3262347469

Trudno powiedzieć, w jakim momencie rozwoju kultury języka włączone zostały do niej zagadnienia etykiety językowej. Trzeba tutaj wspomnieć, że o różnym stopniu grzeczności, uprzejmości delikatności w komunikowaniu mówił wprost Zenon Klemensiewicz w artykule Higiena językowego obcowania²'². Jako jeden z elementów kultury języka traktuje grzeczność A. Markowski²³: „z etyką i estetyką słowa wiąże się także zagadnienie wulgaryzacji języka z jednej strony, a grzeczności językowej z drugiej; obydwa wchodzą także w zakres kultury językowego obcowania”. Warto tu zwrócić uwagę, że mówi on właśnie o kulturze językowego obcowania, a nie o kulturze języka.

Wydaje się jednak, chociaż może to jest mylne wrażenie, że zagadnienia grzeczności mimo ważnych językoznawczych publikacji²⁴ pozostają na marginesie zainteresowań kultury języka. Główne przyczyny tego stanu rzeczy to moim zdaniem sam charakter grzeczności językowej, definiowanej jako zbiór zachowań językowych regulowanych jednocześnie poprzez normy językowe i normy obyczajowe²⁵, i powszechne w ostatnich czasach przekonanie o demokratyzacji etykiety, owocujące postawami egalitarnymi i utylitarnymi²⁶.

Można też z pewnymi zastrzeżeniami mówić o swoistej społecznej konkurencji między zasadami etykiety i etyki językowej na korzyść tej drugiej, co w jakimś stopniu wynika z tego, że przekraczanie reguł etyki ma większą szkodliwość społeczną niż przekraczanie normy grzecznościowej²⁷. Małgorzata Marcjanik uważa jednak, że nie można „...nie dostrzegać tego, że generalnie etykieta (w tym etykieta językowa) wypływa z głębszych (tj. moralnych) potrzeb człowieka i w związku z tym powinna mieć swoje miejsce wśród wartości absolutnych (aksjologicznych)²⁸. Nietrudno zauważyć, że etykieta językowa stanowi tylko część zasad dobrego wychowania i zachowania. Jest to zbiór regulowanych normami zachowań grzecznościowych w różnych sytuacjach pragmatycznych²⁹.

Polska etykieta językowa jest wyrazem aprobowanego społecznie modelu grzeczności, na który składają się dwie podstawowe normy:

1)    okazywanie szacunku partnerowi dialogu (...) z jednoczesnym umniejszaniem roli własnej osoby;

2)    przejawianie zainteresowania sprawami ważnymi dla partnera oraz jego najbliższej rodziny...³⁰.

²²    „Język Polski" XLV, 1965, zesz.l, s.1-8.

²³    Op. cit.

²⁴    Na przykład Małgorzaty Marcjanik. Haliny i Tadeusza Zgólków.

²⁵    Por. Małgorzata Marcjanik, Polska grzeczność językowa, Kielce, 2000, s. 5.

²⁶    Por. Małgorzata Marcjanik, Grzeczność w komunikacji językowej. Warszawa 2007.

²⁷    Por. Małgorzata Marcjanik, Miejsce etykiety językowej wśród wartości. Uwagi ogólne (w:) Język a kultura t. 3, Wartości w języku i tekście, red. J. Puzynina i J. Anusiewicz, Wrocław¹1991, s. 64.

²⁸    Ibidem, s. 64-65.

²⁹    Por.: Małgorzata Marcjanik, Etykieta językowa (w:) Współczesny język polski, op. cit., s. 271.

³⁰    Tamże.

7