DSCN6697 (Kopiowanie)

146 Biologia - repetytorium dla maturzystów i kandydatów na uczelni* medyczne

Błona mięśniowa żołądka nie jest zbudowana z dwóch, lecz z trzech warstw komórek mięśniowych gładkich. Najbardziej zewnętrzna warstwa jest podłużna; warstwa środkowa jest okrężna i najlepiej rozwinięta w okolicach wpustu i odźwiernika, gdzie tworzy zwieracze. Trzecia, wewnętrzna warstwa mięśniówki — warstwa skośna - występuje tylko w okolicy wpustu, dna i trzonu żołądka, nie dochodząc ani do odźwiernika, ani do krzywizny mniejszej. Mięśniówka żołądka powoduje mchy perystaltycznc. przesuwające treść żołądkową w kierunku odźwiernika i do dwunastnicy. Błona surowicza (zewnętrzna) utworzona jest przez cienką warstwę tkanki łącznej, pokrytej nabłonkiem jednowarstwowym płaskim.

Żołądek wytwarza sok żołądkowy w ilości od 10 do 60 ml/h. Wydzielanie to odbywa się pod kontrolą wielu mechanizmów i w okresie trawienia pokarmów przebiega inaczej, niż w okresach pomiędzy trawieniem. Podczas trawienia pokarmów możemy wyróżnić trzy fazy wydzielania: głowową, żołądkową oraz jelitową. W fazie głowowej wydzielane jest 20% soku jelitowego; bodźcami dla tej fazy są wyobrażenie pokarmu, jego widok, zapach, żucie i połykanie. Faza żołądkowa (70% wydzielonego soku) spowodowana jest działaniem bodźców mechanicznych i chemicznych, działających na ścianę żołądka. Wreszcie faza jelitowa (10% soku) spowodowana jest rozciągnięciem ściany jelita przez pokarm oraz działaniem chemicznym. W soku żołądkowym najwięcej jest wody (97-99% objętości), występują sole, enzymy trawienne (proteazy — przede wszystkim pepsyna -i lipaza żołądkowa), kwas solny oraz mukopolisacharydy (śluz). Lipaza żołądkowa rozkłada tłuszcze, choć jej udział w trawieniu tych związków — w porównaniu z lipazą wytarzaną przez trzustkę albo przez jelita - jest stosunkowo nieduży. Kwas solny powstaje w wyniku czynności komórek okładzinowych, które aktywnie transportująjon chlorkowy (pochodzący z surowicy krwi) i jon H*. powstający z rozkładu (przez enzym anhydrazę węglanową) kwasu węglowego - poprzez błonę komórkową na zewnątrz, do światła narządu. W świetle żołądka z jonów tych powstaje kwas solny. Komórki okładzinowe mają zdolność zatężania jonów wodorowych około 4 milionów razy, tworząc gradient pH miedzy surowicą (pH 7,4) a jamą żołądka (pH 0,8). Jest to największy gradient jonowy poprzez błonę biologiczną znany w biologii ssaków. Niskie (kwaśne) pH soku powoduje odszczepienie elementów peptydowych z końca N-pepsynogenu (który ma masę cząsteczkową 4,2 x 10³) i powstanie aktywnego enzymu — pepsyny (o masie cząsteczkowej 3,5 x 10³). Pepsyna jest proteazą (enzymem trawiącym białka), działającą na wiązania leucyny, fenyloalaniny i tyrozyny. Drugim enzymem proteolitycznym soku żołądkowego iest podpuszczka (zwana też reniną lub chymozyną), która występuje tylko u osesków (dzieci karmionych mlekiem). Powoduje ona ścinanie się białka mleka (kazeiny), co zapobiega zbyt szybkiemu przechodzeniu mleka do jelit. Kwaśny sok żołądkowy nie drażni ściany narządu, ponieważ jest ona pokryta śluzem. Jest także jednym z mechanizmów chroniących przewód pokarmowy przed zakażeniem - drobnoustroje trafiające z jamy ustnej (gdzie pH jest w zasadzie obojętne lub zależy od rodzaju spożywanego pokarmu) do żołądka (o silnie kwaśnym pH — zwykle poniżej 1,0) przeważnie giną. Te, które są w stanie przeżyć, zginą z kolei w dwunastnicy, ponieważ treść tego narządu ma charakter zasadowy.

Istnieją jednak organizmy doskonale przystosowane do życia w kwaśnym środowisku treści żołądka - taką bakterią ycslHelicobacterpylori. Ten pasożytniczy drobnoustrój powoduje odczyn zapalny ze strony błony śluzowej żołądka, co z kolei wywołuje odsłonięcie fragmentów ściany tego narządu spod ochronnej warstwy śluzu. Odczyn zapalny oraz drażnienie ściany przez kwas i enzymy trawienne doprowadzić może do powstania wrzodu żołądka. Wrzód powoduje silne bóle brzucha (zazwyczaj natychmiast po spożyciu pokarmu) i może nawet wywołać przebicie ściany narządu i wydostanie się treści pokarmowej do jamy otrzewnej. Taki stan wymaga natychmiastowej inter wcncji chirurgicznej (bez której często prowadzi do śmierci).