plik


ÿþBiologiczne Podstawy Produkcji Ro[linnej Ro[liny oleiste OpracowaB mgr in|. Wiktor Berski Wykorzystano materiaBy z nastpujcych zródeB: " http://www.ppr.pl/ " http://encyklopedia.pwn.pl/ " http://wiem.onet.pl/ ROZLINY OLEISTE gromadz tBuszcz w nasionach, owocach lub w innych cz[ciach w ilo[ciach przekraczajcych 15%, stanowic surowiec do otrzymywania olejów ro[linnych. Do grupy ro[lin oleistych zalicza si wiele gatunków nale|cych do licznych rodzin botanicznych. Wymagaj na ogóB starannej uprawy i silnego nawo|enia. TBuszcz w nasionach gromadzi si dopiero w okresie dojrzewania, dlatego te| wa|ny jest wic termin zbioru. Jako[ tBuszczu zale|y od rodzaju ro[liny, oraz w du|ej mierze od warunków rozwoju, wilgotno[ci, temperatury, nasBonecznienia i gleby. Najwicej olejów ro[linnych, o przewadze nasyconych kwasów tBuszczowych, dostarczaj ro[liny strefy midzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej, zawierajce powy|ej 50% tBuszczu (olejowiec, palma kokosowa, atalia, migdaBowiec zwyczajny, oliwka, drzewo tungowe, orzech ziemny, sezam, rcznik, soja); mniejsze ilo[ci tBuszczu zawieraj: baweBna, faBdzistka, maziczka siewna. W strefie umiarkowanej uprawia si ro[liny oleiste o zawarto[ci tBuszczu poni|ej 50%, z przewag nienasyconych kwasów tBuszczowych, np. rzepak, lnicznik, len oleisty, katran abisyDski, dynia oleista, sBonecznik, gorczyca. Zdecydowana wikszo[ tBuszczów ro[linnych jest cieczami. TBuszcze konsumpcyjne wykorzystywane s do bezpo[redniego spo|ycia, ale tak|e sBu| do wyrobu tzw. utwardzonych tBuszczów ro[linnych (margaryna), artykuBów cukierniczych, piekarniczych oraz konserw. TBuszcze techniczne natomiast stosuje si gBównie do wyrobu farb, lakierów, pokostów, [rodków powierzchniowoczynnych, tworzyw sztucznych, klejów i kitów. W bardzo ograniczonym zakresie u|ywane s tak|e w przemy[le hutniczym i lotniczym. TBuszcze pochodzenia ro[linnego stosuje si równie| w farmacji oraz przemysBach kosmetycznych. Produkty odpadkowe przy wydzielaniu oleju tzw. makuchy lub [ruta stanowi bardzo cenn pasz tre[ciw dla zwierzat, zawieraj bowiem du|e ilo[ci biaBka. Ponadto nasiona lub makuchy niektórych ro[lin oleistych, np. rzepaku, rzepiku, gorczyc, dziki zawarto[ci olejków gorczycznych u|ywane s do wyrobu musztardy, wina, piwa, lub sBu| jako przyprawy do konserw. Niektóre ro[liny oleiste maj te| inne warto[ci, np. pBatki korony krokosza, dziki zawarto[ci barwników, mog by wykorzystane w przemy[le farbiarskim. Nasiona maku maj szerokie zastosowanie przy wyrobach cukierniczych piekarskich, ponadto dostarczaj wielu alkaloidów. Ziele drapacza i nasiona rcznika s wykorzystywane w lecznictwie. Podobnie jak makuchy tak|e sBoma niektórych ro[lin oleistych mo|e by u|ywana na pasz , do okrywania kopców, produkcji kompostów, wyrobu papieru, pByt izolacyjnych itp. Niektóre ro[liny oleiste takie jak len lub konopie s cennymi ro[linami wBóknistymi i wykorzystywane s przede wszystkim do produkcji wBókien naturalnych, a uzyskiwanie z nich tBuszczów jest tylko dodatkowym zabiegiem umo|liwiajcym peBniejsz utylizacj tych ro[lin. Lipidy wraz z biaBkami i sacharydami s podstawowymi skBadnikami wszystkich |ywych komórek. Jest to