plik


ÿþDuDski model elastycznego bezpieczeDstwa (flexicurity) Wzór do na[ladowania?1 Dany Lang W ostatnich latach wrosBo w caBej Europie zainteresowanie duDskim  modelem elastycznego bezpieczeDstwa (flexicurity2) na rynku pracy. Jest on prezentowany jako wBa[ciwa odpowiedz na to, co Wilhagen i Tros (2003) nazywaj  podwójnym ograniczeniem , z którym musz si zmierzy wszystkie kraje w kontek[cie obecnej fazy globalizacji. Z jednej strony pojawiaj si postulaty wikszej elastyczno[ci, podnoszone przez przedsibiorców, którzy uzasadniaj je wyzwaniami stwarzanymi przez [wiatow konkurencj. Z drugiej strony mamy |dania wikszego bezpieczeDstwa zgBaszane przez pracowników i spoBeczeDstwo. Idea, aby zreformowa rynki pracy na wzór i podobieDstwo Danii jest dzisiaj rozpowszechniona w[ród polityków i ekonomistów. PrzykBadowo, w publikacjach OECD po[wiconych gospodarce i zatrudnieniu (OECD 2004a, 2004b, 2005a, 2005b) czsto przytaczano Dani, jako jeden z najbardziej godnych polecenia wzorów do na[ladowania. Inne przykBady pochodz z  biaBych ksig wydawanych przez Komisj Europejsk, w których duDskie do[wiadczenia uznawano za podstaw dla projektowania europejskiej strategii zatrudnienia. Bez wtpienia Dania odniosBa sukces mierzony zarówno poziomem bezrobocia, jak i zatrudnienia. Stopa bezrobocia zmniejszyBa si z 9,6% w 1993 do 4,3% w 20013 i oscyluje wokóB 5% od 19974. W tym samym okresie wskaznik zatrudnienia byB stabilny i wynosiB 75% ludno[ci aktywnej zawodowo. Sukcesy te zostaBy osignite bez wzrostu presji inflacyjnej na pBace i na ceny, co jest równie| du|ym osigniciem. Ale to nie wszystko. DuDskie wydatki publiczne w PKB nale| do najwy|szych na [wiecie5, a jednocze[nie rosn nadwy|ki bud|etów publicznych. Wszystkie kryteria Paktu Stabilno[ci i Wzrostu s speBnione, a bilans handlowy jest dodatni prawie ka|dego roku. Z tych wzgldów warto przyjrze si bli|ej temu, jak dziaBa duDski rynek pracy i okre[li, jakie rozwizania nadawaByby si do na[ladowania gdzie indziej. W artykule zostan przedstawione elementy odpowiedzi na te pytania. W szczególno[ci, czy model elastycznego bezpieczeDstwa mo|e by wzorem dla Polski, gdzie poziom bezrobocia signB 18,8% w 20046. W celu odpowiedzi na postawione pytania w kolejnych czterech punktach przedstawiony zostanie  model duDski jako caBo[ i trzy elementy duDskiego  zBotego trójkta : elastyczny rynek pracy, hojny system socjalny i aktywna polityka rynku pracy. W nastpnej cz[ci przyjrzymy si bli|ej reformie rynku pracy z 1993, która miaBa sprawi, |e 1 TBumaczyB Ryszard Szarfenberg. 2 Jest to neologizm na gruncie jzyka angielskiego powstaBy po poBczeniu sBów flexibility (elastyczno[) i security (bezpieczeDstwo). TBumacz go opisowo jako  elastyczne bezpieczeDstwo . Przypis od tBumacza. 3 Wszystkie wskazniki dotyczce bezrobocia w artykule obliczone s wedBug metodologii zalecanej przez Midzynarodow Organizacje Pracy. DuDska definicja bezrobocia jest mniej restrykcyjna i dlatego lokalne miary tego zjawiska s wy|sze o ok. 2 punkty procentowe. Jest to bardzo nietypowe, gdy| wikszo[ definicji krajowych jest bardziej restrykcyjna w porównaniu z zalecan przez MOP (np. w Holandii). 4 Stopa bezrobocia wynosiBa 5,4 % w 2004 (OECD, 2005a). 5 W 2003 udziaB wydatków publicznych w PKB wynosiB 56 %, co dawaBo Danii drugie miejsce po Szwecji (58 %) (OECD, 2004b). 