W razie uznania przej[ciowej niemo|no[ci sprawowania urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej TrybunaB Konstytucyjny powierza MarszaBkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej. 2. MarszaBek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: 1) [mierci Prezydenta Rzeczypospolitej, 2) zrzeczenia si urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, 3) stwierdzenia niewa|no[ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjcia urzdu po wyborze, 4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwaBej niezdolno[ci Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan zdrowia, uchwaB podjt wikszo[ci co najmniej 2/3 gBosw ustawowej liczby czBonkw Zgromadzenia Narodowego, 5) zBo|enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzdu orzeczeniem TrybunaBu Stanu. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 29/56 3. Je|eli MarszaBek Sejmu nie mo|e wykonywa obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej, obowizki te przejmuje MarszaBek Senatu. 4. Osoba wykonujca obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo|e postanowi o skrceniu kadencji Sejmu. Art. 132. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo|e piastowa |adnego innego urzdu ani peBni |adnej funkcji publicznej, z wyjtkiem tych, ktre s zwizane ze sprawowanym urzdem. Art. 133. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant paDstwa w stosunkach zewntrznych: 1) ratyfikuje i wypowiada umowy midzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat, 2) mianuje i odwoBuje peBnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych paDstwach i przy organizacjach midzynarodowych, 3) przyjmuje listy uwierzytelniajce i odwoBujce akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych paDstw i organizacji midzynarodowych. 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy midzynarodowej mo|e zwrci si do TrybunaBu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno[ci z Konstytucj. 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wspBdziaBa z Prezesem Rady Ministrw i wBa[ciwym ministrem. Art. 134. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy|szym zwierzchnikiem SiB Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad SiBami Zbrojnymi za po[rednictwem Ministra Obrony Narodowej. 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowdcw rodzajw SiB Zbrojnych na czas okre[lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwoBania przed jej upBywem okre[la ustawa. 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, mianuje Naczelnego Dowdc SiB Zbrojnych. W tym samym trybie mo|e on Naczelnego Dowdc SiB Zbrojnych odwoBa. Kompetencje Naczelnego 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 30/56 Dowdcy SiB Zbrojnych i zasady jego podlegBo[ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre[la ustawa. 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre[lone w ustawach stopnie wojskowe. 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwizane ze zwierzchnictwem nad SiBami Zbrojnymi, szczegBowo okre[la ustawa. Art. 135. Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewntrznego i zewntrznego bezpieczeDstwa paDstwa jest Rada BezpieczeDstwa Narodowego. Art. 136. W razie bezpo[redniego, zewntrznego zagro|enia paDstwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, zarzdza powszechn lub cz[ciow mobilizacj i u|ycie SiB Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 137. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra|a zgod na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego. Art. 138. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia. Art. 139. Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo Baski. Prawa Baski nie stosuje si do osb skazanych przez TrybunaB Stanu. Art. 140. Prezydent Rzeczypospolitej mo|e zwraca si z ordziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Ordzia nie czyni si przedmiotem debaty. Art. 141. 1. W sprawach szczeglnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo|e zwoBa Rad Gabinetow. Rad Gabinetow tworzy Rada Ministrw obradujca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej. 2. Radzie Gabinetowej nie przysBuguj kompetencje Rady Ministrw. Art. 142. 1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporzdzenia i zarzdzenia na zasadach okre[lonych w art. 92 i art. 93. 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostaBych swoich kompetencji. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 31/56 Art. 143. Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz powoBuje i odwoBuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. Art. 144. 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystajc ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzdowe. 2. Akty urzdowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj dla swojej wa|no[ci podpisu Prezesa Rady Ministrw, ktry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno[ przed Sejmem. 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy: 1) zarzdzania wyborw do Sejmu i Senatu, 2) zwoBywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu, 3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre[lonych w Konstytucji, 4) inicjatywy ustawodawczej, 5) zarzdzania referendum oglnokrajowego, 6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy, 7) zarzdzania ogBoszenia ustawy oraz umowy midzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, 8) zwracania si z ordziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego, 9) wniosku do TrybunaBu Konstytucyjnego, 10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy|sz Izb Kontroli, 11) desygnowania i powoBywania Prezesa Rady Ministrw, 12) przyjmowania dymisji Rady Ministrw i powierzania jej tymczasowego peBnienia obowizkw, 13) wniosku do Sejmu o pocignicie do odpowiedzialno[ci przed TrybunaBem Stanu czBonka Rady Ministrw, 14) odwoBywania ministra, ktremu Sejm wyraziB wotum nieufno[ci, 15) zwoBywania Rady Gabinetowej, 16) nadawania orderw i odznaczeD, 17) powoBywania sdziw, 18) stosowania prawa Baski, 19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra|ania zgody na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego, 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 32/56 20) powoBywania Pierwszego Prezesa Sdu Najwy|szego, 21) powoBywania Prezesa i Wiceprezesa TrybunaBu Konstytucyjnego, 22) powoBywania Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego, 23) powoBywania prezesw Sdu Najwy|szego oraz wiceprezesw Naczelnego Sdu Administracyjnego, 24) wniosku do Sejmu o powoBanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, 25) powoBywania czBonkw Rady Polityki Pieni|nej, 26) powoBywania i odwoBywania czBonkw Rady BezpieczeDstwa Narodowego, 27) powoBywania czBonkw Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, 28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoBywania i odwoBywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej, 29) wydawania zarzdzeD na zasadach okre[lonych w art. 93, 30) zrzeczenia si urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej. Art. 145. 