1841899697

110

MATERIAŁY

z uwzględnieniem zwięzłej charakterystyki ideologicznej. Informacja bibliograficzna ograniczona została do najważniejszych pozycji.

Z wymienionych wyżej materiałów bardzo cenna, acz niekompletna, jest kartoteka dziennikarzy i publicystów. Życiorysy natomiast stanowią materia! o zróżnicowanej wartości naukowej i niektóre z nich wymagają jeszcze wprowadzenia uzupełnień względnie poprawek. Odnosi się to zwłaszcza do tych życiorysów, które nie były recenzowane. Ogólna ilość opracowanych życiorysów, aczkolwiek dość pokaźna, stanowić może zaledwie niewielką część materiału do względnie kompletnego „Słownika publicystów i dziennikarzy polskich”. Prac nad ukończeniem „Słownika”, a ^ za tym idzie i jego wydaniem, nie udało się zrealizować Ośrodkowi. Nie ulega jednak wątpliwości, że materiał ten winien być maksymalnie wyzyskany, jeśli tylko ożyje myśl stworzenia „Słownika”. Warto by również już dzisiaj szerzej udostępnić materiały oo „Słownika”, dając niejako jego próbną makietę. Kierując się tymi względami redakcja Zeszytów Prasoznawczych postanowiła publikować po kilka życiorysów (każdorazowo w kolejności chronologicznej), traktując je jako materiał do przyszłego, tak bardzo potrzebnego „Słownika publicystów i dziennikarzy polskich”.

Ora)

P R I A M I JERZY ALEKSANDER

Syn Gerarda, kupca włoskiego z Lukki, który w 1631 przyjął obywatelstwo krakowskie, a z czasem został sekretarzem królewskim. Jerzy objął to stanowisko zapewne za wstawiennictwem ojca i przez długie lata zajmował się ogłaszaniem nowin, drukując je nie bez ponoszenia kosztów. 22 IV 1695 r. otrzymał od Jana III przywilej na wydawanie nowin krajowych i zagranicznych w języku polskim, łacińskim i włoskim, z prawem wyłączności dla siebie i swoich spadkobierców. Na podstawie tego przywileju, oblatowanego w aktach radzieckich krakowskich, wydawał Priami począwszy od 1696 r.: Awizy wszelakie za osobistym przywilejem króla I.Mci drukowane w Krakowie i Wiadomości różne Cudzoziemskie, zaś w 1698 r. od stycznia do marca miesięcznik po łacinie pt. Mercurius Polonicus. Awizy i Wiadomości choć w zasadzie były gazetami tygodniowymi, wychodziły jednak bez numeracji i paginacji, nieregularnie, w miarę jak napływał materiał informacyjny, o który w czasie walk domowych było trudno, w związku z kiepsko funkcjonującą pocztą. Osoby naruszające przywilej i drukujące na własną rękę nowiny, ścigał Priami sądownie, np. drukarza Schedla i ławnika Józefa Pestalocciego. Priami trudnił się także pisaniem nowin i należał do informatorów m. in. ks. Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, żony hetmana. Priamowie zostali nobilitowani na sejmie koronacyjnym w 1676 — przywilej nazywa Jerzego szlachcicem lukkeńskim i krakowskim — i pieczętowali się herbem Kolumna. W. Potocki wyśmiewa Priamiego we „Fraszkach”, że piórem dorobił się szlachectwa.

Bliższe szczegóły życia Priamiego są nieznane. Urodził się około 1635 r., zaś po 1705 r. zanikają o nim wszelkie wiadomości. Tradycja wskazuje dom pod „Czarnym Orłem” przy ul. św. Anny, gdzie miały być redagowane awizy za przywilejem. Rzeczywiście Priamowie mieli dom przy tej ulicy, który stał w miejscu, gdzie dziś wznosi się Collegium Phisicum. Obok Pinocciego Priami jest drugim z kolei Włochem i do tego Lukkeńczykiem, który zasłużył się jako pionier prasy periodycznej w Polsce.

J. S. Bandtkie: Wiadomość krótka o gazetach polskich. Rocznik Tow. Nauk. z Uniwers. Krak. połączonego. Kr. 1819. IV. 209—211:    K. Szajnocha:    Literatura czasowa w Polsce.

Czasopism nauk. księgozbioru im. Ossolińskich Lw. 1848. s. 216—218: A. Białecki:    Wiado

mość o czasopiśmie łacińskim, wydawanym w Polsce w 1697 pt. Mercurius Polonicus. Gazeta Codzienna, W-wa 1860. Nr 170—171'; St. J a r k o w s k i: Die Zeitungswissenschaft und die po-lonische Presse von gestem und heute. Zeitungswissenschaft 1937. Nr 8, s. 516—517; L. Zieleniewski:    Zachowane egzemplarze najstarszych czasopism polskich. Prasa 1938. Nr 12,

s. 10—12: Katalog wystawy czasopism polskich od XVI w. do r. 1830. Kr. 1938, s. 41, 43—44; L. Kukulski: Nowe egzotyki. Pamiętnik Literacki, W-wa 1957, z. 1, s. 131—135; J. L a n-k a u: Przywilej na drukowanie nowin, wydany przez króla Jana III. Jerzemu Aleksandrowi de Priami. Prasa Współczesna i Dawna. Kr. 1958. Nr 1, s. 112—114.

Encyklopedia Powszechna Orgelbranda. T. VI, s. 305; Estreicher: Bibliografia. XII, s. 315, XXV, S. 241, XXXII, S. 415.

Jan Lankau