grupa naturalnych zwizków chemicznych nierozpuszczalnych w wodzie, ale rozpuszczalnych w tzw. rozpuszczalnikach tBuszczowych (etery, wglowodory, zw. chloroorganiczne). Lipidy dziel si na trzy grupy: proste, zBo|one i wtórne. Lipidy proste: estry kwasów tBuszczowych i gliceryny (bdz innych alkoholi). W skBad lipidów prostych wchodz lipidy wBa[ciwe (estry kwasów i gliceryny), woski (estry innych alkoholi). Lipidy zBo|one: zwizki zawierajce oprócz estrów kwasów tBuszczowych tak|e inne skBadniki. Na przykBad fosfolipidy (zawierajce kwas fosforowy) a w[ród nich glicerofosfolipidy (pochodne kwasu glicerofosforowego) oraz sfingofosfolipidy (pochodne fosfoceramidu). Wyró|nia si tak|e glikolipidy (tBuszcze zawierajce, co najmniej jedna czsteczk cukru) a w[ród nich: glikoglicerolipidy i glikosfingolipidy. Do grupy lipidów zBo|onych nale| natomiast, np. sulfolipidy. Lipidy wtórne powstaj z lipidów wBa[ciwych lub zBo|onych, najcz[ciej przez ich hydroliz. Do grupy tej zalicza si kwasy tBuszczowe, alkohole i wglowodory. Funkcje tBuszczów w organizmach |ywych: zródBo NNKT, no[niki witamin rozpuszczalnych w tBuszczach, gBówne i skoncentrowane zródBo energii (ok. 37,7kJ/g) Funkcje tBuszczów w technologii |ywno[ci: czynniki kontrolowanego przenoszenia ciepBa (tBuszcze sma|alnicze), oleje saBatkowe, wyrób przetworów na bazie tBuszczów (majonezy, dressingi), wyrób margaryn (w wyniku katalitycznego utwardzenia, uwodornienia), emulgatory (lecytyna) Zwiatowa produkcja tBuszczów (mln t) Ro[liny oleiste gromadz jako materiaB zapasowy tBuszcze, które mog nastpnie by wyizolowane i wykorzystane do celów konsumpcyjnych bdz technicznych. TBuszcze pochodzenia ro[linnego w skali globalnej stanowi ok. 65% [wiatowej produkcji, tBuszcze zwierzt ldowych - okoBo 35%, a na tBuszcze zwierzt morskich i ryb okoBo 2%. Spo[ród produkowanych tBuszczów a| 92% stanowi tBuszcze jadalne a jedynie 8% jest wykorzystywane jest w celach technicznych. Jest to spowodowane wy|sz opBacalno[ci zastosowania produktów przerobu ropy naftowej i gazu. W klimacie umiarkowanym (Polska) uprawia si do[ liczn grup ro[lin oleistych obejmujcych kilka rodzin. Najliczniej reprezentowane s ro[liny krzy|owe (Crucifereae) z takimi gatunkami jak: rzepak (ozimy i jary), rzepik (ozimy i jary), gorczyce (biaBa, czarna i sarepska), rzodkiew oleista, lnianka (siewna ozima i jara) oraz katatran abisynski (kapusta abisyDska). Ro[liny te dostarczaj tzw. oleju rzepakowego stanowicego ponad 90% caBkowitej produkcji tBuszczów ro[linnych. Mniejsze znaczenie ma sBonecznik, krokosz barwierski, drapacz lekarski (rodzina zBo|one), mak (makowate), len (lnowate), konopie (konopiowate), dynia oleista (dyniowate) i rcznik (rycynus) (wilczomleczowate). Ro[liny oleiste uprawiane w Polsce mo|na podzieli na 2 grupy: 1.Wykorzystywane gBownie przez przemysB olejarski: rzepak i rzepik. 2.Wykorzystywane wszechstronnie: mak - przemysB olejarski, piekarsko-ciastkarski, do bezpo[redniego spo|ycia, do wyrobu farb Ro[liny oleiste uprawiane w Polsce mo|na podzieli na 2 grupy: 1.Wykorzystywane gBownie przez przemysB olejarski: rzepak i rzepik. 