3262347457

Marian Bugajski Uniwersytet Zielonogórski

Etyka, etykieta, kultura języka

To wystąpienie jest tylko próbą zakreślenia obszarów pojęć oraz próbą wyznaczenia relacji między nimi. Nie jest moim celem wartościowanie sądów ani postaw.

Pojęcia wymienione w tytule są powszechnie znane i używane zarówno w języku potocznym, jak i w innych odmianach współczesnej polszczyzny w tym w odmianie naukowej. Posługują się nimi też językoznawcy. Były one już wielokrotnie omawiane i definiowane. Wydaje się, jednak, że warto się nad nimi raz jeszcze zastanowić, gdyż niezależnie od ich teoretycznej wartości mają duży wpływ na praktykę komunikacyjnojęzykową, która zawsze budziła i nadal budzi wiele wątpliwości i zastrzeżeń.

Posłużę się tutaj przykładami zaczerpniętymi z wydawnictwa Rady Języka Polskiego Polszczyzna publiczna początku XXI wieku¹, w którym jest między innymi mowa o: „obniżającym się poziomie poprawności i sprawności językowej nauczycieli” (s. 34); o niedostrzeganiu etycznego komponentu kultury języka przez uczniów (s. 39). Znajdziemy tam też następujący postulat:

Szkoła może się przyczynić do podnoszenia stanu kultury języka wśród młodego pokolenia, prowadząc szeroko rozumiane wychowanie językowe, które (...) będzie uwzględniać także refleksje nad językiem: jego budową, funkcjami, sposobami skutecznego i etycznego porozumiewania się, tworzeniem za pośrednictwem języka więzi międzyludzkich, a także nad mechanizmami manipulacji językowej” (s. 47).

Z czego można wnioskować, że działania, o których mowa, albo nie istnieją, albo są nieskuteczne. Z cytowanego opracowania wynika, że w praktyce komunikacyjnojęzykowej

szczególnie niepokojące wy dają się dw a zjawiska: degradacja języka w szkołach oraz obniżanie poziomu językowego w środkach masowego przekazu. Uczniowie posługują się polszczyzną często gorszą niż potoczna, zarówno w kontaktach z rówieśnikami, jak i w rozmowach z nauczycielami. Nauczyciele zaś nie zawsze dbają o poziom językowy wychowanków. Z kolei publiczne radio i telewizja - mimo

1

1

Polszczyzna publiczna początku XXI wieku, red. E. Wolańska, Warszaw a 2007.