praktyka medyczna
Wojciech Kozubski
działające zarówno agonistycznie,
jak i antagonistycznie na główne
Narkotyczne
klasy (µ, ´ i º) receptorów opio-
idowych. Główne grupy opio-
idów to enkefaliny, endorfiny, ą-
środki
neoendorfiny i dynorfiny. Pobu-
dzenie receptorów opioidowych
wywołuje efekt przeciwbólowy
uzależniające
(przede wszystkim poprzez recep-
tor µ), psychostymulujÄ…cy (eufo-
i ich wpływ na układ
ryzujÄ…cy), przeciwkaszlowy, ha-
muje aktywnoS
ć oS
rodków odde-
nerwowy
chowych opuszki, wywołuje
zaparcie i retencjÄ™ moczu.
Od najdawniejszych lat używano substancji  począt-
Zagadnienia związane z wpły-
kowo naturalnych  dla celowego wywoływania
wem (nad-)używania analgety-
zmian świadomości i zachowania. W niektórych spo-
ków opioidowych na OUN to:
łecznościach zażywanie substancji wywołujących
ostre zatrucie tymi S
rodkami, uza-
takie zmiany, ze względu na swój kulturowy/religijny
leżnienie i wytworzenie toleran-
charakter nie spotyka się z potępieniem społecznym;
cji oraz zespół odstawienia anal-
w większości krajów Europy i Ameryki Północnej za-
getyków opioidowych.
żywanie narkotycznych środków uzależniających jest
społecznie potępiane i prawnie zakazane.
Ostre zatrucie lekami
opioidowymi
WS
ród leków opioidowych uży-
Ze zjawiskiem zażywania cia, przewlekłe oddziaływanie
tych substancji wiąże się pojęcie bezpoS
rednie oraz wpływ po- wane są: morfina, pentazocyna
i mepedryna (petydyna)  najczÄ™-
zależnoS
ci lekowej i tolerancji. S
redni uzależnienia lekowego,
Przez zależnoS
ć rozumiany jest przejawiający się poprzez towa- S
ciej jako legalnie przepisywane
stan przewlekłej lub okresowej
rzyszÄ…ce infekcje w oS
rodko- analgetyki oraz heroina  nabywa-
na nielegalnie, jako tzw. narkotyk
intoksykacji, spowodowanej po- wym układzie nerwowym
wtarzającym się zażywaniem le- (OUN), zatory tętnic mózgu, za- uliczny. Morfina, pentazocyna
ku. Stan ten charakteryzuje siÄ™ i meperydyna pobierane sÄ… przez
palenie naczyń i uszkodzenie
uzależnionych pacjentów w iniek-
potrzebą lub przymusem zaży- mięS
ni, nerwów obwodowych
wania leku, dążeniem do zwięk- cjach podskórnych lub domięS
nio-
i splotów nerwowych.
szania dawki oraz  obok istnie- wych, rzadziej  doustnie. Heroina
jącej zależnoS
ci psychicznej  jest często wdychana przez nos,
Wpływ przeciwbólowych
uzależnieniem fizycznym, obja- palona, podawana w podskórnych
i narkotycznych leków
wiającym się najczęS
ciej zespo- opioidowych na układ
i dożylnych iniekcjach; jest często
Å‚em abstynencyjnym w przy- nerwowy
zmieszana z kokainÄ….
padku przerwania pobierania
substancji. Z zależnoS
cią wiąże Ostre zatrucie S
rodkami opio-
W skład tych S
rodków wcho-
się również zjawisko tolerancji, idowymi objawia się początkowo
dzą zarówno leki opiatowe, jak
polegajÄ…ce na uzyskiwaniu coraz znacznym pobudzeniem rucho-
i opioidy. Leki opiatowe (opiaty)
mniejszego efektu farmakolo- wym skojarzonym z euforiÄ… lub
są naturalnymi lub półsyntetycz-
gicznego przy niezmiennym po- dysforiÄ…. W przedawkowaniu pen-
nymi pochodnymi alkaloidów
bieraniu tej samej dawki S
rodka tazocyny u częS
ci chorych poja-
opiumowych. WS
ród nich w naj-
uzależniającego, co zmusza do
wić mogą się omamy. WS
ród in-
powszechniejszym użyciu znaj-
podwyższania dawki w celu
nych objawów przedawkowania
dujÄ… siÄ™ morfina i etylmorfina, he-
utrzymania pożądanego efektu.