6 yródBo: OECD (2005a). bezrobocie znaczco zmniejszyBo si od 1997. Ostatni punkt zostaB po[wicony mo|liwo[ci przeniesienia modelu duDskiego na inny grunt, w szczególno[ci polski. DuDski model jako caBo[ DuDski sposób odpowiedzi na  podwójne ograniczenie opisane wy|ej nazywany jest przez wielu ekonomistów  ogniwem Bczcym elastyczno[ i bezpieczeDstwo (flexicurity nexus). Istot tego modelu s bowiem takie regulacje rynku pracy, które jednocze[nie daj elastyczno[ i bezpieczeDstwo. Rynki pracy w niektórych krajach charakteryzowaBy si tymi samymi cechami od wielu lat, ale wyra|enie flexicurity pojawiBo si i uzyskaBo szerokie uznanie w poBowie lat 1990.:  nie byBo to przypadkiem, gdy| pojcie to odzwierciedlaBo ambicje stworzenia efektywnej i konkurencyjnej gospodarki, która jednocze[nie zapewnia wysoki poziom zatrudnienia, zabezpieczenia spoBecznego i inkluzji, wyra|one w BiaBej Ksidze J. Delorsa po[wiconej wzrostowi gospodarczemu, konkurencji i zatrudnieniu z 1993 i w Europejskiej Strategii Zatrudnienia (Andersen i Mailand, 2005, s.9). Ró|ni autorzy ró|nie definiowali elastyczne bezpieczeDstwo. Wilhagen i Tros (2003, s.4) zdefiniowali je jako:  polityk, która ma na celu uelastycznienie rynków pracy, organizacji pracy i stosunków pracy, a jednocze[nie podniesienie bezpieczeDstwa  bezpieczeDstwa zatrudnienia i bezpieczeDstwa socjalnego  szczególnie w przypadku sBabych grup na rynku pracy i poza nim . Wskazali oni w ten sposób na dwa warunki definicyjne. Po pierwsze, elastyczno[ i bezpieczeDstwo powinny by osignite za pomoc zamierzonych i skoordynowanych wysiBków, a nie za pomoc jednej inicjatywy czy przypadku. Po drugie, elastyczne bezpieczeDstwo dotyczy równie| upo[ledzonych grup na rynku pracy i nie powinno si koncentrowa wyBcznie na tych, którzy ju| na nim s. GBówne elementy duDskiego systemu elastycznego bezpieczeDstwa mog by podsumowane za pomoc schematu  zBotego trójkta zaprezentowanego przez Madsena (2002). Schemat 1. DuDski  zBoty trójkt Elastyczny rynek pracy Aktywna polityka Hojne rynku paDstwo pracy opiekuDcze Autor tego schematu podkre[laB, |e model duDski zawiera  unikan kombinacj trzech elementów: bardzo elastycznego rynku pracy, aktywnej polityki rynku pracy i hojnego systemu socjalnego. StrzaBki pokazuj przepBywy osób pomidzy ró|nymi pozycjami wewntrz rynku pracy, systemu socjalnego i programów rynku pracy. Dwie strzaBki Bczce rynek pracy i system socjalny odzwierciedlaj to, |e ok. 25% osób pracujcych dotknita jest bezrobociem ka|dego roku, ale znaczca wikszo[ z nich bardzo szybko znajduje now prac. PozostaBe strzaBki pokazuj, |e ludzie, którzy nie wracaj szybko do zatrudnienia objci s aktywnymi programami rynku pracy, które wikszo[ci z nich pomagaj znalez prac. Bli|ej przedstawimy teraz ka|dy z trzech elementów  zBotego trójkta . Bardzo elastyczny rynek pracy Wszystkie badania duDskiego rynku pracy potwierdzaj, |e jest on bardzo elastyczny. Charakteryzuje go gBównie zewntrzna elastyczno[ ilo[ciowa, co oznacza, |e zatrudniajcy mog bardzo Batwo zwalnia i zatrudnia pracowników7. Jest to wyrazem bardzo niskiego poziomu regulacji rynków pracy. We wszystkich rankingach pod wzgldem wskazników elastyczno[ci liczonych dla krajów UE przez Bank Zwiatowy (2003) Dania zajmuje jedno z pierwszych miejsc. W[ród wszystkich krajów, które byBy uwzgldnione w tych rankingach (130) Dania zajBa trzecie miejsce z takim samym