wykłady prof. Konstantego Wiśniewskiego
wykłady prof. Konstantego Wiśniewskiego
AMB 1999/2000/2001
2
Farmakologia
Wykład
LEKI UKA
ADU NERWOWEGO WEGETATYWNEGO (AUN)
Nerwowy układ wegetatywny jest niezależny od naszej woli. Decyduje on głównie o
czynności naszych narządów, tkanek, o tempie przemian metabolicznych w komórce,
Wytwarzaniu, magazynowaniu i wydatkowaniu energii. Dlatego z tego wychodząc
farmakoterapia nerwowego układu wegetatywnego wpływa pośrednio na wiele innych
układów.
Leki przydatne w leczeniu schorzeń AUN przydatne są także przy:
- nadciśnieniu,
- dusznicy piersiowej,
- stanach zapalnych i chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
- leczeniu schorzeń obwodowych naczyń krwionośnych,
- chorób dróg oddechowych (stanów spastycznych, astmach),
- leki te są w zasadzie jedynymi, które stosuje się w leczeniu chorób jelita
grubego (szczególnie skurczy spastycznych przy stanie zapalnym),
- stosuje się je nawet przy leczeniu niektórych chorób OUN (np. ch. Parkinsona,
otępienie starcze).
Układ nerwowy wegetatywny składa się z dwóch przeciwstawnych układów:
- parasympatycznego (cholinergicznego),
- sympatycznego (adrenergicznego).
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
PNS składa się z części przedzwojowej, zwoju parasympatycznego (gdzie w synapsie
wydzielana jest ACh) i części zazwojowej (na jej końcu także wydzielana jest ACh).
W SNS część przedzwojowa jest krótsza. We włóknie przedzwojowym mediatorem
jest także ACh, ale na zakończeniu wydzielana jest A.
SNS
ą
N
SNS
�
N
PNS M
N
3
Farmakologia
Aktywność obu okładów zależy od ilości uwalnianych na ich zakończeniach ACh i A.
SNS jest układem wysiłku, który mobilizuje organizm do zwiększonej pracy (tzw.
układ endotropowy). Natomiast PNS to układ odnowy, wypoczynku, który mobilizuje
ustrój do odbudowy energii zużytej do wysiłku.
SNS PNS
- rozszerzenie z
renicy - akomodacja na krótką odległość
- wzrost ciśnienia oko - zwężanie z
renicy
śródgałkowego - łzawienie
- wysuszanie błony śluzowe - zwiększone wydzielanie śluzu
- wzrost częstości i siły skurczu - zwolnienie i osłabienie siły
serce
skurczu
- rozszerzenie oskrzeli - zwężenie oskrzeli
- zahamowanie wydzielania oskrzela - wzrost wydzielania śluzu
śluzu
- skurcz zwieraczy - rozkurcz zwieraczy
- hamuje perystaltykę i p.pok. - pobudzenie perystaltyki i
wydzielanie wydzielania
- skurcz naczyń obwodowych naczynia - rozkurcz naczyń obwodowych
- pobudzenie wydzielania nadnercza - zahamowanie wydzielania
- zahamowanie wydzielania ślinianki - pobudzenie wydzielania
- pocenie się skóra
Powyższe objawy możemy uzyskać stosując odpowiednie leki, które pobudzają lub
hamują SNS/PNS.
Fizjologicznie w organizmie występuje pewna równowaga pomiędzy tymi dwoma
układami; w nocy ma przewagę PNS, a w dzień SNS.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
Leki Pobudzające Zakończenia Nerwów PNS
ACh po łączy się ze swoim receptorem i w ten sposób przekazuje pobudzenie
komórce efektorowej. Prawie natychmiast po związaniu się z receptorem cząsteczka
ACh jest rozkładana przez acetylocholinesterazę (AChE)  0,05s.
Im więcej ACh tym większa parasympatykotonia (pobudzenie PNS).
Receptor ACh to kompleks lipidowo-białkowy wbudowany w błony komórkowe.
Wychwytuje on ACh (swoista wrażliwość) i przesyła informację do komórki. Związki
pobudzające ten receptor to agoniści receptora cholinergicznego. Część anionowa
ACh wiąże się z częścią anionową receptora, a jej grupa estrowa z częścią kationową
receptora. Związanie ACh z receptorem powoduje przejściową zmianę jego
konformacji, co otwiera kanał receptorowy i umożliwia napływ do wnętrza komórki Na+
i wypływ K+ (depolaryzacja błony komórkowej). Prawie natychmiast po połączeniu
AChE rozkłada ACh do choliny i kw. octowego.
4
Farmakologia
CHOLINA
CZ. PRESYNAPTYCZNA
AChT
cholina + AcetyloCoA ACh
AChE
cholina + kw. octowy ACh
inne
metabolity
ACh
ACh
AChE AChE AChE
RECEPTORY
Istnieją pewne różnice w reakcji na ACh.
Po dożylnym podaniu ACh następuje �!RR, natomiast gdy podamy ACh w bardzo
dużej dawce to RRę!.
Przy nadmiarze ACh z receptorem łączy się nie jedna, ale dwie cząsteczki ACh.
Uniemożliwia to rozłożenie ich przez AChE, przez co receptor staje się zablokowany i
w ten sposób ę!RR. Świadczy to o pewnym mechanizmie działania ACh
ACh po dożylnym podaniu wywołuje �!HR i �!RR, co zależy od receptorów
muskarynowych (w zakończeniach narządowych). Obserwowana nieco póz
niej
reakcja odwrotna zależna jest od receptora nikotynowego (w zwojach). Jeżeli np. za
pomocą atropiny wyłączymy fazę muskarynową  wówczas zaobserwujemy ę!RR ę!HR
po podaniu ACh, gdyż zacznie ona oddziaływać także na receptor w SNS pobudzając
wydzielanie NA (stąd ę!RR i ę!HR). Możemy także wzmocnić działanie ACh poprzez
blokowanie jej rozkładu.
parasympatykomimetyki PN+
(leki pobudzające PNS)
leki działające bezpośrednio na leki działające po średnio
(inhibitory AChE)
receptory (agoniści receptorów)
odwracalne:
muskarynowe nikotynowe nieodwracalne:
- fizostygmina
(związki fosforo-organiczne)
- neostygmina
- systox
- pirydostygmina
- azofos
- demekarium
- karbanyl
- abenorium
- edrofonium
estry choliny: alkaloidy:
- ezeryna
- metacholina - muskaryna leki zwojowe leki działające na OUN
- karbachol - pilokarpina
- betanechol - arekolina
- furtreotonium leki działające na zakończenia
nerwowo-mięśniowe Podział leków pobudzających PNS
5
Farmakologia
Estry choliny:
- metacholina (czas rozkładu  30min),
- karbachol (czas rozkładu  kilka godzin),
- betanechol (jw.),
Przypominają budową ACh. Są bardziej oporne na działanie AChE  stąd ich większa
aktywność. Stosujemy je w stanach skurczowych naczyń (tętnic kończyn dolnych),
jaskrze, atoniach jelit (głównie pooperacyjnych).
Alkaloidy:
- muskaryna
- pilokarpina
- arekolina
Muskaryna nie ma praktycznego zastosowania. Występuje w muchomorze Amanita
muscaria.
Pilokarpina jest otrzymywana z liści krzewu Pilocarpus jaborandi. Działa na
zakończenia PNS głównie w gruczołach wydzielniczych (zarówno na receptory M i N).
Niegdyś była stosowana przy zatruciach  po jej podaniu pacjent wydalał do 5l moczu
w ciągu doby. Działa pobudzająco na OUN. Najczęściej jest stosowana w postaci 2%
roztworu w okulistyce.
Arekolina ma zastosowanie w weterynarii.
Leki działające pośrednio:
- odwracalne (hamują AChE na kilka godzin)
- nieodwracalne (hamują ją na co najmniej kilkanaście godzin)
Związki odwracalne mają działanie zarówno muskarynowe, nikotynowe jak i na OUN.
Stosujemy je w atonii pooperacyjnej jelit, przy nietrzymaniu moczu, w jaskrze, przy
znużeniu mięśni (miastenia gravis).
Przy obniżonym poziomie ACh (ch. Alzheimera, otępienie starcze) nie można
stosować tu ezeryny, czy prostygminy, bo hamują one AChE nie tylko w OUN, ale
także na obwodzie (działanie niepożądane). Można natomiast stosować nową II
generację inhibitorów.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
Są to:
1. Takryna 160mg/d
Działa długo 5-6h, głównie na AChE ośrodkową i minimalnie na obwodową.
Wprowadzona w 1993 roku. Działa hepatotoksycznie  50% chorych miało
poważne uszkodzenia wątroby. Wzmaga niekorzystnie perystaltykę jelit.
2. Donepezil 5mg/d
Przełom w terapii  1996r. Okres T� =70h. Działa silniej hamująco na AChE niż
takryna. Praktycznie brak działań niepożądanych i hepatotoksycznych. Znacznie
poprawia funkcje poznawcze. Skuteczność 65%.
3. Metrifonat 0,3-0,65 mg/kg/d
6
Farmakologia
Związek fosforoorganiczny, działa głównie na OUN. Wprowadzony w USA w
1998r. Przy dawce 0,3 mg/kg wykazuje 50% zahamowanie AChE, a przy dawce
1,5 mg/kg  90%. T H"50dni. Skuteczność 65%, dobrze tolerowany.
�
4. Rivastigmina 2mg/kg/d
Ośrodkowy inhibitor AChE 3mg wykazuje 40% zahamowanie enzymu; przy
2x3mg  60%. Jednak przy wzroście dawki pojawiają się obwodowe działanie
niepożądane. Działa 10h.
5. Eptastigmina 13mg/kg/d
Pochodna fizostygminy. Działa od niej dłużej i bardziej selektywnie. 12mg daje
12% zahamowanie, a 24mg  45%. Znacznie poprawia zdolności intelektualne.
Skuteczność  30%.
6. Galantamine 30mg/kg/d
Alkaloid z pierwiosnka. Dawka 15-40mg daje 60% zahamowanie AChE. Działa
do 30h. Najlepiej poprawia funkcje poznawcze. U osób wrażliwych może
powodować wymioty. Skuteczność 74%.
7. Hupercine H 0,25mg/kg/d
Alkaloid pochodzący z Chin. Był tam stosowany do leczenie myasthenia gravis 
uzyskiwano znaczną poprawę w 90% przypadków. W leczeniu otępień daje
H"60% poprawy. Może niekiedy powodować takie skutki uboczne, jak wymioty i
nudności.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
Wyżej wymienione leki daję szansę na skuteczną terapię otępień starczych i ch.
Alzheimera.
Związki nieodwracalne to środki owadobójcze (niegdyś gazy bojowe). Są to związki
fosforoorganiczne takie jak:
- Systox
- Azofos
- Karbanyl
Zastosowanie PNS+:
1. Atonia pooperacyjna przewodu pokarmowego, dróg moczowych:
- betanechol
- chlorowodorek metacholiny
- neostygmina
- pirydostygmina
2. Jaskra:
- karbachol
- izoptokarbachol (roztwór)
7
Farmakologia
- pilokarpinum hydrochloricum
- physostigminum salicylicum
3. Myasthenia gravis:
- fizostygmina
- pirydostygmina
- neostygmina
- endofonium
- ambenonium
Działanie niepożądanie PNS +:
- M: zwężenie z
renic, zaburzenia akomodacji, łzawienie, poty, wymioty,
biegunki, skurcz jelit, bradykardia.
- N: drżenie mięśniowe, skurcze, osłabienie mięśni.
- OUN: niepokój, zaburzenia snu.
Przeciwwskazania do stosowania PNS+:
1. Nadwrażliwość na inhibitory AChE.
2. Dychawica oskrzelowa.
3. Nadczynność tarczycy z zaburzeniami rytmu serca.
4. Niewydolność krążenia.
5. Choroba wrzodowa.
6. Choroba Parkinsona
7. Stany zapalne i uszkodzenie gałki ocznej.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
Leki Porażające PNS (parasympatykolityki PNS -)
Działają głównie na zasadzie wytrychu, który wchodzi do zamka, uszkadza go , ale
nie otwiera.
Atropina
ACh
Receptor
Jest to tzw. antagonizm kompetycyjny.
Parasympatykolityki mniejszym stopniu dotyczą ukł. krążenia, gdzie dominuje SNS, a
w większym stopniu układu pokarmowego i gruczołów wydzielania wewnętrznego.
Są to leki:
8
Farmakologia
1. Naturalne:
- Atropa belladonna  wilcza jagoda
- Datura stramonium  bieluń dziędzierzawa
- Hyoscyamus niger  lulek czarny
- Scopolia carniolica  lulecznica kraińska
2. Półsyntetyczne:
- alkaloidy tropiny lub skopiny
Zwłaszcza u dzieci często zdarzają się zatrucia pokrzykiem, wilczą jagodą. Objawami
są zaczerwienienie skóry, wzrost temperatury, pobudzenie fizyczne i psychiczne.
Działanie atropiny:
1. Ośrodkowe:
- pobudzenie ruchowe
- wzrost częstotliwości oddechów
- rozszerzenie naczyń skórnych
- duże drgawki  pobudzenie psychiczne
2. Obwodowe:
- rozkurcz mięśni
- nie hamuje fizjologicznej motoryki jelit, ale znosi skurcze patologiczne np.
colitis spastica
- hamuje wydzielanie gruczołów (żołądek, łzy ślina, śluz, pot)
Atropina i inne PS- rozszerzają oskrzela i w latach 50-60-tych były stosowane w
astmie oskrzelowej. Poza tym atropina normalizuje krążenie i rozszerza z
renice
(zastosowanie w diagnostyce okulistycznej).
- atropina
- metyloazotan atropiny
- skopolamina
- metyloazotan skopolaminy
- metylobromek skopolaminy
- butylobromek skopolaminy
- metylobromek homatropiny
Zastosowanie:
- kolki i biegunki (nie pochodzenie zakaz
nego, a pochodzące z błędów
dietetycznych)
- bradykardia wywołana zatruciem glikozydami naparstnicy
- nadmierne poty, np. u gruz
lików
- diagnostyka okulistyczna
- zatrucie inhibitorami AChE
- choroba Parkinsona
Poza chorobą Parkinsona zastosowanie ma raczej charakter obwodowy, a wtedy
działanie ośrodkowe tych leków jest niepożądane.
