2567802528

Zużycie chemiczne polega na zmianach w strukturze powierzchni współpracujących części, powstających w wyniku korodującego oddziaływania kwasów zawartych w olejach i smarach oraz oddziaływania środowiska, w którym jest użytkowane urządzenie. Rozróżnia się również pojęcie niszczenia korozyjnego, które może być niezależne od użytkowania urządzenia, a wynikać z oddziaływania korodującego środowiska (np. pary kwasów w akumulatorni).

W zależności od czynników mających wpływ na proces zużycia chemicznego rozróżniamy korozję chemiczną i elektrochemiczną.

Korozja chemiczna metali jest to proces niszczenia wywołany bezpośrednim działaniem chemicznym suchych gazów lub środowisk ciekłych, któremu nie towarzyszy powstawanie prądu elektrycznego.

Korozja elektrochemiczna zachodzi wskutek przepływu prądu elektrycznego od jednej części metalowej do drugiej, przy czym elektrolitem jest najczęściej niewielka ilość wody z rozpuszczonymi solami lub kwasami. Zjawisko korozji elektrochemicznej może występować również między cząsteczkami metalu, gdy urządzenie nie podlega bezpośrednio wpływowi prądu elektrycznego, ale na jego powierzchni zbierają się ładunki elektrostatyczne (np. w okresie zimy ładunki elektrostatyczne zbierające się na karoserii samochodu przyspieszają ten proces w związku ze zwiększoną ilością soli i wody na jezdni, tworzących elektrolit).

W częściach maszyn narażonych na długotrwałe zmienne obciążenia może wystąpić zużycie zmęczeniowe. W wyniku tych obciążeń następuje osłabienie wewnętrznej struktury metalu, objawiające się drobnymi wewnętrznymi pęknięciami powodującymi zniszczenie części.

Oprócz zużycia fizycznego, powstałego w wyniku użytkowania urządzenia, wyróżnia się zużycie ekonomiczne. Urządzenia mogą nie ulec zużyciu fizycznemu, mogą nadal spełniać swoje zadania, ale z uwagi na postęp techniczny będą miały mniejszą wydajność i będą mniej nowoczesne od aktualnie konstruowanych i produkowanych.

Tarcie i jego rodzaje²

Przez tarcie, w jego najbardziej ogólnym pojęciu, są rozumiane zjawiska występujące w obszarze styku dwóch przemieszczających się względem siebie ciał, w wyniku których

powstają opory ruchu.

W zależności od sposobu smarowania rozróżnia się następujące rodzaje tarcia:

■    czyste, gdy z wierzchołków

mikronierówności    powierzchni

współpracujących części ocierają się cząsteczki złożone z tlenków metali, obnażając czyste powierzchnie i powodując ich bezpośrednie zużycie

(rys. 2),

■    suche, czyli tarcie powierzchni, na których nie ma smaru,

Rys. 2. Przyleganie dwóch powierzchni płaskich przy tarciu czystym Źródło: Górecki A., Grzegórski Z.: Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłowych WSiP, Warszawa 1996

■    graniczne, w którym między współpracującymi powierzchniami znajduje się minimalna warstwa smaru (rys. 3); na styku tych powierzchni powstaje powierzchnia nośna o specjalnych własnościach (związek

² Górecki A., Grzegórski Z.: Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłowych WSiP, Warszawa 1996

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8