2.Wykorzystywane wszechstronnie: mak - przemysB olejarski, piekarsko-ciastkarski, do bezpo[redniego spo|ycia, do wyrobu farb artystycznych, gorczyca biaBa i sarepska  do wyrobu musztardy i jako przyprawa, gorczyca czarna, rcznik  w przemy[le farmaceutycznym, soja  przetwarzana na olej, a tak|e zródBo biaBka. Gatunki ro[lin oleistych Rzepak i rzepik GBówny surowiec oleisty w Polsce, (80% ogólnych upraw). S to ro[liny jednoroczne, nale|ce do rodziny krzy|owych. Uprawiane s jako ozime(najcz[ciej, okres wegetacji ok. 315 dni) i jare (95-125 dni). Owocem rzepaku jest Buszczyna (dBugo[ 4,5  12 cm). Wewntrz niej znajduje si kilkana[cie nasion w jednym rzdzie. Nasiona s drobne, kuliste [rednicy 1,5  2,8 mm, koloru ciemnobrunatnego lub srebrzystoczarne. Nasiona rzepiku s nieco mniejsze, maj powierzchni silniej siateczkowana, mniej bByszczc. Nasiona rzepaku i rzepiku s bezbielmowe, zbudowane z Bupiny nasiennej i dobrze wyksztaBconego zarodka. W li[cieniach zarodka gromadz si substancje zapasowe (tBuszcz i biaBko). Zawieraj one olejek goryczkowy nadajcy im charakterystyczny zapach i gorzko-piekcy smak. Do nasion rzepaku i rzepiku bardzo podobne s nasiona gorczycy czarnej i sarepskiej. Ziarno rzepaku zawiera 38% tBuszczu, 23% biaBek, rzepiku 35% tBuszczu i 25% biaBek. Nasiona rzepaku, ze wzgldu na jeBczenie tBuszczów maj krótki okres zdolno[ci do kieBkowania. Gorczyca biaBa, czarna i sarepska Jednoroczne ro[liny jare z rodziny krzy|owych. Nasiona oprócz tBuszczów mog zawiera zwizki o charakterze glukozydów (np. sinalbina w gorczycy biaBej), z których produkuje si tzw. olejek gorczyczny. Makuchy gorczycowe stanowi surowiec do wyrobu musztard, ale nie nadaj si na pasz dla zwierzt. Natomiast mieszankach z innymi ro[linami uprawianymi w celach paszowych stosuje si gorczyc biaB jako zielon pasz lub nawóz. Owoce gorczyc to grube, guzowate i szorstko owBosione Buszczyny o dBugo[ci do 4cm zakoDczone szablastym dziobem. Nasiona s kuliste o [rednicy 2-2,5mm. Nasiona moczone w wodzie silnie [luzowaciej (z wyjtkiem gorczycy sarepskiej). Gorczyca biaBa zawiera do 32% tBuszczu w nasionach. Gorczyca sarepska jest u|ywana jako surowiec dla przemysBu spo|ywczego, farmaceutycznego i kosmetycznego. Lnianka Lniana nale|y do rodziny krzy|owych, jest ro[lin jednoroczn jar lub ozim (w Polsce przewa|a forma jara). Dostarcza warto[ciowego oleju jadalnego i technicznego. Nasiona lnianki zawieraj do 33% tBuszczu a makuchy s bogate w biaBko (35%) i stanowi cenn pasz dla bydBa, która jednak mo|e by stosowana w niewielkich ilo[ciach ze wzgldu na ostry smak i zapach. Owocem jest gruszkowata Buszczyna (7-10mm) podzielona faBszyw przegrod na dwie komory. Nasiona lnianki s drobne, wydBu|one barwy |óBtawo- rdzawej. W porównaniu z innymi krzy|owymi lnianka jest bardziej wytrzymaBa na mróz i susz. Kapusta AbisyDska Ro[lina jednoroczna jara, której owoce zawieraj do 36% tBuszczu. Olej pochodzcy z tej ro[liny ma podobne wBa[ciwo[ci i skBad chemiczny jak olej rzepakowy, chocia| zawiera do[ du|o oleju erukowego. Nasiona katrana zawieraj te| du|o olejków lotnych. Zruta poekstrakcyjna mo|e by stosowana na pasz (w maBych dawkach). Owocem kapusty abisyDskiej jest kulista jednonasienna, zredukowana Buszczynka barwy blado|óBtej. Auszczynki wymBacaj