4672948880

Orzeczenie | 251

Podział zdań ze względu na budowę: pojedyncze i złożone

Manio
Pojedyncze	Majy jedno orzeczenie. Dzielimy je na: •    rozwinięte - opcócz podmiotu i orzeczenia pojawiajy sif inne określenia. np M(y kot ipt sz łnryia. •    nierozwinięte - występujy w nich tylko podmiot i oezeczenie lub samo orzeczenie, np. Kot ipi. Wity.
Zlatane	Majy co najmmei dwa orzeczenia. Dzielimy je na: •    złożone współrzędnie - zdania składowe sy wobec siebie równorzędne, np. W rolnym a.aut ttytam kurtki Ink efi.fd.im filmy. •    złożone podrzędnie - jedno zdar.ie składowe jest nadrzędne, określane przez drupc zdanie skUdowc - podrzędne, np Mytl(. tr tay/ytm. •    złożone wiełokrolnie - zawiera więcej mz dwa zdania składowe, np. Myślf. ft szyjni«t > (trzymam fiesrn) nayydf.

>50 | Kształcenie językowe

Oboczność - różnica pomiędzy tematami. ssystępujyca w różnych przypadkach. Zazwyczaj sy to wymiany jednej omofloui na inny samogłoskę lub spółgłoski na inny spółgłoskę. np. r : rz (gór-,

gin-).

WYPOWIEDZENIA

Wypowiedzenie - podstawowa jcdnovtka językowego porozumiewania się naJiwcy z oJbiorcy. Jest to grupa wyrazów, powiązanych ze toby znaczeniowo i gramatycznie.

Składnio - dział nauki o języku zajmujący «ę budowy wypowiedzeń. tunkcjy różnych części mowy w zdaniu, a także zależnościami. jakie zachodry pomiędzy wyrazami w zdaniu pojedynczym oraz pomiędzy wypowiedzeniami składowymi w zdaniu złożonym.

Podział wypowiedzeń ze względu na cel wypowiedzi

Wypowiedzeń Jo
Ornojnujoce	Nadawca wypowiada nę o tym. co saę d/ulo. dzieje lub d/iać będzie, wyraża swój \yd o kimś łub o czymś. np. Od rana aritti iititt. Tomtk to mdjkokga.
fylojoee	Nadawca zwraca uę do kogoś z pytaniem, oezckujye na nae odpowiedzi. np. Kto tofotrit d/i*lt '/AmknĄłAmrrt
Ko/Vo/uJqce	Nadawca wypowiada rozkaz łub piośbę. np. Ctytayu ffcinńj. Othtudr/Hylmnu az nu/.tul(.

CZĘŚCI ZDANIA POJEDYNCZEGO

^ Zdanie pojedyncze - zdanie mające tylko jedno orzeczenie, np. iMonotspftjyiótllist.    J

\X^r języku polskim rozróżniamy pięć części zdania: orzeczenie, podmiot, przydawkę. dopełnienie i okolicznik.

Orzeczenie

	Wypowled/enlo
WykriylnlSone	Wypowiedziane z silnym zabarwieniem uczuciowym, np. Prrymimi sosćy* KtotomkPl Kończy się wykrzyknikiem.
NeoUolne	Wypowiedziane bez zabarwienia uczuciowego. np. PnyniA mi nodj. Ktolo/nM*

Wypowiedzenia
Zdania	Zawierajy orzeczenie, czyli osobowy lormę ezasowmka lub formę zakończony na -no lub -to. np. )*/.( nad mott/, ftorhto czyły-
Itdwnowrołnlkl	Nic /awscrajy orzeczenia. a!e Ulwo ie wprowadzić, np Aó-z nptl Zjsovpanny upal Sy czę-wo używane w mowie potocznej.
2«o)o4onł»Ni«	Nic zawKrajy orzeczenia i nae dopuszczaj! możliwości yego wsławienia, np Za.ukptmiyi (Często używane vj m.in. w tytułach e/y nagłówkach prasowych.
WylirijrlnłiHi*	Nie zawserajy orzeczenia i nie da cię go wprowadzić, np. 0 irtyt Używane sy wytycznie do wyrażania emocji nadawcy wypowiedzi

Podział wypowiedzeń ze względu na zabarwienie emocjonalne

Podział wypowiedzeń ze względu na budowę: obecność lub brak orzeczenia

Orzeczenie - najwuźnicjvra część zdania, bez której nie może ono istnieć. Informuje O tym. co

robi podmiot lub w jakim znajduje się on \tanic, np. Pirsgfoitto iiaikti (<o robi? co się / nim dzieje?).

Orzeczenie wyrażone jest osobowy formy czasownika hydż. formy zakończony na -no łub ko. odpo-wiada zatem na pytania: Co robi? Co cię z. nim dzieje?

Wyróżniamy nattępujyce typy orzeczeń:

•    czasownikowe proste - wyrażone jest formy osobowy czasownika, np. D/utAtk (af>tjaz/rp.

•    czasownikowe złożone:

-    imienne - składa się z łyczmka i orzecznika. Lyczntkicm jest forma osobowa czasowników być. stać się. zostać, a orzecznikiem inna część mowy. rzeczownik, przymioinik. liczebnik, zaimek, imiesłów przymiotnikowy lub przysłówek, np. Ortittt aktortm. Orzeczenie imienne odpowiada na pytania: kim, czym jest? jaki jest? kim zostanie?.

-    modalne - składajyce się / bezokolicznika poleczonego z czasownikiem modalnym. np. Mn w ■oik sldA, czasownikiem nieosobowym: godzi się. wypada lub należy, np. Airfrżr U/Aodomu. albo innym wyrazem o funkcji orzeczenia: szkoda, można, trzeba itp.. np. Jr/tkt mn o tym pr»-irAsjt>‘.

-    frazeologiczne - jest wyrażone fra/eologi/mem i musi być on traktowany jako całość, np. Adam oA Atom* UtpkJatdt-

-    wyrażone formy nicosobowy zakotiezony na -no lub -to. np. WpoMi/tt teró* /na!//inno skark Takie orzeczenie występuje wytycznie w zdaniach bczpodmiotowych.

Czasownik modalny - czasownik wymuszajycy obecność innego czasownika w bezokoliczniku.

np. mit, mu sit/, potrafi/.