DSCN6648 (Kopiowanie)

98

Biologia - repetytorium dla maturzystów i kandydatów na uczelnie medyeg.

Obecnie za wskaźnik lub miarę poziomu inteligencji uważa się Iloraz inteligencji (oznaczany skrótem IQ- od angielskich słów: intelligence quotient~ inteligencji iloraz). Aby go obliczyć (co najczęściej wykonuje się u dzieci), należy za pomocą odpowiednio dobranych testów ocenić wiek umysłowy. Następnie wynik taki dzielimy przez wiek chronologiczny (tzn. wynikający z metryki urodzenia) oraz mnożymy przez 100. Wyobraźmy sobie zatem, że mamy do czynienia z dzieckiem, które rozwiązuje testy czternastolatka (ale testów dla lat 15 już nie rozwiązuje) i ma 14 lat. Dzielimy 14 przez 14. uzyskując w wyniku 1, po czym mnożymy wynik przez 100 i otrzymujemy IQ = 100. Taki wynik oznacza przeciętny poziom inteligencji. Natomiast jeżeli dziecko 10-letnie rozwiązywać będzie testy przeznaczone dla dzieci w wieku 14 lat, to jego IQ wyniesie: 14:10* 1,4; l,4x 100* 140. Ten wynik oznacza wybitną inteligencję. Dla dorosłych (a obecnie również i dla dzieci) stosuje się dewiacyjny iloraz inteligencji, który jest standaryzowany i porównywany z rozkładem wyników uzyskanych przez grupę osób należących do takiej populacji, do jakiej dana osoba należy (a więc oddzielnie porównuje się np. nauczycieli, dziennikarzy, pielęgniarki itp.).

U dzieci i młodzieży iloraz inteligencji zależny jest od wieku w tym sensie, iż osoba starsza rozwiązuje prawidłowo trudniejsze testy niż osoba młodsza (oczywiście, jedynie do pewnego wieku; potem następstwa starości robią swoje). Odstępstwem od tej prawidłowości są przypadki niedorozwoju u myślowego czy li oligofrenii (od greckich słów. o/ygos=mało i phrenes—umysł, mózg). Niedorozwój umysłowy przebiegać może pod trzema postaciami klinicznymi: jako idiotyzm, imbecylizm i debilizm. Najpoważniejszą nieprawidłowośćiąjest idiotyzm. Idiota to człowiek, którego rozwój umysłowy został zatrzymany na etapie dziecka w wieku od 0 do 3 lat. Idioci często przez całe życie (a żyją nawet do 20-3.0 lat) nie wstają z łóżka, nie potrafią załatwiać w sposób cywilizowany potrzeb fizjologicznych, nie potrafią nauczyć się czytać ani pisać i wymagają ciągłej opieki; ich język ogranicza się co najwyżej do kilku słów, nie powiązanych w zdania. Rozwój umysłowy Imbecyla zatrzymuje się w wieku 3-6 lat, zaś debila (głuptaka) w wieku od 6 do 9 lat. Imbecyl wymaga opieki przez całe życie i jest zdolny tylko do najprostszych prac pod nadzorem. Natomiast debil może uzyskać wykształcenie podstawowe (zazwyczaj w specjalnej szkole) i po opanowaniu prostego zawodu jest w stanie się utrzymać. Debile posługują się ubogim słownikiem i mają słabą pamięć. W wielu krajach na świecie dla osób umysłowo upośledzonych zakłada się specjalne zakłady pracy, w których wykonują oni czynności wymagające np. dużej wytrwałości, natomiast nie wymagające ich umysłowego analizowania.

Niedorozwój umysłowy może wynikać z wielu przyczyn. Często przyczyną są nieprawidłowości genetyczne, o czym już pisałem (np. nieprawidłowa liczba chromosomów w zespole Downa, Edwarda bądź Turnera, kretynizm tarczycowy albo fenyloketonuria — porównaj rozdz. 6.17). Ze strony kobiety ciężarne) zaburzenia przemiany materii (np. cukrzyca) lub choroby zakaźne (różyczka, kiła), zatrucie ciążowe, zamartw i ca noworodka, zaś u dziecka choroby zakaźne, urazy itp. prowadzić mogą do niedorozwoju umysłowego. Dlatego tak ważną rzeczą jest prawidłowo prowadzona opieka nad kobietą ciężarną (np pod postacią tzw. „szkól rodzenia") oraz nad dzieckiem w okresie najwcześniejszego dzieciństwa.

N icktóre rodzaje zaburzeń umysłowych mogą wynikać z uszkodzenia mózgu przez choroby lub urazy. Na przykład krwawienie z naczyń opon mózgowych (krwotok podpajęczynówkowy, pęknięcie tętniaka którejś z tętnic mózgowych) powoduje - poprzez wzrost ciśnienia gromadzącej się pod oponami krwi - uszkodzenie struktur mózgu. Nowotwory, choroby zakaźne, urazy powodują uszkodzenia centralnego układu nerwowego, wywołując objawy paraliżu albo utraty czucia w obszarach unerwionych przez nerwy wychodzące z danego obszaru mózgowia.

Znacznie trudniejsze do wyjaśnienia są przyczyny częstszych zaburzeń, tzw. czynnościowych, do których należą psyclioncurozy, psychopatie i psychozy. Na ogół pojawiają się one bez do wykrycia zmian w budowie czy funkcji biochemicznej mózgu i nie wpływają na inteligencję, RM natomiast charakter zaburzeń emocjonalnych.

Nerwice (neurozy, psycboneurozy) to zaburzenia stosunkowo częste i zazwyczaj łagpdOft Kfcflj m wzmożonej . nadmiernej pobudliwości i reaktywności na negatywne bodźce /ewnęuziK-. ggg

„ptślafowcs gfMBmobes spa# Obecnie aabldopuszcz karodajonn taimy przez ni nmnwsiędc ńiihosykaznjąc

‘lii Dawanie śrt

J^hłznaszyn

Sminbioge,

Jttwtóżnyci

VZ!°^Wod“j