2659241920

Gleba powstaje na osadzie, na którego powierzchni zacznie pojawiać się roślinność. Roślinność z czasem obumiera i gromadzi się ściółka, czyli organiczne pozostałości roślin. Ściółka cały czas gnije i powstaje humus, czyli próchnica glebowa. Są to związki organiczne - kwasy humusowe (kwasy fulwowe i kwasy huminowe) oraz huminy. Kwasy humusowe są wielkocząsteczkowymi związkami rozpuszczalnymi w wodzie. Wraz z wodą kwasy humusowe wnikają wgłąb osadu i tam gromadzą się, tworząc poziom akumulacyjny. Tworzenie się gleby składa się z etapów humifikacji i akumulacji kwasów humusowych w obrębie osadu.

Gleby składają się zatem z trzech podstawowych poziomów - ściółki, poziomu akumulacyjnego i skały macierzystej.

Procesy glebotwórcze to wszystkie zjawiska fizyczne, chemiczne i biologiczne zachodzące w przypowierzchniowych warstwach litosfery pod wpływem kontaktu z biosferą, atmosferą i hydrosferą, w wyniku których powstają gleby. Procesami glebotwórczymi są humifikacja i akumulacja, a także inne procesy zależące od rodzaju roślinności. Humifikacja to powstawanie humusu w wyniku przemian biochemicznych, zaś akumulacja to przemieszczanie i gromadzenie się humusu.

Innymi procesami glebotwórczymi są brunatnienie, wymywanie, wmywanie i proces glejowy. Brunatnienie to chemiczne wietrzenie minerałów glinokrzemianowych i gromadzenie się produktów tego wietrzenia. Proces glejowy polega na redukcji tlenków metali i związków humusowych w warunkach nadmiaru wody, w środowisku beztlenowych. Redukcji ulegają głównie tlenki żelaza, które redukują się do zielonkawego FeO.

Wymywanie (eluwiacja) to wypłukiwanie i odprowadzanie substancji glebowych w formie zawiesiny lub roztworu wgłąb profilu przez pionowe ruchy wody glebowej. Proces ten powoduje powoduje usunięcie kwasów glebowych ze skały macierzystej. W wyniku wymywania kwasy glebowe są transportowane do głębszych warstw, gdzie następuje wmywanie. Wmywanie (iluwiacja) to odkładanie w głębszych poziomach gleby związków lub najdrobniejszych frakcji ziaren wymytych z poziomów nadległych. W środowisku o silniejszym odczynie kwasowym, na głębszych poziomach, kwasy glebowe wytrącają się tworząc poziom winywania.

Poziomy humifikacji i akumulacji są zabarwiony na ciemne kolory, poziom wymywania jest jasny ze względu na kolor skały macierzystej, poziom wymywania jest zabarwiony na kolor rdzawy ze względu na obecność tlenków metali, a jeszcze niżej znajduje się zielonkawy poziom glejowy.

We wszystkich glebach są poziomy organiczny (O) i skały podścielającej (R). Tylko w glebach organicznych można wyróżnić poziomy bagienny (R), murszenia (M) i skały podścielającej, nie będącej skałą macierzystą (D). Tylko w glebach mineralnych można wyróżnić poziomy próchniczny (akumulacyjny) (A), wymywania (E), wmywania (B), skały macierzystej (C) i glejowy (G). Poziomy mają stary i nowy system oznaczeń.

Gleba mineralna ma typowy profil 0-A-E-B-C-R, zaś organiczna P-O-D-R. Nieformalnie glebę dzieli się na poziomy:

•    humus, glebę orną (ang. topsoil) - A lub O,

•    podglebie (ang. subsoil) - E lub B,

•    calec (ang. soil substratum) - C.

Pomiędzy poziomami glebowymi występują przejścia o różnej ostrości. Mówimy, że przejście jest ostre, jeżeli strefa przejścia ma miąższość poniżej 2 cm, zaś przejście jest nieostre, jeżeli strefa przejścia ma miąższość 2-5 cm. Jeżeli strefa przejścia ma powyżej 5 cm grubości wyróżniamy osobny poziom, który nazywamy przejściowym lub mieszanym. Poziom przejściowy między warstwami A i B, oznakowany jako AB, występuje, gdy następuje płynne przejście między dwiema warstwami. Poziom mieszany między warstwami A i B, oznakowany jako A/B, występuje, gdy jęzory obu warstw nachodzą na siebie.

13