plik


ÿþMBI Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu 2015 rozpoczcia egzaminu. UZUPEANIA ZDAJCY KOD PESEL miejsce na naklejk EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM ROZSZERZONY DATA: 7 maja 2015 r. GODZINA ROZPOCZCIA: 14:00 CZAS PRACY: 180 minut LICZBA PUNKTÓW DO UZYSKANIA: 60 Instrukcja dla zdajcego 1. Sprawdz, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 23 strony (zadania 1 22). Ewentualny brak zgBo[ przewodniczcemu zespoBu nadzorujcego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka|dym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. U|ywaj dBugopisu albo pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie u|ywaj korektora, a bBdne zapisy wyraznie przekre[l. 5. Pamitaj, |e zapisy w brudnopisie nie bd oceniane. 6. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejk z kodem. 7. Nie wpisuj |adnych znaków w cz[ci przeznaczonej dla egzaminatora. 8. Mo|esz korzysta z Wybranych wzorów i staBych fizykochemicznych na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijki oraz kalkulatora prostego. MBI-R1_1P-152 UkBad graficzny MBI © CKE 2015 2015 Zadanie 1. W tabeli cyfr 1 zaznaczono obecno[, a cyfr 0 - brak niektórych cech u przedstawicieli wybranych gatunków strunowców. Obok tabeli zamieszczono drzewo filogenetyczne, na którym literami A F oznaczono pewne grupy systematyczne strunowców oraz zaznaczono na gaBziach (liniach filogenetycznych) cechy, które w rozwoju ewolucyjnym u przodków tych grup pojawiBy si po raz pierwszy. PRZEDSTAWICIELE krgosBup 0 1 1 1 1 1 szczki ze stawami 0 1 1 1 1 1 cztery koDczyny 0 0 0 1 1 1 kroczne owodnia 0 0 0 0 1 1 wBosy 0 0 0 0 0 1 Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, PoznaD 2012. Zadanie 1.1. (0 1) Wybierz z tabeli i zapisz poni|ej nazwy wszystkich przedstawicieli strunowców nale|cych do grup oznaczonych na drzewie filogenetycznym literami C i E. Grupa C: ....................................................................................................................................... Grupa E: ....................................................................................................................................... Zadanie 1.2. (0 1) Podaj wszystkie widoczne na drzewie filogenetycznym grupy krgowców, których wspólny przodek miaB cztery koDczyny kroczne. Zapisz oznaczenia literowe tych grup. ....................................................................................................................................................... Zadanie 1.3. (0 1) Zaznacz wBa[ciwe dokoDczenie zdania. Przedstawione drzewo filogenetyczne A. dostarcza bezpo[rednich dowodów ewolucji strunowców. B. jest zródBem informacji o konwergencji strunowców. C. ukazuje tempo zmian ewolucyjnych u strunowców. D. przedstawia pokrewieDstwa grup strunowców. MBI_1R Strona 2 z 23 lancetnik rekin tuDczyk salamandra |óBw lampart CECHY Zadanie 2. (0 2) Podczas do[wiadczenia wprowadzono do komórek wydzielniczych trzustki radioaktywne aminokwasy, a nastpnie [ledzono zmiany promieniotwórczo[ci. W okre[lonych odstpach czasu dokonywano pomiaru stopnia radioaktywno[ci w wybranych organellach komórkowych. Pocztkowo wykryto sygnaB radioaktywny pByncy z szorstkiej siateczki [ródplazmatycznej, który stopniowo si osBabiaB wraz ze wzrostem promieniotwórczo[ci aparatu Golgiego (diktiosomów). Po osigniciu pewnego poziomu sygnaB radioaktywny aparatu Golgiego zaczB male, a pojawiB si w pcherzykach przemieszczajcych si w kierunku bBony komórkowej. Na podstawie: L. KByszejko-Stefanowicz, Cytobiochemia, Warszawa 2002. Przedstaw przyczyny zmian (wzrostu i spadku) radioaktywno[ci szorstkiej siateczki [ródplazmatycznej oraz aparatu Golgiego (diktiosomów). W odpowiedzi uwzgldnij funkcj tych struktur. Szorstka siateczka [ródplazmatyczna: ......................................................................................... ...................................................................................................................................................... Aparat Golgiego: ......................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 3. (0 1) Podczas wysiBku fizycznego w organizmie czBowieka zachodz takie procesy fizjologiczne, jak: zwikszone zaopatrywanie pracujcych mi[ni w glukoz, kwasy tBuszczowe i tlen, eliminowanie nadmiaru ciepBa z organizmu, usuwanie z mi[ni produktów przemiany materii, np. kwasu mlekowego i CO2. Procesy te mo|liwe s dziki zmianom w pracy komórek, narzdów i ukBadów. PrzykBady takich zmian (I III) przedstawiono poni|ej. I. rozszerzenie naczyD krwiono[nych w skórze II. wiksza czstotliwo[ i pogBbienie oddechów III. nasilone wychwytywanie glukozy i wolnych kwasów tBuszczowych z krwi przez wBókna mi[niowe OceD, czy w tabeli trafnie przyporzdkowano zmiany w pracy komórek, narzdów i ukBadów (I III) do procesów fizjologicznych czBowieka wykonujcego prac fizyczn w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej. Zaznacz T (tak), je[li przyporzdkowanie jest prawidBowe, albo N (nie)  je[li jest nieprawidBowe. 