plik


ÿþB.F.Skinner TBumaczenie: Jerzy Siuta Jak uczy zwierzta Mówi si czsto, |e nauczanie jest sztuk, mamy jednak coraz wicej powodów aby |ywi nadziej, |e stanie si ono w koDcu dziedzin nauki. Dowiedzieli[my si ju| wystarczajco du|o o naturze uczenia, aby mo|liwe byBo opracowanie takich technik treningu, które dziaBaj znacznie szybciej i daj bardziej wiarygodne wyniki ni| techniki dotychczas stosowane a oparte na zasadach zdroworozsdkowych. Nowe techniki, których skuteczno[ zostaBa sprawdzona na zwierztach, wykazaBy swoj wy|szo[ nad technikami tradycyjnymi, którymi posBugiwali si treserzy zwierzt; dawaBy one znacznie lepsze wyniki, przy znacznie mniejszym wysiBku. Aby w peBni przekona si o mo|liwo[ciach zwierzt w zakresie uczenia, potrzebne s zBo|one warunki laboratoryjne, niemniej jednak mo|esz by zdziwiony, jak wiele mo|na osign nawet w zwykBych, domowych warunkach. Poniewa| niemal wszyscy próbowali kiedy[ wytresowa psa, kota, lub jakie[ inne zwierz, dlatego najlepszym sposobem wyja[nienia procesu uczenia bdzie opisanie kilku prostych eksperymentów, które ka|dy mo|e samodzielnie wykona.  Najpierw zBap królika - to pierwszy punkt w dobrze znanym przepisie na danie z królika. Ty tak|e zacznij od wyboru zwierzcia do swojego eksperymentu. Mo|e to by ka|de Batwo dostpne zwierz: kot, pies, goBb, mysz, papuga, kurcz lub [winka. (Dzieci i inni czBonkowie rodziny równie| si do tego nadaj, jednak proponuj, aby[ domowników oszczdziB do czasu, gdy nabierzesz wprawy na mniej cennym materiale). ZaBó|my wic, |e wybraBe[ psa. Druga niezbdna rzecz, to co[, czego potrzebuje zwierz; powiedzmy, |e bdzie to pokarm. Bdzie on sBu|y jako nagroda, lub - posBugujc si terminem, który mo|e powodowa mniej nieporozumieD -  wzmocnienie dla po|danego przez ciebie zachowania. Oprócz pokarmu, wiele innych rzeczy mo|e sBu|y jako wzmocnienie - na przykBad wypuszczenie psa z domu - jednak w tym typie eksperymentu, który zostanie tutaj opisany, pokarm jest zazwyczaj najBatwiejszy do podawania. Jest oczywiste, |e je[li u|ywa si pokarmu, to nale|y go podawa wtedy, gdy pies jest gBodny, na przykBad tu| przed godzin, w której zazwyczaj dostaje pokarm. Wzmocnienie (podanie pokarmu) jest [rodkiem, który pozwoli ci na kontrolowanie zachowania zwierzcia. Opiera si ono na prostej zasadzie: gdy jakie[ zdarzenie, które nazywamy wzmocnieniem, nastpuje po jakim[ zachowaniu, to zwiksza si szansa, |e zwierz powtórzy to zachowanie. Dziki temu mo|liwe jest ksztaBtowanie zachowania zwierzcia niemal w taki sposób, jak robi to rzezbiarz z bryB gliny. Nie ma, oczywi[cie, nic nowego w tej zasadzie. Nowe jest natomiast nasze lepsze rozumienie warunków, w jakich wzmocnienie dziaBa najefektywniej. Aby wzmocnienie dziaBaBo efektywnie, musi by stosowane niemal równocze[nie z po|danym zachowaniem; opóznienie rzdu nawet 1 sekundy, bardzo osBabia jego dziaBanie. Oznacza to, |e podawanie pokarmu w zwykBy sposób nie byBoby efektywne - jest ono po prostu zbyt wolne. Najlepszym sposobem wzmacniania zachowania w wymaganym tempie jest zastosowanie  