1553597291

2

Diagnostyka płci i wieku

2.1 Określanie płci

W archeologii stosuje się różne metody określania pici. Przyjmuje się, że można rozważać jedynie stosowanie metod dających dobry wynik z prawdopodobieństwem > 80%, zaś za dobre uważa się metody dające dobry wynik z prawdopodobieństwem > 95%.

Dymorfizm płciowy kości jest dymorfizmem III rzędu, więc jest trudny w obserwacji. Dymorfizmem I rzędu jest obecność wewnętrznych narządów płciowych, a dymorfizmem II rzędu - zewnętrznych narządów płciowych.

Dymorfizm płciowy kości powstaje w okresie dojrzewania dzięki działaniu hormonów. Nie ma skutecznych sposobów rozróżniania kości dzieci poszczególnych płci, dla których prawdopodobieństwo uzyskania poprawnego wyniku przekraczałoby 65%. Płeć dzieci można określać tylko na postawie badań genetycznych.

Metody określania płci na podstawie kości w większości mają charakter lokalny i mogą być stosowane tylko wśród określonych społeczności. Istnieje metoda oparta na łukach oczodołowych, które w Europie są wyraźniejsze u mężczyzn, ale w Australii są wyraźniejsze u kobiet niż nawet u europejskich mężczyzn. Poszczególne metody muszą być więc kalibrowane dla lokalnej populacji.

Jest jednak kilka uniwersalnych metod opartych o badanie kości miednicy, które mogą być stosowane dla całej populacji ludzkiej. Podstawowymi różnicami szkieletów u kobiet i mężczyzn:

1.    Mężczyźni mają większe kości, gdyż rosną dłużej, a męskie hormony płciowe nie hamują wzrostu. Żeńskie hormony płciowe hamują wzrost, gdyż w przypadku zajścia w ciążę siły organizmu muszą być skierowane na rozwój płodu. U kobiet skok pokwitaniowy następuje szybciej i bardziej gwałtownie.

2.    Kształt miednicy związany jest z rodzeniem dzieci przez kobiety. Miednica kobiety musi mieć szeroką przestrzeń wewnątrz, by mieściły się tam płody, i szeroki kanał rodny. U większości zwierząt miednice samców i samic nie różnią się. U ludzi różnica wynika z poruszania się w pozycji pionowej, co wymusza najwęższy możliwy rozmiar miednicy. Umożliwia to poruszanie się wzdłuż linii prostej. Dlatego dobór naturalny działa w stronę zwężania się miednicy, ale u kobiet proces ten nie może iść za daleko. Kształt miednicy kobiet jest kompromisem między koniecznością rodzeniem dzieci a ruchem w pozycji pionowej. U mężczyzn osiągnięcie takiego kompromisu ten nie jest potrzebne i miednica może być węższa.

3.    Masywność urzeźbienia kości jest większa u mężczyzn, gdyż mężczyźni mają więcej tkanki mięśniowej, która musi być przyczepiona do kości.

Ludzie są obecnie wyżsi niż dawniej, gdyż w lepszych warunkach życia mogą lepiej realizować swój program genetyczny.

Istnieją różne metody diagnostyki płci, oparte o różne fragmenty kostne, nawet paliczki lub kości śródstopia i śródręcza. Są one opracowywane przez medycynę sądową. Poniżej wymieniono metody diagnostyki płci w malejącej hierarchii ich skuteczności.

1.    spojenie łonowe - zamknięcie dróg rodnych (u wszystkich populacji świata),

2.    pozostałe obszary miednicy,

3.    czaszka z żuchwą (duże różnice między populacjami, metodę trzeba kalibrować),

4.    kość udowa, a zwłaszcza koniec bliższy, zależny od kształtu miednicy,

5.    nasady pozostałych kości długich, w tym kości skokowej (skuteczność ok. 85%),

6.    inne kości (np. paliczki - skuteczność 70-75%).

14