1. Eliminowanie nadmiaru ciepBa z organizmu jest uBatwione dziki I i II. T N Usuwanie produktów przemiany materii, np. kwasu mlekowego i CO2, 2. T N z wBókien mi[niowych do krwi jest mo|liwe dziki I i III. Zaopatrzenie pracujcych wBókien mi[niowych w odpowiedni ilo[ 3. T N substratów oddychania tlenowego jest mo|liwe dziki II i III. Nr zadania 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 1 1 2 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 3 z 23 Zadanie 4. Mitochondria i chloroplasty pochodz najpewniej od bakterii |yjcych samodzielnie, które zostaBy pobrane do wntrza komórki przodka organizmów eukariotycznych, ale nie zostaBy strawione. W obydwu organellach dochodzi do syntezy ATP. Zgodnie z modelem chemiosmozy, dziki transportowi elektronów przez przeno[niki zwizane z bBon, protony (H+) s przepompowywane na jej drug stron: w mitochondriach z matriks do przestrzeni midzybBonowej, a w chloroplastach  ze stromy do wntrza ([wiatBa) tylakoidu. W bBon wbudowany jest enzym  syntaza ATP, który wykorzystuje do swojego dziaBania powstaB ró|nic st|eD H+. yródBa elektronów, przechodzcych przez przeno[niki BaDcucha transportu elektronów, s ró|ne w mitochondriach i w chloroplastach, ale istota procesu chemiosmozy jest taka sama w obydwu organellach  co przedstawiono na poni|szym schemacie. Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, PoznaD 2012. Zadanie 4.1. (0 1) Podaj jeden argument na rzecz endosymbiotycznego pochodzenia mitochondriów i chloroplastów. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... MBI_1R Strona 4 z 23 Zadanie 4.2. (0 1) Na podstawie podanych informacji oceD prawdziwo[ stwierdzenia:  Synteza ATP w mitochondriach i chloroplastach zachodzi bezpo[rednio w procesie przepompowywania protonów (H+) podczas transportu elektronów przez przeno[niki BaDcucha transportu elektronów . Odpowiedz uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 4.3. (0 1) Okre[l, czy transport protonów (H+) z matriks mitochondrium i stromy chloroplastu jest aktywny, czy  bierny. Odpowiedz uzasadnij, korzystajc z przedstawionych informacji. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 4.4. (0 1) Wyja[nij, dlaczego zbyt wysoka temperatura mo|e doprowadzi do zatrzymania syntezy ATP w mitochondriach i chloroplastach. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 4.5. (0 1) Podaj, w której fazie fotosyntezy (zale|nej od [wiatBa czy niezale|nej od [wiatBa) powstaje i do czego jest nastpnie wykorzystywany ATP wytwarzany w chloroplastach komórki ro[linnej. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 4.6. (0 1) Podaj jeden przykBad powizania procesów metabolicznych zachodzcych w chloroplastach z metabolizmem mitochondriów tej samej komórki ro[linnej. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 5 z 23 Zadanie 5. Na uproszczonym schemacie przedstawiono obieg azotu w przyrodzie, czyli cykl przemian wolnego azotu czsteczkowego oraz jego zwizków nieorganicznych (np. amoniaku, azotanów(III) i (V)) i zwizków organicznych (np. biaBek). Istotn rol w obiegu azotu odgrywaj bakterie. Na podstawie: T. UmiDski, Ekologia, [rodowisko, przyroda, Warszawa 1995. Zadanie 5.1. (0 1) Na podstawie schematu oceD, czy poni|sze informacje dotyczce udziaBu organizmów w kr|eniu azotu s prawdziwe. Zaznacz P, je[li informacja jest prawdziwa, albo F  je[li jest faBszywa. Bakterie wykorzystuj obecne w [rodowisku nieorganiczne 1. P F i organiczne zwizki azotowe. Ro[liny pobieraj azot bezpo[rednio ze [rodowiska w postaci 2. P F azotanów(V), soli amonowych i azotu atmosferycznego. Zwierzta uczestnicz w przemianie nieorganicznych zwizków 3. P F zawierajcych azot w azotowe zwizki organiczne, np. w biaBka. Zadanie 5.2. (0 1) Wybierz ze schematu jedn grup bakterii i przedstaw jej rol w przyswajaniu azotu przez ro[liny. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 5.3. (0 1) Która grupa bakterii uwzgldniona na schemacie wykorzystuje przemiany zwizków azotowych jako zródBo energii koniecznej do syntezy wBasnych zwizków organicznych? Podaj nazw tej grupy i nazw tego procesu. Grupa bakterii: & & & & & & & & & & ..