warunkowego wzmocnienia. Jest to sygnaB, który zwierz odbiera w powizaniu z pokarmem. Zwierz zawsze otrzymuje pokarm po tym sygnale, który sam w sobie staje si wzmocnieniem. Im lepsze skojarzenie pomidzy tymi dwoma zdarzeniami, tym lepsze wyniki eksperymentu. Dla warunkowego wzmocnienia potrzebny jest wyrazny sygnaB, który mo|e by zastosowany natychmiast i na który zwierz z caB pewno[ci zareaguje. Mo|e to by haBas lub bBysk [wiatBa. Gwizdek nie nadaje si; zanim zagwizdasz upBynie troch czasu, gdy| musisz zaczerpn powietrza. SygnaBu wzrokowego, takiego jak machnicie rk, zwierz mo|e czasem nie zauwa|y. Dobrym sygnaBem jest stukanie w stóB jakim[ maBym twardym przedmiotem, lub gBo[ny wysoki dzwik, jaki przy naci[niciu wydaj niektóre zabawki dla dzieci. Teraz jeste[ ju| gotowy do rozpoczcia eksperymentów z psem. Wybierz jakie[ dogodne miejsce, w którym jest jak najmniej bodzców rozpraszajcych. ZaBó|my, |e jako wzmocnienie warunkowe wybraBe[ haBa[liw zabawk. Aby nada jej warto[ wzmacniajc, zacznij rzuca psu maBe kawaBki jedzenia, po jednym i nie cz[ciej ni| jeden lub dwa na minut, tak aby pies mógB je zje[. Jedzenie powinno by w tak maBych porcjach, aby nawet 30 lub 40 kawaBków nie zmniejszyBo w sposób znaczcy gBodu psa. Gdy tylko pies zacznie chtnie i bez zwBoki je[ rzucane mu kawaBki, zacznij kojarzy pokarm z dzwikiem. Zaraz po dzwiku rzu pokarm, zaczekaj póB minuty i znów zrób to samo. Stosuj dzwik w sposób nieoczekiwany dla psa i nie poprzedzaj go |adnymi wstpnymi ruchami, takimi jak siganie po pokarm. W tej fazie eksperymentu pies zacznie prawdopodobnie wyraznie  |ebra o pokarm. Bdzie si uwa|nie w ciebie wpatrywa, mo|e na ciebie skaka, itd. Musisz przeBama to jego zachowanie, gdy| bdzie ono zaburza dalsz cz[ci eksperymentu. Nigdy nie stosuj bodzca dzwikowego ani nie podawaj pokarmu, gdy zwierz jest blisko ciebie lub gdy na ciebie patrzy. Zaczekaj a| si odwróci i dopiero wtedy podaj wzmocnienie. Je[li wtedy zwierz natychmiast si odwraca i zd|a do miejsca, w którym dostaje pokarm, to znaczy, |e twoje warunkowe wzmocnienie dziaBa wBa[ciwie. Sprawdz to kilka razy. Zaczekaj, a| zwierz znajdzie si w jakiej[ rzadko przyjmowanej pozycji i zastosuj sygnaB dzwikowy. Im lepiej pies zostanie wywiczony w taki sposób, aby natychmiast sigaB po pokarm, tym mniej czasu zajm dalsze etapy eksperymentu. Gdy ju| doprowadziBe[ do tego, |e dzwik jest wzmocnieniem, mo|esz zacz uczy swojego psa. Aby zorientowa si w istocie stosowanej techniki, zacznij od jakiego[ prostego zadania; spróbuj doprowadzi do tego, aby pies podszedB do dolnych drzwi szafki i dotknB nosem uchwytu od nich. Na pocztku wzmacniasz ka|d reakcj, która jest cz[ci koDcowego, caBkowitego zachowania, polegajcego na dotkniciu nosem uchwytu. Jedyny dopuszczalny kontakt pomidzy tob i psem powinien by poprzez dzwik i pokarm. Nie dotykaj psa, nie mów do niego, nie przypochlebiaj mu si, nie  przycigaj jego uwagi , ani w |aden inny sposób nie zakBócaj eksperymentu. Je[li pies spokojnie siedzi, to mo|esz zacz od wzmacniania ka|dego, najdelikatniejszego