Preparaty przyżyciowe służą do obserwacji ruchliwości, żywotności, sposobu rozmnażania, a czasami do wykrywania substancji zapasowych. Najczęściej prowadzi się obserwacje drożdży i pleśni ze względu na ich budowę i rozmiar. Obserwacja bakterii, ze względu na małe rozmiary, ogranicza się jedynie do oceny ich ruchliwości.
Chcąc wykonać barwienie obok kropli z materiałem badanym umieszcza się kroplę barwnika, miesza ezą i przykrywa szkiełkiem nakrywkowym. Stosowane barwniki nie mogą być toksyczne i muszą się charakteryzować wysoką kontrastowością. Mimo że używa się ich w bardzo dużym rozcieńczeniu i tak wywołują zahamowanie rozmnażania.
Takim przykładem barwienia przyżyciowego jest barwienie błękitem metylenowym, które pozwala ocenić żywotność drożdży; barwnik przenika do wnętrza martwej komórki, która barwi się na ciemnoniebiesko, a żywe komórki posiadają enzym który odbarwia barwnik.
barwienie płynem Lugola umożliwia wykrycie w komórce drożdży substancji zapasowych - glikogenu, który barwi się na brunatno, a cytoplazma komórki jasnożółto, barwienie bakterii płynem Lugola pozwala u gatunków beztlenowych wykryć granulozę - cukier stanowiący substancję zapasową tych bakterii.