4180441138

Protokół dyplomatyczny (wykład monograficzny, r. akad. 2013/2014)

• przez cały wiek XIX, zasadniczy dla kształtowania się sztuki protokołu, Polska była pozbawiona niepodległości, a zatem i takich instytucji państwa, jak służba dyplomatyczna.

Polski protokół zaczął się zatem tworzyć dopiero wraz z odbudową państwa po I wojnie światowej. Jego główni współtwórcy, hrabia Stefan Przeżdziecki i Karol Bertoni, do czasu odzyskania niepodległości byli zawodowymi dyplomatami: pierwszy z nich w służbie Rosji, drugi - Austro-Węgier. Stworzony przez nich zespół przepisów protokolarnych łączył zwyczaje panujące na najbardziej wyrafinowanych dworach Europy, petersburskim i wiedeńskim, które wzbogacał o elementy polskiej tradycji narodowej. Ich praca szła jednak również w kierunku zmodernizowania ceremoniału, jego częściowego uproszczenia i dostosowania do potrzeb nowoczesności.

W ten sposób polski protokół dyplomatyczny przejął, przechował, ale i rozwinął najbardziej złożoną sztukę ceremoniału i etykiety obu dworów cesarskich, które w tym samym czasie zniknęły bezpowrotnie. Polska szkoła protokołu - na równi z ceremoniałem monarszym włoskiego pałacu królewskiego, Kwirynału - stała się w okresie międzywojennym europejskim punktem odniesienia. Ambasador francuski w Warszawie Jules Laroche określał wprawdzie nasz protokół mianem sztywnego i pompatycznego, ale jego następca, Leon Noel, przyznawał w swych pamiętnikach, że francuskie Quai d'Orsay chętnie wysyłało do Warszawy młodych dyplomatów, by tu uczyli się rzemiosła protokolarnego.

W okresie powojennym znacznie ograniczono funkcje protokołu dyplomatycznego, głównie z przyczyn ideologiczno-politycznych. Już w 1945 roku na polecenie ministra Rzymowskiego został opracowany przez ówczesnego szefa Protokołu Dyplomatycznego Adama Gubrynowicza nowy ceremoniał, czyli zapis zwyczajów protokolarnych obowiązujących w Polsce. W zasadzie był to ceremoniał II Rzeczypospolitej, w niewielkim stopniu zmodernizowany i pozbawiony pewnych oznak zewnętrznych, takich jak, przykładowo, frak mundurowy dla polskiej służby dyplomatycznej. Zapis ten stanowi do dzisiaj podstawę polskiego protokołu dyplomatycznego.

Protokół Dyplomatyczny Ministerstwa Spraw Zagranicznych pełni w Rzeczypospolitej Polskiej rolę protokołu państwowego, który ustala lub potwierdza ogólne zasady protokołu do stosowania przez administrację państwową i samorządową w stosunkach z partnerami zagranicznymi oraz z miejscowym korpusem dyplomatycznym i konsularnym.