Przy zatruciu atropiną stosujemy fizostygminę lub inny inhibitor AChE. W zależności
od pobudzenia pacjenta możemy podać środki, które je obniżą.
9
Farmakologia
Skopolamina jest stosowana rzadziej niż atropina. Ma nieco odmienne działanie 
hamuje OUN, dlatego w psychiatrii nazywana jest  farmakologicznym kaftanem
bezpieczeństwa . Działa na ośrodki podkorowe, układ pozapiramidowy. Obniża
napięcie mięśni, drżenia, hamuje ośrodek wymiotny i zaburzenia równowagi. Była
niegdyś stosowana przez oprawców podczas przesłuchań. Działanie obwodowe 
podobnie jak w przypadku atropiny jest mniej charakterystyczne. Występuje działanie
kuraropodobne (zwiotcza mięśnie poprzecznie prążkowane).
Środki syntetyczne mają działanie:
- atropinowe
- ganglioplegiczne (porażające zwoje)
- papawerynowe (bezpośrednie działanie rozluz
niające na mięśnie gładkie)
- kuraropodobne
W skład ich cząsteczek wchodzi azot (III) lub (IV). Te z azotem trójwartościowym
przenikają do OUN i wywierają działanie ośrodkowe.
Te z czterowartościowym azotem nie przenikają do OUN i działają tylko na obwodzie.
- pipenzolat (Piptol)  działanie atropinowe
- propantelina  działanie atropinowe i ganglioplegiczne
- oksyfenonium (Antrenyl, Spasmophen)  działanie jw.
- eukatropina  działanie atropinowe
- dicyklamina  działanie papawerynowe i atropinowe
Zastosowanie PNS -:
- stany skurczowe mięśni gładkich
- biegunki spowodowane błędami dietetycznymi
- choroba wrzodowa
- stany skurczowe drób oddechowych
- diagnostyka okulistyczna
- zaburzenia rytmu serca
- premedykacja
- choroba lokomocyjna
- choroba Parkinsona
- moczenie nocne
W chorobach układu pokarmowego stosujemy:
1. Aminy IV-rzędowe:
- metantelina (Banthine)
- oksyfenonium (Antrenyl)
2. Aminy III-rzędowe:
- skopolamina
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
W chorobie wrzodowej stosujemy:
- pirenzepina
- telenzepina
W stanach spastycznych stosujemy:
10
Farmakologia
- ekstrakty z wilczej jagody
- butylobromek hioscyny (Scopolan, Buscopan)
- adyfenina (Vegeritin, Vegentalgin)
- oksyfenonium (Antrenyl, Spasmophen)
- pipenzolat (Piptol)
W okulistyce stosowane są:
- atropina
- skopolamina
- homatropina
- cyklopentolat
- tropikamid
W chorobie Parkinsona stosuje się:
- biperydyna (Akineton)
- benzotropina (Cogentin)
- cyklamina (Pagitan)
- Parkopan
Działanie niepożądane PNS -:
- zaburzenia akomodacji oka, zaparcia, wzdęcia, suchość błon śluzowych,
tachykardia, zaleganie śluzu, częstoskurcz, gorączka
- niepokój, pobudzenie ruchowe, halucynacje
Przeciwwskazania PNS -:
- jaskra
- choroba niedokrwienna serca
- zaburzenia rytmu serca
- przerost gruczołu krokowego
- zaparcia
- zwężenia przewodu pokarmowego i dróg moczowych
- choroby gorączkowe
Wykład 2
Farmakologia SNS
Układ adrenergiczny głównie dotyczy serca i krążenia. We wszystkich chorobach
serca i układu krążenia będziemy posługiwali się lekami wpływającymi na SNS.
Przekaz
nikami w SNS są aminy katecholowe: noradrenalina, adrenalina i DOPAmina.
Biosynteza katecholamin odbywa się w zakończeniach SNS (głównie NA),
nadnerczach (A). Bardzo dużo KA jest syntetyzowanych w OUN (gł. NA i DOPAmina).
Po spełnieniu swojej funkcji przekaz
nika, NA jest rozkładana przez
monoaminooksydazę (MAO) lub przez katecholo-O-metylotransferazę (COMT) do
nieczynnych metabolitów. Przekazywanie impulsów z zakończeń nerwowych na
receptory odbywa się w podobny sposób jak w PNS.
11
Farmakologia
Czynność neuronu adrenergicznego
Podobnie jak w PNS receptory są tu kompleksami lipidowo-białkowymi, które w
sposób fizykochemiczny wychwytują NA (lub leki działające jak NA). W ten sposób
następuje przekazanie impulsu na receptor postsynaptyczny.
Podobnie jak w układzie cholinergicznym leki, które pobudzają SNS dzieli się na:
1. działające bezpośrednio na receptor.
2. działające pośrednio poprzez blokowanie enzymów rozkładających NA.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
Do roku 1960 (kiedy pan profesor uczył się jeszcze farmakologii) nie było wiadomo dlaczego
A jedne mięśnie gładkie kurczy (tętnice), a inne mięśnie gładkie w naszym ustroju
rozkurcza (oskrzela). Dopiero około 25 lat temu, w wyniku intensywnych badań nad
tym problemem, stwierdzono, że istnieją dwa receptory adrenergiczne: ą i �. Różnią
się one między sobą przede wszystkim budową, rozmieszczeniem w tkankach i
właściwościami wybiórczego wychwytu agonisty.
Recepto
Narząd
r
Serce
- układ bodz
coprzewodzący i m. serca �
Naczynia
- wieńcowe i mm. szkieletowych
� ą
- skórne ą
- trzew
ą �
- płucne ą �
Oskrzela �
Jelita
- mięśniówka ą �
- zwieracze ą
Śledziona ą
Macica ą �
Tkanka tłuszczowa �
12
Farmakologia
Powinowactwo poszczególnych katecholamin do receptorów ą i � związane jest z
budową cząsteczek KA. NA wiąże się głównie z receptorem ą. Adrenalina wiąże się
podobnie z oboma typami receptorów, stąd też po podaniu A będziemy obserwowali
objawy pobudzenia zarówno receptora ą i �. Lek  izoprenalina wiąże się tylko z
receptorem � (ze względu na to, że trzy grupy metylenowe dołączone do grupy
aminowej odpychają jej cząsteczkę od receptora ą).
noradrenalina
ą
- skurcz mm. gładkich.
adrenalina
�
izoprenalina pobudzenie pracy serca,
-
- pobudzenie metabolizmu,
- rozkurcz mm. gładkich.
Natężenie pobudzenia receptorów ą i �-adrenergicznych przez trzy katecholaminy.
Wyróżnia się dwa typy receptora ą:
- ą1
 postsynaptyczny, od niego zależą objawy pobudzenia SNS,
- ą2
 presynaptyczny, pobudzenie go hamuje wydzielanie NA i objawy SNS.
W wyniku pobudzenia receptora ą1
dochodzi do efektów błonowych: przesunięcia
jonów Na+ i K+ depolaryzacji skurczu mm. gładkich. Przy pobudzeniu tego
receptora będziemy obserwować:
- ę!RR,
- ę!pobudliwości m. sercowego,
- hamowanie wydzielania reniny,
- skurcz zwieraczy,
- rozszerzenie z
renicy,
- pobudzenie OUN,
- skurcz mięśni dz
wigaczy włosa (na złodzieju czapka gore).
Leki bezpośrednio pobudzające SNS
Leki pobudzające głównie receptory ą:
1. Noradrenalina (Levonor, Noradrenalin, Arterenol),
2. Adrenalina (Adrenalinum, Glancon, Isopto-Epinal)
3. Dopamina (Dopaminum hydrochloricum, Dopamin)
4. Fenylefryna (Alconefrin, Neo-Synephrine, Coricidin)
5. Metoksamina (Vasoxine),
6. Norfenefryna (Norfenefrin),
13
Farmakologia
7. Mefentermina (Mephentermin, Wyamine),
8. Nafazolina (Rhinazin, Privin, Oculosan, Naphazolin),
9. Tetryzolina (Tyzine, Visine),
10. Ksylometazolina (Otrivin).
Ja wiem, że to dużo danych jest, ale nic na to poradzić nie
mogę. Taka jest farmakologia. A nie będzie lekarzem dobry
ten, który nie będzie umiał farmakologii. Bo co z tego, że się
rozpozna jaka to jest choroba, jak nie wie się jak ją leczyć.
Receptor �-adrenergiczny również posiada dwa podtypy:
- �1  zlokalizowany głównie w m. sercowym,
- �  głównie w naczyniach i oskrzelach.
2
Po pobudzeniu receptora � obserwujemy efekty metaboliczne: wzrost aktywności
metabolicznej komórki, hiperpolaryzację i aktywacja cyklazy adenylanowej
(ATPcAMP).
� �
1 2
Serce Oskrzela
- ę!bodz
cotwórczości - rozkurcz
- ę!przewodnictwa Macica
- ę!automatyzmu - rozkurcz
- ę!siły skurczu Arteriole mm. szkieletowych
Jelita - rozkurcz
- rozkurcz - spadek ciśnienia
Adipocyty Mięśnie szkieletowe
- lipoliza - drżenie
Hepatocyty
- glukoneogeneza
Leki pobudzające receptory � :
1
1. Izoprenalina (Isuprel hydrochloride),
2. Orcyprenalina (Alupent, Astmopent, Metaprel, Dosalupent),
3. Dobutamina (Dobutrex).
Leki pobudzające receptory � :
1
1. Salbutamol (Salbutamol, Ventolin),
2. Terbutalina (Brethine, Bricanyl),
3. Fenoterol (Berotec, Berodual).
Leki pobudzające receptory � stosowane w celu rozszerzenia obwodowych
naczyń krwionośnych (ch. Buergera):
1. Bametan (Bametan, Bupatol, Vasculat),
2. Bufenina (Tocodrin).
Oprócz preferencji leków do poszczególnych receptorów, spotykamy się jeszcze z
preferencjami narządowymi. Preferencje narządowe leków:
- izoksupryna naczynia obwodowe,
- izoprenalina serce,
14
Farmakologia
- orcyprenalina oskrzela.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
Dopamina jest swoistym mediatorem głównie w mózgu, naczyniach wieńcowych i
nerkach (ę!przepływ krwi przez nerki zapobiegając bezmoczowi w sytuacjach
stresowych).
W OUN powoduje ę!aktywności psychomotorycznej, ę!zdolności uczenia się i
zapamiętywania. Leki hamujące receptory dopaminy stosujemy w schorzeniach
psychicznych.
Dopamina oprócz własnych receptorów, w małych dawkach pobudza również
receptory �, a w dużych dawkach także ą.
Zastosowanie SNS+:
1. ą-adrenomimetyczne:
- zapaść,
- wstrząs (NA, Fenylefryna),
- podciśnienie  hipotensja (Efedryna, Metaraminol),
- miejscowo w okulistyce i katarze siennym (Fenylefryna, Ksylometazolina,
Nafazolina,).
Często NA, czy karbadrynę łączymy ze środkami znieczulającymi miejscowo.
2. �-adrenomimetyczne:
- stany skurczowe naczyń (Bametan, Izoksupryna),
- blok serca (Izoprenalina),
- dychawica oskrzelowa (Orcyprenalina, Salbutamol, Fenoterol, Terbutalina),
- zatrzymanie czynności serca (Dopamina).
3. leki reagujące z receptorami ą i �:
- zatrzymanie czynności serca (Adrenalina dosercowo),
- wstrząs alergiczny (Adrenalina),
- psychostymulacja (Amfetamina),
- zapaść (Efedryna, Karbadryna, Mefentermina).
W zasadzie są trzy podstawowe leki dotyczące SNS. Inne mniej istotne leki zostały
omówione wcześniej. Niżej znajduje się charakterystyka trzech głównych.
Noradrenalina (Norepinefryna, NA)
Występuje w zakończeniach współczulnych i OUN. Jest klasycznym mediatorem.
Wywołuje efekty błonowe. W OUN pełni rolę mediatora pobudzającego  transmiter
ergotropowy.
Działanie obwodowe:
- skurcz naczyń tętniczych ę!oporu ę!RR
- ę!siły skurczu serca, ę!objętości wyrzutowej
- obserwujemy obwodową bradykardię (ę!napięcia PNS)
- minimalny wpływ na inne narządy, mm. gładkie i metabolizm.
Zastosowanie:
- wstrząs alergiczny lub pourazowy
- zapaść (zatrucie lekami nasennymi).
Przeciwwskazania:
15
Farmakologia
- miażdżyca naczyń,
- ciąża,
- choroby zakrzepowe.
NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
Adrenalina (Epinefryna, A)
Występuje w części rdzeniowej nadnerczy i w niewielkiej ilości na zakończeniach
nerwów SNS (prawdopodobnie z metylacji NA). Wydzielana jest w większych
ilościach podczas wysiłku, ciężkiej pracy fizycznej, strachu   hormon
niebezpieczeństwa .
Pobudza receptory ą i �. Działa analeptycznie  ośrodkowo pobudzająco. Pobudza
przedni płat przysadki do wydzialania ACTH (ę!GKS).
Działanie obwodowe:
- ę!pobudliwości bodz
coprzewodzącej m. sercowego,
- ę!siły skurczu m. sercowego ę!obj. wyrzutowej,
- ę!HR ę!obj. minutowej serca ę!RR,
- część tętniczek kurczy (skóra, nerki, śledziona), a część rozkurcza.
Adrenalina Noradrenalina
Przebieg krzywej ciśnienia tętniczego krwi u kota
po dożylnym podaniu 0,02mg/kg A i NA
NA i A podwyższają RR, ale a różnych drogach:
- NA poprzez skurcz naczyń tętniczych,
- A poprzez działanie na serce.
Wpływ dożylnego wlewu NA, A i izoprenaliny na parametry hemodynamiczne
16
Farmakologia
Adrenalina rozkurcza mm. gładkie: oskrzeli, żołądka, jelit, macicy, pęcherza
moczowego. Kurczy natomiast głównie zwieracze: dróg żółciowych, układu
moczowego, żołądka, jelit oraz mięśnie okrężne z
renicy.
Adrenalina powoduje wzrost metabolizmu komórek i tkanek.
Działania niepożądane:
- tachykardia,
- gwałtowny ę!RR.