wynikiem jak Malezja i zaraz po USA i Singapurze. ZostaBo to równie| potwierdzone przez OECD (2004a) i wskazniki ustawodawstwa ochrony zatrudniania (EPL) (patrz wykres 1). Dla ka|dego kraju indeks EPL daje nie tylko informacj o ustawodawstwie rynku pracy, ale równie| o ukBadach zbiorowych i innych stosunkach umownych oraz o praktykach sdowych. WedBug tego indeksu Dania byBa jednym z tych krajów OECD, gdzie poziom ustawodawstwa ochrony zatrudnienia byB najmniejszy. Tabela 1. Wskazniki regulacji zatrudnienia  dziesi najbardziej elastycznych krajów UE8 Elastyczno[ Elastyczno[ Warunki zatrudniania Przepisy zatrudnienia zatrudniania zwalniania Czechy 17 Dania 25 UK 9 Dania 25 Dania 33 Norwegia 39 Austria 14 UK 28 UK 33 Szwecja 39 Dania 17 Austria 30 Austria 33 Austria 41 Belgia 22 Czechy 36 Belgia 33 UK 42 Wgry 23 Norwegia 41 Polska 33 Finlandia 43 Norwegia 25 Szwecja 42 SBowacja 34 Niemcy 46 Francja 26 Belgia 48 Wgry 46 Francja 61 Czechy 27 Irlandia 49 Irlandia 48 WBochy 62 Irlandia 30 Francja 50 Holandia 51 Czechy 63 Litwa 31 Niemcy 51 yródBo: Bank Zwiatowy (2003, s.36), w: Andersen i Mailand (2005, s.6). Wykres 1. Wskazniki ustawodawstwa ochronnego zatrudnienia 7 Poza tym, wewntrzna elastyczno[ ilo[ciowa (godziny pracy, nadgodziny, praca w niepeBnym wymiarze, etc.); elastyczno[ funkcjonalna (wieloetatowo[, elastyczna organizacja pracy); jak równie| elastyczno[ pBac (zale|na od wydajno[ci lub wyników) s równie| przedstawiane dla duDskiego rynku pracy. Patrz: Andersen i Mailand (2005), którzy bli|ej analizuj formy elastyczno[ci pracy w Danii. 8 Skala od 0 do 100, wy|sze warto[ci pokazuj wiksz restrykcyjno[ regulacji. Wskaznik ustawodawstwa zatrudnienia jest [redni wskazników elastyczno[ci zwalniania, warunków zatrudniania i elastyczno[ci zwalniania. yródBo: OECD (2004a, s.72). Oba rankingi pokazuj pewne wa|ne cechy duDskiego rynku pracy: bardzo krótki czas wypowiedzenia, relatywnie dBugi okres zatrudnienia próbnego, niskie odprawy. WpByw elastyczno[ci regulacji na rynek pracy daje wysoki poziom mobilno[ci pracowników, co jest zgodne z przewidywaniami: [rednio, fluktuacja kadrowa jest stabilna i wynosi ok. 30% rocznie, a fluktuacja miejsc pracy (tworzone i likwidowane miejsca pracy) szacowana jest na 12% rocznie (Madsen, 2002). Ponadto, rocznie 20-25% aktywnych zawodowo jest bezrobotnych, ale wikszo[ szybko znajduje prac. Zrednia dBugo[ zatrudnienia jest bardzo niska, poniewa| wynosi 8,3 lat, co zbli|a Dani do UK (8,2 lat). Jeszcze jednym skutkiem elastyczno[ci jest to, co Schumpeter nazwaBby  twórcz destrukcj : ok. 250 tys. miejsc pracy znika ka|dego roku, ale podobna liczba powstaje w tym samym czasie (Andersen i Mailand, 2005). Wysoki poziom elastyczno[ci rynku pracy mo|na wyja[nia ograniczon interwencj paDstwa i tym, |e caBy system zarzdzany jest przez  partnerów spoBecznych , czyli organizacje przedsibiorców i zwizki zawodowe. W Danii prawie nie ma ustawodawstwa pracy, a ukBady zbiorowe s zawierane w sposób zdecentralizowany. Interwencja paDstwa polega gBównie na tym, |e w razie niepowodzenia negocjacji midzy przedsibiorcami i zwizkowcami obie grupy na tym trac. Taki system jest mo|liwy ze wzgldu na reprezentatywno[ zwizków i wysoki poziom uzwizkowienia pracujcych, co daje du| siB przetargow Federacji DuDskich Zawizków Zawodowych (Landsorganisationen i Danmark, LO). Nale|y przy tym pamita, |e