plik


ÿþCzarnecka Jadwiga,  Katalog przedmiotowy&  Katalog przedmiotowy jest to katalog rzeczowy zbiorów biblioteki, w którym opisy bibliograficzne poszczególnych publikacji uBo|one s w kolejno[ci alfabetycznej haseB przedmiotowych, informujcych o tre[ci lub/i formie tych publikacji. Podstaw tworzenia katalogu przedmiotowego stanowi jzyk haseB przedmiotowych. Jest to jeden z wielu jzyków informacyjno-wyszukiwawczych, które nale| do kategorii jzyków sztucznych. Jzyk informacyjno-wyszukiwawczy ma speBnia 2 funkcje: jest podstaw sporzdzania opisów rzeczowych poszczególnych publikacji (dokumentów) i umo|liwia wyszukiwanie tych opisów w zbiorze informacyjnym (katalogu, kartotece). 1. Ogólne zasady sporzdzania opisu przedmiotowego. Tworzenie katalogu przedmiotowego polega przede wszystkim na sporzdzaniu opisów przedmiotowych dla tych publikacji, które maj by objte katalogiem. Opisy te  same lub Bcznie z opisami bibliograficznymi  biblioteka mo|e przejmowa z  Przewodnika Bibliograficznego , sporzdza we wBasnym zakresie lub korzysta z opisów opracowywanych przez bibliotek wy|szego stopnia organizacyjnego. Opisy przedmiotowe musz by tworzone zgodnie z reguBami ogólnymi, ale z zastosowaniem przyjtych dla danego zbioru (np. biblioteki) przepisów szczegóBowych. Jednostk opisu przedmiotowego jest przyjta jednostka opisu bibliograficznego, a wic caBe dzieBo (publikacja samoistna pi[mienniczo i wydawniczo). SformuBowanie opisu przedmiotowego powinno by poprzedzone dokBadnym rozpoznaniem, czyli analiz tre[ci opisywanej publikacji i sporzdzeniem charakterystyki sBownej. Analiza tre[ci ma doprowadzi do ustalenia najwa|niejszych jej elementów. Jako elementy tre[ci publikacji przyjmuje si obiekty fizyczne |ywotne (osoby) oraz nie|ywotne, a tak|e zjawiska, pojcia abstrakcyjne, jednostki geograficzne, wydarzenia, ciaBa zbiorowe. S one traktowane przy sporzdzaniu opisu przedmiotowego jako przedmioty publikacji. Za jeden przedmiot uznawana jest grupa przedmiotów pokrewnych, które w efekcie staj si odrbn, zBo|on caBo[ci. S to okre[lone dziedziny wiedzy oraz dziedziny |ycia kulturalnego i gospodarczego. Zale|nie od tego, jak obszernie ujmowane s w tre[ci publikacji okre[lone przedmioty, uznaje si je za wa|ne lub mniej wa|ne. Wyró|ni mo|na: przedmiot gBówny, przedmioty równorzdne, przedmioty poboczne. Przedmiot gBówny lub przedmioty równorzdne mog by ujmowane w publikacjach caBo[ciowo lub w odpowiednich ograniczeniach. Do kategorii ograniczeD nale|: ujcia przedmiotów z punktu widzenia okre[lonej dziedziny, aspekty w jakich przedmioty te s ukazywane, a tak|e formalne sposoby ich przedstawiania w publikacjach. Na charakterystyk sBown tre[ci publikacji skBadaj si: sBowa kluczowe czyli pojedyncze wyrazy lub wyra|enia, przejmowane z tytuBu lub z tekstu publikacji. Powinny one wskazywa na istotne elementy charakteryzowanej tre[ci. Do charakterystyki sBownej wprowadza si nazwy przedmiotów publikacji uznanych za wa|ne tj. nazw przedmiotu gBównego lub przedmiotów równorzdnych oraz przedmiotów pobocznych. Je|eli jednak przedmioty w publikacji przedstawione s w odpowiednim ograniczeniu tj. w okre[lonym ujciu lub aspekcie, wtedy do charakterystyki wprowadza si jeszcze sBowa kluczowe, wskazujce na te wBa[nie ujcia czy aspekty. Ma ona wyra|a tre[ publikacji w sposób syntetyczny, za pomoc niewielu okre[leD. Na podstawie charakterystyki sBownej formuBuje si opis przedmiotowy danej publikacji, skBadajcy si z jednego lub wikszej liczby haseB przedmiotowych. Pierwszym i gBównym elementem ka|dego hasBa przedmiotowego jest temat, utworzony z jednego, dwu lub kilku wyrazów i umieszczany zawsze na pierwszym miejscu. Temat 1 jednowyrazowy ma form rzeczownika w pierwszym przypadku. Je|eli przedmiot publikacji przedstawiony jest w ujciu caBo[ciowym (wzgldnie caBo[ciowym), temat stanowi jedyny element