5755073720

i kognitywnym strukturom i procesom) przez widza”²⁸. Pojęciem diegesis określa się w filmoznawstwie świat filmowej opowieści, który uznajemy za potencjalnie możliwy. Przestrzeń diegetyczna będzie zatem przestrzenią przedstawionego na ekranie świata fikcyjnego, konstruowaną ostatecznie w wyobraźni widza na podstawie danych wpisujących się w jego struktury poznawcze na mocy „umowy fikcjonalnej”²⁹. W ten sposób określa przestrzeń diegetyczną Etienne Souriau, który wprowadził ten termin do filmoznawstwa: Przestrzeń diegetyczna, to „przestrzeń konstytuowana przez myśl odbiorcy (pierwotnie suponowana lub konstruowana przez autora scenariusza), [...] w której zachodzą wszystkie prezentowane wydarzenia, w której zdają się poruszać bohaterowie, w której rozumiem przedstawianą mi scenę”³⁰.

Cały proces kreowania przestrzeni diegetycznej przez wyobraźnię widza jest bardzo skomplikowany, toteż jego szczegółowy opis przekroczyłby aż nadto rozmiary niniejszej pracy. Pomijając rozważania na temat mechanizmów ludzkiej percepcji w sztukach wizualnych, konieczne wydaje mi się zaznaczenie problematyki związanej z zagadnieniem konstytuowania się przestrzeni diegetycznej.

David Bordwell proponuje potraktowanie diegetycznej przestrzeni filmowej jako specyficznego układu abstrakcyjnego; jako konstruowaną przez widza „na podstawie obrazowych i akustycznych wskazówek, [...] wyobrażeniową przestrzeń fikcyjną”³¹. Przestrzeń ta jest zawsze jedynie zaznaczona w sposób graficzny i akustyczny. Stanowi to wskazówki, które sugerują oglądającemu w sposób niemal automatyczny i częściowo poza jego świadomością, konstrukcję przestrzeni diegetycznej. W obrębie tej grupy danych Bordwell wyróżnia trzy podstawowe typy wskazówek przestrzennych:

1) Przestrzeń ujęcia - na podstawie percypowania której, widz rozpoznaje obiekty oraz wstępnie ustala stosunki odległości między nimi w przestrzeni;

2) Przestrzeń montażową - w której widz doszukuje się spójności przestrzennej (z założenia) pomiędzy kolejnymi ujęciami. Oczekuje również zgodności relacji przestrzennych w filmowym świecie z szeregiem przyczynowo-skutkowym zdarzeń opowiadania i globalną mapą kognitywną fikcyjnego świata;

²⁸    T. Kłys, Film fikcji, jego dominanty. Warszawa 1999, s. 20, cyt. za: E. Ostrowska. Przestrzeń filmowa...., s. 16 (przyp.).

²⁹    E. Ostrowska, Przestrzeń filmowa..., s. 16.

³⁰    Etienne Souriau, La structure de l’univers filmiąue et la vocabulaire de la filmologie. „Revue Internationale du cinema" 1951. nr 7/8, s. 233, cyt. za: A. Helman, Co to jest kino? Panorama myśli filmowej. Warszawa 1978, s. 83.

^!| D. Bordwell. Narration in the Fiction Film. The Uniwersity of Wisconsin Press 1985. s. 107. cyt. za: E. Ostrowska. Przestrzeń filmowa..., s. 25.

14