elastyczno[ duDskiego rynku pracy nie jest niczym nowym:  od ponad 50 lat duDskie zasady i regulacje dotyczce zwolnieD nie zmieniBy si znaczco (Andersen i Mailand, 2005, s.12). GBówne cechy i wskazniki, jakie zostaBy wy|ej przytoczone s równie| bardzo stabilne w czasie. Hojny system socjalny zapewniajcy bezpieczeDstwo Drugim elementem  zBotego trójkta , towarzyszcym elastycznemu rynkowi pracy jest hojny system socjalny, bez którego zwizki zawodowe mniej chtnie zgadzaByby si na wysoki poziom elastyczno[ci opisany powy|ej. Zapewnia on bezpieczeDstwo pracownikom gBównie poprzez system ubezpieczenia od bezrobocia, zarzdzany zasadniczo przez prywatne fundusze subsydiowane przez paDstwo. Przewa|ajca ich liczba jest blisko zwizana ze zwizkami zawodowymi. Zapisanie si do funduszu jest dobrowolne, ale ogromna wikszo[ pracowników jest ubezpieczona. W sytuacji bezrobocia fundusze wypBacaj zasiBek w wysoko[ci 90% pBacy z poprzednich 12 tygodni do wysoko[ci 400 euro. Poziom zasiBków ró|ni si ze wzgldu na sytuacj rodzinn, jak i poziom pBacy podczas zatrudnienia (patrz tabela 2). W przeciwieDstwie do innych systemów tego typu nie ma okresu wyczekiwania na [wiadczenie: zasiBek przysBuguje od pierwszego dnia bezrobocia. Czas wypBacania zasiBku wynosi cztery lata, a jego poziom pozostaje raczej stabilny przez ten okres (nie ma znaczcych obni|ek lub podwy|ek [wiadczenia). Tabela 2. PrzykBady stóp zastpowalno[ci netto z uwzgldnieniem poziomu pBacy i sytuacji rodzinnej9 Samotny MaB|eDstwo Para z 2 dzieci Samotny rodzic z 2 dzieci Poziom APW, pierwszy miesic 63 63 73 78 bezrobocia Poziom APW, po 60 miesicach 60 69 80 79 bezrobocia 2/3 poziomu APW, pierwszy 89 89 95 96 miesic bezrobocia 2/3 poziomu APW, po 60 85 96 102 97 miesicach bezrobocia yródBo: OECD (2002). Przez pierwsze 12 miesicy bezrobotny (6 miesicy w przypadku bezrobotnych poni|ej 25 lat) nie ma obowizku uczestnictwa w aktywnych programach rynku pracy, nawet je|eli wymaga si od niego aktywnego poszukiwania pracy. Po tym okresie obowizkowe staje si uczestnictwo w programie aktywizacyjnym w peBnym wymiarze czasu. Uprawnienie do [wiadczeD uzyskuje si po przepracowaniu 52 tygodni w cigu ostatnich 36 miesicy. Dla pracowników zatrudnionych w niepeBnym wymiarze czasu pracy warunek sta|u pracy wynosi 34 tygodnie. Osoby, które nie speBniaj tych warunków lub nie przystpiBy do ubezpieczenia otrzymuj [wiadczenia z innych systemów kompensacyjnych, administrowanych gBównie na poziomie miasta. S one jednak du|o mniejsze w porównaniu z ubezpieczeniowymi. System socjalny w Danii wspiera równie| osoby znajdujce si z ró|nych powodów poza rynkiem pracy. Stanowi one okoBo 25% ludno[ci. Rozwizania te zapobiegaj ubóstwu: wedBug Eurostatu (2005), ryzyko ubóstwa10 przed transferami socjalnymi wynosiBo 29% w 200111, czyli byBo relatywnie wy|sze ni| w innych krajach rozwinitych. Wskaznik12 ten po uwzgldnieniu transferów socjalnych spada do 10%13. 9 Poziom APW to dochód  przecitnego pracownika w przemy[le . Liczby w tabeli w %, dla 1999. 10 Eurostat (2005) definiuje ryzyko ubóstwa przed transferami jako odsetek osób, których ekwiwalentny dochód rozporzdzalny przed transferami jest poni|ej progu 60% mediany ekwiwalentnych dochodów rozporzdzalnych (po transferach socjalnych). Emerytury i renty inwalidzkie zawarte s w dochodzie przed transferami, a nie w ramach transferów. 