8136841312

214 REPETYTORIUM MATURZYSTY BIOLOGIA

Gekon, przedstawiciel jaszczurek. Gckony żyją na wszystkich kontynentach, takżo w południowej Europie. Charakterystyczne przylgi na podeszwach umożliwiają im wspinanie się na pionowe powierzchnie.

• krokodyle są archaiczną grupą gadów, której rozkwit przypadał na mezozoik; największe z gadów dziś żyjących, wspólnie z ptakami najbliżsi krewni dinozaurów

-    w skórze masywne, kostne płyty

-    zęby stożkowate, osadzone w zębodołach podobnie jak u ssaków

-    serce cztcrodzielne, ale krew płucna i obwodowa mieszają się poza sercem

-    obecna przepona, lecz nie uczestniczy w wentylacji płuc. błoniasta

-    obecne jest podniebienie twarde, oddzielające jamę nosową i ustną (umożliwia równoczesne przełykanie kęsów pod wodą i oddychanie nozdrzami ponad powierzchnią: cecha typowa dla ptaków i ssaków)

-    polują na ryby. ptaki i nawet stosunkowo duże. zbliżające się do wody ssaki

-    jaja składane na brzegu, samica buduje gniazdo, w którym zachowywana jest stała temperatura 32°C: opiekuje się jajami i odbiera piski wysyłane przez młode, pomagając im w wykluciu się: matę krokodyle mają specjalny ząb. który ułatwia im rozbicie skorupy jaja

■ DINOZAURY t

Niezwykle zróżnicowana i obfitująca w gatunki grupa wymarłych gadów, przeżywająca rozkwit i schyłek w .erze gadów", mczozoiku. Największe kiedykolwiek żyjące zwierzęta lądowe.

•    dinozaury ptasiomiednicowe poruszały się na dwóch tylnych kończynach, wspierając się ogonem: roślinożerne, np. iguanodon

•    dinozaury gadziomicdnicowe obejmowały największe znane dinozaury roślinożerne (diplodok, brontozaur. brachiozaur) i drapieżne (tyranozaur); do tej grupy dinozaurów zaliczamy przodków ptaków

Ptaki są najbogatszą w gatunki gromadą kręgowców (ok. 9000). zdolnych do aktywnego lotu. obecnie przeżywającą rozkwit. Stopniowo nabywane specjalizacje przyspieszały wzajemnie swój rozwój.

popmri parametrów aerodynamicznych

AKTYWNY LOT

4 *	• t
6. Pneumatyczne	1
koki *•..	przystosowanie
	elementów kończyny
	. . przedniej jako oparcia
1 /	**..^dla lotek
zmniejszenie wagi ciała	"*■ moth	tikacja
i	szkieletu t. Zastąpienie zębów
S. Kwa* moczowy produktem wydalniczym	rogowy m dziobem

l. Cztcroczękiowe mdikkak Ln>loU(];u obModowtjta i płucnego

inteligencja 1 T

*• wysokie tempo •* ► rozwój > 7. Si aloc icplnok    ► metabolizmu    mózgu

1

układ podwójnej

wentstacji płuc

*, 2. Doskonale

/nmh i orient acj.

W*""**"    pokrycie

powietrznych wnikających    _<u|_a

mifdqr narządy    "

iro>Ti(irm i do koki    *

powierzchnia lottu *’

i. Pomianie

skr/iJd

winę mięsnie

poruszające

skrzydłami grzebień na morlku

Współzależność i wzajemna stymulacja rozwoju jednych cech przez inne w ewolucji ptaków

■ CECHY ANATOMII PTAKA

Skóra ptaków jest sucha i pozbawiona gruczołów (gruczoł kuprowy produkuje tłustą wydzielinę do namaszczania piór. szczególnie u ptaków wodnych; wydzielina poprawia własności izolacyjne). Pokrycie ciała stanowią pióra, dzielące się na konturowe (własności aerodynamiczne i ułatwianie spływu wody; w ogonie sterówki, na skrzydłach niesymetryczne lotki) i puchowe (brak chorągiewki i haczyków, izolacja termiczna).

Przednie kończyny ptaków przekształcone są w skrzydła, poruszane mięśniami przytwierdzonymi do grzebienia na mostku. W skład pasu barkowego wchodzi łopatka, obojczyk i kość krucza. Zachowane szczątkowo II. Ili i IV palec. W kończynie tylnej o funkcji podpierania ciała (utrzymywania się na gałęzi, podskoków - wróbel, chodu - np. kaczki, biegu - np. struś) kości podudzia zrastają się z kośćmi slępu w odcinek zwany skokiem. Skok i palce (3—1 palce, u strusia 2) pokryte są łuskami i rogowymi tarczkami.

Zmniejszenie masy kośćca nastąpiło przez jego pncunialyzację (wnikanie worków powietrznych) i zamianę opatrzonych zębami szczęk na rogowy dziób. Dzięki zrastaniu się kości (np. cały lędźwiowo - krzyżowy odcinek kręgosłupa wraz z miednicą) szkielet stanowi lekką i wytrzymałą konstrukcję. Ograniczenia możliwości ruchu są rekompensowane przez dużą ruchliwość szyi. Odcinek ogonom- zrośnięty w krótką kość ogonową.