analgetyków opioidowych wy-
roina, hydromorfon i oksymorfon
mienia siÄ™: S
wiąd skóry, suchoS
ć
oraz pochodne tebainy i morfina-
Oddziaływanie S
rodków uza-
w ustach, mdłoS
ci i wymioty, za-
nu. Pojęciu opioidów odpowiada-
leżniających na układ nerwowy, parcie oraz zatrzymanie moczu.
niezależnie od ich rodzaju, obej- ją substancje zarówno występują- W badaniu fizykalnym stwier-
muje takie zagadnienia, jak bez- ce naturalnie, jak i S
rodki półsyn- dza się obniżenie temperatury,
poS
redni wpływ ostrego zatru- tetyczne, syntetyczne i endogenne zaburzenia oddychania w postaci
Przewodnik
Lekarza
8
praktyka medyczna
okresowo występującego odde- wo jest niespokojny i dysforycz- uczucie zmęczenia, usprawniają
chu fazowego. Zrenice są wą- ny. Dochodzi następnie do gwał- wykonywanie pracy umysłowej.
skie, trudno jest okreS
lić ich reak- townego pocenia się, łzawienia, Wyższe dawki wywołują pobu-
cjÄ™ na S
wiatło. W gwałtownym wycieku z nosa. Po 24 72 godz. dzenie ruchowe, podwyższony
przedawkowaniu heroiny hipok- pojawia się kaszel, rozwijają się nastrój staje się dysforyczny oraz
sji OUN może towarzyszyć roz- bóle mięS
ni, mdłoS
ci, kurcze je- dołączają się bóle głowy. Wzra-
lit kończące się oddaniem wol- sta ciS
nienie tętnicze, pojawia się
szerzenie x
renic. Stan ten często
kończy się S
piączką, w której  nych stolców. W przypadku tachykardia, a x
renice sÄ… rozsze-
morfiny i heroiny objawy zespo- rzone.
przy towarzyszÄ…cych: depresji
łu abstynencyjnego utrzymują Występuje duża zmiennoS
ć
oddechu, niedotlenieniu OUN
siÄ™ do 10 dni. osobnicza w reakcji na leki psy-
i niekardiogennym obrzęku płuc
chostymulujące. U większoS
ci
 może wystąpić zgon. Należy
Opioidowy zespół abstynen- chorych w wyniku ostrego zatru-
zaznaczyć, że nawet dorax
ne za-
cyjny u osób dorosłych nie stano- cia S
rodkami sympatykomime-
życie heroiny zanieczyszczonej
wi zwykle zagrożenia życia, roz- tycznymi pojawiają się omamy
1-metyl-4-fenyl-1,2,3,6-tetrahy-
wijając się u noworodków skut- i/lub urojenia, zwykle o treS
ci de-
dropirydyną (MPTP), szczegól-
kować może napadami mioklonii,
presyjnej lub urojenia przeS
ladow-
nie tej nabywanej jako narkotyk
drgawek padaczkowych, które
cze, skutkujące gwałtownoS
ciÄ… za-
uliczny, wywołuje objawy poza-
przerodzić się mogą w zagrażają- chowania i agresją chorego.
piramidowe o charakterze zespo-
cy życiu stan padaczkowy.
U częS
ci chorych w stanie ostrego
łu parkinsonowskiego, w którym
W leczeniu stosuje siÄ™ meta- zatrucia, przeciwnie, dochodzi do
sztywnoS
ć przeważa nad drże-
don  długo działający lek opia- obniżenia nastroju i sennoS
ci.
niem. Objawy te utrwalajÄ… siÄ™
towy, w dawce 10 20 mg dzien-
w miarÄ™ pobierania narkotyku.
nie oraz klonidynę dla stłumienia
Częste są zaburzenia rucho-
reakcji autonomicznych zespołu
we: tiki, ruchy plÄ…sawicze i dys-
W postępowaniu terapeutycz-
abstynencyjnego.
toniczne, a także mioklonie.
nym monitoruje siÄ™ ciS
nienie tęt-
W wyniku ostrego zatrucia sym-
nicze i wydolnoS
ć oddechową.