11 W Polsce ten sam wskaznik miaB warto[ 31 % w 2001. Aktywna polityka rynku pracy Trzeci element  zBotego trójkta to aktywna polityka rynku pracy. Przez ostatnie lata udziaB wydatków na polityk rynku pracy wynosiB w Danii okoBo 4,5%14, co daje jej jedno z pierwszych miejsc w [wiecie pod tym wzgldem. Na aktywne programy wydaje si okoBo 40% tej sumy. Wydatki te maj dwie funkcje. Po pierwsze, maj one podnie[ poziom zatrudnialno[ci bezrobotnych, którym nie udaBo si szybko powróci na rynek pracy, gBównie poprzez programy szkoleniowe. Po drugie, sprawdza si za ich pomoc, czy bezrobotni s gotowi podj prac, a wic jest to dla nich bodziec do aktywnego poszukiwania pracy. Kluczowe wskazniki dotyczce wydatków na polityk rynków pracy przedstawia tabela 3. Wydatki na aktywn polityk rynku pracy w Danii wynosz ok. 1,50% PKB15, w UK byBo to 0,53% w latach 2003-2004, a w Polsce 0,16% w 2003. W[ród wydatków na aktywn polityk rynku pracy najwa|niejsz pozycj s wydatki na szkolenia dla bezrobotnych i dla pracowników, którzy mog straci prac: Dania przeznacza na nie 0,52% PKB (2003), Polska tylko 0,03% (2004), a UK 0,31% (2003-2004). Tabela 3. Wydatki publiczne na programy rynku pracy (% PKB) w Danii (2003), Polsce (2003) i UK (2003-2004) Kategorie programów Dania Polska UK Urzdy pracy i administracja 0,21 - 0,34 Szkolenia 0,52 0,03 0,14 Zachty do zatrudniania 0,49 0,09 - Integracja niepeBnosprawnych 0,52 - 0,03 Bezpo[rednie tworzenie miejsc pracy - 0,03 0,01 Zachty do samozatrudnienia - 0,01 - Aktywne instrumenty w caBo[ci 1,74 0,16 0,53 ZasiBki dla bezrobotnych 1,91 0,82 0,37 Wcze[niejsze emerytury 0,77 - - Pasywne instrumenty w caBo[ci 2,68 0,82 0,37 CaBkowite wydatki 4,42 0,98 0,89 yródBo: OECD (2005a) Wynika std, |e programy szkoleniowe dla rzeczywistych i potencjalnych bezrobotnych s wa|n cz[ci wyja[nienia duDskich sukcesów w walce z bezrobociem. Inn ilustracj tego aspektu modelu duDskiego s wyniki badaD przeprowadzonych w 2003 w pitnastce krajów UE oraz dodatkowo w Norwegii i Islandii. WynikaBo z nich, |e prawie poBowa aktywnych zawodowo DuDczyków braBa udziaB w dodatkowych szkoleniach i uzupeBniaBa swoje kwalifikacje w cigu ostatnich 12 miesicy (Andersen i Mailand, 2005, s.14). Wydatki publiczne na szkolenia mog by równie| postrzegane w kontek[cie niskiego poziomu zró|nicowania pBac w Danii: rzd duDski chce zapobiec obni|aniu niskich pBac, a programy szkoleniowe uznawane s za lepsze rozwizanie problemu bezrobocia osób z niskimi kwalifikacjami (Freyssinet, 2000, s.183). 12 Eurostat (2005) definiuje ryzyko ubóstwa po transferach jako odsetek osób, których ekwiwalentny dochód rozporzdzalny jest poni|ej progu 60% mediany ekwiwalentnych dochodów rozporzdzalnych. 13 W Polsce wskaznik miaB warto[ 16 %. 14 UdziaB wydatków na polityk rynku pracy w PKB wynosiB 4,42 % w 2003 (OECD, 2005a). 15 1,74 % w 2003. Elastyczno[ rynku pracy i du|y udziaB wydatków na pasywne instrumenty rynku pracy (hojny system socjalny) maj w Danii dBug histori, inaczej jest w przypadku programów aktywizujcych. Szczególne znaczenie odegraBa tu reforma rynku pracy z 1993. Reforma z 1993 Reforma z 1993, która weszBa w |ycie w 1994 byBa przedmiotem midzynarodowej uwagi, gBównie ze wzgldu na znaczcy spadek stopy bezrobocia, który nastpiB w wyniku jej realizacji. Wiele czynników wpBynBo na to, |e reforma zostaBa przeprowadzona i wdro|ona. Po