Staramy się unikać podawania A w iniekcjach s.c. lub i.m. ponieważ w miejscach
wkłucia powstaje tam martwica.
Zastosowanie:
- wstrząs alergiczny,
- zatrzymanie pracy serca,
- razem ze środkami znieczulającymi.
Przeciwwskazania:
- Angina pectoris,
- miażdżyca naczyń,
- nadczynność tarczycy.
Efedryna
To alkaloid pochodzący z Ephedra vulgaris. Działa o wiele łagodniej, ale dłużej niż A
lub NA. Tak jak NA (lub A) działa bezpośrednio na receptory postsynaptyczne
pobudzając je, ponadto pobudza uwalnianie NA z zakończeń presynaptycznych,
hamuje MAO.
Działa pobudzająco na korę mózgową  pobudza ośrodki wegetatywne: oddychania,
przemiany materii, naczynioruchowy.
Działanie obwodowe:
- ę!RR (wpływając na naczynia tętnicze i serce),
- ę!przemiany materii
- rozkurcz mm. gładkich.
Efedryna powoduje tachyfilaksję  przy podawaniu dożylnym małych dawek w
krótkich odstępach czasu, po każdej następnej iniekcji następuje coraz słabszy
wzrost RR, aż w końcu mm. gładkie przestają reagować na podawany lek. Można to
wytłumaczyć wyczerpaniem NA zmagazynowanej w ziarnistościach.
Działanie hipertensyjne efedryny
podawanej w krótkich odstępach czasu (tachyfilaksja)
Zastosowanie:
- obrzęki błon śluzowych (w postaci kropli do nosa),
17
Farmakologia
- moczenie nocne,
- podciśnienie.
Przeciwwskazania: (jak NA i A)
- niewydolność naczyń wieńcowych,
- skleroza,
- nadczynność tarczycy.
Leki Porażające SNS (sympatykolityki SNS -)
Leki te dzielimy na:
1. adrenolityczne  blokują receptory postsynaptyczne
- ą - adrenolityczne
- � - adrenolityczne
2. sympatolityczne  działają presynaptycznie, hamują biosyntezę NA, jej
magazynowanie i wydzielanie.
LEKI ą-ADRENOLITYCZNE
1.Pochodne imidazoliny:
- tolazolina (Pridazol, Priscol, Priscophen, Toloxan)
- fentolamina (Regitine)
Blokują receptor ą, co daje przewagę receptorowi � - adrenergicznemu. Poza tym
działają myolityczne. W małym stopniu pobudzają zakończenia nerwów
cholinergicznych i histaminergicznych. Efekt:
- rozszerzenie naczyń,
- nieznaczny ale spostrzegalny spadek RR,
- wzrost siły skurczu mięśnia sercowego (pobudzenie receptorów �),
- rozszerzenie naczyń wieńcowych,
- pobudzenie motoryki jelit.
18
Farmakologia
Znaczenie terapeutyczne jest niewielkie, przy braku innych leków stosujemy w :
- skurczu naczyń obwodowych
- trudno gojących się ranach
- odleżynach
2. Pochodne benzodioksanu:
- piperoksan
- dibozan
Zastosowanie i efekty jak wyżej.
3. Pochodne chinazoliny:
- prazosyna (Minipress, Peripress, Vasoflex, Palpreowin)
- fenoksybenzamina (Dibenzyline, Dibenzyn)
Mają przeważające selektywne działanie na receptor ą1  są stosowane w
nadciśnieniu.
4. Alkaloidy sporyszu (działają na receptor ą).
a) alkaloidy wielkocząsteczkowe
Są to połączenia kwasu lizergowego z trzema aminokwasami. Są tu: ergotamina i
ergotoksyna. Działają ośrodkowo, wywołują senność, hamują aktywność ośrodka
oddechowego i naczynio-ruchowego, pobudzają ośrodek wymiotny i nerw błędny
(PNS). Ich działanie obwodowe to działanie ą - adrenolityczne.
Wpływ ergotaminy na spadek RR jest nieistotny, bowiem zasłania go działanie
myotoniczne  skurcz mięśni gładkich. Ergotamina powoduje wzrost perystaltyki
przewodu pokarmowego i wzrost napięcia, skurczu mięśnia macicy.
Dihydropochodne alkaloidów wielkocząsteczkowych to:
- dihydroergokornina (Hydergin)
- dihydroergotamina (Dihydergot)
Działają one ą - adrenolitycznie, ale nie myotonicznie, stąd są stosowane w terapii
nadciśnienia. Zastosowanie alkaloidów wielkocząsteczkowych:
- poporodowe nadmierne krwawienia z macicy (atonia poporodowa)
- nadmierne krwawienia okresowe
- migrena
Zastosowanie dihydropochodnych:
- nadciśnienie
- stany skurczowe naczyń
- migrena
-
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMKU
b) alkaloidy drobnocząsteczkowe
19
Farmakologia
Są to amidy kwasu lizergowego z aminoalkoholem. Są to: ergometryna i
metyloergometryna. Działają wyłącznie obwodowo. Nie działają na receptor ą -
adrenergiczny. Kurczą mięśnie gładkie naczyń, oskrzeli, macicy, zwiększają ciśnienie
tętnicze krwi. Zastosowanie:
- krwawienia poporodowe
Spożywanie przez dłuższy czas świeżej mąki powodowało zatrucia alkaloidami
sporyszu. Objawy to:
- ergothismus gangrenosus  zgorzel podudzia spowodowana przewlekłym
skurczem naczyń
- ergothismus convulsivus  drgawki po przewlekłym stanie skurczowym
drobnych naczyń mózgowych
5. Johimbina
Hamuje korę mózgową i ośrodki wegetatywne. Pobudza ośrodek erekcji i ejakulacji w
rdzeniu kręgowym. Działanie obwodowe to rozkurcz naczyń krwionośnych,
szczególnie miednicy małej, spadek RR, bradykardia, wzrost perystaltyki jelit.
Stosowana w leczeniu impotencji.
Leki �-adrenolityczne
Leki te działają na receptor � i � (konkurują o ten receptor z katecholaminami), będą
1 2
głównie stosowane w kardiologii. W swojej budowie chemicznej zawierają grupy
arylowe (zamiast grupy katecholaminowej  jak u katecholamin). Są to m.in.:
propranolol, oksyprenolol, alprenolol, pindolol, praktolol, satolol, nifendol,
butoksamina, butydryna, doberol. Wchłaniają się dobrze z przewodu pokarmowego,
wydalane przez nerki, okres półtrwania wynosi 6 godz.
Działanie:
- blokują receptory � - adrenergiczne
o jeżeli tylko w sercu to są to blokery kardioselektywne
o gdy �1 i �2 to są to blokery kardionieselektywne (działają wszędzie tam
gdzie znajdują się receptory �)
- niektóre mają szczątkowe działanie sympatomimetyczne
- posiadają działanie błonowe  stabilizują błony komórkowe oraz działanie
znieczulające, chininopodobne.
Wpływ na czynność serca:
- sotalol znosi napięcie sympatyczne
- nifenalol niecałkowicie znosi napięcie sympatyczne
- propranolol znosi napięcie sympatyczne i częściowo kurczliwość własną
mięśnia sercowego
Leki LBA ekranizują komórki przed działaniem amin katecholowych.
Zastosowanie:
- nadciśnienie tętnicze (spadek objętości minutowej)
- niemiarowość serca (działanie adrenolityczne, błonowe i znieczulające)
- niewydolność naczyń wieńcowych (spadek zapotrzebowania serca na tlen,
hamują metabolizm, spadek wydatkowania energetycznego serca, wzrost
przepływu wieńcowego i wzrost fazy rozkurczu)
20
Farmakologia
a także:
- profilaktyka
o stanów stresowych
o wtórnych zawałów serca
- leczenie
o choroby serca i układu krążenia
ż� tetralogia Fallota
ż� kardiomiopatia pierwotna
o choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego
ż� nadczynność tarczycy
ż� przełom tarczycowy
ż� guz chromochłonny
o choroby OUN
ż� migreny
ż� choroba Parkinsona
ż� schizofrenie
o stany takie jak:
ż� jaskra
ż� absencje alkoholowe
ż� znieczulenie
Porównanie aktywności �-adrenolitycznej:
- propranolol 1
- oksprenolol 2
- pindolol 20
Przeciwwskazania:
- bezwzględne
o rzadkoskurcz
o niewydolność krążenia
o wstrząs
o blok przedsionkowo-komorowy II� i III�
o chromanie przestankowe
o dychawica oskrzelowa ciężka
o ciężka depresja
- względne
o zespół Raynauda
o dusznica Prinz-Metala
o zaburzenia snu
o leczenie niewydolności krążenia
o kardiomegalia bez cech niewydolności krążenia
o dychawica oskrzelowa średnia
o objawy psychotyczne
o ciąża i laktacja
o cukrzyca chwiejna i leczona insuliną
o podeszły wiek
21
Farmakologia
Leki sympatolityczne
1. Rezerpina (Raupasil, Serpovil, Serpentil)
Wychwytuje NA z OUN, dopaminę z pęcherzyków presynaptycznych. Silnie
pobudza PNS. Należy ostrożnie podawać przy chorobie wrzodowej.
2. Guanetydyna (Guanethidin, Ismelin)
Wypłukuje NA z jej magazynów, rozszerza naczynia krwionośne, wywołuje
długotrwały spadek RR. Ma także działanie cholinomimetyczne.
Zastosowanie:
- nadciśnienie
- gruczolak rdzenia nadnerczy
Działania niepożądane:
- zapaść ortostatyczna
- obrzęki błony śluzowej
- biegunki
- adynamia mięśniowa
3. Guanoksan, debrizochina, klonidyna
Działają jak guanetydyna.
4. Mmetylodopa (Dopegyt, Aldomet, Dopanol)
Jest antymetabolitem DOPA. Hamuje dekarboksylację DOPA, przez co nie
powstaje dopamina. Hamuje więc syntezę dopaminy, NA i A.
Zastosowanie:
- nadciśnienie
- działa depresyjnie na OUN
- rak rdzenia nadnerczy
Wykład
LEKI OŚRODKOWEGO UKA
ADU NERWOWEGO
22
Farmakologia
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki psychotropowe
Leki psychotropowe działają głównie na układ piramidowy, a w minimalnym stopniu
na korę mózgową. Tym zasadniczo różnią się od leków nasennych i uspokajających.
Mózg i jego funkcja jest chyba najbardziej fascynującym, a zarazem najbardziej
skomplikowanym problemem nie tylko nauk farmakologicznych ale i fizjologicznych i
biochemicznych. Mechanizm przekazywania i analizy informacji w obrębie mózgu jest
nadal problemem otwartym. Istota życia psychicznego, jak efektywne myślenie,
kojarzenie, emocja (lęk, radość, agresja), zdolność uczenia się i zapamiętywania są
podstawowymi aspektami wyższych funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Aspekty
te stanowiły do dnia dzisiejszego stanowiły (i stanowią nadal) główny problem nauk
medycznych.
Obecnie znamy już morfologię OUN. Wiemy, że mózg zbudowany jest z H"100
bilionów neuronów, które połączone są między sobą synapsami (2"1013).
Przy omawianiu laków psychotropowych najmniej będziemy wspominać o korze
mózgowej. Najwięcej czasu poświęcimy na struktury podstawy mózgu: talamus,
hypoltalamys, hypocamp. To właśnie głównie one odpowiedzialne są za wyższe
funkcje OUN.
Można powiedzieć, że OUN składa się z neuronów i synaps. Prąd bioelektryczny
docierający do zakończenia presynaptycznego powoduje uruchomienie
mechanizmów uwalniających neuroprzekaz
nik do szczeliny synaptycznej. Następnie
neuroprzekaz
nik  atakuje swój receptor na błonie postsynaptycznej przekazując w
ten sposób informację. W ten sposób energia bioelektryczna zamienia się na
informację biochemiczną, która znowu przekształcana jest na informację
bioelektryczną.
O szybkości przewodzenia informacji w synapsach decydują neuroprzekaz
niki
(neuromediatory, mediatory). Pełniąc funkcję nośnika informacji związki te decydują o
sprawności funkcji OUN. Dotychczas z mózgu wyizolowano ponad 100
neuroprzekaz
ników, należą do nich m.in.:
- acetylocholina,
- dopamina,
- L-noradrenalina,
- L-adrenalina,
- oktopamina,
- kw. glutaminowy,
- kw. ł-aminomasłowy,
- kw. asparaginowy,
- glicyna,
- histamina,
- L-prolina,
- tauryna,
- serotonina,
- karnozyna,
23
Farmakologia
- ATP i inne puryny,
- substancja P i inne peptydy...
Dotychczas nie umiemy precyzyjnie ocenić wzajemnego oddziaływania tych
poznanych neuroprzekaz
ników. Nie umiemy precyzyjnie określić niektórych objawów
działalności tych mediatorów. Po trzecie nie umiemy również sterować życiem
psychicznym i emocjonalnym człowieka.
Podstawowym czynnikiem, który zmusza nas do ostrożności w wyciąganiu wniosków
z eksperymentów jest sam materiał eksperymentalny  zwierzęta. Z samej reakcji
kota na podany lek nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy ma on halucynację, czy jest
w śpiączce, czy po prostu śpi, czy jest wesoły, drażliwy itp. Właśnie to jest barierą,
która blokuje postęp w tej dziedzinie farmakologii. Stosowane są także nowoczesne
metody eksperymentów na zwierzętach, ale one także nie pozwalają na pełną ocenę
życia psychicznego. Nie możemy jednoznacznie wszystkich eksperymentów na
zwierzętach przenosić na człowieka (ale część tak).
Życie psychiczne człowieka nie można przedstawić na podstawie równania
matematycznego, cząsteczek, czy atomów. To jest coś innego, odmiennego, co jest
trudno ocenić nawet przy pomocy badań fizyko-chemicznych.
O H
H C
O
 The richness of mental life cannot be explained in terms of molecules and atoms
W 1952 roku wprowadzono pierwszy lek psychotropowy  chloropromazynę
(Fenactil). Do tego czasu szpital psychiatryczny w Londynie zużywał rocznie 10 ton
bromu przy (i tak nieskutecznym) leczeniu chorób psychicznych.
Dlaczego teraz obserwujemy taką eksplozję badań nad lekami psychotropowymi?