hasBa przedmiotowego. Na ograniczenie tego przedmiotu wskazuje odpowiedni okre[lnik czy okre[lniki, umieszczone po temacie. HasBo przedmiotowe, w którym wystpuje sam temat, jest hasBem przedmiotowym prostym. HasBo przedmiotowe z okre[lnikiem czy okre[lnikami  to hasBo przedmiotowe rozwinite. Liczba hasBa przedmiotowego w opisie uzale|niona jest od liczby przedmiotów publikacji uznanych za wa|ne. Opis przedmiotowy utworzony tylko z jednego hasBa przedmiotowego jest hasBem przedmiotowym jednokrotnym; opis przedmiotowy, na który skBada si kilka haseB przedmiotowych  to opis przedmiotowy wielokrotny. Opis przedmiotowy zarówno jedno-, jak i wielokrotny  to okre[lonego rodzaju adnotacja o tre[ci danej publikacji. Przy redagowaniu opisu przedmiotowego nale|y tak je formuBowa, aby odpowiadaBy mo|liwie najlepiej oczekiwaniom u|ytkowników katalogu przedmiotowego, tj. aby odpowiadaBy na zgBaszane przez czytelników zapytania informacyjne. 2. SBownictwo i gramatyka jzyka haseB przedmiotowych BN. Na sBownictwo jzyka haseB przedmiotowych skBadaj si jednostki elementarne tego jzyka, czyli tematy, tematy z dopowiedzeniami i okre[lniki. S to wyrazy pojedyncze lub wyra|enia, przejmowane z jzyka naturalnego, które sBu| do formuBowania haseB przedmiotowych. Musz to by terminy znane, prawidBowe, nieprzestarzaBe i niegwarowe oraz funkcjonujce w pi[miennictwie. Ich prawidBowo[ znaczeniowa i pisownia powinny by sprawdzone w encyklopediach i sBownikach terminologicznych. Temat jest nazw przyjt dla okre[lenia przedmiotu (jednego z przedmiotów) publikacji lub jej formy. Nazwy, z których tworzone s tematy, powinny by jednoznaczne, trafne, po[wiadczone w literaturze naukowej. Tematy mog by jedno-, dwu- lub kilkuwyrazowe. Wystpuj zawsze w pierwszym przypadku, w liczbie pojedynczej lub mnogiej. Tematy podwójne Bczymy spójnikiem  i . Zale|nie od przedmiotu, do którego odnosi si nazwa przyjta jako temat, wyró|nia si tematy rzeczowe ogólne i tematy rzeczowe jednostkowe. Tematy rzeczowe ogólne  to nazwy pospolite, niejednostkowe, wskazujce na przedmioty fizyczne, pojcia, zjawiska i procesy abstrakcyjne oraz na istotne cechy, wBasno[ci i stany przedmiotów. Specjaln kategori tworz tematy jzykowo  etniczne, które mog by traktowane jako przynale|ne do grupy tematów ogólnych lub uznane za jedna z kategorii tematów jednostkowych. Tematy jzykowo  etniczne wskazuj na przedmioty nacechowane jzykowo-etnicznie z zakresu filologii, sztuki i mitologii. Tworzone s od nazw jzyków, narodów lub krajów. Tematy rzeczowe jednostkowe  to nazwy wBasne, indywidualne przedmiotów. S to tematy: osobowe, geograficzne, etniczne, chronologiczne, korporatywne oraz inne jednostkowe. Tematy osobowe  nazwy osób rzeczywistych i czasem  w okre[lonych okoliczno[ciach  nierzeczywistych, a tak|e nazwy grup osobowych, np. Jan III Sobieski. Tematy geograficzne (i toponimiczne)  to nazwy jednostek geograficznych ró|nych kategorii, np. Azja. Tematy etniczne, bdce nazwami grup ludno[ciowych, tworzy si wtedy, gdy z ró|nych wzgldów nie mo|na przyjc tematu geograficznego, wskazujcego na miejsce zamieszkania caBej okre[lonej grupy, np. Cyganie. 2 Tematy chronologiczne  tworzone s od nazw wydarzeD historycznych (zawieraj czsto daty) np. Powstanie 1794 r. ko[ciuszkowskie. Tematy korporatywne  to nazwy ciaB zbiorowych ró|nych kategorii, np. Organizacja Narodów Zjednoczonych. Inne tematy jednostkowe  to tytuBy dzieB anonimowych lub zbiorowych, nazwy [wit religijnych itp. Tematy formalne  to nazwy form pi[mienniczych (najcz[ciej literackich) lub wydawniczych opisywanej publikacji. Przy niektórych tematach (ogólnych i jednostkowych) podawane s dopowiedzenia, które wskazuj na ró|ne znaczenia tematów majcych t sam form oraz obja[niaj lub uzupeBniaj tre[ tematów nasuwajcych wtpliwo[ci. Przy tematach ogólnych dopowiedzenia podawane s: - je|eli tematy maj t sam form, ale ró|ne znaczenia (s homonimami), - gdy jedna z nazw jest powszechnie znana i zrozumiaBa, dopowiedzenie umieszcza si tylko przy drugiej nazwie, - je|eli nazwa tematu mo|e by odbierana wieloznacznie, - je|eli nazwa tematu jest maBo znana. Okre[lniki  to niesamodzielne skBadniowo elementy hasBa przedmiotowego. Wystpuj tylko w poBczeniu z tematem i wspóBtworz hasBo przedmiotowe rozwinite. Wskazuj na ró|nego rodzaju ograniczenia przedmiotów publikacji: - na ujcia i aspekty, w jakich przedmioty s przedstawiane, równie| na te ich wBasno[ci, których nazwy nie wystpuj jako tematy, - na lokalizacje przedmiotów w czasie i przestrzeni, - na formy pi[miennicze publikacji. Tym samym okre[lniki u[ci[laj w pewnym stopniu znaczenie hasBa przedmiotowego. Umo|liwiaj odpowiednie porzdkowanie w katalogu przedmiotowym grup kart opisowych, na których wystpuj hasBa z tym samym tematem. Okre[lniki dzielimy na tre[ciowe i formalne. Okre[lniki tre[ciowe to okre[lniki ogólne (klasowe i przedmiotowe), okre[lniki jednostkowe i okre[lniki lokalizujce (geograficzne i chronologiczne), które nale| tak|e do okre[lników jednostkowych. Okre[lniki formalne maj charakter ogólny. Podobnie jak tematy, okre[lniki to równie| nazwy jedno-, dwu- lub wielo- wyrazowe, ale mniej rozbudowane. Okre[lniki  podwójne Bczy si spójnikiem  i . Jako okre[lniki chronologiczne przyjmowane s liczebniki. Poszczególne okre[lniki wprowadzane do hasBa przedmiotowego poprzedza si kresk (my[lnikiem). Okre[lniki ogólne, a przede wszystkim tre[ciowe, tworzone s na zasadzie uogólniania; czsto maj zakres obszerniejszy ni| tre[ci, na które wskazuj. Okre[lniki klasowe wskazuj na ujcia przedmiotów z punktu widzenia okre[lonej dziedziny wiedzy, kultury, dziaBalno[ci gospodarczej itp. Okre[lnikami klasowymi staj si wic nazwy tych dziedzin np. górnictwo. Funkcje okre[lników przedmiotowych s ró|norodne. Okre[lnik przedmiotowy wskazuje na stan, w którym przedmiot si znajduje lub któremu podlega, na czynno[, któr wykonuje lub której jest przedmiotem, na zjawiska z nim zwizane oraz na jego cz[ lub wBasno[, która nie wystpiBa jako temat. Okre[lnik jednostkowy wyra|any jest za pomoc nazwy jednostkowej (wBasnej); wystpuje przy temacie jednostkowym. Do kategorii okre[lników lokalizujcych nale|: - okre[lnik geograficzny  okre[lnik wskazujcy (za pomoc nazwy wystpujcej jako temat geograficzny) na terytorium, z którym przedmiot jest wyraznie zwizany, 3 - okre[lnik chronologiczny  majcy posta liczebnika; informuje o czasie przejawiania si przedmiotu lub powstania dzieBa (utworu) literackiego. Do kategorii okre[lników ogólnych nale|y okre[lnik formalny  wskazujcy na form pi[miennicz publikacji, czyli na sposób ujcia i przedstawienia jej tre[ci. Przy wprowadzaniu okre[lników do hasBa przedmiotowego wa|ne jest zachowanie konsekwencji w ich doborze, a to oznacza przyjmowanie zawsze tych samych okre[lników dla wyra|ania tych samych czy zbli|onych uwarunkowaD przedmiotu. ZakBada si, |e w hp nie powinno by wicej ni| 5 ró|nego rodzaju okre[lników. Przy odczytywaniu hp przyjmuje si kolejno[: okre[lnik formalny, okre[lniki tre[ciowe, temat, okre[lnik geograficzny, okre[lnik chronologiczny. OdsyBacz - w kp zapis pomocniczy, który kieruje za pomoc skrótu: zob. lub zob. te| do odpowiedniej jednostki lub jednostek jhp wystpujcych w danym katalogu. Wyró|niamy: OdsyBacz caBkowity - odsyBacz kierujcy za pomoc skrótu: zob. od wyrazu lub zestawienia wyrazów nie wystpujcych w sBownictwie danego kp do równoznacznej jednostki lub jednostek jhp (rozumianych szerzej ni| w jzyku naturalnym), które w tym sBownictwie funkcjonuj; mo|e wystpowa jako odsyBacz wyliczajcy, orientacyjny i wyliczajco- orientacyjny. OdsyBacz hierarchiczny (systematyczny) - odsyBacz, który za pomoc skrótu: zob. te| kieruje od jednostki jhp o zakresie szerszym