nawet jego ruchu. Gdy tylko pies si poruszy, zastosuj dzwik i daj pokarm. Pamitaj, |e szybko[ twoich reakcji jest istotna. Dlatego doBó| wszelkich staraD, aby wzmacnia reakcje psa natychmiast gdy one wystpi. Gdy pies zaczyna kr|y po pokoju, stosuj wzmocnienie gdy tylko pies zaczyna si zwraca w stron szafki. Niemal natychmiast zauwa|ysz zmian w jego zachowaniu; przez wikszo[ czasu bdzie on zwrócony przodem do szafki. Teraz stosuj wzmocnienie tylko wtedy, gdy pies zbli|a si do szafki. (Je[li na tym etapie zaczniesz stosowa wzmocnienie zbyt pózno, to mo|esz utraci to co dotychczas uzyskaBe[, czyli zwracanie si przodem do szafki. Gdyby tak si staBo, to wró do poprzedniego etapu). W bardzo krótkim czasie - prawdopodobnie w cigu jednej lub dwóch minut - powiniene[ doprowadzi do tego, |e pies bdzie sta blisko szafki. Teraz zacznij zwraca uwag na gBow psa. Wzmacniaj ka|dy ruch, który zbli|a nos psa do uchwytu. Bdziesz teraz musiaB zrobi wszystko, aby skróci do absolutnego minimum przerw pomidzy ruchem zwierzcia i podaniem wzmocnienia. Ju| wkrótce pies dotknie nosem uchwytu, i po podaniu wzmocnienia bdzie to zachowanie powtarza tak dBugo, jak dBugo bdzie gBodny. Zazwyczaj, nawet osobie pocztkujcej, potrzeba nie wicej ni| 5 minut na nauczenie psa opisanego wy|ej zachowania. Równie| pies nie musi by szczególnie  bystry aby si go nauczy. Wbrew temu co si powszechnie uwa|a, wszystkie psy poddawane opisanej procedurze warunkowania, ucz si z tak sam Batwo[ci. Zanim przejdziesz do dalszych eksperymentów, sprawdz dwa lub trzy razy skuteczno[ stosowanego warunkowego wzmocnienia. Je[li pies reaguje szybko i zjada pokarm bez zwBoki, to mo|esz spokojnie kontynuowa eksperyment. Pamitaj jednak, |e zanim nauczysz psa innego zachowania, powiniene[  wygasi zachowanie, którego poprzednio go nauczyBe[. Zaniechaj podawania wzmocnienia gdy pies dotyka uchwytu; niebawem sam przestanie to robi. Nastpny eksperyment mo|e by nastpujcy: chcesz nauczy psa aby podnosiB wysoko gBow i krciB ni w prawo. Ogólna procedura jest taka sama, lecz mo|e ci by potrzebna pomoc, aby[ dokBadnie mógB zaobserwowa te reakcje, które chcesz wzmacnia. Jako wskazówk co do wysoko[ci, na jak pies ma podnosi gBow, ustal sobie jak[ poziom lini na [cianie. Gdy tylko pies, wykonujc wiele przypadkowych ruchów, podniesie gBow powy|ej tej linii, natychmiast zastosuj wzmocnienie. Wkrótce zobaczysz, |e pies coraz cz[ciej podnosi gBow powy|ej ustalonej przez ciebie linii. Teraz  podnie[ nieco t lini i stosuj wzmocnienie tylko wtedy, gdy pies przekroczy ten nowy poziom. Postpujc tak, krok po kroku, doprowadzisz do tego, |e pies bdzie trzymaB gBow znacznie wy|ej ni| zazwyczaj. Gdy pies trzyma wysoko podniesion gBow, zacznij wzmacnia ka|dy jej ruch zgodny z ruchem wskazówek zegara. W koDcu pies powinien wykonywa ruchy przypominajce kroki w taDcu. Je[li bdziesz wBa[ciwie wykorzystywa przeznaczon do eksperymentu porcj pokarmu, to jedna sesja powinna wystarczy do nauczenia psa tego zachowania. Gdy ju| si przekonaBe[, |e potrafisz uczy psa takich prostych