Wiek, w którym żyjemy, cywilizacja, sposób życia dostarczają nam dużo napięć, dużo
stresów. Lawina bodz
ców, która dociera do nas poprzez radio, telewizję, ulicę atakuje
mózg, który nie jest fizjologicznie przystosowany do lawiny tych bodz
ców.
Następstwem tego są takie choroby cywilizacyjne, jak zaburzenia psychiczne,
nerwowe, nerwice, nadciśnienie tętnicze, zawały, choroba wrzodowa żołądka itp.
Człowiek odruchowo poszukuje ciszy, samotności, oderwania się od tej lawiny
bodz
ców, od stresu. Organizuje to sobie w różny sposób  działka, las; ale często nie
24
Farmakologia
wystarcza to człowiekowi do powrotu do równowagi psychicznej i wówczas musi
uciekać właśnie do leków psychotropowych.
Leki psychotropowe wpływają na procesy psychiczne, emocjonalne, znoszą agresję;
wywołują stan odprężenia, ukojenia  poprawiają nastrój. Na początku lat 50-tych
nazywano je  lekami duszy . Okazały się one rzeczywiście bardzo skuteczne w
leczeniu zaburzeń psychiatrycznych, ale nie tylko.
Niezależnie od tej efektywności w schorzeniach psychicznych (np. w schizofrenii po
kilku miesiącach osiąga się remisję), laki psychotropowe stały się krokiem milowym w
poznaniu podstawowych funkcji mózgu. Znając mechanizm działania tych leków (a to
łatwo można ocenić) potrafimy w tej chwili wywołać u zwierząt objawy, jakie występują
u chorych psychicznie.
A zatem możemy z całą pewnością stwierdzić, że za dane objawy odpowiada dane
zaburzenie. Przykładem tego niech będzie katalepsja. Po podaniu szczurowi leków,
które zablokują receptory dopaminowe w mózgu szczur będzie siedział godzinami
(nawet w niewygodnej pozycji)  taki jest objaw katalepsji obserwowany u ludzi
chorych psychicznie.
Innym przykładem może być objaw stereotypii u szczura po bardzo silnym
pobudzeniu układu dopaminergicznego w mózgu (szczur przez cały czas powtarza
jedną czynność). Tak samo u pacjenta ze schorzeniem psychicznym stwierdzamy
nieraz zachowanie stereotypowe.
Dzięki lekom psychotropowym możemy oznaczyć pobudzenie psychomotoryczne, lub
wpływ danego leku na procesy uczenia się i pamięci (metodami aktywnych i biernych
odruchów warunkowych).
Lekami psychotropowymi można sterować procesami psychicznymi człowieka.
Ciekawym przykładem jest Witkacy, który malował portret swojego przyjaciela w
ciągu dwóch godzin po przyjęciu meskaliny (środek psychotropowy wywołujący
halucynacje wzrokowe i słuchowe).
Neuroprzekaz
niki:
1. Noradrenalina i adrenalina.
Największą zawartością NA w mózgu cechują się struktury jego podstawy, najmniej
NA jest w korze mózgowej.
Podwyższenie poziomu NA w mózgu wywołuje objawy pobudzenia
psychomotorycznego, zaś obniżenie lub zablokowanie receptorów adrenergicznych w
mózgu prowadzi do zahamowania tych objawów. NA odgrywa istotną rolę w
procesach psychomotorycznych, aktywacji snu, czuwania, koncentracji i uwagi. Wielu
naukowców uważa, że zmiana poziomu KA w mózgu jest przyczyną wielu schorzeń
psychicznych.
Możemy kierować tym mediatorem (podobnie jak w AUN) poprzez:
- zahamowanie przekształcenia [tyrozyna L-DOPA dopamina] przy
pomocy ą-metylotyrozyny,
- blokowanie aktywności MAO zwiększając wychwyt zwrotny do wnętrza włókna
presynaptycznego, a tym samym zwiększając magazyny tego mediatora,
- blokowanie wychwytu zwrotnego (Imipramina)  nasilamy działanie mediatora
na jego receptory,
25
Farmakologia
- zwiększenie uwalnianie NA (słynna Amfetamina),
- hamowanie magazynowania NA w zakończeniu presynaptycznym (Rezerpina)
2. Dopamina.
Rozmieszczenie dopaminy w mózgu jest nieco inne niż NA, ale de facto struktury
podstawy mózgu zawierają jej także najwięcej. Dopamina występuje głównie w
substantia nigra, striatum, hypotalamus, hypocamus. Dopamina decyduje o
skoordynowanym napędzie ruchowym. Występowanie jej w szlaku mezolimbicznym
jest odpowiedzialne za emocje, aktywność psychiczną, procesy uczenia się, pamięci.
Natomiast jej obecność w podwzgórzu decyduje o wydzielaniu niektórych hormonów
(np. prolaktyny).
Leki, które będą wpływały na aktywność dopaminy działają podobnie, jak w przypadku
noradrenaliny.
3. Acetylocholina.
ACh  mediator trofotropowy (poprzednie to ergotropowe) występuje zarówno w korze
i strukturach podkorowych mózgu. Je synteza i działanie jest już nam znane.
Podwyższenie poziomu ACh w mózgu wywołuje agresję u zwierząt doświadczalnych.
4. Serotonina (5-HT).
Serotonina jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów psychicznych.
Decyduje głównie o procesach emocjonalnych, pobudzeniu płciowym, czuciowym,
łaknieniu, agresji.
Zahamowanie układu serotoniny prowadzi do euforii, halucynacji, zaburzeń
emocjonalnych (np. LSD-25  dietyloamid kw. ą-lizergowego).
Neuropeptydy i aminokwasy
Niektórzy twierdzą, że są to właściwe przekaz
niki. Są też i tacy, którzy mówią, że są
to jedynie neuromodulatory. Jest to i tak nieistotne, gdyż stanowią bardzo poważną
grupę. Związki te działają niekiedy H"1000 razy silniej niż dopamina, czy ACh. Tylko
niektóre części mózgu zawierają wymienione wyżej neuroprzekaz
niki, a H"90%
neuronów OUN prowadzi wymianę informacji poprzez aminokwasy. Działanie
neuropeptydów i aminokwasów jest bardzo różne.
Tempo metabolizmu białka w mózgu:
- synteza  4g/d,
- stopień odtwarzania białka H"0,7%/h,
- średni okres półtrwania białka 5-14 dni.
Tempo syntezy i metabolizmu białka w mózgu jest bardzo wydajne. Tym bardziej, że
jest to układ zamknięty  białko nie przenika przez barierę krew-mózg. Przy rozpadzie
białek powstaje wiele peptydów, które posiadają te ogromne właściwości biologiczne.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
1. Kwas glutaminowy.
Glu jest jednym z podstawowych aminokwasów w tej grupie. Jego niedobór
szczególnie w młodym wieku doprowadza do upośledzenia umysłowego. Kwas
26
Farmakologia
glutaminowy jest bardzo szczególną substancją, gdyż działa aż na cztery
podreceptory:
- NMDA  receptor jonotropowy (nazwa pochodzi od substancji wybiórczo
pobudzającej ten receptor); Glu, pobudzając go, zwiększa transport Ca2+ do
neuronu. Poprzez zwiększenie [Ca2+] w cytozolu zwiększa zatem cały
metabolizm komórki.
- AMPA  receptor jonotropowy; powoduje depolaryzację komórki (transport
NA+ i K+), co jak gdyby wspomaga działanie NMDA.
- receptor metabotropowy doprowadza do tworzenia produktów pośrednich, a w
końcu do wytworzenia IP , który uwalnia Ca2+ z magazynów komórki (przez co
3
także zwiększa jej metabolizm).
W wyniku działania tych mechanizmów kw. glutaminowy pobudza komórkę nerwową.
NMDA podane w bardzo minimalnej dawce może prowadzić do drgawek, uszkodzenia
tkanki nerwowej. Bardzo dużo kw. glutaminowego wydziela się podczas zatorów
mózgu, niedotlenieniu i to właśnie Glu doprowadza do nadmiernego pobudzenie i w
konsekwencji uszkodzenia neuronów.
Endogenny kwas glutaminowy wydzielany w minimalnych ilościach znacznie pobudza
procesy uczenia się i pamięci. Prawdopodobnie agoniści receptorów tego kwasu i
sam Glu decydują o uczeniu się i pamięci.
2. Kwas ł-aminomasłowy (GABA).
GABA powstaje poprzez dekarboksylację kw. glutaminowego. Działa przeciwstawnie
do Glu. Nie ma wpływu na transport Ca2+, Na+, ale aktywuje dokomórkowy transport
Cl-. Doprowadza to do hiperpolaryzacji błony komórkowej i zahamowania funkcji OUN.
Poza tym doprowadza do obniżenia wrażliwości i przekaz
nictwa w synapsach
dopaminowych, hamując wydzielanie dopaminy. Działa więc p/drgawkowo, p/lękowo,
nasennie.
Niektórzy uważają, że zaburzenie równowagi GABA/Glu jest przyczyną wystąpienia
tzw. samoistnej padaczki u dzieci. Leki, które korygują tę równowagę znoszą napady
padaczkowe u dzieci.
Zahamowanie działanie GABA poprzez blokowanie jego receptora (Pikrotoksyna)
doprowadza do bardzo dużego pobudzenia i drgawek.
Leki psychotropowe jest to bardzo duża grypa leków. Wyróżnia się w śród nich klika
podgrup:
- neuroleptyki (duże środki kojące),
- ataraktyki (małe środki kojące; p/lękowe; anksjolityczne),
- leki p/depresyjne
- leki psychotoniczne
NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!
Leki neuroleptyczne (duże środki kojące)
Neuroleptyki działają hamująco na wzgórze, podwzgórze, śródmózgowie. Hamują
zatem te części OUN, które koordynują zjawiska psychiczne (szczególnie
emocjonalne).
Ich mechanizm działania to:
- blokowanie receptorów adrenergicznych i dopaminergicznych,
27
Farmakologia
- hamują wychwyt zwrotny, przez co zubażają zawartość NA i dopaminy w
zakończeniach presynaptycznych,
- hamują uwalnianie NA i dopaminy z zakończenia presynaptycznego.
Działanie ogólnie wszystkich neuroleptyków:
- psychodepresyjne, tzn. działają kojąco, antyemocjonalnie, znoszą niepokój,
podniecenie, wywołują zobojętnienie na otoczenie; w małych dawkach nie
działają nasennie.
Eksperyment: wpuszczano do tego samego pokoju psa i kota zamkniętego w
klatce. Kot oczywiście chciał uciec z klatki, natomiast po podaniu
chloropromazyny (Fenactil) nie interesowało go kto jest za klatką.
- przeciwpsychotyczne; znoszą autyzm, urojenia, halucynacje, objawy
maniakalne i objawy wielu chorób psychicznych.
- hamują układ piramidowy  od tego zależy działanie hamujące na aktywność
psychomotoryczną, w większych dawkach mogą wywołać nawet katalepsję.
- hamują układ pozapiramidowy  przy dłuższym stosowaniu wysokich dawek
mogą wywołać chorobę Parkinsona.
- hamują większość ośrodków wegetatywnych, np. naczynioruchowy,
oddechowy, termoregulacji, wymiotny, kaszlu, metaboliczny.
Neuroleptyki zostały podzielone na kilka mniejszych klas, z których każda składa się z
także z kilku podgrup. Do głównych klas neuroleptyków należą:
1. Pochodne fenotiazyny.
2. Pochodne butyrofenonu.
3. Alkaloidy (z rośliny Rauwilfia serpentina).
4. Pochodne tioksantenu.
5. Pochodne difenylobutyropiperydyny.
1. Pochodne fenotiazyny:
a) pochodne alifatyczne:
- chloropromazyna (Fenactil)
- promazyna (Promazin draż. 25; 50; 100mg)
- lewomepromazyna (Levomeropromazin tabl. 2; 25mg)
b) pochodne piperydynowe:
- tiorydazyna (Thioridazin draż. 10; 25; 100mg)
- pipotiazyna (Piportil tabl. 10mg)
c) pochodne piperazynowe:
- perfenazyna (Perfenazin tabl. 8mg)
- flufenazyna (Mirenil draż. 0,25; 1mg)
- perazyna (Perazinum tabl. 25; 100mg)
Są to związki chemiczne, w których cząsteczce występuję dwa pierścienie
aromatyczne połączone atomem siarki i azotu. Bardzo dobrze rozpuszczają się w
tłuszczach  stąd duże powinowactwo do OUN. Silnie wiążą się z białkami krwi, a
nawet wypychają inne związki związane z tymi białkami.
Mechanizmy działania pochodnych fenotiazyny:
- blokuje receptory NA i dopaminy,
28
Farmakologia
- hamuje uwalnianie NA i dopaminy z zakończeń presynaptycznych,
- hamuje syntezę NA i dopaminy,
- hamuje wychwyt zwrotny NA i dopaminy.
Działanie ośrodkowe pochodnych fenotiazyny:
- hamują formatio reticularis w rdzeniu przedłużonym, od czego zależy
uspokojenie, zmniejszenie podniecenia, agresywności, zmniejszenie
aktywności ruchowej. W większych dawkach może doprowadzić do
wystąpienia katalepsji.
- hamują układ limbiczno-talamiczny  działanie p/lękowe (anksjolityczne).
- działają hamująco na drogi korowo-podkorowe  działanie antypsychotyczne,
p/halucynogenne, p/urojeniowe, blokowanie reakcji stresowych.
- hamują ośrodki wegetatywne (naczynioruchowy, kaszlu, wymiotny itp.), z tego
powodu często środki te stosowane są w chorobach wewnętrznych.
Działanie obwodowe pochodnych fenotiazyny:
- adrenolitycznie,
- parasympatykolitycznie.
" doprowadzają do �!RR,
" hamują motorykę jelit i wydzielanie gruczołów przewodu pokarmowego,
" powodują tachykardię (na serce działają chininopodobnie),
" zmniejszają zużycie O w tkankach poprzez zmniejszenie ich metabolizmu,
2
" mają bardzo słabe działanie kuraropodobne (zwiotczają mięśnie poprzecznie
prążkowane).
