6827068849

System polityczny UE Wykład nr 1: Wprowadzenie

1. Ogólna charakterystyka systemu politycznego Unii Europejskiej

=» UE to wyjątkowe osiągnięcie / unikalny eksperyment państw narodowych Europy Zachodniej.

=* Efekt procesu dobrowolnej ekonomicznej i politycznej integracji tych państw. Zaczęło się od 6 państw, ewoluowało poprzez kolejne rozszerzenia do 28, a wkrótce może ich być ponad 30.

=» W procesie integracji europejskiej powstał system instytucji na poziomie europejskim -wielopoziomowy demokratyczny system polityczny.

Pojęcie “system polityczny” po raz pierwszy zostało zdefiniowane i przeanalizowane w latach 50-

tych XX w. przez Gabriela Almonda (1956) i Davida Eastona (1957). Późniejsze ujęcia odrzuciły

funkcjonalistyczne założenia i cele teoretyczne tych autorów, ale ich definicje pozostały. Ich

charakterystyka demokratycznego systemu politycznego składa się z czterech głównych elementów:

1. Istnieje stabilny, jasno zdefiniowany układ instytucji dla kolektywnego podejmowania decyzji oraz zasady rządzące stosunkami pomiędzy i wewnątrz tych instytucji.

2. Obywatele i grupy społeczne poszukują możliwości zrealizowania swoich życzeń poprzez system polityczny, zarówno bezpośrednio jak i poprzez organizacje pośredniczące tj. grupy interesu i partie polityczne.

3. Decyzje kolektywne zapadające w systemie politycznym mają znaczący wpływ na dystrybucję zasobów ekonomicznych i alokację wartości społecznych i politycznych w całym systemie.

4. Istnieje ciągła interakcja - sprzężenie zwrotne pomiędzy tymi politycznymi wyjściami (decyzjami), nowymi żądaniami w stosunku do systemu i nowymi decyzjami itd.

UE posiada te wszystkie cztery elementy.

1. Poziom stabilności i złożoności instytucjonalnej w UE jest znacznie większy niż w jakimkolwiek innym reżimie międzynarodowym. Podstawowy instytucjonalny “czworobok” - Komisja, Rada, Parlament, Trybunał - został ustanowiony już w latach 50-tych. Późniejsze traktaty nadawały tym instytucjom coraz większe kompetencje wykonawcze, legislacyjne i sądownicze. Kolejne reformy instytucjonalne stworzyły bardzo rozwinięty system norm i procedur rządzących tym, jak te kompetencje mają być wypełniane przez instytucje UE. De facto UE ma prawdopodobnie najbardziej sformalizowany i złożony zestaw/układ norm i procedur decyzyjnych ze wszystkich istniejących na świecie systemów politycznych.

2. Ponieważ instytucje UE przyjęły na siebie kompetencje rządzenia, wzrastająca liczba różnych grup próbuje przekazywać swoje żądania do tego systemu - od pojedynczych korporacji i stowarzyszeń biznesu, przez związki zawodowe, grupy środowiskowe, grupy konsumentów, na partiach politycznych kończąc. Najsilniejszymi grupami, posiadającymi najbardziej zinstytucjonalizowaną pozycję w UE są oczywiście rządy państw członkowskich, oraz partie polityczne, które tworzą te rządy. Centralna pozycja rządów w tym systemie czyni UE podobną do innych organizacji międzynarodowych. Ale w UE rządy nie mają monopolu na żądania polityczne. Tak jak we wszystkich systemach demokratycznych, żądania w UE wypływają ze złożonych sieci publicznych i prywatnych grup, które rywalizując o wpływy w procesie politycznym UE promują i ochraniają swoje własne interesy i potrzeby.

3. Decyzje UE są bardzo ważne i wpływają na państwa UE. Liczne przykłady:

=> polityki UE pokrywają właściwie wszystkie obszary polityki publicznej tj. regulacja rynku, polityka społeczna, środowisko, rolnictwo, polityka regionalna, badania i rozwój, sprawy wewnętrzne, obywatelstwo, handel międzynarodowy, polityka zagraniczna, obrona, sprawy konsumentów, transport, zdrowie publiczne, edukacja, kultura i. in.

=> UE ustala ponad 80% norm rządzących wymiana towarów, usług, kapitału na rynkach państw członkowskich;

=> Pierwotne i wtórne akty prawa UE są częścią prawa krajowego państw członkowskich UE, a prawo UE ma pierwszeństwo przed prawem krajowym

=> Budżet UE wprawdzie mały w porównaniu do budżetów narodowych (pułap budżetu UE to maks. 1,23% DNB UE28; budżet 2015: zobowiązania - 145,3 mld euro (1,02% DNB UE28) a