zachowaD, to mo|esz bez obaw przystpi do trudniejszego zadania. ZaBó|my, |e tym razem bdziesz próbowaB pracowa z goBbiem. GoBbia nie Batwo oswoi. Aby kontrolowa goBbia bdzie ci prawdopodobnie potrzebna klatka; mo|esz j zrobi z du|ego arkusza tektury tak, aby góra klatki miaBa zasBon, a w [cianach byBy wycite okna umo|liwiajce obserwacj ptaka. Dla goBbia bdzie mniej niepokojce obserwowanie go od doBu, poni|ej jego linii patrzenia, ni| od góry. DoBó| staraD, aby zawsze, gdy bdzie to mo|liwe, trzyma si poza zasigiem wzroku goBbia. Mo|esz nadal u|ywa dzwiku jako warunkowego wzmocnienia i karmi ptaka wrzucajc mu na miseczk w klatce drobne kawaBki pokarmu przez okno w [ciance. By mo|e, i| bdziesz musiaB karmi goBbia kilka razy przez kilka dni, zanim zacznie on chtnie je[ i szybko reagowa na dzwik. Twoim zadaniem bdzie nauczenie goBbia rozró|niania wzorów na kartach do gry. Zacznij od zawieszenia na [ciance klatki jednej karty, na takiej wysoko[ci, aby goBb Batwo mógB w ni dziobn. Gdy ju| wyuczysz go dziobania w kart, poprzez wzmacnianie ruchów, które do tego prowadz, zmieD kart i znów wzmacniaj dziobanie. Je[li potasujesz karty i bdziesz je umieszcza w klatce w porzdku losowym, to goBb nauczy si dzioba w ka|d kart, któr mu poka|esz. Teraz zacznij go uczy odró|niania kart. Powiedzmy, |e wybraBe[ kara i trefle, usunBe[ asy i figury i chcesz, |eby goBb nauczyB si odró|nia kara od trefli. Wzmacniaj go tylko wtedy, gdy kart, któr mu pokazujesz jest karta karo, a nigdy gdy jest ni karta trefl. Niemal natychmiast goBb zacznie wyró|nia karty karo. Mo|esz przyspieszy proces caBkowitego odrzucania trefli przez przerywanie na krótko eksperymentu (jest to Bagodna forma kary), gdy goBb dziobnie w kart trefl. Dobr warunkow kar jest zwykBe wyBczenie [wiatBa ( zaciemnienie ) lub zakrycie czy usunicie karty. Po upBywie póB minuty umie[ znów kart na swoim miejscu lub wBcz [wiatBo. W tych warunkach, reakcja która jest pozytywnie wzmacniana pokarmem pozostaje w repertuarze zachowaD ptaka, a reakcje, które prowadz do  zaciemnienia szybko zanikaj. Istnieje zabawna odmiana tego eksperymentu; stosujc j mo|esz sprawi wra|enie, |e nauczyBe[ ptaka czyta. Przygotuj dwie karty; na jednej napisz DZIOBA, a na drugiej NIE DZIOBA. Wzmacniajc reakcj na kart DZIOBA i stosujc zaciemnienie, gdy goBb wybierze kart NIE DZIOBA, Batwo mo|na nauczy ptaka , aby stosowaB si do poleceD umieszczonych na kartach. GoBbia mo|na tak|e nauczy bardziej  inteligentnego zachowania polegajcego na dopasowywaniu prostych przedmiotów. Niech takim przedmiotem do dopasowania bdzie jaka[ karta. Umie[ trzy karty na kawaBku tektury tak, aby jedna byBa wy|ej a dwie pozostaBe, jedna obok drugiej, pod ni. Tektur nale|y ustawi w takiej pozycji, aby goBb mógB dosign wszystkie trzy karty przez otwór w [cianie klatki. Po wytresowaniu ptaka tak, aby dziobaB w dan kart bez wzgldu na to, w której z trzech pozycji jest ona umieszczona, nale|y zaprezentowa trzy dowolne karty. Kart wzorcow niech bdzie trójka karo. Nale|y j umie[ci u góry, a pod spodem, obok