& . Nazwa procesu: & & & & & & & & & & & MBI_1R Strona 6 z 23 Zadanie 6. Rak wtroby jest chorob, która mo|e mie wiele przyczyn. Jedn z nich jest wirusowe zapalenie wtroby typu B, wywoBane przez wirus HBV. Wirus ten przenosi si podczas kontaktu z zaka|on krwi lub pBynami ustrojowymi i namna|a si w komórkach wtroby. WedBug Zwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) znaczca cz[ ludzko[ci jest zainfekowana wirusem, ale u wielu ludzi zaka|enie jest bezobjawowe i dochodzi do peBnego wyleczenia poBczonego z nabyciem odporno[ci. Ze wzgldu na zmienno[ sekwencji DNA wirusa wyró|nia si kilka jego typów. WHO zaleca szczepienia przeciw HBV. W diagnostyce zaka|eD wirusem HBV stosuje si kilka metod: I. metod serologiczn, w której wykrywa si we krwi antygeny powierzchniowe wirusa; II. metod serologiczn, w której wykrywa si we krwi przeciwciaBa przeciwko antygenom wirusa; III. metod, w której wykorzystuje si jedn z technik in|ynierii genetycznej  technik PCR. Zadanie 6.1. (0 1) OceD, czy sformuBowane przez uczniów hasBa propagujce szczepienia przeciw HBV zawieraj informacje prawdziwe. Zaznacz P, je[li informacja jest prawdziwa, albo F  je[li jest faBszywa. Nale|y zaszczepi si przeciw HBV, aby zmniejszy ryzyko 1. P F zachorowania na wirusowe zapalenie wtroby typu B. Nale|y zaszczepi si przeciw HBV w celu zabezpieczenia si przed 2. P F wnikniciem wirusa HBV do organizmu. Nale|y zaszczepi si przeciw HBV, poniewa| dziki temu uniknie si 3. P F zachorowania na raka wtroby. Zadanie 6.2. (0 1) Okre[l, za pomoc której metody diagnostycznej (I III) mo|na stwierdzi, |e osoba zdrowa, która nie byBa szczepiona przeciw HBV, w przeszBo[ci przeszBa wirusowe zapalenie wtroby typu B. Odpowiedz uzasadnij. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 6.3. (0 1) Podaj, któr metod (I III) nale|y zastosowa, aby mo|na byBo z najwiksz dokBadno[ci okre[li typ wirusa HBV, który w badanej próbce krwi znajduje si w bardzo maBej ilo[ci. Odpowiedz uzasadnij. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Nr zadania 5.1. 5.2. 5.3. 6.1. 6.2. 6.3. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 7 z 23 Zadanie 7. Skrtnic, która jest nitkowatym glonem zawierajcym spiralnie skrcony chloroplast, umieszczono w roztworze zawierajcym zdolne do aktywnego ruchu bakterie tlenowe. Wykonano trzy powtórzenia do[wiadczenia (A C), które ró|niBy si sposobem o[wietlenia wybranej komórki skrtnicy: " zestaw A  komórka skrtnicy byBa o[wietlona [wiatBem biaBym punktowo w dwóch miejscach (1 i 2) " zestaw B  komórka skrtnicy byBa o[wietlona równomiernie [wiatBem biaBym " zestaw C  komórka skrtnicy byBa o[wietlona punktowo [wiatBem czerwonym w miejscu (3) i zielonym  w miejscu (4). Ka|dy z zestawów byB zabezpieczony przed dostaniem si powietrza atmosferycznego z zewntrz. Po pewnym czasie mo|na byBo zaobserwowa charakterystyczne rozmieszczenie bakterii wokóB komórek skrtnicy. Warunki i wyniki do[wiadczenia zilustrowano na poni|szych rysunkach. Zestaw A. ciemno[ Zestaw B. [wiatBo biaBe Zestaw C. ciemno[ Na podstawie: D.O. Hall, K.K. Rao, Fotosynteza, Warszawa 1999. Zadanie 7.1. (0 1) Wyja[nij, czym jest spowodowany sposób rozmieszczenia bakterii przedstawiony na rysunku B. W odpowiedzi uwzgldnij odpowiedni proces zachodzcy w komórce skrtnicy. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 7.2. (0 2) Spo[ród podanych propozycji wybierz dwa wBa[ciwe sformuBowania problemu badawczego i dwa odpowiednio sformuBowane wnioski dotyczce przedstawionych do[wiadczeD. Wpisz numery tych propozycji w wyznaczone miejsca. 1. WpByw barwy [wiatBa na zachodzenie procesu fotosyntezy w komórkach skrtnicy. 2. W procesie fotosyntezy komórki skrtnicy wykorzystuj [wiatBo o czerwonej barwie. 3. W którym obszarze komórki skrtnicy zachodzi proces fotosyntezy? 4. Badania nad wykorzystaniem [wiatBa w procesie fotosyntezy. 5. W cytozolu skrtnicy nie zachodzi faza fotosyntezy zale|na od [wiatBa. Problemy badawcze: & & & & & ..& .& & & .& & & & . Wnioski: & & & & & & & & & ...& & & & & & ...& & . MBI_1R Strona 8 z 23 Zadanie 7.3. (0 1) OceD, czy na podstawie przedstawionych do[wiadczeD mo|na stwierdzi, |e bakterie wykazuj fototaksj dodatni  przemieszczaj si w kierunku [wiatBa. Odpowiedz uzasadnij, uwzgldniajc odpowiedni zestaw do[wiadczalny. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 8. Na rysunku przedstawiono jemioB Viscum album. JemioBa jest póBpaso|ytem o skórzastych, zimozielonych li[ciach, wystpujcym gBównie na drzewach li[ciastych. Wytwarza biaBe, lepkie jagody, zjadane przez ptaki i przenoszone z drzewa na drzewo. Nasiona przyklejaj si do gaBzi. Z nasion kieBkuj siewki. Wytwarzaj one charakterystyczne organy  ssawki wrastajce poprzez kor |ywiciela a| do tkanki, z której czerpi wod i sole mineralne. Na podstawie: http://biodidac.bio.uottawa.ca Zadanie 8.1. (0 1) Uzasadnij, |e jemioBa jest póBpaso|ytem. W odpowiedzi uwzgldnij dwie przedstawione w zadaniu cechy jej budowy. