2192972937

Mariusz Granosik, Anita Gulczyńska

Empowerment i badania w pracy socjalnej

Idea niniejszej książki zrodziła się z obserwacji dwóch powiązanych z pracą socjalną trendów. Pierwszym z nich jest jeden z kierunków rozwoju jakościowej metodologii badań społecznych, swoista demokratyzacja, opierająca się na dowartościowywaniu znaczenia aktywności badanych i uznanie dosyć oczywistego faktu, że to oni najlepiej znają rzeczywistość, w której żyją lub - w innym ujęciu teoretycznym - którą wytwarzają.To w ramach tego właśnie trendu rozwojowego powstały najpierw techniki i metody badań uczestniczących, a potem partycypacyjnych, często, choć nie zawsze, wpisane w orientację aktywizującą (action-research). Choć wwiększości opracowań używa sięterminu„uczestniczący"i„partycypacyjny"zamiennie, myte kategorie wyodrębniamy, aby podkreślić różnice miedzy uczestnictwem badaczy w świecie badanych (badania uczestniczące) a aktywnym uczestnictwem badanych w badaniu (badania partycypacyjne). Podkreślić należy, iż przymiotnik„uczestniczące"nie odnosi się tylko do usytuowania badacza w miejscu badania (systematyczna i/lub naturalna obecność w terenie), ale przede wszystkim przyjętej przez niego perspektywy oglądu badanej rzeczywistości (perspektywa uczestników/aktorów, a nie zewnętrznych teorii na temat ich życia). W tym sensie mówić należy raczej o uczestniczącej perspektywie poznawczej¹. Przyjmując rozróżnienie na badania uczestniczące i partycypacyjne możliwym jest skonstruowanie uczestniczących badań partycypacyjnych czyli badań opartych na założeniu ujmowania badanej rzeczywistości z perspektywy uczestników przy jednoczesnym ich udziale w konstruowaniu samej koncepcji badawczej czy nawet procedur empirycznych.

Na drugi trend, istotny dla pracy socjalnej już od kilkudziesięciu lat, składają się te przemiany te przemiany praktyki, które kryją się za hasłem „empowerment" (upełnomocnienie). Orientacja ta stała się szczególnie aktualna, gdy polska praca socjalna musiała zderzyć się z rosnącym i wielowymiarowym zróżnicowaniem społecznym oraz z coraz wyraźniej formułowaną ideą społeczeństwa obywatelskiego, opartego na aktywności, równouprawnieniu i uczestnictwie. Zatem również tutaj pojawiają się wątki demokratyzacji życia społecznego, dodatkowo wzmacniane ideą emancypacji, walki z nierównościami i zaangażowanego uczestnictwa.

Razem wspomniane tendencje można uznać za kluczowy dynamizm rozwoju badań upełnomocniających, ponieważ są one właściwie w tym samym stopniu badaniami, co metodą praktycznego działania. W pierwszym wariancie (uczestniczące badania upełnomocniające),

Szerzej o uczestniczącej perspektywie poznawczej pisaliśmy już w innej pracy: Participative Approaches in Social Work Research, 2010. Z kolei rozwinięcie koncepcji w stronę partycypacji dyskursowej znajdzie Czytelnik w: Granosik, 2013, s.40-44.