si trudno w zwizku, z czym materiaBem siewnym s caBe owoce. Rzodkiew oleista Ro[lina jednoroczna, jara. Zrednia zawarto[ tBuszczu w nasionach wynosi okoBo 35%. Rzodkiew oleista uzyskuje ostatnio du|e znaczenia jako ro[lina poplonowa uprawiana w celu uzyskania zielonki lub na zielony nawóz. Owocem jest Buszczyna o dBugo[ci do 6cm i grubo[ci 1cm. Auszczyna jest pkata, gruszkowata, zakoDczona ostrym dziobem. Auszczyny nie pkaj SBonecznik Jednoroczna ro[lina z rodziny zBo|onych pochodzca z Meksyku. Uprawiana jest w wielu krajach dla jadalnych nasion zawierajcych okoBo 40% tBuszczu zawierajcego a| 88% wielonienasyconych kwasów tBuszczowych - (62% kwasu linolowego i 26% kwasu oleinowego). Najwarto[ciowszy od|ywczo jest olej sBonecznikowy niepoddany podgrzewaniu (sma|enie) gdy| podczas przegrzania kwasy NNKT ulegaj rozkBadowi. Owocem jest nieBupka skBadajca si ze skórzastej owocni i nasienia. SBonecznik byB i jest stosowany jako ro[lina lecznicza. Rcznik pospolity (rycynus) Gatunek z rodziny wilczomleczowatych, pochodzcy prawdopodobnie z Etiopii. Szeroko uprawiany jako ro[lina oleista i ozdobna. W swej ojczyznie jest drzewem wysokim do 10-12 m, w innych warunkach klimatycznych mo|e by krzewem, bylina, a w strefie umiarkowanej nawet ro[lin roczn. Olej uzyskiwany z nasion rcznika stosowany jest do celów technicznych i leczniczych. Mak lekarski Ro[lina jednoroczna, jara. W li[cieniach nasion gromadzi si tBuszcz w ilo[ci do 45%, natomiast w Bodygach, owocach i nasionach znajduj si alkaloidy (opium, morfina, kodeina, papaverina i inne). Mak uprawia si do celów jadalnych, przemysBowych oraz farmaceutycznych. Nasiona maku s maBe i maj ksztaBt nerkowaty, barw biaB, szaro-srebrzysta, niebiesk lub brunatn. Dynia oleista Nale|y do rodziny dyniowatych. Formy uprawne maj nasiona pozbawione grubej zdrewniaBej Bupiny (tzw. bezBupinowe) i zawieraj okoBo 50% tBuszczu (odmiany Bupinowe do 45%). Dynie oleist uprawia si w celach konsumpcyjnych (olej, margaryna), dla przemysBu cukierniczego, oraz do wyrobu przetworów. Owocem dyni jest kulista lub owalnowydBu|ona jagoda pokryta zdrewniaB Bupin ró|nego zabarwienia. Pod ni znajduje si mi|sz a [rodek owocu wypeBnia tkanka mikiszowa, gbczasta, w której umieszczone s nasiona. Nasiona dyni maj ok. 1,5cm dBugo[ci i s silnie spBaszczone. BezBupinowe, w przeciwieDstwie do odmian jadalnych i pastewnych otacza cienka srebrzysta okrywa nasienna. Konopie Ró|ne odmiany konopi wykorzystuje si gBównie jako ro[liny wBókniste, chocia| ich nasiona zawierajce do 38% tBuszczu mog tak|e by wykorzystywane do produkcji szybkoschncych olejów. Ponadto pakuBy lniane u|ywane s jako materiaB izolacyjny oraz w przemy[le papierniczym a pazdzierze w przemy[le meblarskim. Makuchy oraz nasiona s natomiast warto[ciowa pasz zawierajc do 25% biaBka. W obrbie gatunku konopi wyró|nia si trzy odmiany botaniczne: konopie dzikie (ze wzgldu na niski plon wBókna i nasion nie maj warto[ci u|ytkowej), indyjskie (ubogie we wBókno sBu| gBównie do produkcji haszyszu i marihuany) oraz najcz[ciej uprawiane konopie zwyczajne. Len Len jest zarówno ro[lin oleista jak i wBóknist. Nasiona (pospolicie nazywa si siemieniem) i olej z lnu maj