5555241460

15

Teoria i praktyka reżimów międzynarodowych

Ruggie, który obejmował tym pojęciem zespoły wzajemnych oczekiwań, skonkretyzowanych w postaci reguł, regulacji i planów dotyczących procesów alokacji organizacyjnej energii i finansowych zasobów uczestników stosunków międzynarodowych¹.

Do głównych zmian w środowisku międzynarodowym warunkujących rozwój refleksji teoretycznej na temat reżimów międzynarodowych należała ewolucja pozycji Stanów Zjednoczonych w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku - zwłaszcza na płaszczyźnie gospodarczej - oraz narastanie międzynarodowych współzależności. Pierwszym z tych czynników było zmniejszanie się gospodarczej, ale także politycznej i wojskowej przewagi Stanów Zjednoczonych nad innymi państwami, utrudniające sterowanie środowiskiem międzynarodowym za pomocą stosowanego wcześniej mechanizmu hegemonicznej stabilności. W jego miejsce Amerykanie coraz częściej używali wielostronnych i kooperacyjnych struktur i mechanizmów sterowania. Potwierdzeniem tej tendencji stała się G-7, działalność Komisji Trójstronnej oraz zwiększający się udział Stanów Zjednoczonych w wielostronnych i niehegemonicznych regulacjach problemów ekologicznych.

Zmianom tym towarzyszył wewnętrzny spór dotyczący polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych. Starły się w nim dwie orientacje: liberał -no-uniwersalistyczna, reprezentowana głównie przez partię demokratów i administrację prezydenta Jimmyego Cartera, oraz siłowo-konserwatywna, której przewodziła partia republikańska i administracja prezydenta Ronalda Reagana. Obie opcje dostrzegały relatywny spadek potęgi Stanów Zjednoczonych, miały jednak odmienne koncepcje zachowań tego państwa w nowych realiach. Orientacja konserwatywna dążyła do odbudowy pozycji Stanów Zjednoczonych i dominacji w celu osłabienia anarchicz-ności środowiska międzynarodowego, preferując powrót do mechanizmów hegemonicznej stabilności. Orientacja liberalna zaś dążyła do wzmocnienia międzynarodowej roli Stanów Zjednoczonych przez włączenie ich do wielostronnych, kooperacyjnych działań na rzecz globalnej współpracy ekologicznej, ochrony praw człowieka, rozwiązywania problemów energetycznych i rozwojowych. W tym ujęciu refleksja teoretyczna na temat reżimów międzynarodowych miała służyć konceptualizacji struktur i mecha-

1

J. G. Ruggie, International Responses to Technology: Concepts and Trends, „International Organization”, 1975, nr 3, s. 569.