do jednostki (jednostek) jhp o zakresie w|szym; jest odsyBaczem uzupeBniajcym wyliczajcym. OdsyBacz kojarzeniowy - odsyBacz Bczcy za pomoc skrótu: zob. te| jednostki jhp, midzy którymi wystpuj relacje kojarzeniowe (dwustronne); jest odsyBaczem uzupeBniajcym. OdsyBacz orientacyjny - odsyBacz, który wskazuje na metod poszukiwaD; podaje po skrócie: zob. lub zob. te| jednostki jhp lub przykBadowe jednostki jhp, do których odsyBa; wystpuje jako odsyBacz caBkowity lub uzupeBniajcy. OdsyBacz uzupeBniajcy - odsyBacz Bczcy za pomoc skrótu: zob. te| jednostki jhp, midzy którymi istniej relacje hierarchiczne lub kojarzeniowe; wystpuje jako odsyBacz hierarchiczny wyliczajcy lub orientacyjny oraz jako odsyBacz kojarzeniowy. OdsyBacz wyliczajcy - odsyBacz, który po skrócie: zob. lub zob. te| podaje wszystkie jed- nostki jhp, do których kieruje; wystpuje jako odsyBacz caBkowity lub uzupeBniajcy. 3. Tematy ogólne. Opisy przedmiotowe z tematami ogólnymi rzeczowymi. Opis przedmiotowy jednokrotny z tematem rzeczowym ogólnym przyjmowany jest dla publikacji odnoszcej si do jednego (gBównego) przedmiotu, któremu temat taki przysBuguje. Op jednokrotny utworzony z hasBa przedmiotowego prostego otrzymuj publikacje, w których wystpuje jeden przedmiot (gBówny), ujty wzgldnie caBo[ciowo, bez eksponowania jego cech, wBasno[ci czy aspektu, w jakim jest on przedstawiony. Publikacja, która zawiera wykBad okre[lonej dziedziny wiedzy otrzymuje op jednokrotny; nazwa danej dziedziny wystpuje wówczas jako temat hp prostego. Je|eli przedmiot jest przedstawiony w pewnym ograniczeniu, do hp wprowadza si odpowiedni okre[lnik lub okre[lniki (1-3). Po okre[lniku: zagadnienia, mo|e wystpi okre[lnik lokalizujcy. Op wielokrotny tworzony jest przede wszystkim dla publikacji, których tre[ odnosi si do kilku przedmiotów. Gdy jeden przedmiot publikacji przedstawiony jest w dwóch (lub wicej) ujciach czy aspektach, formuBuje si dwa (ew. wicej) hp z takim samym tematem i ró|nymi 4 okre[lnikami. SkBad op wielokrotnego oraz redakcja poszczególnych hp zale| od liczby ujmowanych przedmiotów. 4 grupy opisów, które za pomoc wzgldnie ujednoliconych struktur wskazuj na utwory literackie lub filmy zawierajce okre[lone wtki tematyczne oraz na dzieBa sztuki (dzieBa plastyczne), które odnosz si do okre[lonych przedmiotów (maj okre[lona tematyk): a) tematyczne zbiory (antologie) utworów literackich (lub utworów pogranicza literackiego), b) opracowania, których przedmiotem s utwory literackie i filmy o okre[lonej tematyce, c) albumy tematyczne, utworzone z reprodukcji dzieB sztuki (dzieB plastycznych) d) opracowania odnoszce si do takich dzieB. Hp i op ze spójnikiem  a  spójnik ten, Bczcy dwa tematy, wprowadzany jest do hp w sytuacjach, gdy przedstawione w publikacji przedmioty podlegaj wpBywom (zale|no[ciom) wzajemnym lub jednostronnym. Opisy przedmiotowe z tematami formalnymi. HasBa przedmiotowe z tematami formalnymi przyjmowane s dla okre[lonych publikacji, je|eli: 1) nie mo|na przyj hp z tematem rzeczowym 2) publikacja obejmuje teksty literackie (tak|e dla dzieci i mBodzie|y) HasBa z tematem formalnym czsto speBniaj funkcje op jednokrotnych, ale wchodz równie| w skBad op wielokrotnych, obok haseB z innymi tematami formalnymi lub/i rzeczowymi. W op z tematami formalnymi wystpuj okre[lniki chronologiczne i formalne oraz (nietypowo) jeden okre[lnik tre[ciowy. Na pierwsz grup skBadaj si przede wszystkim: - encyklopedie i leksykony ogólne, - sBowniki jzykowe jedno-, dwu- i wielojzyczne ogólne i specjalne ró|nej kategorii, - atlasy [wiata geograficzne i historyczne, - publikacje, które otrzymuj hp z tematem formalnym, wskazujcym jednocze[nie na przynale|no[ ich tre[ci do okre[lonej dziedziny. 