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popeBnienie przestpstwa mo|e by pocignity do odpowiedzialno[ci przed TrybunaBem Stanu. 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar|enia mo|e nastpi uchwaB Zgromadzenia Narodowego, podjt wikszo[ci co najmniej 2/3 gBosw ustawowej liczby czBonkw Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 czBonkw Zgromadzenia Narodowego. 3. Z dniem podjcia uchwaBy o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar|enia przed TrybunaBem Stanu sprawowanie urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si odpowiednio. RozdziaB VI RADA MINISTRW I ADMINISTRACJA RZDOWA Art. 146. 1. Rada Ministrw prowadzi polityk wewntrzn i zagraniczn Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Do Rady Ministrw nale| sprawy polityki paDstwa nie zastrze|one dla innych organw paDstwowych i samorzdu terytorialnego. 3. Rada Ministrw kieruje administracj rzdow. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 33/56 4. W zakresie i na zasadach okre[lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrw w szczeglno[ci: 1) zapewnia wykonanie ustaw, 2) wydaje rozporzdzenia, 3) koordynuje i kontroluje prace organw administracji rzdowej, 4) chroni interesy Skarbu PaDstwa, 5) uchwala projekt bud|etu paDstwa, 6) kieruje wykonaniem bud|etu paDstwa oraz uchwala zamknicie rachunkw paDstwowych i sprawozdanie z wykonania bud|etu, 7) zapewnia bezpieczeDstwo wewntrzne paDstwa oraz porzdek publiczny, 8) zapewnia bezpieczeDstwo zewntrzne paDstwa, 9) sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie stosunkw z innymi paDstwami i organizacjami midzynarodowymi, 10) zawiera umowy midzynarodowe wymagajce ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy midzynarodowe, 11) sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie obronno[ci kraju oraz okre[la corocznie liczb obywateli powoBywanych do czynnej sBu|by wojskowej, 12) okre[la organizacj i tryb swojej pracy. Art. 147. 1. Rada Ministrw skBada si z Prezesa Rady Ministrw i ministrw. 2. W skBad Rady Ministrw mog by powoBywani wiceprezesi Rady Ministrw. 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrw mog peBni tak|e funkcj ministra. 4. W skBad Rady Ministrw mog by ponadto powoBywani przewodniczcy okre[lonych w ustawach komitetw. Art. 148. Prezes Rady Ministrw: 1) reprezentuje Rad Ministrw, 2) kieruje pracami Rady Ministrw, 3) wydaje rozporzdzenia, 4) zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrw i okre[la sposoby jej wykonywania, 5) koordynuje i kontroluje prac czBonkw Rady Ministrw, 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 34/56 6) sprawuje nadzr nad samorzdem terytorialnym w granicach i formach okre[lonych w Konstytucji i ustawach, 7) jest zwierzchnikiem sBu|bowym pracownikw administracji rzdowej. Art. 149. 1. Ministrowie kieruj okre[lonymi dziaBami administracji rzdowej lub wypeBniaj zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrw. Zakres dziaBania ministra kierujcego dziaBem administracji rzdowej okre[laj ustawy. 2. Minister kierujcy dziaBem administracji rzdowej wydaje rozporzdzenia. Rada Ministrw, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, mo|e uchyli rozporzdzenie lub zarzdzenie ministra. 3. Do przewodniczcego komitetu, o ktrym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si odpowiednio przepisy odnoszce si do ministra kierujcego dziaBem administracji rzdowej. Art. 150. CzBonek Rady Ministrw nie mo|e prowadzi dziaBalno[ci sprzecznej z jego obowizkami publicznymi. Art. 151. Prezes Rady Ministrw, wiceprezesi Rady Ministrw i ministrowie skBadaj wobec Prezydenta Rzeczypospolitej nastpujc przysig:  Obejmujc urzd Prezesa Rady Ministrw (wiceprezesa Rady Ministrw, ministra), uroczy[cie przysigam, |e dochowam wierno[ci postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomy[lno[ obywateli bd dla mnie zawsze najwy|szym nakazem . Przysiga mo|e by zBo|ona z dodaniem zdania  Tak mi dopom| Bg . Art. 152. 1. Przedstawicielem Rady Ministrw w wojewdztwie jest wojewoda. 2. Tryb powoBywania i odwoBywania oraz zakres dziaBania wojewodw okre[la ustawa. Art. 153. 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadaD paDstwa, w urzdach administracji rzdowej dziaBa korpus sBu|by cywilnej. 2. Prezes Rady Ministrw jest zwierzchnikiem korpusu sBu|by cywilnej. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 35/56 Art. 154. 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrw, ktry proponuje skBad Rady Ministrw. Prezydent Rzeczypospolitej powoBuje Prezesa Rady Ministrw wraz z pozostaBymi czBonkami Rady Ministrw w cigu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjcia dymisji poprzedniej Rady Ministrw i odbiera przysig od czBonkw nowo powoBanej Rady Ministrw. 2. Prezes Rady Ministrw, w cigu 14 dni od dnia powoBania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dziaBania Rady Ministrw z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw. 3. W razie niepowoBania Rady Ministrw w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w cigu 14 dni od upBywu terminw okre[lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrw oraz proponowanych przez niego czBonkw Rady Ministrw bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw. Prezydent Rzeczypospolitej powoBuje tak wybran Rad Ministrw i odbiera przysig od jej czBonkw. Art. 155. 1. W razie niepowoBania Rady Ministrw w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 14 dni powoBuje Prezesa Rady Ministrw i na jego wniosek pozostaBych czBonkw Rady Ministrw oraz odbiera od nich przysig. Sejm w cigu 14 dni od dnia powoBania Rady Ministrw przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw. 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrw wotum zaufania w trybie okre[lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj Sejmu i zarzdza wybory. Art. 156. 1. CzBonkowie Rady Ministrw ponosz odpowiedzialno[ przed TrybunaBem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak|e za przestpstwa popeBnione w zwizku z zajmowanym stanowiskiem. 2. UchwaB o pocigniciu czBonka Rady Ministrw do odpowiedzialno[ci przed TrybunaBem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posBw wikszo[ci 3/5 ustawowej liczby posBw. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 36/56 Art. 157. 1. CzBonkowie Rady Ministrw ponosz przed Sejmem solidarn odpowiedzialno[ za dziaBalno[ Rady Ministrw. 2. CzBonkowie Rady Ministrw ponosz przed Sejmem rwnie| odpowiedzialno[ indywidualn za sprawy nale|ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrw. Art. 158. 