Wpływ leków
patykomimetykami wystąpić
Podaje się dożylnie nalokson
psychostymulujÄ…cych
mogą maksymalne, uogólnione
w poczÄ…tkowej dawce 2 mg, po-
na układ nerwowy
napady padaczkowe, zwykle sa-
wtarzajÄ…c dawki (od 0,4 do
moograniczajÄ…ce siÄ™ w czasie,
Leki tej grupy wywierajÄ…
4 mg/godz.) ze względu na krótki
nierzadko jednak przechodzÄ…ce
wpływ sympatykomimetyczny na
(1 4 godz.) czas półtrwania leku,
w stan padaczkowy. Napady pa-
w czasie 12 godz., podczas któ- OUN, poprzez hamowanie zwrot-
daczkowe pojawiajÄ… siÄ™ najczÄ™-
nego wchłaniania noradrenaliny.
rych chorych powinien być mo-
S
ciej w 1 2 godz. po dożylnym
WS
ród nich w najczęstszym uży-
nitorowany.
lub wziewnym (crack) zażyciu
ciu znajduje siÄ™ amfetamina i me-
kokainy.
tamfetamina. Kokaina, popularna
Uzależnienie od leków
Postępowanie jest objawowe:
w ubiegłych latach ustępuje
opioidowych
monitorowana powinna być
miejsca 3,4-metylenedioksyme-
i opioidowy zespół
czynnoS
ć serca, ciS
nienie tętnicze
tamfetaminie (MDMA, extasy),
abstynencyjny
i temperatura. Drgawki zwalcza
używanej, prawdopodobnie z
siÄ™ za pomocÄ… pochodnych ben-
LekozależnoS
ć typu opioido-
uwagi na halucynogenny efekt
zodwuazepin i hydantoinalu, przy
wego wytwarza się szczególnie
głównie przez ludzi młodych. In-
uwzględnieniu depresyjnego
szybko. Charakteryzuje siÄ™ silnÄ…
ne z sympatykomimetycznych
wpływu benzodwuazepin na wy-
zależnoS
cią psychiczną i szyb- leków stymulujących, jak dek-
dolnoS
ć oddechową, a hydanto-
kim postępem tolerancji leko- stroamfetamina, metylfenidat,
inalu  na układ bodx
coprzewo-
wej. W przypadku używania he- fentermina, fenylpropanolamina
dzÄ…cy serca.
roiny zanieczyszczonej kokainÄ… pojawiajÄ… siÄ™ rzadziej jako sub-
szybko wytwarza się również stancje uzależniające.
zależnoS
ć fizyczna. Po przerwa-
Uzależnienie
niu pobierania leków opioido-
od środków
Ostre zatrucie lekami
wych lub po podaniu antagoni-
psychostymulujÄ…cych
sympatykomimetycznymi
stów receptorów opioidowych
i zespół abstynencyjny
(nalokson) w ciągu 6 9 godz. Zażyte w umiarkowanych
rozwijają się cechy zespołu abs- dawkach leki te wywołują pod- Uzależnienie od leków psycho-
tynencyjnego. Chory początko- wyższenie nastroju, zmniejszają stymulujących rozwija się szyb-
Przewodnik
Lekarza 9
`
praktyka medyczna
ko, doprowadzając do zmian cha- W oddziaływaniu na nastrój tów skutkuje zachłystowym zapa-
rakterologicznych i degradacji in- marihuana wywołuje początkowo leniem płuc w wyniku aspiracji
telektualnej. Przy braku zależno- uczucie błogostanu, który następ- wymiocin, a także gwałtowną
S
ci fizycznej wytwarza siÄ™ silnie nie przechodzi w napady paniki S
mierciÄ… wS
ród objawów arytmii.
zaznaczona zależnoS
ć psychiczna. z towarzyszącymi barwnymi Przewlekłe zażywanie węglo-
Zmiany charakteru objawiają omamami i charakterystycznym wodorów obok trwałych zabu-
siÄ™ brutalnoS
cią i bezkompromi- zanikiem poczucia czasu i rozsze- rzeń funkcji poznawczych nieod-
rzeniem przestrzeni.
sowoS
ciÄ… w zaspokajaniu potrzeb. wracalnie uszkadza narzÄ…dy
Częste jest występowanie oma- miąższowe (nerki, wątroba) i po-
Czterohydrokanabinol wywo- woduje aplazjÄ™ szpiku.
mów wzrokowych i dotykowych
o charakterze mikropsji (tzw. ro- łuje silną zależnoS
ć psychiczną
baczki kokainowe), którym towa- i niewielkiego stopnia  fizyczną.