Działanie
Pochodne Lek psycho- anty- hipo- poza-
p/wymiotne
depresyjne psychotyczne tensyjne piramidowe
chloropromazyna +++ ++ ++ ++ ++
alifatyczne
promazyna ++ + + + +
tiorydazyna ++ ++ + ++ +
piperydynowe
perfenazyna + ++ +++ + +++
prochlorperazyna ++ ++ +++ + +++
piperazynowe trifluperazyna ++ +++ +++ + +++
fluferazyna ++ +++ +++ + +++
(+++)  bardzo silne; (++)  silne; (+)  słabe
Działanie niepożądane pochodnych fenotiazyny:
- żółtaczka zastoinowa,
- zespół parkinsonowy (stosowane w dużych dawkach przez dłuższy okres),
- hipotensja (gdy leczymy zaburzenia OUN),
- czasami mogą wywołać reakcję alergiczną,
- zapalenia żył, zakrzepice,
- zahamowanie wydzialania niektórych gruczołów takich jak: tarczyca, gruczoły
płciowe (zaburzenia miesiączkowania),
- otyłość (przy dłuższym stosowaniu).
Wskazania do stosowania pochodnych fenotiazyny:
1. Psychiatryczne i neurologiczne:
- psychozy,
- nerwice,
29
Farmakologia
- schizofrenia,
- stany pobudzenia psychomotorycznego (po zatruciach, w zespołach
abstynencyjnych i zaawansowanej sklerozie mózgu).
2. Chirurgiczne:
- wstrząs pourazowy,
- premedykacja przez narkozą,
- zahamowanie drgawek.
3. Internistyczne:
- nadciśnienie,
- zawały, zatory (szczególnie w okresie wstrząsu),
- nerwice wegetatywne,
- p/wymiotnie,
- przy nadczynności tarczycy,
- w zapaleniu skóry ze świądem.
2. Pochodne butyrofenonu:
- haloperidol (Haloperidol tabl. 1; 2mg)
- droperidol (Droperidol amp. 25mg/10ml)
- triperidol (Trifazin tabl. 5; 10mg)
- spiroperidol
Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Mają duże powinowactwo do tkanki
tłuszczowej (jest ich tam 10x więcej niż we krwi). W ustroju ulegają biotransformacji i
wydalane są z moczem.
Mechanizm działania taki sam jak chloropromazyny.
Działanie:
- psychodepresyjne silniejsze niż pochodnych fenotiazyny,
- silne działanie p/psychotyczne,
- bardzo silnie hamują aktywność psychomotoryczną w nadaktywnościach
sklerotycznych,
- są antagonistami kwasu glutaminowego,
- bardzo silnie p/wymiotnie,
- p/bólowo,
- w odróżnieniu do poprzedniej grupy pobudzają PNS, czego skutkiem jest
ślinotok, pocenie się, biegunki,
- dłuższe stosowanie może również wywołać objawy choroby Parkinsona.
Działanie niepożądane:
- ataksja,
- stany depresyjne,
- hipotensja.
Zastosowanie:
- pobudzenia psychoruchowe,
- wspomagająco przy leczeniu padaczek,
- stany psychotyczne (m.in. schizofrenia),
- neuroleptoanalgezja.
3. Alkaloidy (z rośliny Rauwilfia serpentina):
- rezerpina (Rupasil tabl. 0,1; 0,25; 1mg)
30
Farmakologia
4. Pochodne tioksantenu:
- chlorprotiksen (Chlorprotixen tabl. 15; 20mg)
- tiotiksen (Navane tabl. 1; 2; 5; 10; 20mg)
- klopentiksol (Clopixol amp. 1ml)
Ich budowa chemiczna podobna jest do fenotiazyny z tym, że zamiast atomu azotu
posiadają węgiel. Mechanizm działania taki sam, jak pochodnych fenotiazyny. Z
różnic w działaniu w stosunku do fenotiazyn można wymienić:
- słabsze działanie hipnotyczne i katatoniczne,
- słabsze działanie p/depresyjne,
- słabiej działają na układ krążenia,
- silniejsze działanie adrenolityczne, cholinolityczne,
- mierne działanie pobudzające na ośrodek oddechowy,
- brak działania na układ pozapiramidowy.
Działania niepożądane:
- hipotermia i senność,
- drżenie kończyn,
- objawy, jak po zażyciu atropiny.
Zastosowanie:
- schizofrenia,
- stany psychotyczne,
- psychozy maniakalno-depresyjne,
- nerwice, stany pobudzenia i niepokój.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
5. Pochodne difenylobutyropiperydyny:
- pimozyd (Orap tabl. 1; 4mg)
- penfluridol (Micefal tabl. 20mg)
- fluspirylen (Imap amp. 4mg/2ml)
Budową chemiczną i działaniem przypominają pochodne butyrofenonu. Działają
jednak silniej p/psychotycznie, słabiej uspokajająco i wywołują objawy zaburzeń
układu pozapiramidowego. Zastosowanie mają podobne, jak pochodne butyrofenonu.
Leki anksjolityczne/ataraktyki
(leki p/lękowe, małe środki kojące)
Głównym punktem ich działania jest układ limbiczno-talamiczny. Anksjolityki są grupą
leków składającą się z podgrup o różnej budowie chemicznej, różnych mechanizmach
działania i wywołujących bardzo zróżnicowane efekty:
Ogólne działanie anksjolityków:
- uspokajająco,
- bardzo silnie antyemocjonalnie,
- bardzo silnie p/lękowo,
- znoszą agresywność,
31
Farmakologia
a te cechy różnią je od neuroleptyków:
- poprawiają nastrój (działają tymoleptycznie),
- nie hamują odruchów warunkowych,
- nie działają p/psychotycznie,
- nie wpływają na AUN,
- nie wywołują objawów poazpiramidowych,
- nie działają p/wymiotnie,
- działają relaksacyjnie,
- wywołują przyzwyczajenia i zależności.
Wśród anksjolityków wyróżnia się:
1. Pochodne dioli.
2. Pochodne benzodiazepiny.
3. Pochodne difenylometanu.
4. Pochodne kwasu barbiturowego.
1. Pochodne dioli:
- meprobamat (Meprobamat tabl. 200; 400mg)
Lek ten hamuje przewodzenie impulsów w połączeniach neuronalnych. Nie wpływa na
poziom i metabolizm neuroprzekaz
nika. W mózgu hamuje połączenia kora-wzgórze-
podwzgórze (hamuje przekazywanie informacji do kory) i połączenia limbiczno-
talamiczne. Zmniejsza więc napięcie emocjonalne, lęk, agresywność. Wywołuje
nastrój beztroski, uspokojenia, pogody, ufności do otoczenia.
W rdzeniu kręgowym także hamuje przewodnictwo w połączeniach neuronowych.
Prowadzi to do osłabienia odruchów, zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych
(objawy ociężałości).
Działania niepożądane:
- ospałość,
- stupur,
- impotencje,
- reakcje uczuleniowe,
- uczucie  miękkich kolan ,
- suchość w jamie ustnej,
- hipotensja.
Zastosowanie:
- leczenie odwykowe (zniesienie objawów abstynencji),
- wzmożone napięcie emocjonalne,
- nerwice w natręctwach.
2. Pochodne benzodiazepiny:
- chlordiazepoksyd (Elenium draż 5; 10; 25mg)
- diazepam (Relanium tabl. 2; 5mg)
- oksazepam (Oxazepam tabl. 10mg)
- temazepam (Signopam tabl. 10mg)
Działanie pochodnych benzodiazepiny związane jest z kompleksem receptora GABA
(kanał Cl-, podjednostka receptora GABA, podjednostka receptora benzodiazepiny).
Pochodne benzodiazepiny działają jako agoniści receptora GABA, w ten sposób
powodują:
32
Farmakologia
- ę!transportu Cl- do wnętrza komórki,
- hamują drgawki wywołane antagonistami GABA (takich jak pikrotoksyna),
- nasilają działanie GAMA w różnych strukturach mózgu (korze, móżdżku,
hipokampie),
- wywołują hiperpolaryzację neuronu, a tym samym zmniejszają jego
aktywność.
Przede wszystkim działają na układ limbiczno-talamiczny (tam gdzie jest najwięcej
receptorów GABA). Skutkiem tego jest silne uspokojenie, działają bardzo silnie
a/emocjonalnie, znoszą agresję i lęk. Hamują wzgórze, czego następstwem jest
hipotensja i hipotermia. Bardzo słabo hamują formatio reticularis w rdzeniu
przedłużonym. Nieco silniej działają na korę mózgową, co daje słabe działanie
p/bólowe i silne p/padaczkowe. W rdzeniu kręgowym hamują powstawanie odruchów
rdzeniowych, działają miorelaksacyjnie, odprężająco. Mają nieznaczne działanie
obwodowe: parasympatykolitycznie i adrenolitycznie.
Działania niepożądane:
- senność, znużenie, apatia,
- utrudniona (bełkotliwa) mowa,
- ślinotok lub suchość w ustach,
- przy dłuższym stosowaniu mogą powodować leukopenię i osłabienie libido.
Zastosowanie:
- nerwice, psychonerwice,
- padaczka,
- stany depresyjne i histeryczne,
- trudności wychowawcze
- kuracja odwykowa.
3. Pochodne difenylometanu:
- hydroksyzyna (Hydroxyzinum draż. 10; 25mg)
- azacyklonol (Frenoton tabl. 100mg)
- benaktyzyna (Benactyzin draż. 1mg)
Leki te działają przeze wszystkim na układ limbiczno-talamiczny, powodując
odprężenie, zniesienie lęku, obojętność, apatię. Podobnie działanie na formatio
reticularis dale odprężenie. Działają hamująco na drogi kororo-podkorowe, co daje
zaburzenie procesów myślowych, kojarzeniowych, odruchów, osłabienie woli
(myślenie o niczym). Poza tym w rdzeniu kręgowym hamują odruchy i spadek
napięcia mięśni poprzecznie prążkowanych.
Działania niepożądane:
- upośledzenie koncentracji i procesów myślowych,
- dezorientacja w czasie i przestrzeni,
- osłabienie mięśniowe.
Zastosowanie (jest ograniczone):
- nerwice narządowe,
- chwiejność emocjonalna (np. w okresach przekwitania),
- psychonerwice.
4. Pochodne kw. barbiturowego:
- proksybarbital (Ipdronal tabl.50mg)
33
Farmakologia
Lek ten hamuje niepokój, nadpobudliwość, ma silne działanie kojące. Mimo, że cała
grupa pochodnych kwasu barbiturowego ma działanie nasenne  proksybarbital takiej
aktywności nie wykazuje. Zastosowanie  tak jak pochodnych difenylometanu.
Prosimy nie kserowac w nowym akademiku!
Wykład
Leki przeciwdepresyjne
Są to leki, które znoszą depresję i poprawiają nastrój (działają tymoleptycznie).
Depresja jest bardzo poważnym stanem; hamuje funkcje OUN. W stanach depresji
człowiek nie może pracować intelektualnie, często także targa się na swoje życie.
Samobójstwa są najczęściej skutkiem depresji. Dlatego też leki przeciwdepresyjne są
bardzo istotną grupą, która wpływa na znoszenie stanów depresyjnych.
Leki te działają tylko w stanach depresji, na ludzi zdrowych praktycznie nie działają.
Mogą jednak wywołać nieznaczne uspokojenie i zahamowanie czynności
psychicznych.
Ogólnie wywierają wpływ na układ limbiczno-talamiczny:
- podwyższają poziom neuroprzekaz
ników w synapsie (szczególnie
ergotropowych),
- zmieniają wrażliwość receptorów na działanie tych hormonów,
- prawie wszystkie działają p/serotoninowo.
Charakteryzują się dosyć szczególnym działaniem farmakologicznym, które składa
się na wczesne i póz
ne efekty:
- szybkie efekty farmakologiczne (po jednej, dwóch dawkach) - �!wychwytu NA,
blokowanie presynaptycznych receptorów ą2
, zahamowanie receptora M.
- póz
ne efekty terapeutyczne (po kilku tygodniach stosowania)  zmiana
wrażliwości receptorów na KA, szczególnie �!wrażliwości ą2
i �, natomiast
ę!wrażliwości receptora ą1
. Od tych zmian biochemicznych będzie zależało
oddziaływanie farmakologiczne.
Praktycznie znaczenie ma tylko efekt póz
ny  terapeutyczny.
Leki przeciwdepresyjne są związkami trójpierścieniowymi (trójcyklicznymi), które
swoją budową przypominają fenotiazynę z tym, że atom siarki łączący oba pierścienie
zastąpiony tu jest atomem węgla lub azotu.
Leki trójpierścieniowe można podzielić na:
1. Pochodne dibenzoazepiny.
2. Pochodne cykloheptadienu.
3. Inne pochodne.
4. Inhibitory MAO
5. Sole litu.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!
-
- imipramina (Imipramin draż. 10; 25mg)
- dezypramina (Pertofran draż. 25mg)
34
Farmakologia
- klomipramina (Anafranil draż. 10; 25)
1. Pochodne cykloheptadienu:
- amitryptylina (Amitryptylinum tabl. 25mg)
- nortryptylina (Nortriptylin draż. 25mg)
- protryptylina (Concordin tabl. 5; 10mg)
- doksepina (Adapin kaps. 10; 25; 50; 100mg)
Mechanizmy działania oraz samo działanie jest bardzo podobne u wszystkich
przedstawicieli leków przeciwdepresyjnych. Oczywiście objawy farmakologiczne
związane będą od rodzaju depresji i wrażliwości osobniczej człowieka poddanego
kuracji tymi lekami.
Działania niepożądane:
- lęki, niepokoje,
- objawy paranoidalne,
- �!czynności gruczołów płciowych.
Zastosowanie:
- psychozy depresyjne (endogenne lub reaktywne),
- zaburzenia psychomotoryczne o podłożu depresyjnym,
- zaburzenia snu u ludzi starych.
2. Inne pochodne:
- mianseryna (Miansan tabl. 10mg)
- nomifenzyna (Alival 25 kaps. 25mg)
- fluoksetyna (Prozac kaps. 20mg)
- trazodon (Desyrel tabl. 50; 100mg)
Wywołują głównie zmiany stężenia serotoniny i DA w mózgu. Blokują receptory
presynaptyczne ą2
oraz postsynaptyczne ą1
i serotoninowe. Po zastosowaniu
obserwujemy bardzo znaczne działanie tymoleptyczne (poprawiające nastrój),
anksjolityczne i p/depresyjne.
Zastosowanie: przede wszystkim przewlekłe stany depresyjne.
Z wyżej wymienionych trzech grup prawie wszystkie będą działały na wychwyt
zwrotny NA i serotoniny i w mniejszym stopniu dopaminy. Wszystkie mają lekkie
działanie uspokajające i wpływają pobudzająco na napęd psychoruchowy.
3. Inhibitory MAO:
- nialamid (Nialamid tabl. 25; 50mg)
- fenelzyna (Nardil tabl. 15mg)
Podwyższają zawartość dopaminy i NA w mózgu, działają więc psychomotorycznie
pobudzająco. Ze względu na bardzo duże działanie uboczne, leki te nie są stosowane
w terapii (jeśli już to jako leki II, III-rzędu).
4. Sole litu:
- Lithium carbonicum (Lithium carbonicum tabl. 250mg)
U ludzi zdrowych w ogóle nie działają, a u chorych z psychozą, depresją zmniejszają
te objawy i doprowadzają do normalizacji czynności psychicznych.
Mechanizm działania:
- ę!wychwyt zwrotny NA,
35
Farmakologia
- �!uwalnianie NA do synapsy,
- �!wrażliwość postsynaptycznych receptorów NA.
Zastosowanie:
- profilaktyka psychoz depresyjno-maniakalnych.
Leki psychotoniczne
1. Metyloksantyny:
- coffeinum Natrium benzoicum
- teophyllinum
- theobrominum
Hamują rozpad cAMP. Zastosowanie to senność ospałość, hipotensja i
przedawkowanie leków nasennych. Niestety powodują spadek koncentracji i uwagi.
2. Amfetaminy i pochodne:
- amphetaminum
Zostały wycofane z użycia w latach 60tych, ze względu na głęboką depresję w kilka
godzin po zażyciu, a także ze względu na działanie euforyzujące.
Wpływają na pobudzająco na receptor NA, zwiększają wydzielanie NA i zwiększają
wychwyt zwrotny NA. Pobudzają ośrodki wegetatywne, powodują hipertensję, ę!HR.
Zastosowanie  żadne.
3. Kwas glutaminowy:
- acidum Glutaminicum
Działa jako neuromediator na receptory jonotropowe, powodując wzrost napływu Ca2+
do komórek, co doprowadza do ich depolaryzacji. W związku z tym generowanie i
transmisja informacji jest bardzo szybka. Stosowany w niedorozwojach umysłowych,
szczególnie u dzieci.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!
Choroba Parkinsona
Jest to stan patologiczny układu pozapiramidowego. Koordynuje on ruchy skojarzone,
odruchy postawy i scala czynności automatyczne.
Układ pozapiramidowy składa się z ciała prążkowanego i substancji czarnej.
Uszkodzenie którejkolwiek z tych części może tłumić, bądz
niweczyć ruchy dowolne
zastępując je mimowolnymi.
Głównymi mediatorami układu pozapiramidowego są: dopamina, ACh, GABA, kwas
glutaminowy. 80% dopaminy zawartej w mózgu znajduje się właśnie w zwojach
podstawy. Synteza DA zachodzi w substancji czarnej, skąd wędruje ona do ciała
prążkowanego. Podstawową przyczyną zaburzeń jest zwyrodnienie szlaku
prowadzącego od substancji czarnej do prążkowia, co prowadzi do spadku stężenia
dopaminy. W chorobie Parkinsona następuje przewaga ACh i GABA, a spadek
36
Farmakologia
działania DA. GABA hamuje także neuronu dopaminergiczne i neurony glutaminowe,
a kwas glutaminowy odgrywa tu bardzo ważną rolę. Jego agoniści tłumią objawy
parkinsonizmu i działają podobnie do leków podnoszących poziom DA.
Następstwa zaburzeń układu dopaminergicznego dzielimy na dwie grupy:
1. Zespoły hiperkinetyczno-hipotoniczne (dyskinezy, pląsawica).
2. Zespoły hipokinetyczno-hipertoniczne (choroba Parkinsona).
acetylocholina dopamina
fizjologia
choroba
Parkinsona
pląsawica
Rola równowagi między układami cholinergicznym i
dopaminergicznym w prążkowiu
Objawy choroby Parkinsona:
- akinesis,
- rigiditas (sztywność mięśni szkieletowych),
- tremor (drżenie).
Objawy pląsawicy:
- ruchy mimowolne, nieregularne,
- taneczny chód.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!
W chorobie Parkinsona dochodzi do uszkodzenia neuronów dopaminergicznych,
czego konsekwencją jest zwiększenie liczby i wrażliwości receptorów dla dopaminy.
37
Farmakologia
Choroba Parkinsona jest nieuleczalna; posuwa się stopniowo naprzód, dlatego
wyróżnia się kilka stopni w jej przebiegu:
Io - trudność w utrzymaniu szklanki, zapinaniu guzików, zmniejszenie pisma
odręcznego. Dotyczy to często jednej połowy ciała.
IIo - pojawia się sztywność karku, dotyczy całego ciała.
IIIo - pacjent nie może sam się poruszać, dochodzi do zmian palców u rąk i
nóg, zmienia się także wyraz twarzy.
IVo i Vo - dalsze postępujące zmiany.
Cele leczenia choroby Parkinsona:
- przywrócenie równowagi neurohormonalnej w układzie pozapiramidowym
(leczenie patogenetyczne),
- zniesienie napięcia i drżenia mięśni poprzecznie prążkowanych (leczenie
objawowe).
Są podejmowane próby leczenia operacyjnego np. zniszczenie gałki bladej znosi
sztywność, zniszczenie wzgórza znosi drżenia, Śmiertelność okołooperacyjna H"1%, a
szansa na poprawę H"80%.
Są też czynione inne próby  z tkanek płodu pobierane są obszary układu
pozapiramidowego i następnie wszczepiane w zniszczone miejsca.
W chorobie Parkinsona stosujemy trzy grupy leków:
1. Leki dopaminergiczne.
2. Leki cholinolityczne.
3. Leki przeciwhistaminowe.
PROISIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
1. Leki dopaminergiczne:
Dopamina nie przechodzi przez barierę krew-mózg, ale L-DOPA (jej prekursor) łatwo
przenika do mózgu.
38
Farmakologia
Jeżeli L-DOPA obwodowo to bardzo łatwo ulegnie ona w tkankach dekarboksylacji do
dopaminy, której do mózgu przeniknie tylko H"1%. Dlatego L-DOPA podajemy z
inhibitorami dekarboksylazy aminokwasów aromatycznych  wówczas H"10% dawki
podanej obwodowo dociera do mózgu.
Lewodopa ma wpływ na czynność motoryczną poprzez prążkowie, na emocje i
czynność motoryczną poprzez układ limbiczny, wpływa na czynność hormonalną
podwzgórza, może wpływać na serce i na naczynia oraz na ośrodek wymiotny.
Preparaty L-DOPA:
- L-DOPA
- Madopar (100mg L-DOPA +25mg benzaserydu)
- Sinemet (200mg L-DOPA + 25mg karbidopy)
- Nacom
Obniżają zaburzenia hipokinetyczne, ułatwiają ruchy dowolne. Mało znoszą
sztywność mięśni i słabo wpływają na drżenia.
są to leki bardzo toksyczne; powodują nudności, wymioty, zaburzenia psychiczne i
ortostatyczne.
Przeciwwskazania:
- ciąża
- psychonerwice
- dolegliwości ze strony układu krążenia
Leki działające pobudzająco na receptory dopaminowe:
- amanatdyna (Viregyt kaps. 100mg)
- apomorfina
- nomifenzyna (Alival kaps. 25mg)
Amatydyna  lek p/wirusowy. Powoduje wzrost uwalniania dopaminy i pobudza jej
receptory, wzrost napięcia układu dopaminergicznego.. Obniża sztywność i akinezę,
poprawia samopoczucie. Słabo wpływa na drżenia. Działanie terapeutyczne ma
podobne do L-DOPA z inhibitorami dekarboksylazy. Również takie samo ma
działanie niepożądane.
Apomorfina  pobudza receptor dopaminowy. Nie wykazuje działania p/bólowego.
Raczej nie stosowana do terapii ze względu na bardzo silne działanie wymiotne.
Nomifenzyna  hamuje wychwyt zwrotny dopaminy. Ma zastosowanie jako lek
pomocniczy.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki działające jako agoniści receptorów dopaminowych:
- pribedil (Trivastal)
- pergolid (Pergolide)
- lizurid (Lizurid)
- bromokryptyna (Parlodel)
- ropinirol
39
Farmakologia
Bromokryptyna  działa bardzo dobrze, hamuje wydzielanie PRL i GH (stosowana w
przerywaniu laktacji, mastopatii, akromegalii). Stosowana z powodzeniem w chorobie
Parkinsona.
Inhibitory enzymów:
a) MAO-B:
- selegilina
- lazabemid
b) COMT:
- tolkapon (Tasmar)
- entekapon
- nitekapon
Aktywność MAO wzrasta wraz wiekiem, co może być przyczyną wystąpienia choroby
Parkinsona w podeszłym wieku. Inhibitory MAO mają korzystny wpływ w leczeniu
choroby Parkinsona.
2. Leki cholinolityczne:
- benzatropina (Cogentin)
- triheksyfenidyl
- cykrymina
- procyklidyna
- biperiden
- dietazyna
- profenamina
- etopromazyna
Eliminują część objawów. ACh hamuje wydzielanie DA, a one będą to blokowały.
Działania niepożądane:
- podniecenie,
- zaburzenia świadomości,
- ataksja,
- zaburzenia łaknienia,
- objawy uczuleniowe,
- agranulocytoza,
- możliwość uszkodzenia nerek,
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.
Blokując receptory M, leki te silniej działają ośrodkowo niż obwodowo, Zmniejszają
przewagę ACh nad DA, obniżają sztywność mięśni i drżenie, poprawiają czynności
ruchowe.
Najczęściej podajemy je z lekami pobudzającymi układ dopaminergiczny.
3. Leki przeciwhistaminowe:
Likwidują objawy.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki Przeciwpadaczkowe
40
Farmakologia
Padaczka jest zwana inaczej epilepsją. Napady padaczkowe mogą występować w
wielu chorobach o różnej etiologii. Padaczkę cechują drgawki ogólne z utratą
świadomości, drgawki ograniczone, utrata świadomości, różne reakcje ruchowe i
doznania zmysłowe. Mogą pojawiać się także zmiany nastroju i zaburzenia
psychiczne. Drgawki epileptyczne pojawiają się szybko i szybko się cofają.
Wyróżniamy napady o następujących cechach:
1. Napady duże (grand mal):
- aura przedpadaczkowa (zwiastuny),
- utrata przytomności (chory z krzykiem pada na ziemię),
- drgawki toniczne, doprowadzające do okaleczeń. Trwają 1-2min, a następnie
pojawiają się drgawki kloniczne.
- gdy napady występują jeden po drugim to mamy stan padaczkowy (bardzo
groz
ny dla życia).
2. Mała padaczka (petit mal):
- krótkotrwała utrata świadomości (10-15s),
- występują różne mimowolne czynności ruchowe,
- brak drgawek.
3. Padaczka psychomotoryczna (ogniskowa):
- stan zamroczenia bez utraty świadomości, z tendencją do ucieczek, wędrówek,
- zmiany emocjonalne, uczucie lęku, niebezpieczeństwa.
Przyczyny napadów są różne, ale wszystkie prowadzą do nadmiernej synchronizacji
wyładowań bioelektrycznych komórek mózgu. Przyczyną jest zablokowanie
fizjologicznych mechanizmów hamowania komórek nerwowych. Ważna jest relacja
między GABA a kwasem glutaminowym (ę![Glu]).
Zasady leczenia padaczki:
- należy szukać przyczyny (guzy, tętniaki, żylaki mózgu, wodogłowie),
- usunięcie czynników sprzyjających (stres, alkohol),
- farmakoterapia może trwać nawet 15 lat. Należy więc wybrać lek nie
powodujący zależności, nadający się do odpowiedniego typu padaczki i mało
toksyczny.
- w leczeniu skojarzonym efekty terapeutyczne powinny być wyższe, a działanie
toksyczne  niższe,
- należy opracować indywidualną dawkę (rozpoczynając od minimalnej) i czas
jej przyjmowania  często napady padaczkowe występują o tej samej porze w
ciągu dnia,
- obowiązuje ciągłość leczenia,
- można bardzo powoli odstawiać leki, gdy mamy przerwę w napadach przy
pepit mal i 4 lata przy grand mal,
- często padaczkę udaje się wyleczyć (szczególnie w młodym wieku).
Niepowodzenie leczenia jest zazwyczaj przy:
- z
le rozpoznanym typie padaczki,
- zbyt małych dawkach leków,
41
Farmakologia
- zbyt wczesnym odstawieniu leków,
- nieregularnym przyjmowaniu leków,
- stresogennym trybie życia.
1. Pochodne kwasu barbiturowego:
- fenobarbital (Luminalum tabl. 100mg)
- metylfenobarbital (Prominalum tabl. 100mg)
- benzobarbital (Benzonal tabl. 200mg)
Stosowane z wyboru przy napadach typu grand mal. Przerywają napad i zapobiegają
jego wystąpieniu. Mają najszerszy zakres działania p/drgawkowego. Muszą działać w
dawkach mniejszych niż te, które wywołują działanie nasenne. Wpływają na kompleks
receptorowy GABA (zawierający jonofor Cl-) dochodzi do hiperpolaryzacji błony
neuronu, co hamuje receptory pre- i postsynaptyczne. W taki sposób podwyższają
próg drgawkowy w komórkach OUN.
Nie działają w padaczce typu petit mal i ogniskowej.
2. Pochodne hydantoinowe:
- fenytoina (Phenytoinum tabl. 100mg)
- mefenytoina (Mesantoin tabl. 100mg)
- etotoina (Peganone tabl. 250mg)
Są skuteczne w grand mal, ale nie przerywają napadu. Działają też w padaczce typu
petit mal i psychomotorycznej. Stabilizują błonę komórkową neuronów, hamując
przepływ Na+ i K+ (hamują depolaryzację), przedłużają okres refrakcji, obniżają
poziom wyładowań neuronalnych.
Działania niepożądane:
- ataksja,
- drżenie rąk,
- apatia,
- senność,
- przerost dziąseł,
- uszkodzenie szpiku kostnego,
- wzrost owłosienia nóg i pleców,
- pogrubienie rysów twarzy.