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 8.2. (0 1) Podaj nazw tkanki przewodzcej |ywiciela oraz nazw komórek tej tkanki, z których jemioBa czerpie niezbdne substancje. Nazwa tkanki przewodzcej: ....................................................................................................... Nazwa komórek: .......................................................................................................................... Nr zadania 7.1. 7.2. 7.3. 8.1. 8.2. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 2 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 9 z 23 Zadanie 9. Na schemacie przedstawiono warto[ci ci[nieD parcjalnych (pr|no[ci) gazów oddechowych w powietrzu atmosferycznym, w pcherzykach pBucnych oraz we krwi naczyD krwiono[nych. Legenda: PO  ci[nienie parcjalne tlenu 2 PCO  ci[nienie parcjalne dwutlenku wgla (tlenku wgla(IV)) 2 Na podstawie: E. McLaughlin, J. Stamford, D. White, Fizjologia czBowieka. Krótkie wykBady, Warszawa 2008. Zadanie 9.1. (0 2) Korzystajc z danych na schemacie, narysuj wykres sBupkowy porównujcy ci[nienie parcjalne tlenu i dwutlenku wgla w powietrzu pcherzykowym oraz we krwi ttnicy pBucnej i |yBy pBucnej. MBI_1R Strona 10 z 23 Zadanie 9.2. (0 1) Zaznacz na rysunku za pomoc strzaBki kierunek przepBywu krwi w naczyniu wBosowatym. Zadanie 9.3. (0 1) UzupeBnij poni|sze zdania tak, aby zawieraBy informacje prawdziwe. Podkre[l w ka|dym nawiasie wBa[ciwe okre[lenie. Wymiana gazowa pomidzy powietrzem pcherzykowym a krwi w naczyniach wBosowatych otaczajcych pcherzyk pBucny zachodzi na drodze (dyfuzji / transportu aktywnego). Poniewa| ci[nienie parcjalne tlenu we krwi doprowadzanej do pcherzyka pBucnego jest (wy|sze / ni|sze) ni| w pcherzyku pBucnym, a ci[nienie parcjalne dwutlenku wgla w tej krwi jest (wy|sze / ni|sze) ni| w pcherzyku pBucnym, tlen przenika z pcherzyka do krwi, natomiast dwutlenek wgla przenika z krwi do pcherzyka pBucnego. Zadanie 9.4. (0 1) Wyja[nij, dlaczego warto[ci ci[nienia parcjalnego tlenu we krwi ttnicy pBucnej s ni|sze ni| warto[ci ci[nienia parcjalnego we krwi |yBy pBucnej. W odpowiedzi uwzgldnij wymian tego gazu zachodzc w pBucach oraz w tkankach organizmu. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 10. (0 1) W tabeli przedstawiono wybrane czsteczki i komórki uczestniczce w zwalczaniu zaka|eD. UzupeBnij tabel  wpisz w miejsca oznaczone literami A, B, C i D odpowiednie rodzaje odporno[ci warunkowanej przez wymienione w tabeli czsteczki i komórki. Wybierz je z poni|szych: nieswoista, swoista, komórkowa, humoralna. Rodzaje odporno[ci A. & & & & & . B. & & & & & & interferony fagocyty C. & & & & & & & lizozym komórki NK D. & & & & & & .... przeciwciaBa limfocyty Tc Nr zadania 9.1. 9.2. 9.3. 9.4. 10. WypeBnia Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 11 z 23 Zadanie 11. Autonomiczny ukBad nerwowy czBowieka skBada si z dwóch dziaBajcych antagonistycznie cz[ci: wspóBczulnej i przywspóBczulnej. W tabeli przedstawiono przykBady efektów oddziaBywania autonomicznego ukBadu nerwowego na wybrane narzdy trzech ukBadów narzdów w organizmie czBowieka. Efekt dziaBania ukBadu przywspóBczulnego wspóBczulnego zmniejszenie czsto[ci skurczów zwikszenie czsto[ci skurczów serce serca serca wzrost wydzielania zmniejszenie wydzielania gruczoBy jelitowe enzymów trawiennych enzymów trawiennych oskrzela (mi[nie zw|enie oskrzeli rozszerzenie oskrzeli oskrzelowe) Zadanie 11.1. (0 1) Podaj, do której cz[ci autonomicznego ukBadu nerwowego  wspóBczulnej czy przywspóBczulnej  odnosi si okre[lenie u|ywane w sytuacji zagro|enia:  walcz lub uciekaj . Odpowiedz uzasadnij, uwzgldniajc wybrany z tabeli przykBad dziaBania tego ukBadu w powizaniu z prac mi[ni szkieletowych. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 11.2. (0 1) Przedstaw, jakie znaczenie dla prawidBowego funkcjonowania organizmu ma antagonistyczne dziaBanie obu cz[ci autonomicznego ukBadu nerwowego w sytuacji wystpienia zagro|enia i po jego ustpieniu. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 12. Autosomalny allel (D), warunkujcy obecno[ w erytrocytach czynnika Rh (Rh+), dominuje nad allelem (d)  brak czynnika Rh (Rh ). W tabeli przedstawiono pary rodziców (A D) o ró|nych grupach krwi pod wzgldem czynnika Rh. kobieta m|czyzna A. Rh Rh B. Rh Rh+ C. Rh+ Rh D. Rh+ Rh+ Zadanie 12.1. (0 1) Podaj wszystkie mo|liwe pary genotypów rodzicielskich, przy których prawdopodobieDstwo urodzenia dziecka majcego grup krwi Rh+ wynosi 100%. Zastosuj odpowiednie oznaczenia alleli, które zostaBy podane w tek[cie. ....................................................................................................................................................... MBI_1R Strona 12 z 23 Zadanie 12.2. (0 1) Spo[ród par rodziców A D wybierz t, w przypadku której mo|e wystpi choroba hemolityczna noworodka, wywoBana tzw. konfliktem serologicznym. Odpowiedz uzasadnij, uwzgldniajc obecno[ Rh w erytrocytach dziecka i matki oraz mo|liwe genotypy ojca. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & . & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & . Zadanie 13. (0 1) U niektórych osób dochodzi do zaburzeD w wydzielaniu kortyzolu, który jest wytwarzany z cholesterolu w korze nadnerczy. Przed rozpoczciem leczenia pacjenta wa|ne jest ustalenie, czy niedobór kortyzolu spowodowany jest niedoczynno[ci przysadki w zakresie produkcji ACTH (kortykotropiny), czy te| przyczyn jest uszkodzenie komórek kory nadnerczy. W tym celu przeprowadza si specjalny test z metyraponem  inhibitorem enzymu, odpowiedzialnego za ostatni etap produkcji kortyzolu z cholesterolu. Oznacza si u pacjenta poziom ACTH i 11-deoksykortyzolu, nastpnie podaje si metyrapon, i po okre[lonym czasie znów oznacza si poziom obu substancji. Na schemacie przedstawiono regulacj wydzielania kortyzolu oraz miejsce dziaBania metyraponu. Na podstawie: Diagnostyka czynno[ciowa czBowieka, pod red. W.Z. Traczyka, Warszawa 1999. Zaznacz poprawne dokoDczenie zdania. Po podaniu metyraponu u pacjentów z niedoczynno[ci kortykotropow przysadki A. poziom ACTH i poziom 11-deoksykortyzolu znacznie wzrastaj. B. poziom ACTH i poziom 11-deoksykortyzolu pozostaj bez zmian. C. poziom ACTH pozostaje bez zmian, a poziom 11-deoksykortyzolu spada. D. poziom ACTH wzrasta, a poziom 11-deoksykortyzolu pozostaje bez zmian. Nr zadania 11.1. 11.2. 12.1. 12.2. 13. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 13 z 23 Zadanie 14. W siatkówce oka komórki fotoreceptorowe (prcikono[ne i czopkono[ne) zawieraj barwnik wzrokowy, który skBada si z absorbujcej [wiatBo czsteczki retinalu, pochodnej witaminy A, poBczonej z biaBkiem - opsyn. Kiedy barwnik pochBania dostateczn ilo[ energii [wietlnej, zostaj zainicjowane przemiany fizykochemiczne retinalu, które prowadz do powstania impulsów nerwowych w fotoreceptorach i ich przekazu z siatkówki do mózgu, co warunkuje widzenie. Komórki prcikono[ne reaguj w niskich nat|eniach o[wietlenia, a czopkono[ne  w [rednich i wysokich. Siatkówka przystosowuje si do odbierania promieni [wietlnych o ró|nym nat|eniu. W zaadaptowanej do bardzo silnego [wiatBa siatkówce przewa|ajca cz[ fotoreceptorów ma rozBo|ony barwnik wzrokowy i jest niepobudliwa. Adaptacja siatkówki do caBkowitej ciemno[ci trwa ponad godzin. Dochodzi wtedy do resyntezy barwnika w fotoreceptorach. Dziki temu jest odpowiednia ilo[ barwnika i minimalne nat|enie promieniowania [wietlnego mo|e by odbierane przez maksymaln liczb fotoreceptorów. Na podstawie: W.Z. Traczyk, A. Trzebski, Fizjologia czBowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa 2007. Zadanie 14.1. (0 1) Uwzgldniajc mechanizm widzenia opisany w tek[cie, wyja[nij, dlaczego czBowiek po przej[ciu ze sBonecznego miejsca do zacienionego pomieszczenia zaczyna dostrzega zarysy przedmiotów dopiero po pewnym czasie. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 14.2. (0 1) Wyka| zale|no[ midzy niedoborem witaminy A w organizmie czBowieka a pogorszeniem widzenia po zmierzchu. W odpowiedzi uwzgldnij odpowiedni rodzaj fotoreceptorów. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... MBI_1R Strona 14 z 23 Zadanie 15. Na rysunku przedstawiono ro[lin wilca ziemniaczanego, znan pod nazw  batat . Jest to bylina powszechnie uprawiana w strefie midzyzwrotnikowej, na obszarach o wilgotnym i ciepBym klimacie. Bulwy korzeniowe tej ro[liny, cenione jako pokarm czBowieka, zawieraj du| ilo[ skrobi oraz inne wglowodany, a tak|e biaBka, wiele witamin i skBadników mineralnych. Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Biologia, pod red. A. Urbanka, Warszawa 1999. Zadanie 15.1. (0 1) Okre[l, do której grupy ro[lin  jednoli[ciennych czy dwuli[ciennych  najprawdopodobniej nale|y batat. Odpowiedz uzasadnij, podajc widoczne na rysunku dwie cechy li[cia typowe dla tej grupy. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 15.2. (0 1) Przedstaw funkcj korzenia batata, inn ni| utrzymywanie ro[liny w podBo|u i pobieranie wody z solami mineralnymi. Uwzgldnij widoczne na rysunku przystosowanie w budowie korzenia do peBnienia tej funkcji. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Nr zadania 14.1. 14.2. 15.1. 15.2. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 15 z 23 Zadanie 16. Przeprowadzono do[wiadczenie badajce intensywno[ zachodzenia pewnego procesu w li[ciu wybranej ro[liny. Poni|ej przedstawiono opis przebiegu do[wiadczenia i uzyskane wyniki. Obie strony blaszki li[cia wybranej ro[liny zakryto suchymi papierkami kobaltowymi. Suchy papierek kobaltowy ma kolor niebieski, natomiast wilgotny zmienia kolor na ró|owy. Ogonek li[cia umieszczono w probówce z wod, na której powierzchni naniesiono warstw oleju. Trzeci taki sam papierek, zawieszono na statywie w pewnej odlegBo[ci od li[cia. CaBy zestaw badawczy umieszczono pod szklanym kloszem, zapewniajc jednocze[nie optymalne warunki o[wietlenia i temperatury. W poni|szej tabeli zamieszczono wyniki do[wiadczenia. Miejsce umieszczenia papierka Czas, po którym papierek kobaltowy zmieniB kobaltowego kolor na ró|owy 1. dolna powierzchnia li[cia bardzo krótki 2. górna powierzchnia li[cia krótki 3. papierek zawieszony na statywie dBu|szy ni| w przypadkach 1. i 2. Zadanie 16.1. (0 1) Podaj nazw procesu zachodzcego w ro[linie, którego efektem byBa zmiana barwy papierków kobaltowych umieszczonych na li[ciu. ....................................................................................................................................................... Zadanie 16.2. (0 1) Podaj, w jakim celu pod kloszem umieszczono zawieszony na statywie papierek kobaltowy. Odpowiedz uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 16.3. (0 1) Poni|ej numerami I IV oznaczono opisy rozmieszczenia aparatów szparkowych w li[ciu, a literami A C oznaczono przykBady [rodowisk |ycia ro[lin. Rozmieszczenie aparatów szparkowych w li[ciu I. aparaty szparkowe wystpuj tylko na górnej powierzchni blaszki li[ciowej II. du|o aparatów szparkowych wystpuje w skórce dolnej, brak lub nieliczne aparaty szparkowe w skórce górnej III. aparaty szparkowe s obecne po obu stronach li[cia, ale wicej wystpuje na górnej powierzchni blaszki li[ciowej IV. brak aparatów szparkowych w skórce górnej i dolnej li[cia Zrodowisko |ycia ro[lin A. wodne (li[ ro[liny wodnej caBkowicie zanurzonej) B. wodno-atmosferyczne (pBywajcy li[ ro[liny wodnej, którego ogonek jest caBkowicie zanurzony, a blaszka le|y na powierzchni wody) C. ldowe (li[ ro[liny ldowej otoczony powietrzem atmosferycznym) MBI_1R Strona 16 z 23 UzupeBnij poni|sze zdanie. Wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie oznaczenia wybrane spo[ród opisów I IV i przykBadów A C tak, aby powstaBa informacja prawdziwa. Na podstawie wyników do[wiadczenia mo|na przypuszcza, |e w li[ciu badanej ro[liny (wybierz spo[ród I IV) & & & & & & .& & .& & & .., a wic jest to li[ ro[liny |yjcej w [rodowisku (wybierz spo[ród A C) & & & & & & .& & ..& & .. . Zadanie 17. (0 1) Ro[liny dnia dBugiego to ro[liny zakwitajce podczas pory roku, w której dni s dBu|sze od pewnej krytycznej warto[ci dBugo[ci dnia. Ro[liny dnia krótkiego to ro[liny kwitnce podczas dni krótszych od pewnej krytycznej warto[ci. Przeprowadzono do[wiadczenie, którego celem byBo okre[lenie, czy u ro[lin wystpuje substancja powodujca zakwitanie, która przy odpowiednim dla danej ro[liny fotoperiodzie pobudza pki do rozwoju w kwiaty. W tym celu niekwitnc ro[lin dnia dBugiego zaszczepiono na kwitncej ro[linie dnia krótkiego i poddano dziaBaniu krótkiego dnia. Wynik do[wiadczenia przedstawiono na rysunku. Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, PoznaD 2012. Opisz wynik do[wiadczenia przedstawiony na ilustracji oraz przedstaw jego mo|liw przyczyn, korzystajc z informacji podanych w tek[cie i wBasnej wiedzy. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Nr zadania 16.1. 16.2. 16.3. 17. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 17 z 23 Zadanie 18. U groszku pachncego (Lathyrus odoratus) autosomalne allele (A) i (B) dwóch ró|nych genów koduj dwa enzymy odpowiedzialne za wytworzenie ró|owego barwnika pBatków kwiatów. Ka|dy z tych enzymów katalizuje jeden z dwóch etapów syntezy barwnika ró|owego i brak nawet jednego z nich powoduje biaB barw kwiatów. Skrzy|owano dwie biaBo kwitnce ro[liny, w wyniku czego w pokoleniu pierwszym (F1) otrzymano wyBcznie ro[liny majce kwiaty ró|owe o genotypie AaBb, gdzie recesywne allele tych genów (a) i (b) to zmutowane allele kodujce niefunkcjonalne enzymy. Ka|dy z dwóch genów odpowiedzialnych za wytworzenie ró|owego barwnika kwiatów wystpuje w populacji groszku w postaci dwóch alleli. Zadanie 18.1. (0 2) Podaj wszystkie mo|liwe genotypy ro[lin o kwiatach biaBych oraz podkre[l w[ród nich dwa, których skrzy|owanie ze sob doprowadzi do uzyskania wyBcznie ro[lin o kwiatach ró|owych. ....................................................................................................................................................... Zadanie 18.2. (0 2) Wykonaj krzy|ówk genetyczn (szachownic Punnetta) i na jej podstawie okre[l fenotypy pokolenia drugiego (F2) powstaBego po skrzy|owaniu ro[lin o genotypach AaBb. Podaj, w jakim stosunku liczbowym wystpuj fenotypy w pokoleniu F2. Fenotypy w pokoleniu F2: ............................................................................................................ Stosunek liczbowy fenotypów F2: ................................................................................................ Zadanie 18.3. (0 