ZwiÄ…zki
StÄ…d objawy abstynencyjne sÄ…
rzyszy lęk. Pojawiają się stany
psychozomimetyczne
majaczeniowe i deliryjne, zespo- słabo zaznaczone; po gwałtow-
(substancje
Å‚y urojeniowe lub urojeniowo- nym zaprzestaniu palenia marihu-
halucynogenne)
-omamowe. Ich zejS
ciem jest czę- any pojawiają się niepokój, stan
Są to wywołujące stany psy-
irytacji i bezsennoS
ć.
sto stan przypominający zespół
chotyczne S
rodki, otrzymywane
amnestyczny Korsakowa lub en-
z roS
lin, skóry ryb i płazów, mał-
Fencyklidyna i ketamina
cefalopatiÄ™ Morela.
ży, a także związki syntetyczne.
U częS
ci chorych dochodzi do
Leki te poczÄ…tkowo stosowane
W zakresie oddziaływania
zaburzeń popędu płciowego; czę-
były w anestezji. Podane w więk-
psychodysleptycznego wyróżnia
sto ujawniają się tłumione
szych dawkach wywołują, obok
siÄ™ 2 rodzaje S
rodków psychozo-
uprzednio preferencje seksualne.
początkowego znieczulenia bólo-
twórczych. Jeden z nich grupuje
U większoS
ci mężczyzn rozwija
wego, stan stuporu i finalnie
związki odznaczające się dużą
siÄ™ impotencja.
S
piÄ…czki. W mniejszych dawkach
rozpiętoS
ciÄ… dawek skutecznych
W szybkim tempie postępuje
mają działanie euforyzujące, po-
i zdolnoS
cią wywoływania efek-
charłactwo. U chorych wąchają-
budzajÄ…ce ruchowo z dysforycz-
tu schizofrenopodobnego z obfi-
cych kokainÄ™ S
luzówka jamy no-
nym nastrojem, zespołem uroje-
toS
cią omamów (przede wszyst-
sowej ma brÄ…zowe zabarwienie,
niowym i omamami. Po zażyciu
kim wzrokowych) i niewielkim
szybko rozwija siÄ™ w niej stan za-
dochodzi do wzrostu temperatu-
wpływem na S
wiadomoS
ć i pa-
palny; często dochodzi do perfo-
ry, ciS
nienia tętniczego i gwał-
mięć. Do tej grupy należą S
rodki
racji przegrody nosa.
townego pocenia siÄ™. Zrenice sÄ…
oddziałujące na receptory seroto-
Z uwagi na brak zależnoS
ci fi-
wÄ…skie, pojawia siÄ™ poziomy,
ninowe w OUN: dietyloamid
zycznej zespół abstynencyjny
a następnie pionowy, oczopląs.
kwasu lizergowego (LSD-25)
rozwija się rzadko i ma u więk-
W przedawkowaniu często do-
i psylocybina, a także meskalina.
szoS
ci chorych Å‚agodny przebieg.
chodzi do miolizy z Å‚atwo wykry-
Druga grupa zawiera zwiÄ…zki od-
Gwałtowne przerwanie pobiera-
walnÄ… mioglobinuriÄ….
znaczające się małym zróżnico-
nia leków sympatykomimetycz-
waniem dawek skutecznych i ko-
nych manifestuje siÄ™ uczuciem
Inhalanty
niecznoS
cią zażywania wysokich
zmęczenia i obniżeniem nastroju;
W tej grupie S
rodków uzależ- dawek dla uzyskania efektu psy-
w wyjÄ…tkowych przypadkach po-
chotycznego, wyrax
nie zaznaczo-
niajÄ…cych mieszczÄ… siÄ™ pobierane
jawiajÄ… siÄ™ myS
li samobójcze.
nym wpływem na stan S
wiado-
wziewnie substancje zawierajÄ…ce
moS
ci i pamięć, a małą zdolno-
niektóre węglowodory, azotany
Inne substancje
i podtlenek azotu. W umiarkowa- S
cią wywoływania omamów.
uzależniające
nych dawkach substancje te wy- Reprezentantami tej grupy sÄ…: di-
Marihuana (haszysz)
tran, butofenina, butoksamina
wołują podwyższenie nastroju,
Jest żywicą otrzymywaną i ololiuqui.