3. Pochodne oksazolidynowe:
- trymetadion (Tridione kaps. 300mg)
- parametadion (Paradione kaps. 300mg)
Działają silnie depresyjnie na OUN, równie silnie działają uspokajająco. Skuteczne we
wszystkich postaciach padaczki, ale mają małe zastosowanie ze względu na bardzo
silne działania niepożądane:
- wypryski skórne,
- atotoksyczność (80%),
- zaburzenia psychiczne,
- nefrotoksyczność.
4. Pochodne kwasu bursztynowego:
- etosuksimid (Ronton)
42
Farmakologia
- calontin
- epimid
Hamują napływ Ca2+ do komórek wzgórza  stąd ich główne zastosowanie w pepit
mal. Podaje się je doustnie, często są stosowane u dzieci.
Działania niepożądane:
- nudności, wymioty,
- znużenia, apatia,
- zaburzenia orientacji,
- hepato- i nefrotoksyczność (przy dłuższym stosowaniu).
5. Pochodne benzodiazepiny:
- diazepam (Relanium)
- klonazepam (Clonazepamum)
- klobazam (Urbanyl)
Działają skutecznie w przewlekłej terapii różnych postaci padaczek.
6. Pochodne sulfonamidów:
- acetazolamid (Diuramid)
- sultiam (Ospolot tabl. 200mg)
Są to leki moczopędne, które hamują anhydrazę węglanową doprowadzając do
zakwaszenia ustroju. Podnosi to próg pobudliwości drgawkowej. Przy zakwaszeniu
kwas glutaminowy nie działa na swoje receptory. Leki te stosowane są w różnych
typach padaczek, szczególnie w opornych na działanie innych leków.
7. Pochodne kwasu walproinowego:
- sól sodowa kw. walproinowego (Convulex)
Mechanizm działania nie jest jasny. Prawdopodobnie wpływa na GABA. Skuteczny
we wszystkich typach padaczek.
Działania niepożądane:
- wypadanie włosów,
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego,
- drżenie rąk,
- ataksja.
8. Leki nowej generacji:
- wigabatryna (Sabril 40mg/kg)
- lamotrigina (Lamictal)
- gabapentyna (Neurontin 300mg)
- felbamat (Felbatol)
- topiramat
- tiagabina
Są to leki bardzo skuteczne, ale też bardzo drogie.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!
43
Farmakologia
Wigabatryna  pochodna GABA, podnosi poziom GABA. Skuteczna w różnych typach
padaczki, szczególnie w opornych na leczenie.
Lamotrigina  antagonista receptora kwasu glutaminowego. Powoduje spadek
wyładowań i pobudliwości neuronu. Stosowana we wszystkich typach padaczki,
szczególnie w opornych na leczenie.
Działania niepożądane:
- zaburzenia widzenia,
- ataksja,
- zawroty głowy,
- wysypki,
- gorączka.
Nie może być stosowana u dzieci do lat 12 i u  ludzi wkraczających w smugę cienia .
Gabapentyna  pochodna GABA, agonista receptora GABA. Zastosowanie i działanie
jak wigabatryna.
Felbamat  hamuje receptory kwasu glutaminowego. Skuteczny we wszystkich
typach padaczki, szczególnie w opornych na leczenie. Jest potencjalnie
niebezpieczny, gryż zaobserwowano kilka zgonów po jego stosowaniu.
Działania niepożądane:
- nefrotoksyczność,
- anemia blastyczna.
Topiramat  ma podwójne działanie: pobudza receptory GABA i hamuje receptory
kwasu glutaminowego. Działa bardzo silnie na wszystkie typy padaczki.
Działania niepożądane:
- kamica nerkowa,
- zmęczenie,
- senność,
- zaburzenia koncentracji.
Tiagabina  działa przez GABA. Wskazania i działania niepożądane  jak topiramat.
Wykład
Leki nasenne
Sen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Mierząc fale mózgowe
za pomocą EEG wyróżniamy dwa różne zapisy bioprądów mózgu, co pozwala
wyróżnić nam dwie fazy snu:
- SEM (slow eye movement) w EEG duże, wolne fale o dużej amplitudzie
(zapis zsynchronizowany). Jeśli sen trwa 8h to faza ta trwa 5,5h.
- REM (rapid eye movement) e EEG szybkie fale o małej amplitudzie  takie
jak w trakcie czuwania (zapis zdesynchronizowany) Inaczej faza ta zwana
jest snem paradoksalnym. Jeśli sen trwa 8h to faza ta ma długość 2,5h.
Obie fazy są niezbędne do prawidłowego odpoczynku i występują naprzemiennie.
Leki nasenne zaburzają stosunek między tymi dwiema fazami i dlatego sen wywołany
nimi jest niepełnowartościowy.
44
Farmakologia
Dużą rolę w procesach snu i czuwania odgrywają neuromediatory zarówno
pobudzające, jak i hamujące.
Niektóre leki nasenne działają na kompleks receptora GABA (barbiturany,
benzodiazepiny).
Bezsenność należy do częstych zaburzeń, szczególnie w wieku starszym:
- trudność w zasypianiu,
- skrócenie czasu trwania i spłycenie snu, sen z przerwami,
- postać mieszana.
W zależności od typu bezsenności należy zastosować odpowiednie leki. Przy
trudności w zasypianiu  leki działające krótko lub bardzo krótka. W skróceniu czasu
trwania, spłyceniu snu i wybudzaniu  leki działające średniodługo lub długo.
Bezsenność jest najczęściej przewlekła (niekiedy u ludzi starszych występuje
wiosną), dlatego należy wziąć pod uwagę, iż nie można tu stosować leków
powodujących zależność. Najlepiej jest wykryć przyczynę bezsenności i
wyeliminować ją - niechętnie sięgamy po leki nasenne.
Czasami stosujemy anksjolityki, które ułatwiają sen fizjologiczny. One indukują sen w
przeciwieństwie do leków nasennych, które sen wywołują.
Do leków nasennych zalicza się:
1. Pochodne kwasu barbiturowego.
2. Pochodne benzodiazepiny.
3. Inne leki nasenne.
1. Pochodne kwasu barbiturowego:
Zawierają rodniki aromatyczne i alifatyczne. Ich działanie nasenne jest różne w
zależności od posiadanych rodników. Dzielimy je na krótko- średnio- i
długodziałające.
Leki te działają poprzez kompleks receptora GABA. Tłumią neurony tworu
siatkowatego, kory, skracają fazę REM snu. Wywierają działanie p/drgawkowe,
depresyjne na ośrodek naczynioruchowy i oddechowy. Nie działają p/bólowo, ale
wzmagają działanie niesteroidowych leków p/zapalnych.
Przy dłuższym stosowaniu (kilka miesięcy) uzależniają psychicznie i fizycznie.
Po przerwaniu przyjmowania mogą wystąpić objawy zespołu absynencyjnego:
- drżenie mięśni,
- napady drgawek,
- niepokój,
- lęk,
- omamy,
- zaburzenia krążenia,
- silne poty,
- bóle brzucha.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Często stosowane są w celach samobójczych (10x większa dawka).
Objawy ostrego zatrucia to:
45
Farmakologia
- śpiączka,
- zahamowanie odruchów,
- zwężone z
renice reagujące na światło,
- zaburzenia oddechowe i kwasica.
Powikłania (najczęstsze przyczyny zgonu):
- ostra niewydolność krążenia,
- niedodmy i obrzęki płuc,
- zapalenia płuc.
Leczenia zatrucia:
- pikrotoksyna,
- amfetamina,
- diuretyki.
Barbiturany działają na wątrobę indukując enzymy wątrobowe. Tak więc powodują
szybszy rozkład leków metabolizowanych w wątrobie.
a) barbiturany o krótkim czasie działania:
- heksobarbital
- metoheksital
- tiopental
- tiamylal
Są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach  po podaniu pozajelitowym gromadzą się w
OUN. A
atwo przenikają przez barierę krew-mózg. Są bardzo szybko metabolizowane.
Zastosowanie:
- krótkotrwałe znieczulenie ogólne,
- mała chirurgia (usunięcie ropnia, czyraka).
Raczej nie stosowane w zaburzeniach snu, ponieważ głownie są podawane dożylnie
lub domięśniowo.
b) barbiturany o średnim czasie działania:
- allobarbital
- cyklobarbital
- pentobarbital
- butabarbital
- amylobarbital
Działają do 5-6h. Stosowane są jako leki nasenne (podawane głównie doustnie). Są
także dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, wiążą się z białkami osocza.
c) barbiturany o długim czasie działania:
- fenobarbital
- barbital
- metylofenylobarbital
- metabarbital
Działają 7-9h. Słabo rozpuszczają się w tłuszczach, trudno przechodzą przez barierę
krew-mózg. Są metabolizowane w wątrobie. Mają działanie nasenne, p/padaczkowe i
p/drgawkowe.
Pochodne kwasu barbiturowego są bardzo toksyczne i mogą wywoływać
uzależnienie. Dlatego poszukiwano nowych leków nasennych.
46
Farmakologia
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
2. Pochodne benzodiazepiny:
- nitrazepam (Mogadon)
- flunitrazepam (Rohypnol)
- flurazepam (Dalmane)
- triazolam (Halcion)
- estazolam (Esilgan)
- midazolam (Dormicum)
- lorazepam (Lorafen)
- lormetazepam
Są to induktory snu (wprowadzają w sen).
Działają krótko poprzez receptor GABA.
3. Leki nowe, działające na receptory GABA:
- zopiklon (Imovane)
- zolpidem (Stilnox)
Mechanizm działania  jak pochodnych benzodiazepiny.
4. Inne leki nasenne:
a) karbaminiany:
- etinamat (Ethinamate)
b) pochodne piperydyny:
- glutetimid (Glimid)
- metyprylon (Methyprylone)
- bemegrid
c) pochodne chinazolonu:
- metakwalon (Metaqualone)
d) pochodne karbinolu
- metylopentynol (Methylpentynol)
- etchlorwinol (Placidyl)
e) pochodne tiazolu:
- klometiazol (Heminervin)
NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Narkotyczne Leki Przeciwbólowe  Opioidy
Ból to wrażenie zmysłowe, które powstaje przez drażnienie zakończeń nerwowych
różnymi bodz
cami. Jest to wrażenie subiektywne. Ból to nie tylko cierpienie, może on
wywoływać niebezpieczne dla życia następstwa, nieproporcjonalne do wielkości
przyczyny. Doprowadza on do rozdrażnienia, bezsenności, spadku koncentracji i
uwagi. Walka z bólem jest podstawowym obowiązkiem lekarza.
W powłokach naszego ciała znajdują się liczne zakończenia nerwowe  receptory,
47
Farmakologia
Które są różnie zbudowane i czułe na jakąś formę energii, np. ciałka Mejssnera-
dotyk, kolbki Krauzego- zimno, ciałka Ruffiniego- ciepło, ciałka Paciniego-dotyk.
Nie ma specjalnych receptorów do odbioru bólu, ich rolę spełniają wolne zakończenia
nerwowe,które nie reagują na jedną formę energii, ale na każdy jej rodzaj: chemiczną,
fizyczną itp.,pod warunkiem , że bodziec posiada dostateczne natężenie .
Doświadczenie de Woolfa
Zanurzamy rękę w wodzie o temperaturze:
- 44 * C  wrażenie ciepła
- 45 * C i więcej  wrażenie bólu
Wspólną właściwością bodz
ców bólowych ( nocyceptywowych ) jest to, że uszkadzają
bądz
zagrażają uszkodzeniem tkanek. Wrażenie bólu ochrania więc ustrój przed
szkodliwością bodz
ca nie informując nas o jego charakterze.
W miejscu zadziałania bodz
ca zachodzą zmiany biochemiczne , spada próg
wrażliwości bólowej. Są wydzielane mediatory bólu :
- peptydy
- kininy
- prostaglandyny
- histamina
Przekazują one impuls do OUN przez:
- włókna nerwowe
- drogi rdzeniowo-wzgórzowe
- drogi rdzeniowo-korowe
ból receptorowy (obwodowy)
- powierzchowny-
szybki, ostry, wolny, przewlekły, ograniczony,
zlokalizowany
- głęboki-
naczyniowy, mięśniowy, kostno-stawowy,
nieograniczony,
tępy, połączony z nudnościami,
wymiotami,
zapaścią
ból przewodowy neurologia, ból fantomowy
ból ośrodkowy organiczny padaczka ogniskowa,
ból psychogenny
Środki znieczulające działają na receptory, a środki analgetyczne na korę
mózgową.
Doznania bólowe znosimy na różne sposoby:
- usunięcie przyczyny
- spadek wrażliwości nocyreceptorów
leki znieczulajace
leki przeciwzapalne
leki przeciwbólowe
48
Farmakologia
- przerwanie przekazywania przekaz
nictwa nocyreceptywnego
leki znieczulające
- tłumienie przewodzenia bodz
ców w rdzeniu kręgowym ( droga rdzeniowo-
wzgózrzowa)
środki znieczulające podawane dordzeniowo
analgetyki
- hamowanie percepcji bólu w korze mózgowej
opioidy
leki do
znieczulenia ogólnego
leki
przeciwdepresyjne
- zmiany reakcji emocjonalnych
Analgetyki,czy też opioidy  nazwa ta pochodzi od morfiny  najstarszego leku
przeciwbólowego wyodrębnionego z opium ( z maku Papaver semiferum )
są to związki chemiczne które mają różną strukturę chemiczną ale wspólne działanie
hamujące na korę i wzgórze.
Pochodne morfiny, piperydyny ( dolantyna) i metadonu posiadają podobną budowę
chemiczną: azot III-rzędowy, węgiel elektrofilowy, IV-rzędowy atom węgla, dwa węgle
łączące grupę aminową z węglem centralnym i rodnik fenylowy.
Receptor opioidowy wykazuje powinowactwo do leku ( grupa aminowa wiąże się
z częścią anionową receptora, a grupa C=O z częścią kationową receptora) zarówno
agonisty i antagonisty .Jednak aktywność wewnętrzna jest właściwością tylko
agonisty.
Np. morfina wiąże się z receptorem opioidowym i pobudza go, natomiast
Nalokson
(antagonista) wiąże się z receptorem nie powodując
Pobudzenia.
W mózgu istnieją endogenne substancje, które reagują z receptorem opioidowym.