1. Sejm wyra|a Radzie Ministrw wotum nieufno[ci wikszo[ci ustawowej liczby posBw na wniosek zgBoszony przez co najmniej 46 posBw i wskazujcy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrw. Je|eli uchwaBa zostaBa przyjta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj Rady Ministrw i powoBuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrw, a na jego wniosek pozostaBych czBonkw Rady Ministrw oraz odbiera od nich przysig. 2. Wniosek o podjcie uchwaBy, o ktrej mowa w ust. 1, mo|e by poddany pod gBosowanie nie wcze[niej ni| po upBywie 7 dni od dnia jego zgBoszenia. Powtrny wniosek mo|e by zgBoszony nie wcze[niej ni| po upBywie 3 miesicy od dnia zgBoszenia poprzedniego wniosku. Powtrny wniosek mo|e by zgBoszony przed upBywem 3 miesicy, je|eli wystpi z nim co najmniej 115 posBw. Art. 159. 1. Sejm mo|e wyrazi ministrowi wotum nieufno[ci. Wniosek o wyra|enie wotum nieufno[ci mo|e by zgBoszony przez co najmniej 69 posBw. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si odpowiednio. 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwoBuje ministra, ktremu Sejm wyraziB wotum nieufno[ci wikszo[ci gBosw ustawowej liczby posBw. Art. 160. Prezes Rady Ministrw mo|e zwrci si do Sejmu o wyra|enie Radzie Ministrw wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrw nastpuje wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw. Art. 161. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, dokonuje zmian w skBadzie Rady Ministrw. Art. 162. 1. Prezes Rady Ministrw skBada dymisj Rady Ministrw na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. 2. Prezes Rady Ministrw skBada dymisj Rady Ministrw rwnie| w razie: 1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrw, 2) wyra|enia Radzie Ministrw wotum nieufno[ci, 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 37/56 3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrw. 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmujc dymisj Rady Ministrw, powierza jej dalsze sprawowanie obowizkw do czasu powoBania nowej Rady Ministrw. 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre[lonym w ust. 2 pkt 3, mo|e odmwi przyjcia dymisji Rady Ministrw. RozdziaB VII SAMORZD TERYTORIALNY Art. 163. Samorzd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze|one przez Konstytucj lub ustawy dla organw innych wBadz publicznych. Art. 164. 1. Podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina. 2. Inne jednostki samorzdu regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre[la ustawa. 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorzdu terytorialnego nie zastrze|one dla innych jednostek samorzdu terytorialnego. Art. 165. 1. Jednostki samorzdu terytorialnego maj osobowo[ prawn. PrzysBuguj im prawo wBasno[ci i inne prawa majtkowe. 2. Samodzielno[ jednostek samorzdu terytorialnego podlega ochronie sdowej. Art. 166. 1. Zadania publiczne sBu|ce zaspokajaniu potrzeb wsplnoty samorzdowej s wykonywane przez jednostk samorzdu terytorialnego jako zadania wBasne. 2. Je|eli wynika to z uzasadnionych potrzeb paDstwa, ustawa mo|e zleci jednostkom samorzdu terytorialnego wykonywanie innych zadaD publicznych. Ustawa okre[la tryb przekazywania i sposb wykonywania zadaD zleconych. 3. Spory kompetencyjne midzy organami samorzdu terytorialnego i administracji rzdowej rozstrzygaj sdy administracyjne. Art. 167. 1. Jednostkom samorzdu terytorialnego zapewnia si udziaB w dochodach publicznych odpowiednio do przypadajcych im zadaD. 2. Dochodami jednostek samorzdu terytorialnego s ich dochody wBasne oraz subwencje oglne i dotacje celowe z bud|etu paDstwa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 38/56 3. yrdBa dochodw jednostek samorzdu terytorialnego s okre[lone w ustawie. 4. Zmiany w zakresie zadaD i kompetencji jednostek samorzdu terytorialnego nastpuj wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodw publicznych. Art. 168. Jednostki samorzdu terytorialnego maj prawo ustalania wysoko[ci podatkw i opBat lokalnych w zakresie okre[lonym w ustawie. Art. 169. 1. Jednostki samorzdu terytorialnego wykonuj swoje zadania za po[rednictwem organw stanowicych i wykonawczych. 2. Wybory do organw stanowicych s powszechne, rwne, bezpo[rednie i odbywaj si w gBosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgBaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wa|no[ci wyborw okre[la ustawa. 3. Zasady i tryb wyborw oraz odwoBywania organw wykonawczych jednostek samorzdu terytorialnego okre[la ustawa. 4. Ustrj wewntrzny jednostek samorzdu terytorialnego okre[laj, w granicach ustaw, ich organy stanowice. Art. 170. CzBonkowie wsplnoty samorzdowej mog decydowa, w drodze referendum, o sprawach dotyczcych tej wsplnoty, w tym o odwoBaniu pochodzcego z wyborw bezpo[rednich organu samorzdu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego okre[la ustawa. Art. 171. 1. DziaBalno[ samorzdu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno[ci. 2. Organami nadzoru nad dziaBalno[ci jednostek samorzdu terytorialnego s Prezes Rady Ministrw i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, mo|e rozwiza organ stanowicy samorzdu terytorialnego, je|eli organ ten ra|co narusza Konstytucj lub ustawy. Art. 172. 1. Jednostki samorzdu terytorialnego maj prawo zrzeszania si. 2. Jednostka samorzdu terytorialnego ma prawo przystpowania do midzynarodowych zrzeszeD spoBeczno[ci lokalnych i regionalnych oraz wspBpracy ze spoBeczno[ciami lokalnymi i regionalnymi innych paDstw. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 39/56 3. Zasady, na jakich jednostki samorzdu terytorialnego mog korzysta z praw, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, okre[la ustawa. RozdziaB VIII SDY I TRYBUNAAY Art. 173. Sdy i TrybunaBy s wBadz odrbn i niezale|n od innych wBadz. Art. 174. Sdy i TrybunaBy wydaj wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Sdy Art. 175. 1. Wymiar sprawiedliwo[ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sd Najwy|szy, sdy powszechne, sdy administracyjne oraz sdy wojskowe. 2. Sd wyjtkowy lub tryb dorazny mo|e by ustanowiony tylko na czas wojny. Art. 176. 1. Postpowanie sdowe jest co najmniej dwuinstancyjne. 2. Ustrj i wBa[ciwo[ sdw oraz postpowanie przed sdami okre[laj ustawy. Art. 177. Sdy powszechne sprawuj wymiar sprawiedliwo[ci we wszystkich sprawach, z wyjtkiem spraw ustawowo zastrze|onych dla wBa[ciwo[ci innych sdw. Art. 178. 1. Sdziowie w sprawowaniu swojego urzdu s niezawi[li i podlegaj tylko Konstytucji oraz ustawom. 2. Sdziom zapewnia si warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadajce godno[ci urzdu oraz zakresowi ich obowizkw. 