3. Tematy osobowe. Tematy osobowe to nazwy wBasne: a) poszczególnych osób, istniejcych realnie w przeszBo[ci lub obecnie, b) grup osobowych, tj. rodzin i rodów oraz dynastii, c) postaci mitycznych i legendarnych, d) postaci fikcyjnych z literatury, filmu itp. Do tematów osobowych mo|na zaliczy równie| nazwy wBasne paraosobowe: Bóg, Duch Zwity. Przy tematach okre[lonych kategorii umieszcza si dopowiedzenia np. Franciszek z Asy|u, [w. Je|eli nazwa osobowa jest wspólna dla dwóch osób, przyjmuje si dwa tematy osobowe, np. 1. Cyryl [w. 2. Metody [w. (nie: Cyryl i metody, [wici) Hp z tematem osobowym otrzymuje publikacja, w której okre[lona osoba lub grupa osobowa wystpuje jako przedmiot gBówny lub równorzdny w stosunku do innych przedmiotów publikacji. Jako temat osobowy mo|e wystpi te| nazwa osoby bdcej podmiotem (autorem) opisywanego dzieBa, autobiografii, pamitnika, listów, a tak|e autora dzieB, ujtych w bibliografii podmiotowej. Tematem osobowym mo|e by nazwa twórcy lub twórców (nie wicej ni| trzech) dzieB plastycznych, zdj fotograficznych. Temat osobowy mo|e wystpi w hp bez okre[lnika lub z okre[lnikiem czy okre[lnikami. Je|eli przedmiotem publikacji jest okre[lone dzieBo, tj. utwór literacki, praca naukowa lub dzieBo sztuki, bezpo[rednio po temacie podaje si tytuB tego dzieBa, ujty w cudzysBów. W hp z tematami osobowymi nie 5 podaje si okre[lników geograficznych i chronologicznych. Do op publikacji, której przedmiotem jest okre[lona osoba, wprowadza si w zasadzie hp nadrzdne adekwatne do tre[ci tej publikacji. Opracowania, które ukazuj |ycie i/lub dziaBalno[ danej osoby czy osób, ujte caBo[ciowo lub w odniesieniu do pewnego okresu, wydarzenia, miejsca itp., otrzymuj z hp z tematem osobowym okre[lnik: biografia, a w hp nadrzdnych, wskazujcych na charakter (zakres) dziaBalno[ci tej osoby (osób), okre[lnik: - biografie. Pamitniki (wspomnienia), których przedmiotem jest równie| lub wyBcznie inna osoba czy grupa osobowa, otrzymuj, obok hp z tematem osobowym bdcym nazw autora, tak|e hp z tematem osobowym, wskazujc na t inn osob czy grup osobow. W ha[le tym wystpuje wtedy okre[lnik: - pamitniki. 6 Tematy geograficzne i toponimiczne Temat geograficzny  temat jednostkowy, który jest nazw cz[ci [wiata, wielkiego terytorium, okre[lonego paDstwa lub grupy paDstw. Jako tematy geograficzne wystpuj nazwy: a) kontynentów i wikszych ich cz[ci, np. Europa, Azja Wschodnia b) wielkich terytoriów, obejmujcych grup ziem czy krajów, np. Skandynawia, Syberia c) paDstw wspóBczesnych i historycznych, np. Francja, Mezopotamia, Prusy, Austro- Wgry, JugosBawia, ZSRR, Kazachstan d) grupy paDstw (krajów) wyodrbnionych ze wzgldów etnicznych, kulturowych, ustrojowych, ew. innych, np. Ameryka AaciDska, Bliski Wschód Nazwy geograficzne wystpujce Bcznie traktowane s jako jeden temat, np. Asyria i Babilonia. Nie wystpuje nazwa Zwiat. W takim wypadku przyjmuje si nazw dziedziny, z punktu widzenia której zostaBo dzieBo napisane, np. Historia, Podró|nictwo, Geografia. U|ywamy go, gdy publikacja opisuje dan jedn. geogr. z ró|nych punktów widzenia. WystpiB problem przy konstrukcji haseB  czy poda: Polska  biografie czy Biografie  Polska. Przy ni|ej wymienionych okre[lnikach zawsze stosuje jako pierwszy temat geograficzny: - biografie - ludno[ - emigracja - podró|nictwo - gospodarka - polityka - historia - socjologia* - konstytucja (zwykle te| z dat - statystyka*(mog te| wystpowa roczn  okre[lnik jednostkowy) jako temat) - kultura - ustrój W innych przypadkach, zawsze jest jako pierwszy temat rzeczowy oraz okre[lnik geograficzny. Do tematów geograficznych mo|na dodawa okre[lniki chronologiczne, formalne (Polska  informator; Hiszpania - przewodnik). Okre[lniki mog wystpowa pojedynczo (Polska  historia) lub w grupach (Polska  historia  encyklopedia), a tak|e w postaci okre[lnika jednostkowego (Polska  konstytucja 1997 r.). Kiedy dokument zawiera wiele przedmiotów geograficznych i nie sposób ich wszystkich wprowadzi, przyjmuje si hp z szerokim zakresem, np. Wielkie morza Europy  1. Europa  geografia 2. Morze. Przy dziaBaniach polit. dwóch krajów wzgldem siebie stosujemy: Polska i Niemcy. Dzieje wzajemnych stosunków politycznych  1. Niemcy  polityka  Polska 2. Polska  polityka  Niemcy 7 Przy dziaBalno[ci innej ni| polityczna, stosuje si pomidzy nazwami paDstw spójnik  a , np. Stosunki polsko-ukraiDskie 1917-1947. Od tragedii do wspóBpracy.  