DSCN6624 (Kopiowanie)

74

Biologia — repetytoriom dla maturzystów i kandydataw aa uczelnie ’"*dycvo

C.8-57A) polega na tym. iż wydzielina uwalniana jest na powierzchną

ciała, do jam ciała albo do przewodów, które kontaktują się ze środowiskiem zewnętrznym. Wszystkie znane dotychczas narządy wydzielania egzokrynowego to gruczoły. Gruczołami egzokrynowymi są zatem zarówno sutek, jak i gruczoły potowe i łojowe, ale także wątroba, ślinianki, gruczoły przewodu pokarmowego produkujące soki trawienne, duże i małe gruczoły układu oddechowego (np. produkujące śluz), gruczoły łzowc. gruczoły produkujące woskowinę itd.

W»itTlp|anle endnkrynnwe polega na tym, iż wydzielane substancje dostają się do krwi i roznoszone są po organizmie poprzez układ krążenia. Substancje te określamy mianem hormonów. Typowymi gruczołami endnkrvnowvml czyli gruczołami wewnętrznego wydzielania są przysadka, przytarczyce, tarczyca, nadnercza, a także wyspecjalizowane grupy komórek w trzustce (tzw. wysepki wewnątrzwydzielnicze trzustki), w przewodzie pokarmowym, gonadach itd. Szereg gruczołów-jak z powyższego wynika — jest jednocześnie gruczołami wewnątrz- i zewnątrzwydziciniczymi (trzustka, wątroba, gruczoły jelit, w pewnym sensie gonady itd.). Znamy wiele pojedynczych komórek nabłonkowych, które pełnią funkcję wewnątrzwydzielnicze; takimi są np. endoteliocyty czyli komórki śródbłonka naczyń. Okazało się jednak, że nie tylko gruczoły zdolne są do endokrynii— komórki innych tkanek również wydzielają do krwi substancje o charakterze hormonalnym. Należą do nich np. komóiki nerwowe, które uwalniają do krążenia te same substancje, jakie są przenośnikami informacji w synapsach. Zjawisko takie określamy mianem neuroendokrynii (ryc. 8-57E); w centralnym układzie nerwowym wyróżnić można całe ugrupowania neuronów wydzielniczych, takie nerwowe odpowiedniki gruczołów dokrewnych. Określamy je mianem narządów neurohemalnych.

Również komórki mięśniowe— dokładniej: miokardiocyty, czyli komórki mięśnia serca wytwarzają i wydzielają do krwi hormony— to z kolei zjawisko nosi nazwę mioendokrynii (ryc. 8-57F).

Trzecim z kolei rodzajem sekrecii jest wydzielanie parakrynowe fryc. 8-57B). W tym przypadku wydzielina - którą określamy zazwyczaj mianem hormonów tkankowych - trafia do przestrzeni międzykomórkowych i płynów tkankowych, działając na komórki sąsiednie. W sposób parakrynowy wydziela wiele komórek tkanki łącznej, należących do układu odpornościowego.

Wreszcie wydzielanie autokrynowe polega na tym, iż wydzielina pobudzą tę samą komórką, która ją wydzieliła. Komórki układu odpornościowego, krążąc we krwi, wydzielają substancje działając na inne krwinki, a także na komórki różnych narządów — a więc tak jak hormony. Zatem komórki układu odpornościowego uznać możemy za jednokomórkowe „gruczoły wewnętrznego wydzielania" —tyle, że nie należące do tkanki nabłonkowej. Pomiędzy układem gruczołów wydzielania wewnętrznego a układem nerwowym istnieje szereg form przejściowych (np. paraneurony), jednak z fizjologicznego punktu widzenia przetwarzanie i przenoszenie informacji w obu układach jest różne. Przenoszenie substancji (hormonów) drogą krwi odbywa się w sposób ciągły (analogowy), jest z reguły wolniejsze i trafia do wszystkich komórek, które posiadają odpowiednie receptory. Przyrównując te dane do funkcjonowania społeczeństwa moglibyśmy powiedzieć, że informacja przenoszona przez krew jest analogiczna z ogłoszeniem w gazecie lub reklamą w telewizji: trafia do wszystkich zainteresowanych. Informacja przenoszona przez włókna nerwowe jest bardzo precyzyjna i szybka: trafia do efektor*. Moglibyśmy porównać ją do rozmowy telefonicznej. Przenoszenie informacji we włóknach nerwowych jest przerywane (impulsowe), tak jak w komputerach (funkcjonuje w systemie dwójkowym: albojefl pobudzenie, albo go nie ma).

8.8.1. Układ nerwowy (tac.: systemu nervosum)

Układ nerwowy rozwija się z neuroektodermy i u człowieka podzielony jest na £ f ntnilnł jjjjjjgd nerwowy (mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz obwodowy Układ UtrtUUDt- Podstawową jednostki fizjologiczną tego układu jest neuron komórka nerwowa z wszystkimi wjyusłkami rozdz. 4.4.4 ). Prócz komórek nerwowych drugim podstawowym elementem budulcowym gcł*J«

■■i

,0

fj

i5v

7A

,ci

j&lwayny ńnMtu

•łPWtld n

^lsH0

ii

;V^s**^rJ

Mg

W

HI

W*