siebie, trójk karo i trójk trefl. Je[li goBb dziobnie w górn trójk karo, nie rób nic. Je[li dziobnie w doln trójk karo, wzmocnij go, je[li dziobnie w trójk trefl, zastosuj zaciemnienie. Po ka|dej poprawnej reakcji i wzmocnieniu, zmieniaj pozycj dwóch dolnych kart. GoBb powinien w krótkim czasie nauczy si bezbBdnie dopasowywa kart. Mo|na tak|e, na odwrót, nauczy go wybiera kart, która nie pasuje. Wa|ne jest aby poprawne reakcje byBy wzmacniane natychmiast. Twoje wBasne zachowanie musi by bez zarzutu, je[li oczekujesz perfekcji od goBbia. Zadanie bdzie dla goBbia Batwiejsze, je[li najpierw nauczysz go dzioba w kart  wzorcow zanim zaczniesz go uczy dopasowywania karty. Stosujc bardziej zBo|on wersj tego eksperymentu stwierdzili[my, |e jest mo|liwe nauczenie goBbia rozró|niania czterech sBów, dziki czemu mo|e on  nazywa kolor dopasowywanej karty. Przygotuj cztery maBe karty i napisz na nich drukowanymi literami nazwy kolorów kart: PIK, KIER, KARO i TREFL. Umocuj je w jednym rzdzie na tekturze i naucz goBbia dziobania w nie, wzmacniajc jego reakcje tak jak poprzednio. Teraz umie[ jedn  wzorcow kart do gry nad kartami z nazwami kolorów i zasBoD te cztery karty. Wzmacniaj ka|de dziobnicie w kart wzorcow. Teraz zamieD kart wzorcow na inn - niech to bdzie, na przykBad, trójka karo. Gdy goBb w ni dziobnie, natychmiast odsBoD karty z nazwami kolorów. Gdy goBb dziobnie w kart z napisem KARO, natychmiast zastosuj wzmocnienie. Je[li dziobnie w kart z niewBa[ciw nazw, zastosuj zaciemnienie na póB minuty i wznów eksperyment z trójk karo i zasBonitymi nazwami kolorów. Po trafnym wyborze, w czasie gdy goBb spo|ywa pokarm, usuD kart wzorcow i daj inn, w innym kolorze. Karty z nazwami powinny by zawsze zasBonite dopóki goBb nie dziobnie w kart wzorcow. W krótkim czasie goBb powinien wykonywa caB sekwencj ruchów: dziobanie karty wzorcowej a nastpnie karty z nazw koloru. W miar upBywu czasu goBb bdzie dzioba w kart z wBa[ciwym napisem coraz cz[ciej i - je[li nie bdziesz zbyt czsto wzmacnia bBdnych reakcji lub pozostawia bez wzmocnienia reakcji wBa[ciwych - jego zachowanie stanie si bezbBdne. Wykorzystanie pianina-zabawki stwarza mo|liwo[ci nauczenia goBbia zachowaD o bardziej artystycznym charakterze. Wzmacniaj ka|d reakcj ptaka, która prowadzi do uderzenia w klawiatur. Nastpnie, stosujc we wBa[ciwy sposób wzmocnienia i zaciemnienia, ogranicz reagowanie do okre[lonego klawisza. Dalszy krok to nauczenie goBbia dwudzwikowej sekwencji poprzez nagradzanie uderzeD kolejno w dwa okre[lone klawisze i zaciemniane, gdy goBb wybierze niewBa[ciwe klawisze. Dwudzwikowa sekwencja szybko si pojawi. Wtedy mo|na doda nastpne dzwiki. Postpujc w ten sposób mo|liwe byBo nauczenie goBbi, kurczt, maBych psów i kotów melodii zBo|onej z czterech lub piciu dzwików. Jednak takie nauczanie staje si bardzo szybko zbyt skomplikowane dla niewprawnego eksperymentatora. Coraz trudniej kontrolowa tempo melodii, a wzmacniajce kontyngencje staj si bardzo zBo|one. Granice takiego eksperymentu wyznaczone s z jednej strony przez umiejtno[ci