6775041079

decyzję i porzucić swój wybór jeśli uzyska ze strony intelektu pełniejsze informacje na temat przedmiotu swego wyboru. Wolność woli „nie jest więc wyborem czegokolwiek lecz wyborem prawdy i dobra.” Ostatecznie wolność woli polega tu na posiadaniu pełni życia umysłowego, gdyż korzeniem wolności jest właśnie rozum.

Wola powinna zatem współpracować z intelektem uznając jego hegemonię. Zadaniem intelektu jest podporządkowanie sobie działań woli oraz zmysłowych władz poznawczych i pożądawczych. Efektem owej współpracy jest postępowanie, które jest swoistym dialogem pomiędzy intelektem a wolą.²³

I tak „intelekt ujmuje przedmiot jako dobry lub zły (pomysł) wola zaraz wyraża swoją akceptację lub sprzeciw (upodobanie). Gdy intelekt pomyśli ten przedmiot jako cel (zamysł), wola reaguje na to chęcią osiągnięcia tego przedmiotu (zamiar). Intelekt rozważa więc różne środki do osiągnięcia tego przedmiotu jako celu (namysł), wola zaraz przyzwala, godzi się na te środki (przyzwolenie). Intelekt podaje wartość najwłaściwszego środka (rozmysł), wola decyduje się na ten środek, wybiera go spośród wielu idąc za radą intelektu (wybór). (...) Intelekt wobec tego decyduje się na czyn (rozkaz), wola wykonuje to postanowienie (wykonanie). Intelekt potem ocenia pozytywnie lub negatywnie przebieg czynności (osąd), wola akceptuje (zadowolenie) lub odrzuca swoją decyzję.”²⁴

Wola nie jest jednak częścią intelektu lecz władzą duchową różną od intelektu. Dlatego też może nie skorzystać z jego informacji lecz przyjąć sugestie zmysłowych władz poznawczych lub uczuć - pożądliwych lub gniew-liwych. Uczucie to doznanie połączone z przemianą w organie cielesnym. Doznane jest zareagowaniem na coś co jest pożyteczne lub szkodliwe. Takie zareagowanie może zaś być dążeniem do uzyskana dobra lub oddalaniem się od zła albo przezwyciężaniem przeszkód. Z tego względu wyróżniono następujące pary uczuć: miłość - nienawiść, pożądliwość - wstręt, przyjemność - ból oraz nadzieja - rozpacz, bojaźń - odwaga i gniew.

Wychowanie człowieka polega zaś na zaprowadzeniu w nim wewnętrznego ładu. Polega on na tym, aby wszystkie władze, działając zgodnie ze swym kompetencjami, współpracowały z intelektem.²⁵

23    M. Gogacz, Szkice o kulturze, Kraków - Warszawa 1985, s. 74 - 84; Andrzejuk, Człowiek, s. 25 - 30.

24    Gogacz, Szkice, s. 79.

25    A. Andrzejuk, Uczucia i sprawności. Związek uczuć i sprawności w Summa Theologae św. Tomasza z Akwinu, Warszawa 2006, s. 62 - 65; Gogacz, Szkice, s. 74 - 84.