pierwsze, rezultaty poprzednio wprowadzonych aktywnych programów rynku pracy byBy sBabe. ByBy to gBównie programy zwizane z ofertami pracy, szkoleniami i wsparciem dla bezrobotnych w celu umo|liwienia im samozatrudnienia. Po drugie, w póznych latach 1980. i wczesnych 1990. prowadzono dyskusje, w których koncentrowano si na negatywnych skutkach programów pasywnych i subsydiowanych miejsc pracy. Jedn z ich konkluzji byBo to, |e zmniejszenie poziomu zasiBków dla bezrobotnych jest politycznie niewykonalne. Dyskusje te doprowadziBy jednak do powstania trójstronnej komisji Zeuthen, która sformuBowaBa wiele politycznych rekomendacji, wzitych pod uwag podczas projektowania reformy. Po trzecie, na pocztku lat 1990. znaczco wzrosBo bezrobocie i w zwizku z tym wzrosBa te| presja na podjcie dziaBaD, co sprawiBo, |e reforma rynku pracy zaproponowana przez nowo wybrany rzd socjaldemokratyczny miaBa szerokie poparcie. GBówne elementy reformy z 1993 mo|na podzieli na trzy kategorie: reforma zasiBków dla bezrobotnych i aktywnych programów rynku pracy, reforma publicznych sBu|b zatrudnienia (PSZ), wprowadzenie pBatnych urlopów. Reforma systemu zasiBków wprowadziBa dwa okresy w pobieraniu zasiBku   pasywny i nastpujcy po nim  aktywny , uwzgldnianie oceny potrzeb w pomocy dla dBugotrwale bezrobotnych, zlikwidowano te| zwizek midzy szkoleniem zawodowym i systemem zasiBków dla bezrobotnych (czas zatrudnienia subsydiowanego nie wpBywa ju| na wydBu|enie okresu otrzymywania zasiBku). Reforma PSZ polegaBa na decentralizacji polityki rynku pracy, któr miaBy realizowa regionalne rady rynku pracy (adaptacja programów do lokalnych potrzeb) oraz na wzmocnieniu trójstronno[ci w dziaBaniu tych sBu|b. Ostatnia zmiana polegaBa na wprowadzeniu trzech rodzajów pBatnych urlopów (na opiek nad dzieckiem, edukacyjny i naukowy) dla zatrudnionych, jak i bezrobotnych, co miaBo zwikszy rotacj miejsc pracy, a jednocze[nie czasowo16 dezaktywizowaBo znaczn cz[ populacji. Urlopy edukacyjne byBy pocztkowo kompensowane na poziomie 100% zasiBku dla bezrobotnych, a pozostaBe rozwizania na poziomie 80%. Od 1994 dokonano wielu zmian w ju| wprowadzonych instrumentach, w[ród nich najwa|niejsze to stopniowe skracanie  okresu pasywnego i ograniczanie zakresu pBatnych urlopów. Dwa z nich (edukacyjny i naukowy) zostaBy zlikwidowane w 2001, ale urlop rodzicielski pozostaB; rozszerzono przy tym prawo do urlopów macierzyDskich w 2003 i 2005. Nowa reforma z 2003 zmniejszyBa mo|liwo[ci szkoleniowe dla bezrobotnych, a wikszy nacisk poBo|ono na doradztwo i kontakty oraz szkolenia w warunkach subsydiowanego zatrudnienia. Mimo to wzrost bezrobocia i problem zlecania pracy zewntrznym firmom (outsourcing) zmusiBy centroprawicowy rzd do rozszerzenia programów szkoleniowych, gBównie dla sBabo wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych pracowników. W literaturze nie ma konsensusu w sprawie tego, jaka cz[ bezrobocia zostaBa zmniejszona dziki reformom z 1993, a jaka dziki innym czynnikom, które oddziaBywaBy na sytuacj rynku pracy w tym samym czasie, np. polityka stymulowania wewntrznego popytu. 