8490742951

Wykład 2

16 października 2013

Pozytywizm

Termin pochodzi od francuskiego filozofa, Augusta Comte’a (1798-1857), który w latach 1830-42 publikował kolejne tomy Wykładu filozofii pozytywnej.

Pierwszy wykład Metody pozytywnej w szesnastu wykładach, skróconego przekładu Cours de philosophie positive: http://sadv.up.krakow.pl/filnauk.comte.wvklady.htm

Prekursorami pozytywizmu byli filozofowie francuskiego Oświecenia związani z Encyklopedią, zwłaszcza D’Alembert, wcześniej Hume i Galileusz. Comte, zainspirowany przez francuskiego socjalistę utopijnego Claude’a Saint-Simone’a, u którego przez wiele lat pracował jako sekretarz, sformułował teorię trzech stadiów rozwoju myśli ludzkiej.

•    stadium teologiczne

•    stadium metafizyczne

•    stadium pozytywne

W stadium teologicznym poszukuje się wyjaśnienia doświadczenia w kategoriach woli osobowej istot ponadludzkich: spersonifikowanych sił przyrody, bóstw czy jednego Boga. W stadium metafizycznym miejsce bóstw zajmują abstrakcje metafizyczne w rodzaju eteru, sił, zasady życia. Stadium pozytywne charakteryzuje się odrzuceniem wyjaśnień jako odpowiedzi na pytania typu „dlaczego?”. Bowiem odpowiedzi na takie pytania nie wnoszą nic pozytywnego do poznania, którego celem jest przewidywanie zjawisk i panowanie nad nimi. Przedmiotem poznania pozytywnego są wyłącznie fakty i związki między nimi, związki, które można ująć w formie ogólnych praw opisowych umożliwiających przewidywanie. Pytania typu „dlaczego?” na rzecz pytań, jak?” wcześniej odrzucał Galileusz. Z kolei u Hume'a występuje zastąpienie idei przyczyny jako związku koniecznego ideą regularnego następstwa faktów.

Rozwój poszczególnych gałęzi wiedzy jest nierównomierny. Najwcześniej, bo jeszcze w starożytności, stadium pozytywne osiągnęła matematyka, natomiast fizyka, chemia i biologia osiągnęły ją dopiero w czasach nowożytnych. Wiedza pozytywna ma cele praktyczne. Comte zapożyczył od Saint-Simone’a (i francuskiego Oświecenia) myśl, że rozwój nauk przyczyni się do postępu społecznego, do reformy społecznej. Dlatego Comte uważał za potrzebne doprowadzenie do stadium pozytywnego socjologii, którą Comte nazywał „fizyką społeczną”. Nnatomiast nie wierzył w możliwość pozytywnej psychologii, ponieważ poznanie zakłada rozróżnienie na przedmiot i podmiot, które w psychologii ulega zamazaniu. Wyjątkiem może być etyka pojmowana jako psychologia społeczna, badająca jawne zachowania społeczne.

Powstaje pytanie, czym ma zajmować się filozofia w stadium pozytywnym. Metafizykę należy odrzucić, fakty zaś i związki między nimi zostawić naukom szczegółowym. Odpowiedź brzmi: jedynym zadaniem filozofii jest badanie metody naukowej. Sam Comte przedstawił hierarchię nauk ze względu na stopień ogólności przedmiotu i metody. Na jej szczycie jest matematyka, która zajmuje się jedynie koordynowaniem faktów. Niżej stoi astronomia, która już stawia hipotezy i wyprowadza z nich sprawdzalne empirycznie wnioski dedukcyjne. Dalej następuje fizyka, chemia i biologia, które posługują się metodą eksperymentalną.

Przejmując od francuskich tradycjonalistów (Bonald, de Maistre) stanowisko organicyzmu, wedle którego społeczeństwo nie jest luźnym zbiorowiskiem jednostek, lecz całością powiązaną wielorakimi więziami niezbędnymi do jej właściwego funkcjonowania, Comte nie mógł uznać, że przejście od stadium teologicznego polega na prostym odrzuceniu tradycyjnej religii. Jej miejsce miała zająć religia ludzkości, którą Comte przedstawił w latach 1844-1848. Biskupami nowej religii mieli być uczeni, świętymi dobroczyńcy ludzkości, nowa religia miała mieć swoje świątynie i swoje rytuały. Ze względu na tę

1

Historia filozofii 2