eksperymentatora, a z drugiej przez mo|liwo[ci zwierzcia. W warunkach laboratoryjnych byli[my w stanie uBatwi eksperymentatorowi zadanie dziki skonstruowaniu urzdzeD, które zawsze podawaBy wzmocnienie w sposób konsekwentny i zapobiegaBy wyczerpaniu si jego cierpliwo[ci. Coraz wiksza dokBadno[, mo|liwa do osignicia w laboratorium, gwarantuje takie wyuczenie zachowania zwierzcia, |e mo|na by niemal pewnym, |e na pewno ono wystpi. Je[li istotne dla zachowania warunki s kontrolowane, to zachowanie staje si caBkowicie zdeterminowane. Zachowanie mo|na podtrzymywa przez wiele godzin dziki stosowaniu ró|nych rozkBadów wzmocnieD. Niektóre z nich odpowiadaj kontyngencjom stosowanym przy wynagradzaniu za prac: mo|e to by wypBata za dniówk lub za prac na akord. Inne przypominaj trudno dostrzegalne lecz niezwykle skuteczne kontyngencje dziaBajce przy grach hazardowych, które zawdziczaj swoj zB sBaw skuteczno[ci, z jak kieruj dobrze utrwalonym zachowaniem. MaBe dziecko jest znakomitym obiektem takich eksperymentów, jak te, które opisali[my powy|ej. Nie bdzie to wymaga zmiany rytmu karmienia dziecka ani stwarzania stanu jakiejkolwiek deprywacji, gdy| na dziecko maj wpByw najmniej nawet istotne zdarzenia z jego [rodowiska. Nagrod dla dziecka nie musi by nawet pokarm. Niemal ka|de  sprz|enie zwrotne ze [rodowiska jest wzmacniajce, pod warunkiem, |e nie jest zbyt silne. Dzwiki powstajce, gdy gniecie si gazet, uderza By|k w patelni, a tak|e wiele innych odgBosów, szybko wywoBuj wBa[ciwe zachowania, czsto o zabawnej dla obserwatora intensywno[ci. Grzechotki oparte s wBa[nie na tej zasadzie. Jednym z czynników wzmacniajcych, na które dziecko czsto reaguje jest zapalanie i gaszenie lampy stoBowej. Wybierz jak[ reakcj dziecka, na przykBad podnoszenie rki. Gdy tylko dziecko podnosi rk, zapal lamp. W krótkim czasie uksztaBtuje si bardzo wyrazna reakcja. (Pod tym wzgldem dzieci s równie  bystre jak psy i goBbie). Ponadto, eksperyment taki sprawi dziecku du|o rado[ci. DziaBanie tej samej zasady widoczne jest w zachowaniu dzieci starszych a tak|e ludzi dorosBych. Istotne spo[ród czynników wzmacniajcych zachowanie czBowieka s te - majce czsto bardzo subtelny charakter aspekty zachowania innych osób, które nazywamy  zwracaniem na kogo[ uwagi ,  akceptacj czy  darzeniem sympati . Te spo[ród zachowaD jednostki, które skutecznie powoduj wystpowanie czynników wzmacniajcych w zachowaniach innych, mog sta si zachowaniami dominujcymi w repertuarze jej wBasnych zachowaD. Wszystko to mo|na Batwo wykorzysta - chocia|, niestety, nie zawsze w dobrych zamiarach - w naszych kontaktach z innymi ludzmi. Czytelnikowi, który chciaBby aby zasady te mogBy by wykorzystywane do kierowania ludzkim zachowaniem, nale|y si sBowo ostrze|enia. Wzmacnianie to zaledwie jedna z wielu procedur, dziki którym mo|liwa jest zmiana zachowania. Aby j zastosowa, musimy stworzy, mo|liwy przez nas do zredukowania, stan co najmniej Bagodnej deprywacji, lub dopu[ci aby deprywacja staBa si czynnikiem dominujcym. Musimy podj badania, w których czasem