3. Sdzia nie mo|e nale|e do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaBalno[ci publicznej nie dajcej si pogodzi z zasadami niezale|no[ci sdw i niezawisBo[ci sdziw. Art. 179. Sdziowie s powoBywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa, na czas nieoznaczony. Art. 180. 1. Sdziowie s nieusuwalni. 2. ZBo|enie sdziego z urzdu, zawieszenie w urzdowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo|e nastpi jedynie na mocy orzeczenia sdu i tylko w przypadkach okre[lonych w ustawie. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 40/56 3. Sdzia mo|e by przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo|liwiajcych mu sprawowanie jego urzdu choroby lub utraty siB. Tryb postpowania oraz sposb odwoBania si do sdu okre[la ustawa. 4. Ustawa okre[la granic wieku, po osigniciu ktrej sdziowie przechodz w stan spoczynku. 5. W razie zmiany ustroju sdw lub zmiany granic okrgw sdowych wolno sdziego przenosi do innego sdu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu peBnego uposa|enia. Art. 181. Sdzia nie mo|e by, bez uprzedniej zgody sdu okre[lonego w ustawie, pocignity do odpowiedzialno[ci karnej ani pozbawiony wolno[ci. Sdzia nie mo|e by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa, je|eli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidBowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwBocznie powiadamia si prezesa wBa[ciwego miejscowo sdu, ktry mo|e nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 182. UdziaB obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo[ci okre[la ustawa. Art. 183. 1. Sd Najwy|szy sprawuje nadzr nad dziaBalno[ci sdw powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. 2. Sd Najwy|szy wykonuje tak|e inne czynno[ci okre[lone w Konstytucji i ustawach. 3. Pierwszego Prezesa Sdu Najwy|szego powoBuje Prezydent Rzeczypospolitej na sze[cioletni kadencj spo[rd kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne Sdziw Sdu Najwy|szego. Art. 184. Naczelny Sd Administracyjny oraz inne sdy administracyjne sprawuj, w zakresie okre[lonym w ustawie, kontrol dziaBalno[ci administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje rwnie| orzekanie o zgodno[ci z ustawami uchwaB organw samorzdu terytorialnego i aktw normatywnych terenowych organw administracji rzdowej. Art. 185. Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego powoBuje Prezydent Rzeczypospolitej na sze[cioletni kadencj spo[rd kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne Sdziw Naczelnego Sdu Administracyjnego. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 41/56 Art. 186. 1. Krajowa Rada Sdownictwa stoi na stra|y niezale|no[ci sdw i niezawisBo[ci sdziw. 2. Krajowa Rada Sdownictwa mo|e wystpi do TrybunaBu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno[ci z Konstytucj aktw normatywnych w zakresie, w jakim dotycz one niezale|no[ci sdw i niezawisBo[ci sdziw. Art. 187. 1. Krajowa Rada Sdownictwa skBada si z: 1) Pierwszego Prezesa Sdu Najwy|szego, Ministra Sprawiedliwo[ci, Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego i osoby powoBanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, 2) pitnastu czBonkw wybranych spo[rd sdziw Sdu Najwy|szego, sdw powszechnych, sdw administracyjnych i sdw wojskowych, 3) czterech czBonkw wybranych przez Sejm spo[rd posBw oraz dwch czBonkw wybranych przez Senat spo[rd senatorw. 2. Krajowa Rada Sdownictwa wybiera spo[rd swoich czBonkw przewodniczcego i dwch wiceprzewodniczcych. 3. Kadencja wybranych czBonkw Krajowej Rady Sdownictwa trwa cztery lata. 4. Ustrj, zakres dziaBania i tryb pracy Krajowej Rady Sdownictwa oraz sposb wyboru jej czBonkw okre[la ustawa. TrybunaB Konstytucyjny Art. 188. TrybunaB Konstytucyjny orzeka w sprawach: 1) zgodno[ci ustaw i umw midzynarodowych z Konstytucj, 2) zgodno[ci ustaw z ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaBa uprzedniej zgody wyra|onej w ustawie, 3) zgodno[ci przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy paDstwowe, z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami, 4) zgodno[ci z Konstytucj celw lub dziaBalno[ci partii politycznych, 5) skargi konstytucyjnej, o ktrej mowa w art. 79 ust. 1. Art. 189. TrybunaB Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami paDstwa. Art. 190. 1. Orzeczenia TrybunaBu Konstytucyjnego maj moc powszechnie obowizujc i s ostateczne. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 42/56 2. Orzeczenia TrybunaBu Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj niezwBocznemu ogBoszeniu w organie urzdowym, w ktrym akt normatywny byB ogBoszony. Je|eli akt nie byB ogBoszony, orzeczenie ogBasza si w Dzienniku Urzdowym Rzeczypospolitej Polskiej  Monitor Polski . 3. Orzeczenie TrybunaBu Konstytucyjnego wchodzi w |ycie z dniem ogBoszenia, jednak TrybunaB Konstytucyjny mo|e okre[li inny termin utraty mocy obowizujcej aktu normatywnego. Termin ten nie mo|e przekroczy osiemnastu miesicy, gdy chodzi o ustaw, a gdy chodzi o inny akt normatywny  dwunastu miesicy. W przypadku orzeczeD, ktre wi| si z nakBadami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud|etowej, TrybunaB Konstytucyjny okre[la termin utraty mocy obowizujcej aktu normatywnego po zapoznaniu si z opini Rady Ministrw. 4. Orzeczenie TrybunaBu Konstytucyjnego o niezgodno[ci z Konstytucj, umow midzynarodow lub z ustaw aktu normatywnego, na podstawie ktrego zostaBo wydane prawomocne orzeczenie sdowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnicie w innych sprawach, stanowi podstaw do wznowienia postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia na zasadach i w trybie okre[lonych w przepisach wBa[ciwych dla danego postpowania. 5. Orzeczenia TrybunaBu Konstytucyjnego zapadaj wikszo[ci gBosw. Art. 191. 1. Z wnioskiem w sprawach, o ktrych mowa w art. 188, do TrybunaBu Konstytucyjnego wystpi mog: 1) Prezydent Rzeczypospolitej, MarszaBek Sejmu, MarszaBek Senatu, Prezes Rady Ministrw, 50 posBw, 30 senatorw, Pierwszy Prezes Sdu Najwy|szego, Prezes Naczelnego Sdu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy|szej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, 2) Krajowa Rada Sdownictwa w zakresie, o ktrym mowa w art. 186 ust. 2, 3) organy stanowice jednostek samorzdu terytorialnego, 4) oglnokrajowe organy zwizkw zawodowych oraz oglnokrajowe wBadze organizacji pracodawcw i organizacji zawodowych, 5) ko[cioBy i inne zwizki wyznaniowe, 6) podmioty okre[lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym. 2. Podmioty, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 3 5, mog wystpi z takim wnioskiem, je|eli akt normatywny dotyczy spraw objtych ich zakresem dziaBania. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 43/56 Art. 192. Z wnioskiem w sprawach, o ktrych mowa w art. 189, do TrybunaBu Konstytucyjnego wystpi mog: Prezydent Rzeczypospolitej, MarszaBek Sejmu, MarszaBek Senatu, Prezes Rady Ministrw, Pierwszy Prezes Sdu Najwy|szego, Prezes Naczelnego Sdu Administracyjnego i Prezes Najwy|szej Izby Kontroli. Art. 193. Ka|dy sd mo|e przedstawi TrybunaBowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodno[ci aktu normatywnego z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi lub ustaw, je|eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale|y rozstrzygnicie sprawy toczcej si przed sdem. Art. 194. 1. TrybunaB Konstytucyjny skBada si z 15 sdziw, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo[rd osb wyr|niajcych si wiedz prawnicz. Ponowny wybr do skBadu TrybunaBu jest niedopuszczalny. 2. Prezesa i Wiceprezesa TrybunaBu Konstytucyjnego powoBuje Prezydent Rzeczypospolitej spo[rd kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne Sdziw TrybunaBu Konstytucyjnego. Art. 195. 1. Sdziowie TrybunaBu Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzdu s niezawi[li i podlegaj tylko Konstytucji. 2. Sdziom TrybunaBu Konstytucyjnego zapewnia si warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadajce godno[ci urzdu oraz zakresowi ich obowizkw. 3. Sdziowie TrybunaBu Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog nale|e do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaBalno[ci publicznej nie dajcej si pogodzi z zasadami niezale|no[ci sdw i niezawisBo[ci sdziw. Art. 196. Sdzia TrybunaBu Konstytucyjnego nie mo|e by, bez uprzedniej zgody TrybunaBu Konstytucyjnego, pocignity do odpowiedzialno[ci karnej ani pozbawiony wolno[ci. Sdzia nie mo|e by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa, je|eli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidBowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwBocznie powiadamia si Prezesa TrybunaBu Konstytucyjnego, ktry mo|e nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 197. Organizacj TrybunaBu Konstytucyjnego oraz tryb postpowania przed TrybunaBem okre[la ustawa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 44/56 TrybunaB Stanu Art. 198. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwizku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzdowania, odpowiedzialno[ konstytucyjn przed TrybunaBem Stanu ponosz: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrw oraz czBonkowie Rady Ministrw, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy|szej Izby Kontroli, czBonkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, ktrym Prezes Rady Ministrw powierzyB kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowdca SiB Zbrojnych. 2. Odpowiedzialno[ konstytucyjn przed TrybunaBem Stanu ponosz rwnie| posBowie i senatorowie w zakresie okre[lonym w art. 107. 3. Rodzaje kar orzekanych przez TrybunaB Stanu okre[la ustawa. Art. 199. 1. TrybunaB Stanu skBada si z przewodniczcego, 2 zastpcw przewodniczcego i 16 czBonkw wybieranych przez Sejm spoza grona posBw i senatorw na czas kadencji Sejmu. Zastpcy przewodniczcego TrybunaBu oraz co najmniej poBowa czBonkw TrybunaBu Stanu powinni mie kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sdziego. 2. Przewodniczcym TrybunaBu Stanu jest Pierwszy Prezes Sdu Najwy|szego. 3. CzBonkowie TrybunaBu Stanu w sprawowaniu funkcji sdziego TrybunaBu Stanu s niezawi[li i podlegaj tylko Konstytucji oraz ustawom. Art. 200. CzBonek TrybunaBu Stanu nie mo|e by bez uprzedniej zgody TrybunaBu Stanu pocignity do odpowiedzialno[ci karnej ani pozbawiony wolno[ci. CzBonek TrybunaBu Stanu nie mo|e by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa, je|eli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidBowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwBocznie powiadamia si przewodniczcego TrybunaBu Stanu, ktry mo|e nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 201. Organizacj TrybunaBu Stanu oraz tryb postpowania przed TrybunaBem okre[la ustawa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 45/56 RozdziaB IX ORGANY KONTROLI PACSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA Najwy|sza Izba Kontroli Art. 202. 1. Najwy|sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli paDstwowej. 2. Najwy|sza Izba Kontroli podlega Sejmowi. 3. Najwy|sza Izba Kontroli dziaBa na zasadach kolegialno[ci. Art. 203. 1. Najwy|sza Izba Kontroli kontroluje dziaBalno[ organw administracji rzdowej, Narodowego Banku Polskiego, paDstwowych osb prawnych i innych paDstwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno[ci, gospodarno[ci, celowo[ci i rzetelno[ci. 2. Najwy|sza Izba Kontroli mo|e kontrolowa dziaBalno[ organw samorzdu terytorialnego, komunalnych osb prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno[ci, gospodarno[ci i rzetelno[ci. 3. Najwy|sza Izba Kontroli mo|e rwnie| kontrolowa z punktu widzenia legalno[ci i gospodarno[ci dziaBalno[ innych jednostek organizacyjnych i podmiotw gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj one majtek lub [rodki paDstwowe lub komunalne oraz wywizuj si z zobowizaD finansowych na rzecz paDstwa. Art. 204. 1. Najwy|sza Izba Kontroli przedkBada Sejmowi: 1) analiz wykonania bud|etu paDstwa i zaBo|eD polityki pieni|nej, 2) opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw, 3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystpienia, okre[lone w ustawie. 2. Najwy|sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dziaBalno[ci. Art. 205. 1. Prezes Najwy|szej Izby Kontroli jest powoBywany przez Sejm za zgod Senatu na 6 lat i mo|e by ponownie powoBany tylko raz. 2. Prezes Najwy|szej Izby Kontroli nie mo|e zajmowa innego stanowiska, z wyjtkiem stanowiska profesora szkoBy wy|szej, ani wykonywa innych zaj zawodowych. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 46/56 3. Prezes Najwy|szej Izby Kontroli nie mo|e nale|e do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaBalno[ci publicznej nie dajcej si pogodzi z godno[ci jego urzdu. Art. 206. Prezes Najwy|szej Izby Kontroli nie mo|e by bez uprzedniej zgody Sejmu pocignity do odpowiedzialno[ci karnej ani pozbawiony wolno[ci. Prezes Najwy|szej Izby Kontroli nie mo|e by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa i je|eli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidBowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwBocznie powiadamia si MarszaBka Sejmu, ktry mo|e nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 207. Organizacj oraz tryb dziaBania Najwy|szej Izby Kontroli okre[la ustawa. Rzecznik Praw Obywatelskich Art. 208. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra|y wolno[ci i praw czBowieka i obywatela okre[lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. 2. Zakres i sposb dziaBania Rzecznika Praw Obywatelskich okre[la ustawa. Art. 209. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoBywany przez Sejm za zgod Senatu na 5 lat. 