1. Polska a Ukraina  historia - 20 w. 2. Ukraina a Polska  historia  20 w. Polsko-niemieckie powizania gospodarcze w XX w. 1. Niemcy a Polska  gospodarka  20 w. 2. Polska a Niemcy  gospodarka  20 w. Zbiory biografii, przewodniki krajoznawcze, czasem utwory publicystyczne i pamitniki (np. u Kapu[ciDskiego Imperium czy Cesarz) oraz albumy, a tak|e mapy i atlasy, które otrzymuj okre[lnik formalny  mapy, - mapy samochodowe otrzymuj temat geograficzny. Temat toponimiczny  temat jednostkowy, który jest odmian tematu geograficznego; nazwy przyjmowane jako tematy toponimiczne wskazuj na jednostki wodne (bez wzgldu na ich wielko[ lub objto[), na wyspy, póBwyspy wybrze|a, przyldki, góry, pustynie, puszcze, niziny itp., na jednostki regionalne i administracyjne, na miasta i wsie. Jako tematy toponimiczne wystpuj nazwy: a) regionów, prowincji, dzielnic kraju lub paDstwa, np. Polska PóBnocna, MaBopolska, Mazury b) miejscowo[ci, np. Kraków, Zakopane, Rybnik, Wysoka c) jednostek wodnych, np. Atlantyk, BaBtyk, GdaDska Zatoka, WisBa, Czarne Morze d) wysp, archipelagów, póBwyspów, wybrze|y, przyldków, np. Borneo, Kamczatka e) gór, wy|yn, nizin, pojezierzy, zagBbi, kotlin, pustyD, jaskiD, np. Tatry, Pomorskie Pojezierze, Gobi f) lasów i puszcz, np. Tucholskie Bory, Kurpiowska Puszcza g) polskich parków narodowych, np. Drawski Park Krajobrazowy, SBowiDski Park Narodowy, ZespóB Jurajskich Parków Krajobrazowych Je|eli opisywana publikacja dotyczy cz[ci jakiej[ wikszej elementu, wtedy stosujemy okre[lnik jednostkowy: a) przy rezerwatach i parkach narodowych, w tym jaskiD, np. Bieszczady  Park Narodowy Góra Zwitej Anny  Park Krajobrazowy WaBsza, dolina  Rezerwat Krajobrazowy Kletno k. WaBbrzycha  Jaskinia Niedzwiedzia b) dzielnice, ulice nale|ce do miast Kraków  Podgórze Warszawa - Stare Miasto Kraków  Wawel  Smocza Jama c) nieruchomo[ci w danej miejscowo[ci PoznaD  Ratusz Warszawa  PaBac Zamoyskich O[wicim  obóz koncentracyjny 8 d) instytucji, organizacji o charakterze regionalnym lub/i z siedzib w danym mie[cie: Warszawa  Biblioteka Narodowa Kraków  Teatr  Cricot 2 Lublin  Uniwersytet M. Curie-SkBodowskiej  Ogród Botaniczny e) imprez na terenie miejscowo[ci PoznaD  Powszechna Wystawa Krajowa f) wydarzeD historycznych, które miaBy miejsce na danym terenie, w zasadzie chodzi o bitwy Samosierra  bitwa 1808 r. Modlin  bitwa 1939 r. Od 1996 r. dla wydarzeD historycznych s przyjmowane tematy historyczne. W[ród opisów przedmiotowych wielokrotnych wyró|niamy opisy, w których hasBa przedmiotowe s swoim wzajemnym uogólnieniem lub uszczegóBowieniem, np. Sztuka PBocka  1. PBock  sztuka  historia 2. Sztuka polska  historia. WybraBem góry. Z Sudetów w Himalaje  1. Alpinizm  Nepal . Himalaje  sport. Podania i opowie[ci o zamkach [lskich  1. Legendy i podania polskie 2. Zlsk  etnografia Zamek w Kórniku  1. Kórnik  Zamek  przewodni 2. Zamki i paBace  Polska  przewodnik Zaproszenie  Pod Barany  1. Domy kultury  Polska 2. Kraków  paBac Pod Baranami  Krakowski Dom Kultury Na te tematy obiera si nazwy wystpujce jako przyjte w nazewnictwie popularnym, jako podstaw przy ich ustalaniu przyjmuje si najnowsze wydania encyklopedii i sBowników, a je|eli ich tam nie ma, przyjmuje si nazw obc, która wystpiBa w opisywanej publikacji. Zasady przy ustalaniu: a) na pierwszym miejscu nazwa wBasna  Wielkanocna Wyspa, Malajski Archipelag, BaBtyckie kraje b) zawsze wybiera si