5555241462

17

Teoria i praktyka reżimów międzynarodowych podejmowano przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, a nowe rozwiązania miały służyć polityce zagranicznej tego państwa. Nic więc dziwnego, że amerykańskim ośrodkom akademickim przypadła wiodąca rola w rozwoju teorii reżimów międzynarodowych.

Drugim istotnym elementem zmian w środowisku międzynarodowym warunkującym rozwój reżimów jako elementu praktyki politycznej było narastanie współzależności międzynarodowych i umacnianie więzi między państwami. Głoszony jest nawet pogląd, że reżimy były reakcją na zagęszczanie transgranicznych interakcji między państwami¹. Współzależność (z natury rzeczy) oddziałuje kompleksowo, nie tylko przenosząc pozytywne impulsy, ale także stając się źródłem kosztów ponoszonych przez poszczególne państwa. Ich funkcjonowanie warunkują zatem nie tylko czynniki strukturalne w postaci układu sił. W tej sytuacji pojawia się konieczność zbudowania elastycznych struktur i mechanizmów umożliwiających kolektywne sterowanie coraz bardziej współzależnym środowiskiem międzynarodowym. One z kolei stanowią przesłanki procesu instytucjonalizacji sterowane w celu regulowania wzajemnych oddziaływań państw w sposób wykraczający poza tradycyjne formy stosunków dyplomatycznych¹². U podstaw rozwoju reżimów w zmieniających się realiach środowiska międzynarodowego legła zatem praktyka korzystania z instytucji międzynarodowych i poszukiwanie ich nowych, elastycznych form. Oznacza to, że międzynarodowe instytucje, ich formy i sposoby funkcjonowania są dynamiczne, warunkowane ewolucją środowiska międzynarodowego i potrzeb praktyki politycznej.

Z kolei intelektualne przesłanki rozwoju refleksji teoretycznej na temat reżimów tworzyły nowe tendencje w nauce o stosunkach międzynarodowych. Pierwszą z nich było odejście od dominującego wcześniej socjologicznego i prawniczego rozumienia instytucji międzynarodowych¹³ na rzecz przyznania im możliwości udziału w kolektywnych zachowaniach państw. Istotny przełom w tym zakresie przyniosło zapoczątkowane na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych łączenie analizy in-

1

   K. Wolf, M. Ziirn, „International Regimes” und Theorien der Internationalen Politik, „Politische Vierteljahresschrift”, 1986, nr 2, s. 205.

¹²    J. Kukułka, Pojęcie i istota instytucjonalizacji w stosunkach międzynarodowych, [w:] Zmienność i instytucjonalizacja stosunków międzynarodowych, red. J. Kukułka, Warszawa 1988, s. 309.

¹³    Przegląd sposobów definiowania pojęcia instytucja zob. ibidem, s. 306-308.