zastosowanie w przemy[le farmaceutycznym. Siemi i makuchy s tez warto[ciow pasz zawierajc do 30% biaBka. Pazdzierze znajduj natomiast zastosowanie w przemy[le meblarski i budowlanym. Rodzaj lnowatych obejmuje ok. 200 gatunków, z których tylko len zwyczajny jest ro[lin uprawn. W Polsce wystpuje on w dwóch odmianach: len pkajcy (forma przej[ciowa miedzy lnem dzikim i uprawnym. ZachowaB on cechy ro[lin dziko rosncych tj. pkanie torebek nasiennych i rozsiewanie nasion. Z tego wzgldu nie ma on praktycznego zastosowania) oraz len siewny, wystepujcy jako forma jara w postaci lnu: grubonasiennego  44% tBuszczu, przej[ciowego  max. 43% tBuszczu oraz drobnonasiennego uprawianego na wBókno). Nasiona lnu s pBaskie, jajowate zaopatrzone w zakrzywiony dziobek. Nasiona te i zawieraj one bielmo. Ich skBad chemiczny to 23% biaBka, 25-45% tBuszczu, 22% wglowodanów, 9% bBonnika oraz 3% substancji mineralnych. Dla odmian wBóknistych najbardziej warto[ciowa cz[ci jest kora zawierajca pczki wBókien. Oliwka europejska Jeden z okoBo 35 gatunków rodziny oliwkowatych wystpujcy na obszarze [ródziemnomorskim, na pograniczu klimatu umiarkowanego i tropikalnego. Jest wiecznie zielonym drzewem lub krzewem, dBugowiecznym, osigajcym wiek do 1000 lat. Ro[nie w stanie dzikim i jest uprawiana od okoBo czterech tysicy lat. Oliwka odgrywaBa du| rol w mitologii i sztuce. Owocem jest podBu|ny lub okrgBy pestkowiec o dBugo[ci ponad 3 centymetry, pocztkowo zielony, dojrzewajcy czerwony, dojrzaBy fioletowo-czarny. Zawiera on tward, pomarszczon, jasnobrzowa pestk. DojrzaBe owoce zawieraj okoBo 40% oleju zawierajcego nienasycone kwasy tBuszczowe. Oliwa uzyskiwana z pierwszego tBoczenia w temperaturze 25°C posiada wysokie wBa[ciwo[ci od|ywcze i lecznicze. Nale|y j spo|ywa na surowo, w saBatkach lub innych pokarmach gdy| podczas podgrzewania niszczy si cenne od|ywczo skBadniki. Równie| oliwa tBoczona przy zastosowaniu wy|szej temperatury jest warto[ciowym tBuszczem jadalnym, nadajcym si do sma|enia, gotowania, duszenia i spo|ycia na surowo. Podczas sma|enia oliwa z oliwek jest dziesiciokrotnie odporniejsza na utlenianie od oleju sBonecznikowego i sojowego. Oliwa z oliwek ma wBa[ciwo[ci lecznicze, gdy| chroni serce i naczynia krwiono[ne prze zmianami mia|dzycowymi. Obni|a poziom cholesterolu LDL, ma dziaBanie antyoksydacyjne, zapobiega wytwarzaniu si kamieni |óBciowych. W krajach o wysokim spo|yciu oliwy wskazniki zapadalno[ci na choroby wieDcowej s niskie. Oliwa z oliwek mo|e by skBadnikiem kosmetyków. OkoBo 90% [wiatowych zbiorów oliwek przeznacza si do produkcji oliwy, pozostaBe 10% przeznaczone jest do konsumpcji w postaci owoców marynowanych lub kiszonych.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
BORODO STRESZCZENIE antastic pl
pytania(1) antastic pl
Wyk ad 9 Teorie kwasów i zasad, pH antastic pl
Wyk ad 6 2011 Budowa atomu antastic pl
Tabela ochrony roślin www agrolim pl
Rośliny i akcesoria roślinne w obrzędach wsi pl
Wyk ad 7 roztworycz 2 antastic pl
egzocytoza2000 antastic pl
Wyklad 8 iloczyn rozpuszczalnosci,koloidy antastic pl
2011Wklad 4 antastic pl
pytania antastic pl
fizjologia ćw 2a antastic pl
Warzywa antastic pl

więcej podobnych podstron