funkcjonujc nazw krótsz  BaBtyk (a nie BaBtyckie Morze), Atlantyk (a nie Atlantyckie Morze). Wyjtek  Spokojny Ocean (a nie Pacyfik). c) je|eli wspóBczesna nazwa paDstwa jest taka sama, jak staro|ytna, dodaje si okre[lnik chronologiczny  Egipt  16 w. p.n.e. Egipt  20 w. d) przyjto nazwy: - Niemcy, Republika Demokratyczna (dla NRD) - Niemcy, Republika Federalna (dla RFN) - Anglia (do 1995 r. wBcznie dla Wielka Brytania) - ZSRR (dla Zwizek Socjalistycznych Republik Radzieckich) e) przy zmianie nazwy paDstwa, podaje si nazw ostatnio wprowadzon: Etiopia (nie Abisynia), Sankt Petersburg (nie Leningrad) f) je|eli nazwa odnosi si do wielu jednostek geograficznych, nale|y poda dopowiedzenie: - Rym, miasto 9 - Rzym, paDstwo - PiBa, okrg - PiBa, miasto - Hel, miasto - Hel, póBwysep g) po nazwach miast i wsi polskich podawane jest (po nazwach miast od 1993) dopowiedzenie dot. miasta wojewódzkiego: - Lipusz k. GdaDska - Kazimierz Dolny k. Lublina 10 Tematy i hasBa przedmiotowe wskazujce na grupy etniczne Temat etniczny  temat jednostkowy, który jest nazw grupy etnicznej Grupa etniczna  to grupa spoB., która wyró|nia si: odrbnym jzykiem (czy gwar), swoist kultur oraz poczuciem wizi spoB. i która ma swoj nazw. W zasadzie dla grup etnicznych przyjmuje si nazwy obszarów, na których zamieszkuj z okre[lnikiem  ludno[ lub  etnografia. Na aspekt w jakim dana grupa jest przedstawiona wskazuj hasBa wspóBwystpujce. Polska lat osiemdziesitych. Obraz demograficzny. 1. Polska  ludno[  od 1956 r. Mazurzy  spoBeczno[ pogranicza. 1. Mazury  ludno[  od 1944 r. 2. Warmia  ludno[  od 1944 r. Mniejszo[ narodowa wystpuje pod nazw kraju swego pochodzenia, np. Ludno[ ukraiDska w Polsce  1. Ukraina  ludno[  historia  Polska Polonia w Europie. 1. Polska  emigracja  historia  Europa  20 w. Tematy etnograficzne s nadawane w przypadku, kiedy nie mo|na danej grupy okre[li za pomoc tematu geograficznego. Wyró|nia si 5 grup: 1) Ró|ne ludy - Germanie, SBowianie, Ludy mongolskie, Ludy tureckie oraz ich podgrupy np. Karaimi 2) Grupy nie majce wBasnego paDstwa  Cyganie, Eskimosi, Kurdowie, Aborygeni australijscy, Indianie, afrykaDscy Murzyni oraz ich podgrupy, np. Masajowie, Buszmeni, a tak|e Murzyni amerykaDscy 3) Grupy ludów staro|ytnych, których paDstwa istniaBy bardzo krótko i nie zawsze pokrywaBy si z obszarem zamieszkania danego ludu, np. Fenicjanie, Hetyci, Sumerowie 4) Grupy, których du|a cz[ |yje poza obszarem paDstwa  {ydzi, Ormianie, Tatarzy 5) Grupy uznane za cz[ jakiego[ narodu, ale utrzymujce odrbno[ etniczn  Huculi, Kaszubi, Kurpie, Aemkowie, SBowiDcy. Po tych tematach nie wystpuj okre[lniki jednostkowe. 11 Tematy chronologiczne Temat chronologiczny  temat jednostkowy, który jest nazw okre[lonego wydarzenia historycznego. S to: a) wojny Wojna 1618-1648 r. trzydziestoletnia Wojna 1939-1945 r. Wojny 1803-1815 napoleoDskie b) rewolucje (podaje si tylko dat pocztkow) Rewolucja 1789 r. francuska Wiosna Ludów Komuna Paryska 1871 r. c) konfederacje, powstania, wojny domowe itp. Konfederacja 1792 r. targowicka Powstania 1591-1704 r. kozackie Wojna domowa 1936-1939 r. hiszpaDska Podziemie polityczne i zbrojne, 1944-1956 r. d) sobory powszechne oraz konferencje, sejm oraz senat okre[lonej kadencji Sobór WatykaDski II Konferencja OkrgBego StoBu, Warszawa 1989 r. Sejm  1788-1792 r. Sejm  1993- e) inne wydarzenia, majce okre[lon dat roczn Olimpiada 1988 r., Seul Ten temat skBada si z 3 cz[ci: 1. wskazuje na rodzaj wydarzenia, 2. okre[la jego chronologi za pomoc cyfr arabskich 3. dopowiedzenie nie zawsze wystpuje; tworzona od nazwy osoby, kraju, miesica itp. w formie przymiotnika charakteryzuje bli|ej wydarzenie. Je|eli nazwa wydarzenia jednoznacznie go identyfikuje, to wtedy nie podaje si innych dopowiedzeD, np. Wiosna Ludów. Gdy w nazwie wydarzenia pojawia si liczba (w cyfrach rzymskich), która