4132662829

PRZEGLĄD TECHNICZNY

_. TYGODNIK POŚWIĘCONY SPRAWOM TECHNIKI I PRZEMYSŁU.

T*m LL_WsAsnwe, dnie 18 wrą siMe ttlł r. _“    JÓ

TREŚĆ ■ Biernacki W. Poglądy Ucoomm u Mm ZMteryi. - Stosowanie tera edlilenkkh. - Kamiński Z. 0 górnictwie I hotak-twte noliVt—i Idok.L — gaceeaiomJu & 0 śaalalMŚoi Leberotoryua ■wckiakzeago ■Jąisklrgo w r. ltlt — Wloóo«oW uchutc/u*

I prsessynlowo. - JCrc.ik* UiĄu.

Architektura. 8*yłltr & Cąy muaj poleką architekturą? [«. 44. — Rock ksdowUay I Bonealtośd.

Z Im ijutludl v U kici*.

Poglądy tegoczesne na budową materyi.'¹

Meplml Wiktor Dl trzaski

Pntd kilku U ty (20 maja 190* r.) obchodzono uroczyście w Manchester, gdzie tył i działał znakomity John Dalton, atalacio Uoryi atomietycznoj. Wzmianki o słomach czyli nie-działkach mataryi, jak naa. pouczają znawcy li tara tory ataro-tytnaj, istnieją w działach ataro-iodyjikich filozofów; w apo-aób bardzo wyraźny mówi o nich filozof greoki Dam okryta* (r. 420 przód Chr.), uwalany zwykło za właściwego. ojoa atomistyki. Lac* w atadynra ścisłe) taoryi naukowoj przeszła atomiityka dopiero w witko XIX, .kiedy Dalton (r. 1806) proste liczbowa prawidła, zauważona przy. powitawaniu związków chamkaayoh, wytłómaozył łączeniem aią niezmiennych atomów ożyli nisdziaUk w pawna grupy, zwana moli-kulami lub drobinami. Według taoryi Dallona wazalka matarya nia jaat ciągłą, laez ma bodową ziaraiitą, mianowioit składa aią z fizycznych osąataasak ożyli mcUkul (drobin), snajdująoyeh sie jedne od drugiej na pawnyoh odległościach. Molekuła (drobina) jaat to najmoisiiza csfśó daną) matarji, posiadające właściwe taj mataryi własności chemiczno. Molekuła (1drobina) praaditawi* aobą zbiór jotsozo mniojnyoh atomów. Atom jaat to najmniejsza oząló mataryi, jaka molo iataiaó wogóle, I podzielić jol aią nia daje. Przy wazalkich zmianach fizycznych i chemicznych mataryi atbmy lado aj amiania nia ulegają. Prócz tego wazyatkia atomy tego! aa-mago piarwiaatka aą zupałoia jednakowe; iaos atomy rólayoh pierwiaztków aą rótne. Oto aaaady atomistyki.

Wkrótoa po Dal tonią wioch Arogadro (r. 1820) wywnio-ikował, rozwalając przemiany chamiozna gazów, la jadnakowa objątoAoi róinyeh gazów przy jednakowych warunkach temperatury i ciśnienia zawierają ładunkowa liczby drobin (prawo Auogadro); liczba ta w zwykłych, tak zwanyoh, nor-malayoh waruakaoh (0* i 760 mm) wynoai około 80.10“ (Lj trzydzieści trylionów) drobin na centymetr iseścienny gazu Prawo Arogadro w innej jaetoze po stad przadalawió motamy XI gramów aubatancyi, której ciąiar osąi taczko wy wynoaiM nosi nazwą gram-moUkuly taj aubatancyi. Z łatwością aro suraiaó motni, te grem-molakuły rótnych aubatanoyi (nie-zalalnia od ich etanu akupiania) zawierają jednakowo lloiby drobin. Kolamy naatąpnia obliczyć obiątoió (przy 0* i 760 mm), dajmy na to, jednąj grom-molekuly, czyli 2 g wodoru, pomewai gąetośó wodoru jaat nam znana. Wiemy jul ilo drobin aa wiara 1 cm* wodoru (oay innego gazu): to tal obli-azyś .motamy i liczba drobin w jednaj grsm-molokule wodoru, czy ta* w ogól a dowolnej aubatanoyi. Liczba ta jaat wielkością wapólną dla wasyatkiah ział. Tą iiazbą N, to znaczy, liczbą drobin w jednaj gram-molekuła wiselkiaj lubitanoyi, nazywają niekiedy stalą Aoogadro. Według na j no wisy oh i najbardziej zasługujących na uwagą pomiarów i obliczać a ta la Arogadro wynoai (w lloabia okrągłej):

___drobin miaśol aią np.

Ipb pary wodnąj, w 82 g tlenu

Nem 70.10".

