3813101018

wykorzystania zjawiska ekonomii skali, inwestowania w wielkie programy badawcze i promocyjne, tworzenia nowych zdolności produkcyjnych w wyniku inwestycji rzeczowych, pokonywania wysokich barier wejścia na nowe rynki, a także, dzięki dywersyfikacji, wspierania wybranych produktów kosztem innych (wzrost wewnętrzny). Wzrost i rozwój firmy są osiągane w wyniku opracowywania i wdrażania określonych strategii, polegających na celowych, skutecznych, skoordynowanych i dostosowanych do warunków działania przedsiębiorstwa oraz otoczenia sposobach dojścia do wyznaczonych celów¹⁷. Bez nich podejmowane działania przypominają grę hazardow ą o wysokim stopniu ryzyka i niepewności. Nie ma jednak uniwersalnej strategii, którą można zastosować w każdej sytuacji. Regułą jest brak reguł.

Wielu autorów¹⁸ traktuje rozwój organizacji jako proces składający się z logicznie uporządkowanych faz i etapów', przez które przechodzą normalnie rozwijające się organizacje. Operuje się pojęciem cyklu życia organizacji, który oznacza ogól zjawisk bądź procesów tworzących zamknięty krąg rozwojowy organizacji w pewnym okresie¹⁹. Następstwo jego kolejnych form rozwojowych wykazujących ilościowe i jakościowe różnice jest stymulowane przez różnego rodzaju siły wewnętrzne i zewnętrzne, których poznanie ma istotne znaczenie dla skuteczności działań w obszarze kierowania rozwojem. Charakteryzuje się on następującymi cechami: istnieją trudności z dokładnym zinterpretowaniem kolejności faz lub form rozwojowych; organizacje rozwijają się nie tylko przez adaptację do otoczenia, lecz również aktywnie oddziałują na otoczenie sterując nim w mniejszym lub większym zakresie; organizacje to systemy otwarte i dlatego mają zdolność przeciwdziałania kry'zysom, które mogą się pojawiać po każdej fazie; końcowa faza rozwoju organizacji to schyłek i śmierć, lecz mogą one w ielokrotnie odnawiać się²⁰.

Najprostsze modele rozwoju organizacji wyróżniają trzy podstawowe fazy w życiu organizacji: narodziny i młodość (formowanie się i wstępny rozwój), dojrzałość (stabilizacja i dynamiczna równowaga) oraz kryzys (schy łek i rozpad)²¹. Koncepcja ta została zaprezentowana na rysunku 1.1. Punkty A, B, C to punkty' zwrotne w rozwoju oiganizacji w odniesieniu do kolejnych faz cyklu życia. Punkt A to moment zakończenia pierwszej fazy wzrostowej i rozpoczęcia fazy stabilizacji, którą dzieli punkt B na dwa etapy: uporządkowanie działalności po etapie wzrostowym oraz jej doskonalenie i przygotowanie do

¹⁷    Skuteczne strategie..., op.cit., s. 6.

¹⁸    Por. A. Chandler (rozwój jako interakcja strategii i struktuiy 1962r.), A. Downs (motywacja wzrostu 1967r.), G. L. Lippit. W. H. Schmidt (rozwój jako zmiana ktytycznych działań menedżerskich 1967r.). B. R. Scott (rozwój jako integracja strategii i stniktury 1971r.), L. Greiner (wzrost i rozwój jako proces ewolucji i rewolucji 1972r.), D. Katz, R. L. Kahn (model rozwoju struktuiy organizacyjnej 1978r.), J. R. Kitnberly (rozwój jako sterowanie wewnętrznymi procesami społecznymi oraz ewolucja stmktuiy i relacji z otoczeniem 1979r.), L. Adiezs (rozwój jako zmian dominujący ch funkcji 1979r.), K. Bleicher (rozwój jako wzrost wewnętrzny i zewnętrzny 1991r.) oraz R. Quinn, K. Cameron (zintegrow any model rozwoju 1983r.).

¹⁹    J.W. Gościński, Cykl życia organizacji, PWE. Warszawa 1989, s. 11.

²⁰    J. Machaczka, op.cit., s. 45. Nieco odmienny pogląd prezentuje M. Czerska twierdząc, że fazy cyklu życia organizacji mają charakter sekwencyjny; pojaw iają się w kolejności, którą trudno jest odw rócić; przejście organizacji do następnej fazy' uniemożliw ia jej pow rót do poprzedniej: trudno jest przew idzieć czas trwania poszczególnych faz i wreszcie w poszczególnych fazach życia oiganizacji zmieniają się charakterystyki jej sprawności. M. Czerska, Organizacja przedsiębiorstw>. Metodologia zmian organizacyjnych, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk 1996, s. 9.

^2lnp. F. Coffey"a. A.G. Athos’a, E.A. Reynolds a czy J. H. Jackson i C. P. Morgan. Koncepcje te przytoczyli B. Wawrzyniak w B. Wawrzyniak, Szkoła zarządzania, PWE, Warszawa 1987, s. 142 oraz J. Machaczka w J. Machaczka, op. cit., s. 43.