umiejscawia je w czasie  nie podaje si liczb dokBadniejszych, np. Sobór WatykaDski II. Mo|na te| stosowa tematy ogólne z bli|szymi okre[lnikami, np. Wojna lotnicza, Wojna morska, Ruch oporu. Nie wystpuj jako tematy chronologiczne same daty czy nazwy okresów historycznych, np. Wiek 19, Rok 1848, Staro|ytno[. Nazwy nurtów kulturalnych czy religijnych s jednak stosowane, jak Renesans czy Reformacja. Okre[lnik  bitwy nie wystpuje po wyra|eniach Wojna lotnicza, Wojna morska, Wojna partyzancka. Okre[lnik  udziaB ... (poszczególnych narodów czy obywateli) umieszczany jest po tematach chronologicznych bdcych nazwami powstaD, rewolucji, wojen domowych oraz tematach: Ruch oporu, Wojna partyzancka, Wojna 1939-1945 r., np. Wojna 1939-1945 r.  udziaB Polaków. Okre[lniki chronologiczne nie wystpuj z tematami chronologicznymi ani z tematem: Ruch oporu, który odnosi si tylko do okresu 1939-1945. 12 UkBad haseB przedmiotowych wzgldem siebie okre[la czsto ujcie tematu, np. Zwieccy. 1. Laikat  zagadnienia 2. Sobór WatykaDski II 3. Teologia katolicka  zagadnienia Je|eli w opisach wystpuje hasBo z tematem: Wojna 1939-1945 r. i okre[lnikiem  jednostki wojskowe, to nie wprowadza si hasBa z tematem: Wojsko, cho nie dotyczy to haseB wskazujcych na okre[lone jednostki wojskowe, jak np. 1. Piechota  historia  Polska  20 w. 2. Wojna 1939-1945 r.  kampania wrze[niowa  jednostki wojskowe Je|eli jednak nie s wskazane konkretne jednostki, to wprowadza si hasBo z tematem: Wojsko. HasBa toponimiczne + okre[lniki chronologiczne  np. Arnhem. 1. Arnhem  bitwa 1944 r. 2. Wojska powietrznodesantowe  historia  Anglia  1939-1945 r. Polska bitwa o Monte Cassino. 1. Monte Cassino  bitwa 1944 r. 2. Wojsko  historia  Polska  1939-1945 r. Przy publikacjach opisujcych wybrane wydarzenie historyczne, zwizane z danym miejscem u|ywamy haseB wielokrotnych  zwizanych z tematem chronologicznym oraz zwizanym z tematem toponimicznym z okre[lnikiem rzeczowym  historia. UdziaB Ziemi Tarnowskiej w powstaniu styczniowym. 1. Powstanie 1863 r. styczniowe 2. Tarnów, okrg  historia  19 w. Je|eli przedmiotem publ. jest miasto w okre[lonym okresie, nie powinno si dawa hasBa z tematem chronologicznym, np. Warszawa 1914-1918. 1. Warszawa  historia  1914-1918 r. I odwrotnie  je|eli temat chronologiczny wskazuje na miejsce, nie powinno si umieszcza hasBa toponimicznego, chyba, |e tre[ odnosi si do pewnego aspektu zdarzeD, np. Ludno[ cywilna w czasie Powstania Warszawskiego. 1. Powstanie 1944 r. warszawskie 2. Warszawa  ludno[  historia  1939-1945 r. W okre[leniu zbrodni katyDskiej nie u|ywa si okre[lników chronologicznych, a prawie zawsze u|ywa si: 1. KatyD  martyrologia polskich oficerów. Tematy chronologiczne otrzymuj te| biografie osób uczestniczcych w wydarzeniach hist. Jak np. Obrona Polski 1939. {yciorysy dowódców jednostek polskich w wojnie... 1. Wojna 1939-1945 r.  kampania wrze[niowa 2. Wojsko  biografie  Polska  20 w. HasBa z tematem chronologicznym otrzymuj tak|e opisy antologii, których przedmiotem s wydarzenia historyczne, opisy wydawnictw albumowych, obejmujcych fot. i filmy, oraz utwory publicystyczne, pamitniki, listy, mowy i kazania, których przedmiotem jest dane wydarzenie historyczne. 13

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Matematyka Katalog Przedmiotów ECTS, program studiów drugiego stopnia
Katalog przedmiotow studia magisterskie v4
BORODO STRESZCZENIE antastic pl
1 Przedmowa
katalog powojniki?rwaplclematis split
09Klim Zaawans czarne
katalog okrywowe atrakcjaplclematis main
01 Przedmowa
WESELE streszczenie szczegółowe i boh
Evangeline Anderson Mężczyzna w czarnej skórzanej masce (rozdział 1)
katalog powojniki grupy heracleifoliaenclematis main
notatek pl irydion streszczenie utworu
katalog2
streszczenie raportu pzh dla portalu
Streszczenie Pieśni VI Iliady

więcej podobnych podstron