6878601710

gowanie i wyszukiwanie liczebników niezależnie od sposobu ich zapisu).

Wyszukiwanie w katalogach komputerowych jest o wiele sprawniejsze, można korzystać z większej liczby punktów dostępu, ale ponieważ przetwarzanie danych i szeregowanie haseł w indeksach wykonuje maszyna, sprawą wagi podstawowej jest skrupulatne przestrzeganie ujednoliconych standardów przy wprowadzaniu danych (stosowanie kartoteki haseł wzorcowych i ujednoliconych zasad katalogowania). Znajomość przez użytkownika zasad szeregowania haseł w indeksach jest istotna, ale o wiele ważniejsza jest wiedza o zawartością indeksów, umiejętność budowania wyrażeń wyszukiwawczych (przy wyszukiwaniu przez słowa z opisu bibliograficznego), jak również możliwość wprowadzenia z klawiatury wyrażenia wyszukiwawczego, które system jest w stanie prawidłowo zinterpretować i odszukać wśród innych danych szeregowanych według zadanych przez człowieka zasad. t

Szeregowanie haseł w katalogach można analizować na różnych poziomach (pozycje, strefy, sekcje, znaki szeregowania¹); proces szeregowania zaczyna się od najmniejszej jego jednostki, czyli znaku, a w obrębie znaków podstawowym czynnikiem staje się szeregowanie liter według określonych układów alfabetycznych. Szeregować można według:

J) alfabetu polskiego,

2)    alfabetu międzynarodowego, tj. uwzględniać znaki diakrytyczne różnych języków,

3)    alfabetu łacińskiego sprowadzając do liter podstawowych litery z akcentami i znakami diakrytycznymi,

4)    kryteriów mieszanych.    \

Przepisy katalogowania te, które obejmowały również zalecenia dotyczące budowy katalogu oraz normy szeregowania, różnie określały porządek alfabetyczny katalogu. I tak np. Przepisy katalogowania w bibljotekach polskich. 1, Alfabetyczny katalog druków (Warszawa 1934) opracowane przez Józefa Grycza jako kryterium układu kart w katalogu alfabetycznym wskazywały alfabet łaciński i nieuwzględnianie znaków diakrytycznych innych języków. W Skróconych przepisach katalogowania alfabetycznego opracowanych przez Józefa Grycza i Władysławę Borkowską (Warszawa 1946) pojawia się natomiast wskazanie uzależniające sposób szeregowania od rodzaju biblioteki: w bibliotekach powszechnych (oświatowych) o zasobach wyłącznie lub w przeważającej mierze polskich - na porządek abecadłowy

języka polskiego, zaś w bibliotekach naukowych o piśmiennictwie w różnych językach

-    na alfabet łaciński, uzupełniony literami j, k i w. W kolejnych wydaniach Skróconych przepisów brak już tego rozróżnienia, ale zachowane zostało kryterium mieszane i za miarodajny przy szeregowaniu uznano alfabet polski z zachowaniem jego odrębności, tj. znaków diakrytycznych, natomiast w przypadku innych języków konsekwentnie zalecano sprowadzanie liter ze znakami diakrytycznymi do ich liter podstawowych.

Norma PN-80/N-01223 Szeregowanie alfa-• betyczne (podobnie jak jej poprzedniczka ^PN-95/N-01165) stanowiła, że hasła należy szeregować wg alfabetu polskiego a-i z dodatkiem liter q, v, x oraz że nie należy uwzględniać obcych znaków diakrytycznych - litery z obcymi znakami diakrytycznymi należy szeregować jako litery podstawowe, dopuszczała jednak nieuwzględnianie w szeregowaniu rów-Inież polskich znaków diakrytycznych.

' W normie PrPN-ISO 7154 Dokumentacja

-    Zasady szeregowania bibliograficznego (która ma zastąpić PN-80/N-01223) na temat kryteriów szeregowania znaków, a w ich obrębie liter wyrażona jest tylko ogólna zasada, że litery (także specjalne litery) zaleca się szeregować według krajowych lub regionalnych układów alfabetycznych [...]. W Raporcie technicznym 1SO/TR 8393-1985 (E) stwierdzono, że pierwszeństwo alfabetów zależy od poszczególnych krajów, ale zalecono pierwszeństwo jednego alfabetu - mianowicie łacińskiego. Litery alfabetu łacińskiego należy szeregować przed literami innych alfabetów, a 26 liter alfabetu łacińskiego należy szeregować w ogólnie przyjętym porządku alfabetycznym, mianowicie: abcdefghijklmnopqrstuv w xy z. Litery łacińskie, do których dodane są akcenty lub znaki diakrytyczne (poniżej, powyżej, przecinające literę), należy szeregować tak jakby żaden znak graficzny nie istniał, niezależnie od praktyk narodowych. Litery specjalne języków pisanych alfabetem łacińskim należy konwertować, dla celów szeregowania, na jedną lub więcej z 26 liter łacińskich, np. niemieckie Ji na ss, islandzkie H na d itd.

Praktyka w bibliotekach jest różna, np. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie podstawą układu kart katalogowych jest porządek alfabetu polskiego, zaś w katalogu kartkowym Biblioteki Jagiellońskiej podstawą układu kart był zawsze i jest nadal alfabet łaciński z uwzględnieniem liter k i w. Przy

14