1841899875

PR Z KG LA O TECHNICZNY

.17 r)

W r. 1898 powstała w Warszawie Politechnika, na której ufundowanie społeczeństwo polskie złożyło duże fundusze. Większość społeczeństwa miała złudzenie, że chociaż językiem wykładowym nowej politechniki będzie język rosyjski, to jednak na katedry zostaną zaproszeni w znacznej liczbie wybitni inżynierowie polscy, których Królestwo tak wielu posiadało. Złudzenia te szybko się rozwiały, bo w pierwszym składzie profesorów nie znalazł się ani jeden Polak. Powierzono Polakom jedynie dwie docentury i kilka asystentur. Dopiero w następnych latach zdecydowano się powierzyć dwie katedry Polakom: profesorowi Mikołajowi Tołwińskiemu, znanemu architekcie z Odessy, i inżynierowi Aleksandrowi Wasiu-tyńskiemu.

Aleksander Wasiutyński, wybitny inżynier, badacz, ogłaszający swe prace w języku polskim, francuskim, niemieckim i angielskim, odznaczony na Wystawie Powszechnej w Paryżu, został dopuszczony w r. 1901 do objęcia katedry na Politechnice Warszawskiej, jednakże mianowano go tylko profesorem nadzwyczajnym, pomimo że niejedną katedrę zwyczajną zajmowali Rosjanie bez wybitniejszych kwalifikacyj. Dopiero w r. 1909 prof. Wasiutyński został mianowany profesorem zwyczajnym. Jako profesor, był Aleksander Wasiutyński dla młodzieży wielkim autorytetem, jednocześnie zaś młodzież polska widziała w nim zawsze, pomimo rosyjskiego munduru, przewodnika — Polaka.

Nadszedł rok 1905, rok walki o szkołę polską. W październiku tego roku profesor Wasiutyński wystąpił na radzie profesorów Politechniki z wnioskiem o skasowanie artykułu w statucie Politechniki o języku rosyjskim, jako języku wykładowym i urzędowym. Jednocześnie profesor Wasiutyński domagał się dopuszczenia do wykładów języka polskiego. Wniosek ten, zgłoszony na posiedzeniu rady rosyjskiego państwowego zakładu naukowego, zasadniczo umotywowany, podkreślający absurdalność faktu, że młodzież polska w Królestwie Polskiem nie może się uczyć po polsku, stanowi piękną kartę w działalności profesora Wasiutyń-skiego. Z wnioskami profesora Wasiutyńskiego solidaryzował się oczywiście drugi Polak w radzie profesorów Politechniki, prof. Mikołaj Tołwiński. Dla ścisłości historycznej trzeba zaznaczyć, że stanowisko stosunkowo życzliwe dla sprawy spolszczenia Politechniki warszawskiej zajmowali z pośród rosjan profesorowie Bewad Delonay, Ryszków, Wulf i Zaborowski. Natomiast dyrektor Politechniki Lagorio, uchodzący nieraz w opinji za człowieka sprawiedliwego i życzliwego Polakom, wygłosił wtedy długie przemówienie, motywujące w sposób perfidyjny potrzebę zachowania wyłączności języka rosyjskiego w Politechnice warszawskiej.

Wniosek profesora Wasiutyńskiego nie został przyjęty, został jednak utrwalony wraz z całą tak

V^ł$30

charakterystyczną dyskusją w „Wiadomościach Warszawskiego Instytutu Politechnicznego".

Prof. Wasiutyński, jako delegat drogi żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, brał czynny udział w międzynarodowych kongresach dróg żelaznych w Londynie, Paryżu i Berlinie. Był także członkiem Komitetu budowy mostu miejskiego w Warszawie (Księcia Poniatowskiego).

W r. 1915 profesor Wasiutyński wraz z wielką falą Polaków ewakuowany był do Rosji, gdzie pozostawał do sierpnia 1918 r. W Rosji był profesor Wasiutyński powołany do Motylewa, do .Zarządu dróg żelaznych przy sztabie naczelnego dowództwa armji rosyjskiej, i tam przy przewrocie bolszewickim był aresztowany. Następnie został zwolniony, w szeregu innych Polaków.

W sierpniu 1918 r. profesor Wasiutyński wraca do Polski i tu w wolnej Ojczyźnie jego wiedza, doświadczenie i walory obywatelskie znajdują należną ocenę. Prof. Wasiutyński obejmuje katedrę dróg żelaznych w Politechnice Warszawskiej, a w Ministerstwie Komunikacji opracowuje projekt przebudowy węzła kolejowego warszawskiego, przyjęty za podstawę przy uchwaleniu przez Sejm w r. 1919 ustawy o przebudowie tegoż węzła. W r. 1919 prof. Wasiutyński jest przewodniczącym Komisji do spraw przebudowy węzła kolejowego warszawskiego.

W r. 1920 prof. Wasiutyński zostaje wybrany na członka założyciela Akademji Nauk Technicznych, z której polecenia zajmuje się zorganizowaniem prac nad polskiem słownictwem technicz-nem.

W r. 1925 zostaje powołany na członka Rady Technicznej przy Ministerstwie Kolei. W r. 1925 otrzymuje od Politechniki lwowskiej tytuł doktora honorowego nauk technicznych.

Wśród szeregu prac, ogłoszonych przez prof. Wasiutyńskiego, prawdziwą chlubę przynosi mu jego dzieło: „Drogi Żelazne", stanowiące fundament, na którym kształcą się całe pokolenia inżynierów polskich.

Prof. Wasiutyński ma to szczęście, że kiedy w pierwszych latach swej działalności na międzynarodowych zjazdach kolejowych reprezentował polską wiedzę techniczną tylko jako przedstawiciel kolei warszawsko-wiedeńskiej, obecnie reprezentuje na kongresach międzynarodowych nietyl-ko naukę polską, ale i wolne państwo polskie.

Społeczeństwo polskie, pragnąc uczcić zasługi prof. Aleksandra .Wasiutyńskiego, obchodzi w bieżącym roku czterdziestopięciolecie Jego pracy naukowej i trzydziestolecie pracy profesorskiej.

Niepodległa Ojczyzna oceniła wiedzę, pracę, zasługi naukowe i cnoty obywatelskie prof. Aleksandra Wasiutyńskiego, czego widomym znakiem, prócz prac, jakie Mu powierzono, jest Polonia Re-stituta, widniejąca na Jego piersi.