2100419940

13. Etyka a ekonomia

^r D. Hausman. McPherson M. S. (1994), "Economics. Rationality, and Ethics", fw:l D. Hausman (red.). The Philosophy of Economics: An Antholoay. 2nd ed.. Cambridge. CUP, s. 252-277.

^r D. Hausman. McPherson M. S. (1996). "Introduction", w: D. Hausman. McPherson M. S-Economic Analysis and Morał Philosophy. Cambridge. Cambridge Universitv Press, rozdz. 2.1-2.4.

Teksty są poświęcone związkom etyki (dział filozofii zajmujący się badaniem zasad, które określają co jest dobre, a co złe, słuszne i niesłuszne) i ekonomii.

Etyka nie jest, wg większości stanowisk, wiedzą naukową (nic nie wyjaśnia, nie da się jej sfalsyfikować itp.

Tekst 1

Wbrew powszechnym sądom ekonomia jest silnie związana z normatywnymi teoriami racjonalności i etyki. Metodologia ekonomii musi zająć się tymi związkami, by jasno je ukazać i analizować.

Wielu wybitnych ekonomistów (Smith, Mili, Marx, Keynes np.) było zarazem filozofami moralnymi i politycznymi. Nie jest to dziwne, gdyż od ekonomii ciągle żąda się pomocy w udzielaniu rad co do polityki gosp.-społ. Dodatkowo zobowiązania teoretyczne ekonomistów są związane z określonymi zobowiązaniami co do porządku społecznego (optymalnego) i z interesami różnych klas społecznych, (np. teoria Marksa, w przypadku innych to dużo mniej oczywiste, ale jasne że ekonomia głównego nurtu jest jakoś związana z koncepcją społeczeństwa w którym panuje wolność gospodarcza i polityczna - liberalna demokracja).

Jak wygląda właściwie powiązania między ekonomią a etyką?

Jak łączą się z tym teorie racjonalności (normatywne)?

Czy ekonomia może być pozytywną nauką pomimo tych powiązań?

Jakie problemy metodologiczne powstają przy powiązaniach etyki, teorii racjonalności i ekonomii?

1. Ekonomia pozytywna i normatywna

Sądy wypowiadane przez ludzi można podzielić na sądy o faktach (opisowe, faktualne, zajmuje się nimi nauka) i o wartościach (wartościujące, co powinno być?, ewaluatywne, zajmuje się nimi właśnie etyka).

Powszechnie przyjmuje się, że sądy tych 2 typów są niezależne od siebie, prawdziwości zdań o wartościach nie można rozstrzygnąć tylko przy pomocy zdań o wartościach i na odwrót. Pozytywne wiedza (ekonomia) - o faktach,

Normatywna wiedza (ekonomia) - o wartościach np. jaki powinien być zakres nierówności w społ., co jest ważniejsze efektywność czy równość, na czym polega sprawiedliwość itp.

Standardowy pogląd na relację między ekonomią, etyką i politykągosp. jest następujący: Ekonomia jest wyłącznie pożyty wną nauką, może służyć jako narzędzie inżynieryjne w polityce, ale nie ma żadnych związków z etyką. Dzięki etyce możemy wybierać cele w polityce społ-gosp. a narzędzia ekonomii umożliwiają instrumentalne ich realizowanie.

1