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo|e zajmowa innego stanowiska, z wyjtkiem stanowiska profesora szkoBy wy|szej, ani wykonywa innych zaj zawodowych. 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo|e nale|e do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaBalno[ci publicznej nie dajcej si pogodzi z godno[ci jego urzdu. Art. 210. Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dziaBalno[ci niezawisBy, niezale|ny od innych organw paDstwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach okre[lonych w ustawie. Art. 211. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo|e by bez uprzedniej zgody Sejmu pocignity do odpowiedzialno[ci karnej ani pozbawiony wolno[ci. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo|e by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 47/56 go na gorcym uczynku przestpstwa i je|eli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidBowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwBocznie powiadamia si MarszaBka Sejmu, ktry mo|e nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 212. Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej dziaBalno[ci oraz o stanie przestrzegania wolno[ci i praw czBowieka i obywatela. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Art. 213. 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra|y wolno[ci sBowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporzdzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwaBy. Art. 214. 1. CzBonkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s powoBywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej. 2. CzBonek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo|e nale|e do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaBalno[ci publicznej nie dajcej si pogodzi z godno[ci peBnionej funkcji. Art. 215. Zasady i tryb dziaBania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj oraz szczegBowe zasady powoBywania jej czBonkw okre[la ustawa. RozdziaB X FINANSE PUBLICZNE Art. 216. 1. Zrodki finansowe na cele publiczne s gromadzone i wydatkowane w sposb okre[lony w ustawie. 2. Nabywanie, zbywanie i obci|anie nieruchomo[ci, udziaBw lub akcji oraz emisja papierw warto[ciowych przez Skarb PaDstwa, Narodowy Bank Polski lub inne paDstwowe osoby prawne nastpuje na zasadach i w trybie okre[lonych w ustawie. 3. Ustanowienie monopolu nastpuje w drodze ustawy. 4. Zaciganie po|yczek oraz udzielanie gwarancji i porczeD finansowych przez paDstwo nastpuje na zasadach i w trybie okre[lonych w ustawie. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 48/56 5. Nie wolno zaciga po|yczek lub udziela gwarancji i porczeD finansowych, w nastpstwie ktrych paDstwowy dBug publiczny przekroczy 3/5 warto[ci rocznego produktu krajowego brutto. Sposb obliczania warto[ci rocznego produktu krajowego brutto oraz paDstwowego dBugu publicznego okre[la ustawa. Art. 217. NakBadanie podatkw, innych danin publicznych, okre[lanie podmiotw, przedmiotw opodatkowania i stawek podatkowych, a tak|e zasad przyznawania ulg i umorzeD oraz kategorii podmiotw zwolnionych od podatkw nastpuje w drodze ustawy. Art. 218. Organizacj Skarbu PaDstwa oraz sposb zarzdzania majtkiem Skarbu PaDstwa okre[la ustawa. Art. 219. 1. Sejm uchwala bud|et paDstwa na rok bud|etowy w formie ustawy bud|etowej. 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud|etu paDstwa, stopieD jego szczegBowo[ci oraz wymagania, ktrym powinien odpowiada projekt ustawy bud|etowej, a tak|e zasady i tryb wykonywania ustawy bud|etowej okre[la ustawa. 3. W wyjtkowych przypadkach dochody i wydatki paDstwa w okresie krtszym ni| rok mo|e okre[la ustawa o prowizorium bud|etowym. Przepisy dotyczce projektu ustawy bud|etowej stosuje si odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud|etowym. 4. Je|eli ustawa bud|etowa albo ustawa o prowizorium bud|etowym nie weszBy w |ycie w dniu rozpoczcia roku bud|etowego, Rada Ministrw prowadzi gospodark finansow na podstawie przedBo|onego projektu ustawy. Art. 220. 1. Zwikszenie wydatkw lub ograniczenie dochodw planowanych przez Rad Ministrw nie mo|e powodowa ustalenia przez Sejm wikszego deficytu bud|etowego ni| przewidziany w projekcie ustawy bud|etowej. 2. Ustawa bud|etowa nie mo|e przewidywa pokrywania deficytu bud|etowego przez zaciganie zobowizania w centralnym banku paDstwa. Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud|etowej, ustawy o prowizorium bud|etowym, zmiany ustawy bud|etowej, ustawy o zaciganiu dBugu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez paDstwo przysBuguje wyBcznie Radzie Ministrw. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 49/56 Art. 222. Rada Ministrw przedkBada Sejmowi najpzniej na 3 miesice przed rozpoczciem roku bud|etowego projekt ustawy bud|etowej na rok nastpny. W wyjtkowych przypadkach mo|liwe jest pzniejsze przedBo|enie projektu. Art. 223. Senat mo|e uchwali poprawki do ustawy bud|etowej w cigu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. Art. 224. 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w cigu 7 dni ustaw bud|etow albo ustaw o prowizorium bud|etowym przedstawion przez MarszaBka Sejmu. Do ustawy bud|etowej i ustawy o prowizorium bud|etowym nie stosuje si przepisu art. 122 ust. 5. 2. W przypadku zwrcenia si Prezydenta Rzeczypospolitej do TrybunaBu Konstytucyjnego w sprawie zgodno[ci z Konstytucj ustawy bud|etowej albo ustawy o prowizorium bud|etowym przed jej podpisaniem, TrybunaB orzeka w tej sprawie nie pzniej ni| w cigu 2 miesicy od dnia zBo|enia wniosku w Trybunale. Art. 225. Je|eli w cigu 4 miesicy od dnia przedBo|enia Sejmowi projektu ustawy bud|etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo|e w cigu 14 dni zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu. Art. 226. 1. Rada Ministrw w cigu 5 miesicy od zakoDczenia roku bud|etowego przedkBada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud|etowej wraz z informacj o stanie zadBu|enia paDstwa. 2. Sejm rozpatruje przedBo|one sprawozdanie i po zapoznaniu si z opini Najwy|szej Izby Kontroli podejmuje, w cigu 90 dni od dnia przedBo|enia Sejmowi sprawozdania, uchwaB o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrw absolutorium. Art. 227. 1. Centralnym bankiem paDstwa jest Narodowy Bank Polski. PrzysBuguje mu wyBczne prawo emisji pienidza oraz ustalania i realizowania polityki pieni|nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto[ polskiego pienidza. 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni|nej oraz Zarzd Narodowego Banku Polskiego. 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoBywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej na 6 lat. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 50/56 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo|e nale|e do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaBalno[ci publicznej nie dajcej si pogodzi z godno[ci jego urzdu. 