zaburzenia koordynacji ruchowej
z kwiatów, pędów i liS
ci konopi Ostre zatrucie S
rodkami halu-
i mowy (mowa zamazana). Stan
indyjskich. Jej aktywnym farma- ten przypomina upojenie alkoho- cynogennymi przejawia się gwał-
kologicznie składnikiem jest czte- lowe. Zażycie większych dawek townymi wymiotami, zawrotami
rohydrokanabinol, mający wła- w krótkim czasie (15 30 min) głowy, dysfatycznymi zaburze-
S
ciwoS
ci psychozotwórcze. Od- wywołuje omamy, a następnie niami mowy oraz zaburzeniami
działuje na nastrój, pamięć, napady uogólnionych drgawek ostroS
ci wzroku. W badaniu neu-
krytycyzm i poczucie czasu oso- kloniczno-tonicznych. Nierzadko rologicznym pojawia siÄ™ oczoplÄ…s
by palącej haszysz. pobranie dużych dawek inhalan- oraz, niekiedy, ruchy pląsawicze
Przewodnik
Lekarza
10
`
praktyka medyczna
i tiki. W niedługim czasie poja- równo TIA, jak i incydentów niczego, występującego na sku-
wiają się iluzje, powidoki, oma- udaru dokonanego, z drugiej  tek zażycia leków opiatowych.
my wzrokowe, zwykle złożone. podnosząc gwałtownie ciS
nienie
Występuje zjawisko depersonali- tętnicze  stanowi ryzyko wystą- Miopatia
zacji, rozciągłoS
ci czasu i prze- pienia krwotoku S
ródmózgowego
Występuje w różnych formach
strzeni, wrażenie podróży, zwy- lub podpajęczynówkowego. Uży-
 od subklinicznego wzrostu stÄ™-
kle pełnej niebezpieczeństw. cie S
rodków sympatykomime-
żenia kinazy kreatynowej w su-
Wrażenie te skutkują często
tycznych ujawnia, dotychczas
rowicy, do jawnej mioglobionu-
gwałtownoS
ciÄ… zachowania, am- klinicznie niemÄ…, patologiÄ™ na-
rii i niewydolnoS
ci nerek. Naj-
biwalencją, ambitendencją, gwał- czyń zaopatrujących OUN u osób
częstszym objawem jest uczucie
townymi wahaniami nastroju,
młodych. WS
ród ujawnianych
ogólnego osłabienia i bóle mięS
ni
agresjÄ… w stosunku do otoczenia
w ten sposób wad naczyniowych
kończyn. W badaniu neurologicz-
i tendencjami samobójczymi.
najczęstsze są: tętniak rozwar-
nym uwagę zwraca osłabienie
Przyjęcie dużej dawki S
rod- stwiający tętnicy szyjnej, malfor-
mięS
ni obręczy miednicznej i,
ków halucynogennych w krótkim
macje tętniczo-żylne oraz tętnia-
w mniejszym stopniu, ramiennej.
czasie powoduje wzrost tempera- ki tętnicy szyjnej wewnętrznej
Powikłania mięS
niowe spotyka
tury i ciS
nienia tętniczego, roz-
i S
rodkowej mózgu.
się najczęS
ciej w przewlekłym
szerzenie x
renic; po niedługim
używaniu heroiny, kokainy, am-
czasie występują napady padacz-
Dożylne pobieranie S
rodków
fetaminy, MDMA i fencyklidyny.
kowe maksymalne uogólnione
uzależniających, przygotowa-
i S
piÄ…czka.
nych z rozkruszonych tabletek
PowtarzajÄ…ce siÄ™ iniekcje me-
(mepedryna, pentazocyna, metyl-
pedryny, pentazocyny lub hero-
Pośredni wpływ
fenidat), może prowadzić do za-
iny powodujÄ… powstawanie lo-
substancji uzależniających
toru tętnic mózgu. Zródłem zato-
kalnego zwłóknienia, a także
na układ nerwowy
ru jest najczęS
ciej masa wypeł-
uczucie osłabienia w zakresie
niająca tabletek, w skład której
ostrzykiwanych mięS
ni. MięS
nie
wchodzi talk. Zator tętnic mózgu
stajÄ… siÄ™ twarde, bolesne, z bie-
Udar mózgu
może być także powodowany
giem czasu rozwijajÄ… siÄ™ w nich
Pobieranie substancji uzależ-
przez materiał powstający
przykurcze.
niających zwykle zwiększa ryzy-
w przebiegu marantycznego lub
ko wystąpienia udaru mózgu.
bakteryjnego zapalenia wsierdzia
Neuropatia
W grupie młodych chorych
oraz poprzez odrywanie siÄ™ przy-
i pleksopatia
z udarem (wiek: 15 44 lat) uza-
S
ciennych zakrzepów w przebie-
Uciskowe, rozciÄ…gowe lub
leżnienie spotyka się u 12 31
gu, nierzadkiej u tych osób, kar-
proc., a w USA uzależnienie le- niedokrwienne uszkodzenie ner-
diomiopatii.