1) OceD, czy poni|sze informacje dotyczce dziedziczenia barwy kwiatów u groszku pachncego s prawdziwe. Zaznacz P, je[li informacja jest prawdziwa, albo F  je[li jest faBszywa. Ka|dy z dwóch enzymów niezbdnych do wytworzenia ró|owego 1. barwnika kwiatów u groszku pachncego kodowany jest przez allele P F wielokrotne. Podwójne heterozygoty groszku maj fenotyp mieszany, czyli prezentuj 2. P F barwy kwiatów ka|dego z obojga homozygotycznych rodziców. Cecha  biaBa barwa  kwiatów groszku ujawnia si u osobnika bdcego 3. P F pojedyncz lub podwójn homozygot recesywn. MBI_1R Strona 18 z 23 Zadanie 19. Czsteczka insuliny skBada si z dwóch ró|nych BaDcuchów polipeptydowych  A i B. Wystpuj w niej trzy mostki dwusiarczkowe stabilizujce struktur czsteczki: jeden w BaDcuchu polipeptydowym A oraz dwa  Bczce BaDcuchy A i B. Pocztek sekwencji kodujcej (znajdujcej si na nici nieulegajcej transkrypcji) genu kodujcego jeden z BaDcuchów polipeptydowych insuliny jest nastpujcy: 5 ATGGCCCTGTGGATGCGCCTCCTGCCCCTGCTGGCG & 3 . Podczas eksperymentu u|yto czynnika mutagennego, który w dwu przypadkach wywoBaB delecje, tzn. transkrybowane mRNA byBo pozbawione fragmentu sekwencji skBadajcego si z kolejnych nukleotydów. W wyniku translacji powstaBy BaDcuchy polipeptydowe (1. i 2.) o innej sekwencji aminokwasów ni| w BaDcuchu prawidBowym. I. przypadek  polipeptyd 1. powstaB na podstawie delecji 4 nukleotydów (od 10 do 13 nukleotydu sekwencji kodujcej wBcznie) II. przypadek  polipeptyd 2. powstaB na podstawie delecji 9 nukleotydów (od 10 do 18 nukleotydu sekwencji kodujcej wBcznie). Zadanie 19.1. (0 1) Na podstawie tekstu uzasadnij, |e czsteczka insuliny ma struktur III- i IV-rzdow. Struktura III-rzdowa: ................................................................................................................. ...................................................................................................................................................... Struktura IV-rzdowa: ................................................................................................................. ...................................................................................................................................................... Zadanie 19.2. (0 1) Okre[l, który polipeptyd (1. czy 2.) bdzie miaB bardziej zmienion sekwencj aminokwasów w porównaniu z polipeptydem prawidBowym. Odpowiedz uzasadnij. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 19.3. (0 1) Podaj nazw czwartego aminokwasu w sekwencji prawidBowego polipeptydu oraz nazw czwartego aminokwasu w polipeptydzie 1. Przyjmij zaBo|enie, |e w ich skBad nie wchodzi aminokwas kodowany przez kodon START. Polipeptyd prawidBowy: ............................................................................................................... Polipeptyd 1: ................................................................................................................................ Zadanie 19.4. (0 1) Okre[l, czy opisane mutacje mogBy by spowodowane dziaBaniem kolchicyny, która jest czynnikiem mutagennym blokujcym wrzeciono kariokinetyczne. Odpowiedz uzasadnij. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Nr zadania 18.1. 18.2. 18.3. 19.1. 19.2. 19.3. 19.4. WypeBnia Maks. liczba pkt 2 2 1 1 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 19 z 23 Zadanie 20. Ekologiczna nisza podstawowa gatunku, czyli nisza potencjalnie zajmowana przez ten gatunek w warunkach optymalnych, jest czsto inna ni| nisza zrealizowana, czyli rzeczywista, zajmowana w danych warunkach abiotycznych i biotycznych. Aby sprawdzi, czy na nisz ekologiczn wpBywa konkurencja midzygatunkowa, badano dwa gatunki pkli (skorupiaki osiadBe, obojnaki, rozmna|ajce si m.in. przez zapBodnienie krzy|owe). Pkle te wykazuj warstwowe rozmieszczenie na zalewanych wod skaBach wzdBu| wybrze|y Szkocji, Chthamalus stellatus jest znajdowany wy|ej na skaBach ni| Balanus balanoides (rysunek A). Po usuniciu przez badaczy B. balanoides z niektórych jego stanowisk okazaBo si, |e C. stellatus rozprzestrzeniB si na tereny wcze[niej zajmowane przez B. balanoides (rysunek B). A B Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, PoznaD 2012. Zadanie 20.1. (0 1) SformuBuj wniosek dotyczcy wpBywu konkurencji midzygatunkowej na nisz ekologiczn Chthamalus stellatus. We wniosku uwzgldnij nisz zrealizowan i podstawow. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 20.2. (0 1) OceD, czy na podstawie opisu tego do[wiadczenia i jego wyników mo|na sformuBowa wnioski podane w tabeli. Zaznacz T (tak), je[li wniosek wynika z tego do[wiadczenia, albo N (nie)  je[li z niego nie wynika. Zró|nicowanie nisz zrealizowanych Chthamalus stellatus i Balanus 1. balanoides pozwala na koegzystencj populacji obu gatunków T N w biocenozie. Usunicie Chthamalus stellatus z jego stanowiska spowoduje, 2. T N |e Balanus balanoides zajmie wy|sze partie skaB. Chthamalus stellatus ma szeroki zakres tolerancji, a Balanus 3. T N balanoides ma wski zakres tolerancji. Zadanie 20.3. (0 1) Korzystajc z podanych informacji, przedstaw jedn korzy[, jak odnosz pkle z |ycia w skupiskach. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... MBI_1R Strona 20 z 23 Zadanie 21. Informacja 1. Ro[liny miso|erne wystpuj zwykle w siedliskach ubogich w skBadniki pokarmowe. Ich systemy korzeniowe s sBabo wyksztaBcone. W toku ewolucji miso|erno[ pojawiaBa si w[ród ro[lin kilkakrotnie, niezale|nie od siebie. S trzy odrbne rodziny ro[lin dzbankowatych, których przedstawiciele wyksztaBcaj  dzbanki : Sarraceniaceae, rosnce w póBnocnej i poBudniowej Ameryce, Nepenthaceae w Azji oraz Cephalotaceae w Australii. Rodziny te nie s ze sob blisko spokrewnione, ale wszystkie wyksztaBcaj, z fragmentu lub caBego li[cia, podobnie wygldajce puBapki w ksztaBcie dzbanka. W dzbankach zbiera si woda deszczowa, w której, w najprostszym przypadku, zBapane zwierzta topi si i ulegaj strawieniu z udziaBem wystpujcych w nich bakterii. Bardziej wymy[lne dzbanki same wydzielaj do wntrza enzymy trawienne. Na podstawie: A.J. Lack, D.E. Evans, Krótkie wykBady. Biologia ro[lin, Warszawa 2005. Informacja 2. Jeden z gatunków z rodziny Nepenthaceae  dzbanecznik dwuostrogowy (N. bicalcarata) jest kolonizowany przez mrówki z gatunku Camponotus schmitzi, które |ywi si jego nektarem oraz owadami wpadajcymi do dzbanków. Wycignicie ofiary z dzbanka mo|e trwa nawet do 12 godzin i w tym czasie mrówki zostawiaj w dzbanku bogate w azot odchody. Zauwa|ono, |e wyBawiane s gBównie najwiksze ofiary, a ich niezjedzone szcztki trafiaj z powrotem do dzbanka. Ro[liny pozbawione mrówek s skarlaBe. Mrówki te gnie|d| si wyBcznie na N. bicalcarata i tylko wyjtkowo s znajdowane na innych ro[linach. Na podstawie: encyklopedia.naukowy.pl Zadanie 21.1. (0 1) UzupeBnij tabel  wpisz w ka|dym z jej wierszy wBa[ciw nazw zale|no[ci midzygatunkowych. Wybierz je z poni|szych: konkurencja, drapie|nictwo, paso|ytnictwo, mutualizm. Zestawienie organizmów Zale|no[ci midzygatunkowe 1. dzbaneczniki  schwytane owady 2. mrówki C. schmitzi  dzbanecznik dwuostrogowy Zadanie 21.2. (0 1) Na podstawie przedstawionych informacji okre[l, czy dzbankowate puBapki u opisanych ro[lin miso|ernych s przykBadem konwergencji, czy  dywergencji. Odpowiedz uzasadnij. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 21.3. (0 1) Wyja[nij, dlaczego dzbaneczniki dwuostrogowe |yjce bez mrówek maj mniejsze rozmiary ciaBa. W odpowiedzi uwzgldnij informacje dotyczce warunków |ycia dzbaneczników. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Nr zadania 20.1. 20.2. 20.3. 21.1. 21.2. 21.3. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 21 z 23 Zadanie 22. Gatunek uznaje si za zagro|ony, kiedy jego populacje maj bardzo maB liczebno[. W rezerwacie Gombe w Tanzanii |yje okoBo 100 szympansów. Liczba tych zwierzt, wystpujcych w lasach równikowych na obszarze kilku paDstw afrykaDskich, drastycznie si zmniejsza. Przyczynami s m.in. kurczenie si terenów le[nych i nielegalne polowania. Naczelne wykazuj te| podatno[ na choroby zakazne typowe dla ludzi. Gdy wic firmy zajmujce si wyrbem lasu coraz gBbiej penetruj d|ungl, ro[nie prawdopodobieDstwo rozprzestrzeniania si infekcji niebezpiecznych dla |ycia szympansów. W celu ochrony szympansów podjto nastpujce dziaBania: otoczono rezerwat kordonem zieleni, utworzono migracyjne korytarze le[ne prowadzce z rezerwatu do innych lasów tropikalnych zamieszkaBych przez niewielkie populacje szympansów, ograniczono napByw turystów, zabroniono turystom zbli|ania si do tych zwierzt. Do rezerwatu nie s wpuszczane nawet lekko zainfekowane i kaszlce osoby. Na podstawie: K. Wong, Jane z afrykaDskiej d|ungli,  Zwiat Nauki , nr 1, 2011. Zadanie 22.1. (0 1) Wyja[nij, dlaczego istnienie populacji szympansów o maBej liczebno[ci jest zagro|one. W odpowiedzi uwzgldnij podBo|e genetyczne tego zjawiska. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 22.2. (0 1) Podaj, które z wymienionych dziaBaD dotyczcych ochrony szympansów ma na celu zwikszenie ró|norodno[ci genetycznej populacji z rezerwatu Gombe. Odpowiedz uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania 22.1. 22.2. WypeBnia Maks. liczba pkt 1 1 egzaminator Uzyskana liczba pkt MBI_1R Strona 22 z 23 BRUDNOPIS (nie podlega ocenie) MBI_1R Strona 23 z 23

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
chemia 2015 nowa
skrypt biologiamolekularna 2015
mat 2015 nowa
biologia 2015
2015 biologia maj
Nowa matura 15 biologia
longman nowa era 2015 Sprawdziany

więcej podobnych podstron