Tyla zatem drobin miaśol aią np. w 8 g wodoru, w 18 g wady, toda Ipb pary wodnąj, w 82 g tlenu i L d. Masa wiąo

drobiny wody wynoai Jjy- g, wodoru -jj- g, tlenu —g

11 maaa atomu wodoru g, tlenu g i t d.

Taorya aLomiityczna, przeesczeptona z chemii nz fizyką, imkwiUa prawdziwie, gdy utorowało aobia drogą przekonali Weśłag. wyklaśa. mlmaga śle latyaiarćw w d. 90 kwlania, *0 ciepło poohodsi od ruoliu owych drobin i atomów. Nu tam polega ‘tak zwana kinstyesna teorya ciepła. Zaloi. n-.c o atomiztyoznaj budowie matoryi joat w tej taoryi gląatoue niarosarwalnia z przypuasczaniam ruchu cząiteczok. Clausiui, Maswall i inni atworzyli kinetyczną teoryę gatoia. która ni— tylko wytłomaozyła wazyatkia znano wówczas wlainości gazów, ale zdołała nawet przewidzieć szereg zjawiak, które później dopiaro sprawdzono doświadczalnie.

Toteąwkońou XIX stulecia (w lat S0 po Daltomr teorya mataryi atomiatycsno-kinatyczna, zdawało aią, byli jak najmoeaiaj ugruntowana, jako jodyna teorya, tłouucząc.. w prosty spoaćb izaroki zakres zjawiak fizycznych i cliermcz-nyoh.. Taorya ta rozpooząła w tych latach nnurot nową fazą rozwoju, wyjaśniająn własności daczy, gdy podniosła »ią przeciw niej fale reakcji. JMlsmann, wielki zwolennik too-ryi atomiatyosno-kiaatyoznąj, w przódmowio do awogo notl-rąozoikz kinetycznej taoryi gazów (wydanego w latach J &>.’* — 1898) mówi, ta teorya atomistyczoa .wyszła z mody*. 1’nti-olw teoryi taj powstała opotyoya po ctąści z ogólnych poglądów filozoficzny oh, po oząśoi 1 konkretnych rozumowań naukowych. Najpoważniejsi przeciwnicy uoryi atoimalyczm-; A. kiach i Ostwald twierdził!, la nio naloty wprowadzać no nauki hypotez, nia dających aią udowodnić, jak np. hypotczy

0    iztnianiu atomów. Widsioó atomów nio motomy, tam bardziej ruchów ich doatrzadz nio jesteśmy w możności. Ostwald wydal nawet podrąoznik chemii (.8iioła chemii*, p.zektad 8. Plawifitkiago), nia zawiarająoy woale pojąć atomu ani drobiny. Lecz, unlkająo starannie wszystkiego, co jett związana z hypotezą ztomutyosną, Ostwald wprowadza inne hypotez/, tfomaoąąo wazyatkia ąjawiska chemiczne i fizyczno jako objawy pawnyoh odmian onargii. Do, iitotoia, w- n*uo« przyrody bez hypotez obejść aią niopodobna. Hypotozy 1 ten-rva aą nawet donioaljrm poaląpem, jotolitiłatwiają nam obuci# wiola zjawisk i jaśali przewidują nieznano wcześniej zjawiska, jak właśnie atomistyka.

W ostatniom dzieaiąoiolodu poglądy na tooryą atom-atyczną zmieniły aią nieełyobanio na jaj korzyść. Sprawiły tu. z jod a oj strony, zjawiska dawno jul znano, która judn-nk dawniej nia były należycie rozumiana, a któro z nnwwg“ punktu widzao[a nauczono aią pojmować,—z drugioj strony, azorog obazarny zjawisk zupałoia nowych, mianowicie Stawiska promieniolwórcsoM.

Rozpoczną od ąjzwlak znanych wczośniej-

Jatali matarya jest ciągła, nia ziarnista, to katda 1.*; najdrobniejsza czaić miłki posiadać tal sama własności, jak

1    oałośó; jaśeli jednak matarya poalada strukturą atomistyrs-ną, to oaielr oczekiwać, te oienkie jaj warstwy, których grubość odpowiada np. średnie/ drobiny, powinny aią zachowywać Inaczej, anlśeli ma tory a w całości; podobnie np. piątek jeet sypki, podatny, gdy pojedyćozo ziarna jo-o ią twarda 1 niepodatna Okazało aią z doświadczać, to iatotnio cieniutkie warstewki mataryi posiadają inne własności, nniteli grube jaj warstwy. Np. opór właściwy cieniutkich wzratowuk metalu jest inny, aniżeli gra bożych'jogo warstw; sjawisku lepkości, przewodniotwa cieplnego, nawet prąlności gazów przobiogają w tak oUniutkieh warstewkaoli w sposób odmienny, aniieli w wiąkzzych masach gaza i to w sposób ilościowo su połcie zgodny ■ przewidywaniami taoryi ntomistyczr.o. klnotycznoj.

Jeszcze nomaoalnioj przemawia na korzyść ti-j toor>-: