DSCN6580 (Kopiowanie)

30

Biologia

- repetytorium dla maturzystów i kandydatów na uczelnie medyt

skutków ubocznych. Metoda ta jest od lutego 1998 roku dostępna w Polsce; sporządzenie indywidualnego kalendarza poczęć (na cały rok) kosztuje obecnie około 1100 zł.

8.1.2. Rozwój postembrionalny człowieka

Tuż po narodzeniu dziecka w jego organizmie zachodzą bardzo duże zmiany. Do tej pory miody organizm był zaopatrywany w tlen i substancje pokarmowe z łożyska poprzez pępowinę; teraz musj sam zacząć oddychać i jeść. Wzrost stężenia dwutlenku węgla we krwi powoduje rozszerzenie płuc i pierwszy oddech. Z kolei zwiększenie napływu krwi do płuc powoduje zamknięcie otworu owalnego (między prawym a lewym przedsionkiem) i przewodu Bota la i przekształcenie krążenia płodowego w układ krążenia charakterystyczny dla dorosłego człowieka (będzie to dokładniej omówione w roafe.

0    sercu).

W odróżnieniu od wielu gatunków zwierząt, człowiek tuż po urodzeniu jest całkowicie bezradny

1    skazany na intensywną opiekę rodzicielską. Niektóre jego narządy nie sąjeszcze całkowicie rozwinięte — np. zęby, narządy płciowe. Właściwie wszystkie narządy dziecka rozwijać się będą (a następnie przekształcać) w toku jego całego życia. Dotyczy to nawet mózgu— wprawdzie, jak pamiętamy, komórib nerwowe po urodzeniu są w stadium tzw. postkinezy, to znaczy nie dzielą się już, to jednak kształtowanie układu nerwowego postępuje nadal. Najlepszym tego dowodem jest mielinizae ja układu nerwowego, czyli otaczanie wypustek komórek nerwowych osłonkami mielinowymi. Proces ten kończy się dopiero ok. trzeciego roku, a w niewielkim stopniu trwa do końca życia.

Naj lepiej zauważalnym zjawiskiem związanym z rozwojem po za płodowym jest wzrost i zmiana proporcji ciała. We wczesnych stadiach rozwoju największą częścią ciała jest głowa - u zarodka dwumiesięcznego stanowi ona połowę całej długości ciała, u noworodka nieco więcej niż jedną czwartą długości. Jednak jej wzrost kończy się we wczesnym dzieciństwie, tak iż u człowieka dorosłego jej długość w stosunku do długości całego ciała jest jak 1:8. Kończyny górne są proporcjonalne już mniej więcej w rok po urodzeniu, natomiast kończyny dolne—dopiero po 10 latach. Wzrost pozapłodowy człowieka jest znacznie wolniejszy niż wzrost w okresie zarodkowym; swe maksimum osiąga on w wieku młodzieńczym ( u dziewczynek około 12 roku życia, u chłopców ok. 14 roku) i kończy się mniej więcej w wieku 20 (dziewczęta) — 25 lat (chłopcy). Różne jest też tempo wzrostu poszczególnych narządów — np. narządy rozrodcze dojrzewają dopiero pomiędzy 10 a 14 rokiem życia, natomiast grasica osiąga swe maksimum ciężaru i objętości mniej więcej w 12 roku życia, po czym jej wzrost ulega zahamowaniu; u ludzi w wieku 21 -25 lat grasica rozpoczyna proces inwolucji czyli zaniku.

Należy jednak pamiętać, że niektóre rośliny, a także zwierzęta (np. ryby) rosną stale przez cale swoje życie. Wzrost jest zatem uzależniony przede wszystkim od czynników genetycznych, choc oczywiście warunki życia wywierają nań znaczny wpływ. I tak np. braki pokarmowe w okresie dzieciństwa ograniczają wzrost-ale w różny sposób u ludzi różnej płci i rasy. Wzrost dziewcząt jest w przypadku niedożywienia w mniejszym stopniu zaburzony aniżeli wzrost chłopców. Europejcz>k głodujący przez dłuższy czas w dzieciństwie charakteryzuje się niskim wzrostem, przy zachowanych proporcjach ciała; u Murzyna w takich warunkach dochodzi do wydłużenia nóg i skrócenia tułowi*-zaś u ludzi rasy żółtej — odwrotnie: do skrócenia nóg i wydłużenia tułowia.

8.1-3. Starzenie się i śmierć

W procesie ontogenezy normalnym etapem jest starzenie się, któremu towarzyszą zauu a/alnc zmiany w wyglądzie zewnętrznym, a także w budowie, funkcjonowaniu i wydolności oigani/mu W rzeczywistości zmiany te zaczynają się znacznie wcześniej, zwykle już około 20 roku życia, jednak

jfl

petwawk.*" s»k nie pokryw

ttarikdówfą Zpiwzmliza (60-74 lata), osołr!

Rozbieżność zaimalnawpn dpystaosap rózga piemza męjufyglątln dopaiawm ętfimejjzacjikrzj Mfspgerię ginąi oprawca lub

Starość z ńa aotrastprbur ^:s,0M przywr J^wniesięji

‘■jaki Wdo iii

%

w*