6827068568

Historia Prawa - opracowanie zagadnień do egzaminu

i. Średniowiecze - do II poł. XV wieku 1. Upadek Rzymu i rzymskiej kultury prawnej

Prawo rzymskie wsparte było na nauce prawa. W starożytnym Rzymie nauka prawa stała na bardzo wysokim poziomie, toteż dokumenty prawne, jakie w tym okresie tworzono zawierały prawo konstruowane w oparciu o wiedzę, a więc w sposób przemyślany, rozumny.

Okres rozwoju prawa od Konstantyna Wielkiego do Justyniana zwany bywa okresem wulgaryzacji prawa (od słowa vulgaris - ludowy, pospolity). Wulgaryzacja prawa była wynikiem zetknięcia się wyrafinowanego systemu prawa rzymskiego z prawami ludów barbarzyńskich wchodzących w skład imperium. Prawo rzymskie zaczęło przyjmować elementy praw lokalnych i zwyczajowych.

Prawo zwyczajowe z którym zetknęło się prawo rzymskie dotyczyło jedynie ludów osiedlających się na terenach dotychczasowego Cesarstwa Rzymskiego. Prawo to w przeciwieństwie do prawa rzymskiego było prawem prymitywnym, nie tworzonym z rozmysłem, z natury rzeczy prawem partykularnym (pars - część). Obowiązywały zasady „Każdy przychodzi na świat wg prawa swoich rodziców i to prawo ze sobą nosi” oraz „Sądzi się wg prawa sądzonego”.

Wulgaryzacja prawa rzymskiego to również przystosowywanie go do potrzeb praktyki. W okresie dominatu jurysprudencja poklasyczna miała za zadanie uporządkowanie i przystosowanie zawiłego prawa do potrzeb sędziów a także zwykłych obywateli. Zabiegi te miały dostosować regulacje prawne do ówczesnych warunków gospodarki naturalnej oraz życia społecznego - przybliżenie prawa praktyce i uproszczenie prawa.

W wyniku działań jurystów poklasycznych powstały zbiory zwięzłych zasad prawa:

-    Sentencje Paulusa- powstały pod koniec III w. zbiór zwięzłych zasad prawnych, oparty na dzidach kilku klasyków, w tym także Paulusa, zbiór bardzo popularny i ogłoszony później przez Konstantyna Wielkiego za źródło prawa obowiązującego;

-    Regulae Ulpiani- jest to zbiór zasad prawnych, pochodzących z początku IV w. ne, oparty głównie na dzidach Gaiusa, Ulepiana i Modestyna.

2. Prymat prawa zwyczajowego. Partykularyzm prawa. Zasada osobowości prawa. Zasada terytorialności prawa. Stanowość prawa. Spisy prawa.

Prymat prawa zwyczajowego nad stanowionym, partykularyzm i stanowość prawa to cechy charakterystyczne systemu sądowego epoki od wczesnego średniowiecza aż po oświecenie.

Prymat prawa zwyczajowego

W dobie wczesnego średniowiecza aparat państwowy był zbyt słabo rozwinięty i panujący nie dysponowali środkami pozwalającymi na wydawanie a następnie - egzekwowanie własnych przepisów. W związku z tym władca nie był w stanie ustanawiać prawa będącego podstawą porządku prawnego. Władza państwowa nadawała więc moc obowiązującą normom zwyczajowym (poprzez obwarowanie ich sankcją przymusu, w drodze praktyki organów państwowych)

XIII w. przyniósł nową ideologię prawodawstwa. W dobie rozdrobnienia feudalnego znaczenia nabierała prawotwórcza działalność władców. Pojawiła się potrzeba teoretycznego uzasadnienia mocy stanowienia praw przez panującego. Zadania tego podjęli się legiści (znawcy prawa rzymskiego) oraz kanoniści (znawcy prawa kanonicznego).

Wyróżnia się III etapy przechodzenia od prawa zwyczajowego do prawa stanowionego przez władcę:

-    powstawanie prywatnych spisów prawa zwyczajowego

-    potwierdzanie autentyczności prawa zwyczajowego przez monarchę (oficjalna sankcja monarchy)

-    faza intensywnego prawodawstwa królewskiego - którego celem było nie tylko aprobowanie istniejącego stanu prawnego, ale ustanawianie nowych norm prawnych.