5. W skBad Rady Polityki Pieni|nej wchodz Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczcy oraz osoby wyr|niajce si wiedz z zakresu finansw, powoBywane na 6 lat, w rwnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat. 6. Rada Polityki Pieni|nej ustala corocznie zaBo|enia polityki pieni|nej i przedkBada je do wiadomo[ci Sejmowi rwnocze[nie z przedBo|eniem przez Rad Ministrw projektu ustawy bud|etowej. Rada Polityki Pieni|nej, w cigu 5 miesicy od zakoDczenia roku bud|etowego, skBada Sejmowi sprawozdanie z wykonania zaBo|eD polityki pieni|nej. 7. Organizacj i zasady dziaBania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegBowe zasady powoBywania i odwoBywania jego organw okre[la ustawa. RozdziaB XI STANY NADZWYCZAJNE Art. 228. 1. W sytuacjach szczeglnych zagro|eD, je|eli zwykBe [rodki konstytucyjne s niewystarczajce, mo|e zosta wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjtkowy lub stan klski |ywioBowej. 2. Stan nadzwyczajny mo|e by wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporzdzenia, ktre podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo[ci. 3. Zasady dziaBania organw wBadzy publicznej oraz zakres, w jakim mog zosta ograniczone wolno[ci i prawa czBowieka i obywatela w czasie poszczeglnych stanw nadzwyczajnych, okre[la ustawa. 4. Ustawa mo|e okre[li podstawy, zakres i tryb wyrwnywania strat majtkowych wynikajcych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno[ci i praw czBowieka i obywatela. 5. DziaBania podjte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz odpowiada stopniowi zagro|enia i powinny zmierza do jak najszybszego przywrcenia normalnego funkcjonowania paDstwa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 51/56 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog by zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organw samorzdu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych. 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w cigu 90 dni po jego zakoDczeniu nie mo|e by skrcona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum oglnokrajowe, nie mog by przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organw samorzdu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organw ulegaj odpowiedniemu przedBu|eniu. Wybory do organw samorzdu terytorialnego s mo|liwe tylko tam, gdzie nie zostaB wprowadzony stan nadzwyczajny. Art. 229. W razie zewntrznego zagro|enia paDstwa, zbrojnej napa[ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy midzynarodowej wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw mo|e wprowadzi stan wojenny na cz[ci albo na caBym terytorium paDstwa. Art. 230. 1. W razie zagro|enia konstytucyjnego ustroju paDstwa, bezpieczeDstwa obywateli lub porzdku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw mo|e wprowadzi, na czas oznaczony, nie dBu|szy ni| 90 dni, stan wyjtkowy na cz[ci albo na caBym terytorium paDstwa. 2. PrzedBu|enie stanu wyjtkowego mo|e nastpi tylko raz, za zgod Sejmu i na czas nie dBu|szy ni| 60 dni. Art. 231. Rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjtkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w cigu 48 godzin od podpisania rozporzdzenia. Sejm niezwBocznie rozpatruje rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm mo|e je uchyli bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw. Art. 232. W celu zapobie|enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszcych znamiona klski |ywioBowej oraz w celu ich usunicia Rada Ministrw mo|e wprowadzi na czas oznaczony, nie dBu|szy ni| 30 dni, stan klski |ywioBowej na cz[ci albo na caBym terytorium paDstwa. PrzedBu|enie tego stanu mo|e nastpi za zgod Sejmu. Art. 233. 1. Ustawa okre[lajca zakres ograniczeD wolno[ci i praw czBowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjtkowego nie mo|e ogranicza wolno[ci i 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 52/56 praw okre[lonych w art. 30 (godno[ czBowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona |ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno[ci karnej), art. 45 (dostp do sdu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko). 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno[ci i praw czBowieka i obywatela wyBcznie z powodu rasy, pBci, jzyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spoBecznego, urodzenia oraz majtku. 3. Ustawa okre[lajca zakres ograniczeD wolno[ci i praw czBowieka i obywatela w stanie klski |ywioBowej mo|e ogranicza wolno[ci i prawa okre[lone w art. 22 (wolno[ dziaBalno[ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno[ osobista), art. 50 (nienaruszalno[ mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno[ poruszania si i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo wBasno[ci), art. 65 ust. 1 (wolno[ pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku). Art. 234. 1. Je|eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo|e zebra si na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw wydaje rozporzdzenia z moc ustawy w zakresie i w granicach okre[lonych w art. 228 ust. 3 5. Rozporzdzenia te podlegaj zatwierdzeniu przez Sejm na najbli|szym posiedzeniu. 2. Rozporzdzenia, o ktrych mowa w ust. 1, maj charakter zrdeB powszechnie obowizujcego prawa. RozdziaB XII ZMIANA KONSTYTUCJI Art. 235. 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo|e przedBo|y co najmniej 1/5 ustawowej liczby posBw, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. 2. Zmiana Konstytucji nastpuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nastpnie w terminie nie dBu|szym ni| 60 dni przez Senat. 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo|e odby si nie wcze[niej ni| trzydziestego dnia od dnia przedBo|enia Sejmowi projektu ustawy. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 53/56 4. Ustaw o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wikszo[ci co najmniej 2/3 gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw oraz Senat bezwzgldn wikszo[ci gBosw w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby senatorw. 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniajcej przepisy rozdziaBw I, II lub XII Konstytucji mo|e odby si nie wcze[niej ni| sze[dziesitego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy. 6. Je|eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisw rozdziaBu I, II lub XII, podmioty okre[lone w ust. 1 mog za|da, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzajcego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj si do MarszaBka Sejmu, ktry zarzdza niezwBocznie przeprowadzenie referendum w cigu 60 dni od dnia zBo|enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjta, je|eli za t zmian opowiedziaBa si wikszo[ gBosujcych. 7. Po zakoDczeniu postpowania okre[lonego w ust. 4 i 6 MarszaBek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon ustaw do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw w cigu 21 dni od dnia przedstawienia i zarzdza jej ogBoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. RozdziaB XIII PRZEPISY PRZEJZCIOWE I KOCCOWE Art. 236. 1. W okresie 2 lat od dnia wej[cia w |ycie Konstytucji Rada Ministrw przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbdnych do stosowania Konstytucji. 2. Ustawy wprowadzajce w |ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczcym postpowania przed sdami administracyjnymi zostan uchwalone przed upBywem 5 lat od dnia wej[cia w |ycie Konstytucji. Do czasu wej[cia w |ycie tych ustaw obowizuj przepisy dotyczce rewizji nadzwyczajnej od orzeczeD Naczelnego Sdu Administracyjnego. Art. 237. 1. W okresie 4 lat od dnia wej[cia w |ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj kolegia do spraw wykroczeD przy sdach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sd. 2. OdwoBanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sd. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 54/56 Art. 238. 1. Kadencja konstytucyjnych organw wBadzy publicznej i osb wchodzcych w ich skBad wybranych lub powoBanych przed wej[ciem w |ycie Konstytucji koDczy si z upBywem okresu ustalonego w przepisach obowizujcych przed dniem wej[cia w |ycie Konstytucji. 2. W przypadku gdy przepisy obowizujce przed dniem wej[cia w |ycie Konstytucji nie ustalaBy tej kadencji, a od dnia wyboru lub powoBania upBynB okres dBu|szy ni| ustalony przez Konstytucj, kadencja konstytucyjna organw wBadzy publicznej lub osb wchodzcych w ich skBad upBywa po roku od dnia wej[cia w |ycie Konstytucji. 3. W przypadku gdy przepisy obowizujce przed dniem wej[cia w |ycie Konstytucji nie ustalaBy tej kadencji, a od dnia wyboru lub powoBania upBynB okres krtszy ni| ustalony przez Konstytucj dla konstytucyjnych organw wBadzy publicznej lub osb wchodzcych w ich skBad, czas, w ktrym organy te lub osoby peBniBy funkcje wedBug przepisw dotychczasowych, wlicza si do kadencji ustalonej w Konstytucji. Art. 239. 1. W okresie 2 lat od dnia wej[cia w |ycie Konstytucji orzeczenia TrybunaBu Konstytucyjnego o niezgodno[ci z Konstytucj ustaw uchwalonych przed dniem jej wej[cia w |ycie nie s ostateczne i podlegaj rozpatrzeniu przez Sejm, ktry mo|e odrzuci orzeczenie TrybunaBu Konstytucyjnego wikszo[ci 2/3 gBosw, w obecno[ci co najmniej poBowy ustawowej liczby posBw. Nie dotyczy to orzeczeD wydanych w nastpstwie pytaD prawnych do TrybunaBu Konstytucyjnego. 2. Postpowanie w sprawach o ustalenie przez TrybunaB Konstytucyjny powszechnie obowizujcej wykBadni ustaw, wszczte przed wej[ciem w |ycie Konstytucji, podlega umorzeniu. 3. Z dniem wej[cia w |ycie Konstytucji uchwaBy TrybunaBu Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykBadni ustaw trac moc powszechnie obowizujc. W mocy pozostaj prawomocne wyroki sdu oraz inne prawomocne decyzje organw wBadzy publicznej, podjte z uwzgldnieniem znaczenia przepisw ustalonego przez TrybunaB Konstytucyjny w drodze powszechnie obowizujcej wykBadni ustaw. Art. 240. W okresie roku od dnia wej[cia w |ycie Konstytucji ustawa bud|etowa mo|e przewidywa pokrywanie deficytu bud|etowego przez zaciganie zobowizaD w centralnym banku paDstwa. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 55/56 Art. 241. 1. Umowy midzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit Polsk na podstawie obowizujcych w czasie ich ratyfikacji przepisw konstytucyjnych i ogBoszone w Dzienniku Ustaw uznaje si za umowy ratyfikowane za uprzedni zgod wyra|on w ustawie i stosuje si do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je|eli z tre[ci umowy midzynarodowej wynika, |e dotycz one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji. 2. Rada Ministrw w cigu 2 lat od wej[cia w |ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umw midzynarodowych zawierajcych postanowienia niezgodne z Konstytucj. 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej[cia w |ycie Konstytucji, ktrzy nie ukoDczyli 30 lat, zachowuj swoje mandaty do koDca kadencji, na ktr zostali wybrani. 4. PoBczenie mandatu posBa lub senatora z funkcj lub zatrudnieniem, ktrych dotyczy zakaz okre[lony w art. 103, powoduje wyga[nicie mandatu po upBywie miesica od dnia wej[cia w |ycie Konstytucji, chyba |e poseB albo senator wcze[niej zrzeknie si funkcji albo ustanie zatrudnienie. 5. Sprawy bdce przedmiotem postpowania ustawodawczego albo przed TrybunaBem Konstytucyjnym bdz TrybunaBem Stanu, a rozpoczte przed wej[ciem w |ycie Konstytucji, s prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowizujcymi w dniu rozpoczcia sprawy. 6. W okresie 2 lat od dnia wej[cia w |ycie Konstytucji Rada Ministrw ustali, ktre z uchwaB Rady Ministrw oraz zarzdzeD ministrw lub innych organw administracji rzdowej, podjte lub wydane przed dniem wej[cia w |ycie Konstytucji, wymagaj  stosownie do warunkw okre[lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji  zastpienia ich przez rozporzdzenia wydane na podstawie upowa|nienia ustawy, ktrej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrw przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrw przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre[lajcej, ktre akty normatywne organw administracji rzdowej, wydane przed dniem wej[cia w |ycie Konstytucji, staj si uchwaBami albo zarzdzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji. 7. Obowizujce w dniu wej[cia w |ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj si aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl Kancelaria Sejmu s. 56/56 Art. 242. Trac moc: 1) ustawa konstytucyjna z dnia 17 pazdziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach midzy wBadz ustawodawcz i wykonawcz Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorzdzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184 i Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488), 2) ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 67, poz. 336 i z 1994 r. Nr 61, poz. 251). Art. 243. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w |ycie po upBywie 3 miesicy od dnia jej ogBoszenia. 2015-01-07 Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: akiz@o2.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pytania ZALICZENIE WYKŁADÓW Sem3 (22 01 2015)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Przepisy akademickie
Stanisław Michalkiewicz Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (projekt)
kodeks wykroczeń 19,01,2015
ustawa 07 01 1993
Rush Pounds People Universe (08 01 2015) Tracklista
oak 07 01 2010
Dance Now Moment The Ways (20 01 2015) Tracklista
ustawa o normalizacji 27,01,2015
07 01 08 pra

więcej podobnych podstron