POCZ¥TKI PANSTWA POLSKIEGO X-XI WIEK Najstarsze informacje o plemionach polskich pochodz¹ z po³owy 1X w. w tzw. "Geografie bawarskim", anonimowej zapisce z IX w., wspomniano nastêpuj¹ce: Wolinianie i Pyrzyczanie na Pomorzu Zachodnim, Œlêzanie, Dziado.szanie, Opolanie i Golêszyce na Œl¹sku, Wiœlanie i Lêdzice w Ma³opolsce, Goplanie na Kujawach. W innym dokumencie z X w. wymieniono na Œl¹sku Trzebowian i Bobrzan. Na Mazowszu ¿yli Mazowszanie, a na ziemiach Wielkopolski mieli swoje siedziby Polanie. Na ziemiach polskich wykszta³ci³y siê dwa silniejsze oœrodki pañstwowe. Pañstwo Wiœlan usytuowane by³o w górnym biegu Wis³y, g³ówne grody to Kraków i Wiœlica. Byæ mo¿e w³adca pañstwa Wiœlan popad³ w zale¿noœæ od ksiêcia wielkomorawskiego. Ok. po³owy X w. pañstwo Wiœlan i Œl¹sk dosta³y siê pod panowanie czeskie, które trwa³o a¿ do lat 90. X w. Pañstwo Polan to ziemie w dorzeczu Warty, Noteci, tereny Wielkopolski; g³ówne grody: Gniezno, Poznañ, Kruszwica. Najprawdopodobniej przed ksiêciem Mieszkiem I panowali w nim Ziemowit, Leszek, Ziemomys³ (tak podaje Gall Anonim) Powsta³o ok. po³owy IX w., Mieszko I (ok. 960-992) - pierwszy Ÿród³owo poœwiadczony w³adca Polan - zjednoczy³ plemiona polskie w dorzeczu Odry, Wariy i Wis³y. Wprowadzi³ Polskê do wspólnoty pañstw chrzeœcijañskiej Europy POLITYKA WEWNÊTRZNA W£ADZA KSI¥¯ÊGA - CHARAKTER PAÑSTWA Za Mieszka I, Boles³awa I Chrobrego (992-1025) i Mieszka II (1025-1034) si³ê obronn¹ stanowi³a dru¿yna ksi¹¿êca, która pozostawa³a na us³ugach w³adcy. Najej utrzymanie Mieszko I na³o¿y³ na ludnoœæ (z wyj¹tkiem wojów i mo¿nych) œwiadczenia w postaci renty feudalnej, przede wszystkim w naturze, rzadziej finansowe. Dru¿yna ksi¹¿êca by³a przez w³adcê dowolnie wykorzystywana: móg³ podejmowaæ wyprawy ³upie¿cze i zaborcze, a zyski z takich wypraw dzielono miêdzy wojów i ksiêcia. Po za³amaniu siê pañstwa pierwszych Piastów - 1034-1039 ksi¹¿ê Kazimierz I Odnowiciel (1034-1058) zreorganizowa³ i odbudowa³ system militarny pañstwa - dawni wojowie zostali osadzeni na ziemi z obowi¹zkiem stawiania siê na wezwanie w³adcy, korzystali z czêœci renty feudalnej. By³ to system dziedziczny. Zmiany tego rodzaju przyczyni³y siê z czasem do os³abienia w³adzy ksi¹¿êcej, uszczuplenia domeny ksi¹¿êcej - pojawi³a siê zale¿noœæ militarna w³adcy od coraz silniejszej grupy wojów-rycerzy i mo¿nych. Budowa wielkich grodów by³a obowi¹zkiem ca³ej ludnoœci, mia³a charakter œwiadczenia publicznego. Grody przyci¹ga³y osadników, którzy, zamieszkuj¹c tereny wokó³ nich, tworzyli podgrodzia, zaczyna³o siê kszta³towaæ wczesnoœredniowieczne miasto, otaczane wa³em umocnieñ - element systemu militarnego pañstwa. W³adza ksi¹¿êca w X-XI w. by³a silna. Pañstwo mia³o charakter monarchii patrymonialnej - dowolne podzia³y ziemi przez w³adcê miêdzy swoich synów (Mieszko I, Boles³aw I Chrobry, W³adys³aw I Herman 1079-1102), Boles³aw III Krzywoustw 1 106-1138. Sprzyja³o temu utrwalenie zasady dziedzicznoœci tronu w obrêbie dynastii piastowskiej. W³adca, jako najwy¿szy sêdzia, sprawowa³ s¹downictwo nad ca³oœci¹ ludnoœci pañstwa (duchowieñstwo wy³¹czone - prawo kanoniczne). Podzia³y dzielnicowe - pocz¹tkowo nietrwa³e - prowadzi³y stopniowo do os³abienia w³adzy centralnej, wzrostu znaczenia mo¿nych, szczególnie od czasu panowania Boles³aw-a II Szczodrego (1058-1079, wygnanie króla przez opozycjê) i ksiêcia W³adys³awa 1 Hermana (zmuszony pod presj¹ mo¿nych i synów do podzia³u pañstwa). Wiec zgromadzenie mo¿nych œwieckich i duchownych - w X i XI w. mia³ ograniczone znaczenie: zatwierdza³ decyzje w³adców, pe³ni³ rolê organu doradczego panuj¹cych. Z czasem pozycja wieców dzielnicowych (okres rozbicia dzielnicowegol wzros³a wobec s³aboœci w³adzy centralnej. Koronacje piastowskie - 1025 - Boles³aw I Chrobry, 1025 - Mieszko lI Lambert, 1076 - Boles³aw II Szczodry - mia³y ogromne znaczenie: wp³ynê³y na jednoœæ terytorialn¹ pañstwa, niezale¿noœæ wobec aspiracji innych pañstw i w³adców do panowania nad Polsk¹, wzrost znaczenia dynastii i samego króla wewn¹trz pañstwa (koronacjajako akt religijny, namaszczenie olejami œwiêtymi, sankcja religijna na³o¿ona na panowanie). Chrzest ksiêcia i rozpoczêcie chrystianizacji kraju - 966 - mia³o ogromne znaczenie. Polska znalaz³a siê w krêgu pañstw chrzeœcijañskiej Europy, co stworzy³o mo¿liwoœæ czerpania z dorobku cywilizacyjnego i kulturowego, wzmocnienia w³adzy ksi¹¿êcej przez podporz¹dkowanie Koœcio³a w³adcy, umocnienie siê Kocio³a w Polsce i uniezale¿nie od Koœcio³a niemieckiego. W 1000 r. odby³ siê tzvv. zjazd w GnieŸnie. Na mocy postanowieñ jego uczestników powsta³a metropolia gnieŸnieñska i trzy biskupstwa polskie (Kraków, Ko³obrzeg, Wroc³aw). Rozpoczêto akcjê misyjn¹ kierowan¹ z Rzymu poprzez biskupstwo misyjne w Poznaniu. Koœció³, uposa¿any licznymi dobrami przez w³adców, sta³ siê realn¹ si³¹ polityczn¹ szczególnie od 2 po³owy XI w. Z czasem Koœció³ bêdzie wystêpowa³ jako samodzielna si³a, dziêki licznym immunitetom od ksi¹¿¹t polskich. Instytucje koœcielne - parafie, diecezje, klasztory - otrzymywa³y od ludnoœci tzw. dziesiêcinê zwyczajowe œwiadczenia na rzecz pañstwa (panuj¹cego), które jednak znacznie obci¹¿a³y ludnoœæ.