16 Urlopy mogBy trwa do jednego roku. Stosowano j od 1993 do przynajmniej 1998 i by mo|e wBa[nie dziki niej uzyskano znaczce ograniczenie stopy bezrobocia (Fitoussi i Passet, 2000; Madsen, 2002). Czy  model duDski mo|e by na[ladowany? Mamy ju| peBny obraz i mo|na spróbowa zastanowi si nad zastosowaniem duDskich recept w innych krajach, a w szczególno[ci w Polsce, gdzie stopa bezrobocia wci| ro[nie i mo|e wkrótce osign 20%. Z kilku powodów nie jest to jednak dobry pomysB. Po pierwsze, jest jeszcze druga strona modelu duDskiego  20% populacji utrzymuje si gBównie z transferów socjalnych, a du|e grupy s wyBczone z rynku pracy. W rezultacie 25% populacji w wieku 15-66 lat, czyli ok. 800 tys. osób znajduje si poza siB robocz i du|ej cz[ci tych osób bdzie bardzo trudno powróci do aktywnego |ycia. Larsen opisaB to w nastpujcy sposób (2005, s.9):  duDska polityka odniosBa sukces w kategoriach rozwizywania problemów strukturalnych i zwalczania bezrobocia w ogóle, ale wysiBki na rzecz reintegracji silnie zmarginalizowanych grup oraz przyjcia imigrantów i uchodzców przez rynek pracy s mniej udane . S te| inne aspekty przypadku duDskiego, które dla ró|nych powodów mog by niechcianym elementem w innych krajach, ale maj one zasadnicze znaczenie dla spójno[ci caBego systemu. W szczególno[ci ci|ar podatków ponosz gBównie gospodarstwa domowe i konsumenci, a zatrudniajcy i firmy s prawie zwolnione z ich pBacenia. W konsekwencji tego i potrzeb finansowych sektora publicznego rodziny z niskimi dochodami pBac podatki na poziomie od 9 do 44%, a rodziny z klasy [redniej  od 44 do 62%. Obci|enie bud|etów gospodarstw domowych zwikszone jest przez podatek VAT na poziomie okoBo 25%. Dla krajów takich jak Polska, wprowadzenie podatków na tak wysokim poziomie oznaczaByby caBkowite zaprzepaszczenie perspektyw na wzrost gospodarczy, co oczywi[cie, biorc pod uwag obecny stan gospodarki nie jest po|dane. Kolejne aspekty modelu duDskiego równie| nie znajd zbyt wielu chtnych na[ladowców. PrzykBadowo, niski poziom wzrostu gospodarczego ([rednia ni|sza ni| [rednia w strefie euro) w kilku poprzednich latach (OECD 2004b, 2005b) ma charakter strukturalny. Drugi przykBad dotyczy bardzo niskiego poziomu oszczdno[ci (od 1995)  w[ród krajów OECD tylko Nowa Zelandia ma w tej dziedzinie porównywalnie zBe wskazniki (OECD, 2005b). Jest to prawdopodobnie zwizane z tym, |e gospodarstw domowe chc utrzyma poziom konsumpcji w kontek[cie [cisBej regulacji pBac. Mog to by skutki uboczne systemu jako caBo[ci, a wic mog towarzyszy importowi i implementacji rozwizaD duDskich do innych krajów. Niektóre z cech modelu duDskiego nie mog by zaimportowane, nawet gdyby bardzo tego chciano. Jedn z nich jest bardzo du|e znaczenie sektora maBych i [rednich przedsibiorstw, który jest gBównym zródBem zatrudnienia dla DuDczyków. Pomaga to wyja[ni fenomen zdecentralizowanych rokowaD zbiorowych. Podobny charakter ma rozmiar sektora publicznego, który jest jednym z najwikszych na [wiecie  30% DuDczyków zatrudniana jest przez paDstwo. W [wiecie, gdzie panuj pogldy krytyczne wobec sektora publicznego, rozbudowywanie go do takiego poziomu mo|e by trudne do osignicia bez nara|enia si na ataki takich organizmów, jak Komisja Europejska czy Midzynarodowy Fundusz Walutowy. System elastycznego bezpieczeDstwa razem z innymi aspektami modelu duDskiego stanowi wewntrznie spójn caBo[, co cz[ciowo wyja[nia sukcesy reform z 1993. Naruszenie którego[ z centralnych elementów tej caBo[ci mo|e spowodowa jej destabilizacj. Model ksztaBtowaB si w dBugim historycznym procesie, korzeniami tkwicym w koDcu XIX w. Ponadto, wedBug