Wykład spełnia trzy podstawowe funkcje, a mianowicie: poznawczą, kształcącą i wychowawczą. Do głównych celów wykładu można zaliczyć [Pietrasiński 1990b, s. 7; Kruszewski 1991, s. 140].
• Prezentację najtrudniejszych zagadnień,
• Eksponowanie metodologicznych podstaw omawianego tematu (przedmiotu), głównie poprzez formułowanie i rozwiązywanie odpowiednio dobranych problemów,
• Określenie miejsca danej dyscypliny wiedzy w systemie nauk,
• Przekazywanie sposobów wyjaśniania różnych pojęć naukowych,
• Prezentowanie najnowszych osiągnięć w danej dziedzinie wiedzy i wzbogacenie ich informacjami z zakresu pracy twórczej wykładowcy,
• Wywieranie wpływu poznawczego na słuchaczy,
• Udzielanie rekomendacji metodycznych ułatwiających słuchaczom efektywne organizowanie i realizowanie samodzielnej pracy umysłowej.
W. Pytkowski stwierdza, że zasadniczo rozróżnia się trzy typy wykładów tj. wykład kursowym problemowy, indukcyjny. Według J. Bogusza, na studiach wyższych spotykamy dodatkowo wykład konwersacyjny i monograficzny.
Wykład kursowy, nazywany także kursorycznym, stosowany jest głównie na pierwszych latach studiów wyższych i obejmuje całość problematyki danego przedmiotu w układzie systematycznym zgodnie z obowiązującym programem kształcenia. W miarę jak rośnie liczba dostępnej literatury rola tego typu wykładu maleje. Również słuchacze ostatnich lat studiów niezbyt chętnie uczestniczą w wykładzie prowadzonym w sposób tradycyjny (podający).
Wykład monograficzny polega na szczegółowym przekazaniu wybranych treści tematycznych, stanowiących wąski wycinek problematyki określonej dyscypliny wiedzy. Prowadzący wykład monograficzny dokonuje na ogół prezentacji wyników własnych spostrzeżeń i dociekań naukowych, ujawnia informację z reguły dotąd nigdzie nie publikowane w tej formie, uwypuklając jednocześnie zagadnienia metodologiczno-merytoryczne [Kruszewski 1991, s. 139].
Wykład uczelniany dostarcza studiującym okazji do ćwiczenia ważnej umiejętności -uczenia się. Fundamentalną cechą efektywności wykładu jest zainteresowanie słuchaczy prezentowanymi treściami tematycznymi. Jednak zasadniczą sprawą dla słuchacza jest taki odbiór oferowanych informacji, które wpływają na ich myślowe zaangażowanie i zrozumienie
15