9990200093

MAREK HENDRYKOWSKI

Gdy przyszłość filmu zwykłego należy do inżynierów materii (ciała ludzkiego i ciała przyrody), to przyszłość filmu rysunkowego należy do małarza-poely. I właściwie jedynie tego filmu możliwość poręcza kinu charakter sztuki. I..J Cala ta polemika byłaby niepotrzebną, gdyby

Film zwykły jest bowiem namiastką tymczasową filmu malarskiego³ (wszystkie podkr. - K.I.).

Najbardziej zdumiewające okazuje się jednak inne proroctwo autora Dziesiątej Muzy dotyczące perspektyw rozwoju filmu animowanego. Na temat tkwiącego w nim potencjału estetycznego wypowiedział on takie oto wprawiające dzisiejszego czytelnika w podziw zdanie:

leżeli przytaczam sztuki i tematy fantastyczne, to nie dlatego, żeby film rysunkowy miał się do nich ograniczać, więc być jedynie specjalną rezerwą do realizowania różnych nadzwyczajności. Film rysunkowy może przecież dawać także życie zwyczajne, to znaczy robić to samo, co dotychczas robił film zwykły, zaaranżowany w naturze, posługujący się przedmiotami i ludźmi rzeczywistymi

Przypominam, że sformułowania te zaprezentował Karol Irzykowski drukiem blisko dziewięć dekad temu, dając tym samym wspaniały argument na rzecz tezy, iż prawdziwie nośna teoria filmu może daleko wyprzedzać jego daleką od doskonałości bieżącą praktykę. A stało się to, podkreślmy, w momencie, gdy film animowany wiódł na ekranach kin żywot ledwie marginalny, występując w trakcie seansu najczęściej w podrzędnej funkcji kreskówki bądź reklamowego blackoutu. Coś podobnego, peranalogiam, można również powiedzieć o ówczesnym statusie filmu dokumentalnego, który bądź to stanowił wtedy jeszcze błahą ciekawostkę - jako dodatek w programie serwowany przed daniem głównym, czyli pełnometrażową fabułą z udziałem aktorów - bądź też egzystował w sztywnych ramach filmowej kroniki aktualności.

Doniosłość przepowiedni zapisanej na kartach Dziesiątej Muzy nie jest jedynym argumentem na rzecz prekursorskiej w wielu partiach teorii Irzykowskiego. W zetknięciu z animowanym dokumentem przełomu XX i XXI wieku przenikliwe sformułowania tego autora budzą dzisiaj najwyższy szacunek.

Anca Damian i jej niezwykłe dokonanie przeglądają się w lustrze tej teorii niczym w proroczym śnie, którego zdumiewającą trafność dopiero teraz możemy docenić. Najbardziej niezwykłe jest w tym dziele pomysłowe i sugestywne połączenie filmu animowanego z dokumentem i dokumentu z filmem animowanym. Efekt artystyczny doprawdy trudno przecenić. Historia opowiedziana w Drodze na drugą stronę nie tylko przemawia do nas środkami nowoczesnej animacji, ale także sprawia, że za pośrednictwem animowanych obrazów wywołany zostaje ekranowy fantom jej nieżyjącego bohatera, Claudiu Crulica.

Tamże, s. 215-216. Tamże, s. 214.

KW_NR3.1ndb

172