Larsena (2005, s.6):  sytuacja Danii nie jest rezultatem [wiadomej strategii transformacji rynku pracy lub elastycznego bezpieczeDstwa. DuDska polityka rynku pracy oparta jest na do[wiadczeniach praktycznych i jest wynikiem walk o wBadz aktorów, którzy uznaj racjonalne i oparte na faktach podej[cie do projektowania polityki . Std te| trudno[ci w imporcie jakiego[ wybranego elementu tego modelu i wnioski wikszo[ci obserwatorów, |e jego funkcjonowanie jest silnie zwizane z jego spójno[ci jako caBo[ci (Madsen, 2002; Barbier, 2005; Assemblée Nationale, 2004; Larsen, 2005). Z wielu powodów wymienionych wy|ej  model duDski jest interesujcy i wart badaD. Bez wtpienia osignito za jego pomoc sukcesy w walce z bezrobociem. Mimo to na pewno nie mo|e by on na[ladowany w innych krajach, co w szczególno[ci dotyczy paDstw takich jak Polska z gospodark w transformacji, gdzie wysoki poziom wzrostu gospodarczego jest niezbdny dla redukcji bezrobocia. Literatura Andersen, S.K., Mailand, M. (2005) The Danish Flexicurity Model: The Role of the Collective Bargaining System, DuDskie Ministerstwo Zatrudnienia, wrzesieD. Assemblée Nationale (2004) Rapport d information sur le marché de l emploi au Danemark, Commission des finances, de l économie générale et du plan, enregistré à la présidence de l assemblée nationale, 9 listopada 2004. Auer, P., Cases, S. (2003) Employment stability in an age of flexibility, ILO, Geneva. Barbier, J.C (2005) Apprendre vraiment du Danemark ? Les 4 pages du Centre d Etudes de l Emploi, 18 lipca. Eurostat (2005) Social cohesion indicators, http://epp.eurostat.cec.eu.int. Fitoussi, J-P., Passet, O. (2000) Réduction du chômage : les réussites en Europe, Rapport du Conseil d Analyse Economique, 23, La Documentation Française. Freyssinet (2000) La réduction du taux de chômage : les enseignements des expériences européennes in Réduction du chômage : les réussites en Europe, Fitoussi, J-P., Passet, O., Rapport du Conseil d Analyse Economique, 23, La Documentation Française. Larsen, F. (2005) Active labour market policy in Denmark as an example of transitional labour market and flexicurity arrangements  What can be learnt?, tlm.net working paper, maj. Madsen, P.K. (2002) The Danish Model of Flexicurity: A Paradise with some snakes, w: Labour market and social protection reforms in international perspective: Parallel or converging tracks?, Aldershot, U.K, Burlington, V., Ashgate, ss. 243-65. OECD (2004a) Employment Outlook, Paris. OECD (2005a) Employment Outlook, Paris. OECD (2002) Benefits and Wages, OECD Indicator, Paris. OECD (2004b) Economic Outlook, Paris. OECD (2005b) Economic Outlook, Paris. Wilhagen, T., Tros, F. (2003) The Concept of  Flexicurity : A new approach to regulating employment and labour markets, Tilburg University Flexicurity Paper, 2003-4. Bank Zwiatowy (2003) Doing Business in 2004: Understanding Regulation. The World Bank, the International Finance Corporation, and Oxford University Press.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rzutparteru Model (1)
lang 3 1
model ekonometryczny zatrudnienie (13 stron)
,Modelowanie i symulacja systemów, Model dynamiczny
Jęazykoznawsto ogólne model sens tekst
son rise?v model 3 PL poziomo
droga Model (4)
2008 marzec OKE Poznań model odp pr
lang
Model oswietlenia
model Lesli ego, macierz Markowa

więcej podobnych podstron