4829221864

96 Michał Stalski

rego istota nie została uwidoczniona w żadnym planie ani w żadnym procesie realizacyjnym. Autorzy książki ukazują nam zaplecze przyczynowe tego faktu. Odmienne pola działania, różne dyscypliny warsztatowe, wykluczające się nawzajem cele i polityki ich osiągania. Ta niespójność planowania ekonomicznego, społecznego, przestrzennego i ochrony środowiska wyraża się poprzez narastanie całej masy „wariantowych” rozwiązań zjawiska zwanego rozwojem, a dla którego wielostronnych przejawów, żaden planista nigdy nie zdążył zestawić wszystkich potencjałów niezbędnych do świadomego kierowania jego procesami (s. 10 i 11).

Wyzwolenie potencjałów rozwojowych możliwych do uruchomienia w czasie objętym planem — to zagadnienie następne.

I tutaj wyznaczono po raz pierwszy zadanie integracyjne. Komu? autorzy twierdzą: „Planowanie ekonomiczne powinno integrować specyfikę gospodarki przestrzennej i celów społecznych, a szczególnie ich konsekwencje dla dalszego wzrostu gospodarczego” (s. 15).

Tablica na s. 11 zawiera propozycje uprządkowania pól działania składających się na proces planistyczny uzgodniony pomiędzy działalnością gospodarczą, planowaniem miast i terenów rolnych, uwarunkowaniami demograficznymi i finansowymi w odniesieniu do regionów, kompleksów gospodarczych i miast. Ale to nie jest jeszcze integracja.

Rozdział II nosi tytuł Niektóre teorie planowania ekonomicznego na różnych szczeblach zarządzania.

W istocie rzeczy rozdział ten poświęcony jest najpierw omówieniu odnośnych teorii J. Tinbergena (planowania fazowego) oraz R. F r i s c h a (planowania jednoczesnego), a potem dyskusji autorów z tymi teoriami w imię hasła: jak zredukować różnice stanowisk planistów na szczeblu krajowym, regionalnym i miejscowym, ażeby zagwarantować realizację celów wzrostu gospodarczego (szczebel krajowy), od którego zależy również realizacja celów polityki społecznej (nieuświadomione zadanie szczebla krajowego) z jednoczesnym rozwojem regionów i miast (szczebel regionalny i miejscowy). Wątkiem dyskusji jest założenie, iż w istocie rzeczy idzie zawsze o względnie optymalną lokalizację: przemysłu, mieszkalnictwa, infrastruktury społecznej i infrastruktury technicznej (szczególnie linii transportowych). Każdy z planistów każdego z trzech szczebli planowania posługuje się swoistymi kryteriami w celu oznaczenia względnie optymalnej lokalizacji. I w tym tkwi przyczyna dostrzeganych objawów dezintegracji.

Rozdział III przedstawia Teorie dotyczące planowania przestrzennego. Znajdujemy tutaj dosyć szczegółową analizę przyczyn niezgodności celów i polityki realizacyjnej tych celów pomiędzy planowaniem szczebla regionalnego i krajowego. Pretekstem do odpowiedzi na pytanie, skąd biorą się te rozbieżności jest wyjaśnienie, co dla regionu oznaczają rzeczywiste: wzrost gospodarczy, rozwój społeczny i ochrona środowiska i dlaczego ten tak oczekiwany sukces jest deprecjonowany przez szczebel krajowy. Instrumentem pomiarów i różnic w podejściu są według autorów efekty: popytu — tego oczekuje region dla siebie — podaży — tego żąda od regionu kraj. Wiele uwagi poświęcano tutaj interesom rozwoju miast i ich części: centrum peryferii i otoczce podmiejskiej oraz możliwościom porozumienia się planistów regionalnych i urbanistów w imię dobrze pojętego wspólnego interesu. Już w tym rozdziale pada charakterystyczne stwierdzenie i zarazem ostrzeżenie: obrona własnych celów i założeń rozwojowych regionu i jego miast może