3818438317

formy ochrony przyrody

Różnorodne działania służące zachowaniu różnorodności biologicznej zarówno na poziomie genetycznym, gatunkowym, jak i siedliskowym, nazywa się konserwatorskim systemem ochrony przyrody. Formy ochrony przyrody mogą dotyczyć pojedynczych gatunków lub całych złożonych ekosystemów, wtedy przybierają postać ochrony obszarowej w rezerwatach lub parkach narodowych, których status jest jednak różny w poszczególnych krajach. Dlatego Światowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wyznaczyła sześć kategorii obszarów chronionych, w zależności od stopnia ochrony.

Kategorie:

I    rezerwaty ścisłe egzystujące bez ingerencji człowieka

II    parki narodowe

III    pomniki przyrody

IV    obszary rewaloryzacji siedlisk gatunków, czyli obszary ochrony czynnej,

V    obszary zbliżone do naszych parków krajobrazowych.

VI    obszary, na których chronione są zagospodarowane zasoby przyrody, silnie przekształcone przez człowieka.

Najstarszym parkiem narodowym II kategorii jest Park Narodowy Yellowstone, w Górach Skalistych w USA, założony w 1872 roku, w Polsce zaś - Białowieski Park Narodowy z 1932 roku.

W odniesieniu do pojedynczych rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt (przez bezpośrednie tępienie, jak i na skutek niszczenia siedlisk) IUCN opracowała światową czerwoną księgę, w której określono status i ogólne zasady ich ochrony. W poszczególnych państwach natomiast przygotowano czerwone księgi i czerwone listy krajowe. Polska czerwona księga roślin liczy 206 pozycji (10% ogółu krajowych roślin naczyniowych), zaś polska czerwona księga zwierząt uwzględnia 143 pozycje, w tym 104 gatunki kręgowców (25% ich ogólnej liczby!). Wiele zagrożonych gatunków roślin, grzybów i zwierząt uznano za gatunki chronione na obszarze danego państwa, wyniku czego znalazły się one pod ochroną prawną.

Każde państwo wprowadza na swoim obszarze własne formy ochrony organizmów i ich zespołów, niekiedy udaje się jednak stworzyć międzynarodowy system obejmujący kilka państw. Przykładem jest europejski system obszarów chronionych obejmujący wszystkie kraje Unii, utworzony w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Sieć tę tworzą wydzielone obszary, na których ustalone zostają metody zarządzania gwarantujące zachowanie (lub odtworzenie) genetycznej, gatunkowej i siedliskowej różnorodności biologicznej. Do sieci włączone zostały istniejące już w poszczególnych państwach parki narodowe, rezerwaty i inne chronione obszary, a także wiele cennych obiektów nieobjętych do tej pory żadnymi formami ochrony (w Polsce łącznie ok. 16% powierzchni kraju).

Obszarowe formy ochrony konserwatorskiej

Niezależnie od sieci Natura 2000 istnieje polski system obszarów chronionych, który tworzą: parki narodowe, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu oraz rezerwaty przyrody.

Parki narodowe - są najwyższą formą ochrony obszarów o największych wartościach przyrodniczych, naukowych kulturowych, historycznych i edukacyjnych. Na obszarze parku ochronie podlega cała przyroda, a wszelkie działania mogą mieć na celu jedynie zachowanie lub czasami odtworzenie naturalnych ekosystemów. Wokół parków narodowych wyznacza się strefę otuliny, w której prowadzone są działania zabezpieczające park przed bezpośrednim wpływem człowieka. Park narodowy musi mieć obszar powyżej 1000 ha, ma swoją dyrekcję i radę naukową. W Polsce istnieje 23 parki narodowe, łącznie zajmujące ok. 314 tys, ha, czyli mniej więcej 1% powierzchni kraju.

Parki krajobrazowe - to obszary wydzielone i objęte ochroną z powodu wysokich wartości przyrodniczych i kulturowych, najczęściej na obszarach leśnych. Obowiązuje w nich niższy reżim ochrony niż w parkach narodowych. W obrębie parku krajobrazowego nie wolno lokalizować zakładów przemysłowych, nadal jednak użytkuje się grunty orne i leśne. W Polsce utworzono 120 parków krajobrazowych o łącznej powierzchni ponad 2,5 miliona ha, co stanowi ok. 7% powierzchni kraju.

Obszary chronionego krajobrazu - przeznaczone na tereny rekreacyjne, wyróżniające się szczególnym pięknem krajobrazu, mające przy tym niewielką wartość rolniczą, na przykład doliny rzek.