bdziemy stosowa istotne wzmocnienia, a czasem bdziemy ich pozbawia. Postpujc tak, wywoBamy najprawdopodobniej reakcje emocjonalne. Niestety, nauka o zachowaniu znacznie lepiej radzi sobie dotychczas z ksztaBtowaniem praktycznych form zachowania ni| z kontrolowaniem emocji. Analiza naukowa mo|e jednak dostarczy lepszego rozumienia kontaktów osobistych. Niemal nieustannie wzmacniamy zachowania innych ludzi, bez wzgldu na to, czy rzeczywi[cie mamy taki zamiar. Znany przykBad to dziecko, które zdaje si czerpa niemal patologiczn rozkosz z denerwowania swoich rodziców. W wielu wypadkach jest to wynik warunkowania bardzo podobnego do tresury zwierzt, któr wcze[niej przedstawili[my. Zwracanie uwagi na dziecko, akceptowanie go czy okazywanie mu miBo[ci to pot|ne czynniki wzmacniajce stosowane przez matk w stosunku do dziecka. Z tego powodu, ka|de zachowanie dziecka, które powoduje takie konsekwencje, zostanie prawdopodobnie wzmocnione. Matka mo|e, w sposób caBkowicie niezamierzony, wzmacnia zachowania, których wcale nie pragnie. Na przykBad, gdy jest czym[ bardzo zajta, mo|e nie reagowa na pytania lub pro[by dziecka, zadane spokojnym gBosem. Mo|e natomiast reagowa dopiero wtedy, gdy dziecko podniesie gBos. Wskutek tego podnosi si przecitny poziom intensywno[ci gBosu dziecka - dokBadnie tak samo, jak gBowa psa, któr w naszym eksperymencie podnosiB on coraz wy|ej. W koDcu matka przyzwyczaja si do tej intensywno[ci gBosu i znów wzmacnia dziecko tylko wtedy, gdy mówi gBo[niej. To bBdne koBo prowadzi do tego, |e dziecko odzywa si coraz gBo[niej. Dziecko stosuje równie| ró|ne intonacje, a ka|da zmiana intonacji w kierunku intonacji mniej po|danej, ma wiksze szanse przycignicia uwagi matki i uzyskania wzmocnienia. Mo|na by nawet powiedzie, |e zachowania  irytujce to taki rodzaj zachowaD, które maj najwiksze szanse skBonienia innych do dziaBania. W gruncie rzeczy matka zachowuje si w taki sposób, jakby otrzymaBa zadanie nauczenia dziecka takiego wBa[nie, irytujcego j zachowania! Zrodek zaradczy w takiej sytuacji jest nastpujcy: matka powinna upewni si, |e istotnie okazuje dziecku uwag i miBo[ tylko (lub niemal tylko) wtedy, gdy dziecko odzywa si gBosem o dajcej si zaakceptowa intensywno[ci i intonacji, i |e nigdy nie wzmacnia tych zachowaD, które j irytuj. OryginaB: How to teach animals. Scientific American, 1951,185,26-29.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Skinner B F Jak uczyc zwierzeta
Jak uczyc sie do egzaminow
Jak uczyć się do egzaminów
Jak zdać każdy egzamin MATURA 2008 Jak uczyć się do egzaminu! Wejść na salę i opanować nerwy!
Kadafi jest jak osaczone zwierzÄ™
jak uczyc sie do egzaminow (2)
Jak uczyć uczenia się
JAK UCZYC DZIECI Z AUTYZMEM ZACHOWAN KLUCZOWYCH
Metody aktywizujace proces uczenia sie czyli jak uczyc lepiej
Breskiewicz Super umysł Jak uczyć się 3 razy szybciej
Breskiewicz Super umysł Jak uczyć się 3 razy szybciej
impuls jak uczyc uczenia sie
impuls jak uczyc uczenia sie id Nieznany
Jak uczyć się do egzaminów
Jak uczyc sie jezykow obcych

więcej podobnych podstron