5020057423

STEFAN ŻEROMSKI - SYZYFOWE PRACE

Oprać.A. Hutnikiewicz, BN 1/216

I. GENEZA, ŹRÓDŁA I REALIA POWIEŚCI

-    zagadka: brak śladów pracy na utworem w „Dziennikach"

-    autobiograficzność twórczości pisarza, silny związek z kręgiem przeżyć osobistych - teza że z myślą o powieści z lat szkolnych nosił się zapewne przez dłuższy czas - choć jego trudności w życiu osobistym nie sprzyjały temu projektowi

-    wczesną jesienią r. 1892, niemal nazajutrz po ślubie z Oktawią Rodłriewiczową, wyjechał powtórnie do Szwajcarii - praca pomocnika bibliotecznego.

Pobyt w Raperswilu — okres krystalizowania się fundamentów społ. I narodowej myśli Żeromskiego (zapoznanie z dorobkiem lit. Wlk Emigracji polistopadowej)

-    na ostatniej redakcji tekstu zaważyło przesłanie Żeromskiemu przez Romana Dmowskiego rękopisu swojej pracy publicyst. O „Gimnazjach rosyjskich w Polsce" — z prośbą o przejrzenie i adiustację - Żeromski z ochotą się podjął. Korespondencja z Dmowskim. Dla Żeromskiego było to wzbogacenie materiału obserwacji, wzmocnienie walom poznawczego i dokumentalnego powieści.

-    pertraktacje z redaktorem krakowskiej „Nowej Reformy" - Michałem Konopińskim, zakończyły się pomyślnie i 7. 07. 1897 r. ukazał się pod pseudonimem Maurycego Zycha pierwszy odcinek Syzyfowych Prac.

Powieść ukazała się jesienią 1897 r. w Drukarni Związkowej w Krakowie z datą wyprzedzającą 1898 pod tym samym tytułem, z podtytułem „powieść współczesna".

Syzyfowe Prace wbrew pozorom nie są ukrytą autobiografią. Historia Borowicza jest historią zmyśloną. Powieściowy Kleryków nie jest odbitką jakiejś konkretnej rzeczywistości, ale jakby miejscem każdym, gdziekolwiek na obszarze ziem polskich zaboru rosyjskiego.

Syzyfowe Prace nie dają się odnieść w bezpośredni sposób do stosunków kieleckich.

Wielokrotnie zwracano uwagę na nieidentyczność rzeczywistości historycznej i jej powieściowej projekcji. Ta pozorna niezgodność wynikała z naturalnych mechanizmów sztuki.

Powieść jest więc wiarygodnym świadectwem i dokumentem czasów a zarazem liryczną „spowiedzią dziecięcia wieku".

Powieść utkana jest z niepoliczalnych szczegółów, z których niemal każdy miał swój rzeczywisty pierwowzór:

-    Gawronki, z których Borowicz wyrusza, to przefiltrowany przez wspomnienia obraz rodzinnych Ciekot Żeromskiego

-    powieściowe Owczary odpowiadają dolinie autentycznych Psar, w których mały Żeromski uczył się

-    topografia Klerykowi - ówcz. Kielce (zaniedbane, ubogie...)

-    kolejne stacje, na których zatrzymuje się Borowicz odpowiadają rzeczywistym postojom kieleckim

W biografii Borowicza jest wiele rysów wziętych doświadczeń autora, np.:

-    matka: uczuciowy związek matki z synem, obecność matki w pierwszych dniach nauka syna -powrót matki i syna (najbardziej ekspresyjny epizod powieści)

-    śmierć matki, wybuch dziecięcej pobożności

1