kowe stanowi główny czynnik wów obwodowych i splotów mo-
ryzyka udaru w grupie chorych że towarzyszyć pobieraniu każ-
Ostre niedokrwienie mózgu
z udarem do 33. roku życia.
dego S
rodka uzależniającego.
u osób uzależnionych bywa tak-
Najistotniejszy klinicznie
NajczęS
ciej uszkodzeniu ulega
że wynikiem częstych w tej gru-
czynnik ryzyka udaru tworzÄ…
splot ramienny oraz nerwy  pro-
pie pacjentów arytmii oraz zawa-
substancje psychostymulujÄ…ce:
mieniowy, Å‚okciowy, kulszowy
łu mięS
nia sercowego.
amfetamina, kokaina, MDMA.
i strzałkowy.
Substancje te, głównie amfetami-
U znacznej częS
ci osób pobie-
Mielopatia
na, w ostrym zatruciu poprzez
rających substancje uzależniają-
Ostre objawy uszkodzenia
wywoływanie naczynioskurczu
ce rozwijajÄ… siÄ™ objawy dystalnej
rdzenia mogą wystąpić niekiedy
wywołują ostre niedokrwienie
czuciowej lub czuciowo-rucho-
po spożyciu heroiny lub, rzadziej,
w obrębie OUN. Przewlekłemu
wej polineuropatii. PoczÄ…tkowo
kokainy. Objawy przypominajÄ…
uzależnieniu od tych substancji
przyjmujÄ… one klinicznÄ… formÄ™
towarzyszy zapalenie naczyń tęt- zespół tętnicy przedniej rdzenia:
parestezji w dystalnych częS
ciach
niczych OUN, co ze swej strony występuje parapareza spastyczna,
kończyn, następnie osłabienia dy-
tworzy ryzyko wystÄ…pienia ostre- zatrzymanie oddawania moczu
stalnych grup mięS
niowych, któ-
go niedokrwienia mózgu. i cięte zaburzenia czucia bólu
re z biegiem czasu obejmujÄ…
Czynnikiem ryzyka udaru nie- i temperatury. Najbardziej praw- proksymalne odcinki kończyn
dokrwiennego jest również uży- dopodobnym mechanizmem są i mięS
nie tułowia. Często trudno
wanie kokainy, która z jednej zaburzenia hemodynamiczne odnieS
ć jest te objawy do nad-
strony sprzyja występowaniu za- w przebiegu spadku ciS
nienia tęt- używania danego S
rodka uzależ-
Przewodnik
Lekarza 11
`
praktyka medyczna
niającego; dużą rolę odgrywa
jednoczesne spożywanie alkoho-
lu, rozwijajÄ…ca siÄ™ kacheksja
i współistnienie chorób układo-
wych.
U osób używających heroinę
częste są objawy uszkodzenia
splotu lędx
wiowo-krzyżowego i,
rzadziej, ramiennego.
PiS
miennictwo
1. Burst JC. Clinical, radiological, and
pathological aspects of cerebrova-
scular disease associated with drug
abuse. Stroke 1993; 24: 129.
2. Carsoso FE, Jankovic J. Cocaine-re-
lated movement disorders. Mov Di-
sord 1993; 8: 175.
3. Kaufman MJ, Levin JM, Ross MH.
Cocaine-induced cerebral vasocon-
striction detected in humans with
magnetic resonance angiography.
JAMA 1998; 279: 376.
4. Koppel BS, Damkoff L, Daras M.
Relation of cocaine use to seizures
and epilepsy. Epilepsia 1996; 37:
875.
5. Kostowski W, Pużyński S (red.) Psy-
chofarmakologia doS
wiadczalna
i kliniczna. PZWL, Warszawa 1986.
6. Louis ED, Bodner RA, Challenor
YB. Focal myopathy induced by
chronic intramuscular heroin injec-
tion. Muscle Nerve 1994; 17: 550.
7. Sloan MA, Kittner SJ, Feeser BR.
Illictic drug-associated ischemic
stroke in the Baltimore-Washington
Young Stroke Study. Neurology
1998; 50: 1688.
prof. AM dr hab. med. Wojciech Kozubski
kierownik Katedry i Kliniki Neurologii
Akademii Medycznej
im. K. Marcinkowskiego
w Poznaniu
Przewodnik
Lekarza
12