��KoB
akowski: Wielki [
wiadek zB
a komunizmu Leszek KoB
akowski W[
r�d olbrzym�w XX-wiecznej kultury europejskiej SoB
|
enicyn ma miejsce wyr�|
nione: zar�wno przez to, |
e byB
nadzwyczajnie utalentowanym pisarzem, jak i przez to, |
e byB
Z
WIADKIEM, wielkim [
wiadkiem najgorszych chwil, jakie �w wiek prze|
yB
Fot. GAMMA Aleksander SoB
|
enicyn Ka|
de sB
owo jego powie[
ci ocieka cierpieniem i nieszcz
[
ciem milion�w ludzi, ka|
de jest te|
okupione cierpieniami, jakie znosiB
sam autor za to, |
e m�wiB
prawd
w warunkach, kiedy sB
owo prawdy byB
o tak srodze karane. Trudno doprawdy wymierzy
ci
|
ar tej prawdy dla los�w [
wiata. IstniaB
y ju|
przedtem dost
pne na Zachodzie ksi
|
ki, kt�re opisywaB
y sowieckie obozy koncentracyjne i wi
zienia: Weissberga-Cybulskiego, Herlinga-GrudziD
skiego, Eugenii Ginzburg. Ale dopiero SoB
|
enicyn wstrz
sn
B
zakB
amaniem Zachodu, w szczeg�lno[
ci zachodniej lewicy, nade wszystko my[
l
cych komunist�w. Po jego "Archipelagu GUA
ag" i innych dzieB
ach nikt ju|
na Zachodzie nie m�gB
udawa
, |
e nie wiedziaB
, |
e nic mu nie powiedziano, czym byB
[
wiat sowiecki. To on zerwaB
kurtyn
przemilczeD
i kB
amstw. WiedziaB
te|
, gdzie tkwi zatrute j
dro [
wiata komunistycznego. W li[
cie do sowieckich wodz�w nie domagaB
si
, by wyrzekli si
wB
adzy, ale by porzucili ideologi
, kt�ra od tylu lat zatruwaB
a dusz
narodu. ByB
a to, rzecz jasna, propozycja beznadziejna: w tamtym [
wiecie wyrzec si
ideologii to wyrzec si
wB
adzy, bo tylko ideologia dawaB
a tej wB
adzy legitymizacj
czy pozorn
legitymizacj
. Ale SoB
|
enicyn nie byB
analitykiem politycznym. On walczyB
o Rosj
. Wobec kultury zachodniej, z jej korupcj
, |
arB
oczno[
ci
, szukaniem przyjemno[
ci ponad wszystko, miaB
postaw
wybitnie krytyczn
. ByB
natomiast wielkim patriot
rosyjskim, nie w tym sensie, by wspieraB
tradycyjny rosyjski i sowiecki imperializm, ale w tym, |
e widziaB
zB
owrog
rol
, jak
komunizm odegraB
w niszczeniu rosyjskiej kultury, i chciaB
t
kultur
odbudowa
. O|
ywiaB
j
zyk rosyjski mn�stwem sB
�w zapomnianych czy poniechanych, chciaB
wskrzesi
to wszystko, co daB
o Rosji jej siB

duchow
, jej kultur
. Dzi[
wB
a[
nie dowiedzieli[
my si
, |
e prezydent Putin, wr
czaj
c SoB
|
enicynowi nagrod
paD
stwow
, chwaliB
pisarza za jego zasB
ugi dla j
zyka rosyjskiego, ale nie wspomniaB
o "Archipelagu GUA
ag" - wida
wB
adza potrzebuje wci
|
kB
amliwych przemilczeD
, by ukrywa
horror, za kt�ry, mogB
aby twierdzi
, nie jest sama odpowiedzialna. Ale SoB
|
enicyn chciaB
wskaza
to, co uwa|
aB
za Rosj
prawdziw
, nie za[
Rosj
z jej kB
amstwem i lokajstwem. Nie znosiB
ksi
|
ki barona de Coustine, kt�ra przecie|
opisywaB
a Rosj
MikoB
aja I z pierwszej poB
owy XIX w. Komunizm wedle SoB
|
enicyna byB
caB
kiem obcy prawdziwej duszy Rosji, tote|
byB
o dlaD
wielkim pytaniem, jak byB
a mo|
liwa rewolucja bolszewicka. Na to pytanie miaB
odpowiedzie
cykl historyczny zapocz
tkowany dzieB
em "SierpieD
1914". Zdaje si
jednak, |
e pisarz nie uporaB
si
caB
kiem z t
straszliw
kwesti
. PowiedziaB
mi Isaiah Berlin, |
e kiedy[
w rozmowie z SoB
|
enicynem nazwaB
kogo[
"byB
ym komunist
", na co SoB
|
enicyn odparB
: "ByB
ych nie ma", zakB
adaB
wi
c, |
e kto raz komunist
zostaB
, jest ju|
nim do koD
ca |
ywota. Pami
tam dobrze, jak czytali[
my w pi[
mie "Nowyj Mir" pierwsze drukowane opowiadanie SoB
|
enicyna: "Jeden dzieD
w |
yciu Iwana Denisowicza". Wtedy wiedzieli[
my ju|
wiele o sowieckim [
wiecie i samo istnienie B
agr�w nie byB
o nowo[
ci
. Ale byB
a to pierwsza opowie[

o B
agrach wydana w Zwi
zku Radzieckim, i wra|
enie z tej lektury byB
o ogromne - [
wiat sowiecki si
zmienia! Ju|
samo zezwolenie na druk tej opowie[
ci byB
oby nie[
mierteln
zasB
ug
Chruszczowa, gdyby nie miaB
innych. P�z
niej dotarB
do nas "Archipelag GUA
ag", kt�ry czytali[
my w polskim przekB
adzie Jerzego Pomianowskiego (jeszcze pod pseudonimem). Dzi
ki temu wielkiemu [
wiadkowi zB
owrogi [
wiat, jaki opisaB
, nie b
dzie zapomniany: wielkie zB
o nie powinno by
zapomniane, je[
li [
wiat miaB
by by
lepszy.