W 1975 r. w mózgu okryto peptydy o właściwościach podobnych do morfiny.
Pro-
opiomelanokortyna
|
beta-
lipotropiona
|
beta-
endorfina
|
enkefaliny
Maja one powinowactwo do receptorów opioidowych i aktywność wewnętrzną .
Endogenne opioidy działają przeciwbólowo tak jak morfina, a beta-endorfina 4x silniej
Inne endogenne opioidy to np.:dymorfina A, dymorfina B.
Wyodrębnione 5 podtypów receptora opioidowego:
- mi - głównie z nimi wiąże się morfina
- delta - z nimi najczęściej wiążą się endogenne peptydy opioidowe
- epsilon - - // - - // - - //- - // - - //- -//-
49
Farmakologia
- sigma
- kappa
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Narkotyczne leki przeciwbólowe
1. Naturalne alkaloidy opium
- morfina
- metylmorfina
- Ommopan
- Opium
2. Półsyntetyczne pochodne morfiny
- etylomorfina
- Eukodalum
- dihydrokodeina
- Dromoran
3. Leki syntetyczne
1. Pochodne fenantrenu
a) o czystym działaniu agonistycznym
- morfina
- oksymorfon
- hydromorfon
- leworfanol ( Levo-Dromoran )
- pentazocyna ( Fortral , Pentazocinum)
b) umiarkowani agoniści
- kodeina
- oksykodon (Parcoden)
- hydrokodon (Dicodid)
- butorfanol (Stadol)
c) agoniści-antagoniści
- nalbufina (Nubain-20)
- buprenorfina (Temgesic)
d) antagoniści
- Nalorphine
- Naloxone (Narcan)
- Naltrexone (Nemexin)
- Levalorphan (Lorafen)?  Lorazepam  jest to poch. benzodiazepiny
2. Pochodne fenylopiperydyny
a) silni agoności
- meperydyna (Dolargan)
- fentanyl
b) umiarkowani agoniści
- Diphenoxylate
3. Pochodne difenyloheptanonu
a) silni agoniści
50
Farmakologia
- metadon
b) umiarkowani agoniści
- Propoksyfen
W 1806 r. została wyodrębniona z opium morfina przez T.W. Serturmera.
MORFINA
Opium było znane już 6 tyś. lat p.n.e.. Było używane w starożytnym Rzymie i Grecjii.
Stosowana była jako lek znoszący głód i zmęczenie. Jej nazwa pochodzi od
Morfeusza  greckiego boga marzeń sennych.
Szybko się wchłania z każdej drogi podania!!!!
W 80% wydalana jest przez nerki, 20% ulega biotransformacjii. Działa poprzez
reakcje z receptorami opioidowymi. Selektywnie hamuje aktywność neuronów.
Jednorazowe podanie hamuje aktywność bioelektryczną. Takie jednorazowe podanie
spowoduje zahamowanie transportu wapnia do komórki i wzrost potasu w komórkach,
Co doprowadza do małej reaktywności komórki na bodziec. Przewlekle podawana
morfina działa odwrotnie.
Morfina hamuje cyklazę adenylową  spadek cAMP, ale wzrost cGMP.
Działanie ośrodkowe morfiny to:
1. anelgezja (bezbolesność)
2. euforia
3. sedacja (uspokojenie)
4. depresja oddechowa
- wywołuje spadek odczucia bólu, ponadto ból chociaż odczuwany nie jest
przykry i męczący
- podwyższa próg pobudliwości bólowej
- jest bardzo silnym środkiem przeciwbólowym
- hamuje drogi przewodzące ból (we wzgórzu, rdzeniu, ośrodkach korowych)
- obniża wrażliwość kory, ale tylko na bodz
ce przykre (głód, zmęczenie,
strach, rozpacz)
- wprowadza w euforię
- nie zmienia wrażliwości kory na inne bodz
ce: słuch, wzrok, węch itp.
- hamuje czynność ośrodka oddechowego
- znosi odruch kaszlowe (doświadczenie w którym zniosła odruchy kaszlowe
wywołane drażnieniem nerwu krtaniowego górnego prądem elektrycznym.
Działanie narkotyczne i
euforyzujące
51
Farmakologia
Działanie znoszące ból
Działanie pobudzające ośr.
przeniany węglowodanowej, Działanie hamujące ośrodek
wodnej, n. X, wymiotny oddechowy, kaszlu, naczynioruchowy,
przemiany materii
punkty uchwytu działania morfiny
Hamuje ośrodek naczynioruchowy, ośrodek przemiany materii (zapotrzebowanie na
tlen spada w tkankach o 30%). Pobudza podwzgórze powodując wzrost wydzielania
ADH (spadek wydzielania moczu). Pobudza ośrodek wymiotny i ośrodek nerwu
błędnego.
Obwodowo obserwujemy zwolnienie oddechu, spadek stopnia wymiany gazowej,
spadek ciśnienia tętniczego krwi, rozszerzenie naczyń (wydzielanie histaminy), skurcz
mięśnia z
renicy (szpilkowate z
renice), zahamowanie wydzielania gruczołów przewodu
pokarmowego, skurcz zwieraczy, rozkurcz mięśni podłużnych (stąd są spastyczne
zaparcia). Podobnie działa na zwieracze pęcherzyka żółciowego i dróg moczowych.
Działania niepożądane:
- nudności i wymioty,
- zaparcia,
- brak łaknienia,
- utrudnienie oddawania moczu.
Nie możemy podawać morfiny dzieciom i starcom, bo są nadwrażliwi. Objawy ostrego
zatrucia:
- sen narkotyczny,
- charakterystyczne szpilkowate z
renice,
- oddech Cheyene a-Stokesa,
- spadek ciśnienia krwi,
- tętno wolne i słabo napięte,
- skóra zimna, blada, sina.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Leczenie ostrego zatrucia:
- płukanie żołądka 0,1% KMnO ,
4
- przytomnemu pacjentowi możemy podać doustnie węgiel aktywowany,
- sztuczne oddychanie,
- analeptyki pobudzające ośrodek oddechowy,
- leki powodujące wzrost ciśnienia krwi,
- najskuteczniejszy jest antagonista morfiny Jakim jest nalorfina,
- jeśli do zatrucia doszło u morfinisty, podajemy antagonistę bardzo ostrożnie,
bo dochodzi do ciężkich objawów abstynencji.
52
Farmakologia
Morfinizm
Przyczyny wystąpienia:
1. Euforia
Powoduje marzenia senne, halucynacje, zniesienie lęku, głodu, strachu.
Szczególnie ludzie podatni na uzależnienia, niezrównoważeni psychicznie 
już po kilku dawkach występują stany euforyczne, a u bardziej odpornych
dopiero po 2-3 tygodniach. Ta euforia staje się podstawą do zdobycia morfiny
za wszelką cenę.
2. Głód biologiczny
Morfina przyjmowana długo zmienia metabolizm komórek. Przyzwyczajają się
one do niej, stają się mniej czułe na nią, szybciej ją rozkładają.
3. Obłędny strach przed objawami abstynencji
Objawy abstynencji pojawiają się po 5-8 godz. od zaprzestania przyjmowania morfiny.
Objawy:
- stany szału i podniecenia na przemian z ciężką depresją,
- nudności i wymioty,
- biegunki,
- zaburzenia krążenia,
- potliwość,
- zapaść reagująca tylko na małe dawki morfiny.
Leczenie w zakładzie zamkniętym, leki psychodepresyjne, antagoniści receptora
kwasu glutaminowego.
Objawy morfinizmu
Człowiek samotny, który sam chce przeżywać stany euforyczne. Zanik woli, etyki,
egocentryzm, przestępczość, kłamliwość, zawężone zainteresowania.
Skóra blada, atroficzna. W przewodzie pokarmowym przewlekły nieżyt, kacheksja,
drżenie spoczynkowe, nerwobóle, zanik odporności  czyraki, posocznica.
Zastosowanie morfiny
- lek przeciwbólowy (urazy, zmiażdżenia, oparzenia, nowotwory, zawały
serca, zawały płuc, kolki nerkowe i wątrobowe, ale równocześnie ze
spazmolitykami),
- kiedyś premedykacja przed narkozą,
- do obniżenia wrażliwości ośrodka oddechowego (dusznica bolesna, obrzęk
płuc, nadmierne odruchy kaszlowe.
Przeciwwskazania do stosowania morfiny
- bóle przewlekłe z wyjątkiem bólów nowotworowych,
- zaburzenia krążenia i oddychania,
- poród (hamowanie ośrodka oddechowego u płodu  płód się rodzi w
zamartwicy),
- ciąża,
53
Farmakologia
- niemowlęta, starcy, osobnicy bardzo wyniszczeni.
Preparaty zawierające morfinę
Dawka jednorazowa w
Preparat Zawartość morfiny
gramach
Morphinum hydrochloricum 75% 0,01
Opium pulveratum 10% 0,03  0,1
Omnepan 50% 0,05
Tinctura opii simplex 1% 0,2 = 10 kropli
Tinctura opii benzoica 1% 0,2 = 10 kropli
Podawane są w biegunkach, zaburzeniach pokarmowych. Są mniej niebezpieczne niż
morfina.
Pochodne fenantrenu  agoniści
Tak jak morfina.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Pochodne fenantrenu agoniści-antagoniści
Są tu leki p/bólowe. Większość ma słabe działanie antagonistyczne. Bupremorfina
ma bardzo silne działanie antagonistyczne  3 razy silniejsze niż Naloxone. Ma
również działanie p/bólowe 10 razy silniejsze niż morfina, działa do 3 godz. Rzadko
wywołuje nudności i wymioty. Rzadko też wywołuje przyzwyczajenie. Znosi działanie
euforyzujące i objawy abstynencji.
Pochodne fenantrenu  antagoniści
Najczęściej stosujemy nalokson lub nalorfinę. Konkurują one z opioidami o receptory.
Znoszą działanie morfiny na ośrodek oddechowy, kaszel, na ośrodek
naczynioruchowy. Znoszą objawy abstynencji. Zastosowanie:
- zatrucia morfiną,
- ochrona ośrodka oddechowego przy stosowaniu morfiny,
- porody noworodków gdy u matki rozpoznano narkomanię.
Pochodne fenylopiperydyny
- peptydyna,
- piminodyna,
- difenoksylat,
- alfaprodyna.
Peptydyna działa agonistycznie w stosunku do receptora opioidowego. Działanie
ośrodkowe ma 10 razy słabsze, ale podobne do morfiny. Ma mniejsze działanie
kurczące na mięśnie gładkie. Nie powoduje wzrostu ciśnienia tętniczego i ciśnienia w
drogach żółciowych i moczowych. Nie działa zapierająco. Nie wpływa na mięsień
macicy. Słabiej przechodzi przez łożysko, słabiej wpływa na ośrodek oddechowy, ma
54
Farmakologia
słabsze działanie p/kaszlowe, nie kurczy z
renic. Groz
ba przyzwyczajenia jak przy
morfinie (z tym, że zachodzi to nieco wolniej). Zastosowanie:
- wszystkie rodzaje bólu,
- porody.
Pochodne difenyloheptanonu
- metadon,
- dekstromoramid.
Działają na receptor opioidowy. Najczęściej stosowany był metadon. Zastosowanie:
- leczenie uzależnienia od morfiny,
- lek przeciwbólowy,
- nie dopuszcza do wystąpienia objawów abstynencji i euforii po morfinie.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Wykład
ZALEŻNOŚCI LEKOWE. LEKI PSYCHODYSLEPTYCZNE.
Nadużywanie leków i innych środków, które działają na OUN oraz związany z tym
stan zalezności jest spotykany coraz częściej. Zależność zastąpiła stare słowo
narkomania.
Wiele środków wywołuje zmiany w OUN. Ich nadużywanie związane jest ze stanem
euforii  subiektywne odczucie przyjemności. Zmiany te przyczyniają się do
całkowitego oderwania się osobnika od rzeczywistości.
Wg. WHO uzależnienie to przyjmowanie, stosowanie danego środka niezgodnie z
jego przeznaczeniem leczniczym i socjalnym. Zależność to konieczność utrzymania w
organizmie stężenia leku na takim poziomie, który daje pozorne objawy zdrowia.
Zależność występuje najczęściej przy długotrwałym stosowaniu leków. Bardzo często
nadużywane są niektóre środki chemiczne, rzadziej lecznicze. Są dwa typy
zależności:
1. psychiczna
Jest to trudna do przezwyciężenia chęć do przyjmowania leku. Spotyka się
ją najczęściej. Towarzyszy jej pobudzenie psychiczne.
2. fizyczna  zespół neuroadaptacyjny
Konieczność przyjmowania środków w celu niedopuszczenia do
wystąpienia zespołu abstynencyjnego  stan, w którym zaszły zmiany
adaptacyjne na obecność środka w komórkach nerwowych i, w którym
zmiany te zostały utrwalone. Gdy zabraknie środka występują objawy
abstynencji, które mogą się nawet zakończyć śmiercią.
Zespół abstynencyjny występuje w sytuacji, gdy dany lek zostanie odstawiony lub
przy podaniu antagonisty. Objawy zależą od nadużywanego środka i stopnia
zależności (czas przyjmowania, wielkość dawek, częstość przyjmowania, drogi
przyjmowania). Dominuje pobudzenie OUN do drgawek włącznie. Szybkośc
rozwijania się zespołu abstynencyjnego także zależy od środka, wielkości dawek i
drogi podania. Ma na to wpływ rozwój tolerancji. Jest to adaptacja organizmu
przejawiająca się spadkiem wrażliwości na lek i koniecznością przyjmowania
55
Farmakologia
większych dawek aby lek zadziałał. Często występuje tolerancja krzyżowa: gdy mamy
tolerancję na jeden lek, to też i na inne o podobnym mechanizmie działania.
Często u ludzi uzależnionych obserwujemy degradację moralną, psychiczną, ruinę
materialną.
Najczęściej zależnościom towarzyszy niedożywienie ustroju prowadzące do
wyniszczenia i spadku odporności.
Przyczyny powstawania uzależnień:
- euforia (szczególnie w przypadku środków, które szybko wywołują stan
euforii),
- właściwości osobnicze
o uwarunkowania genetyczne,
o stany neurasteniczne, depresje,
o wpływ środowiska,
- terapeutyczne (np. gdy leki nasenne są długotrwale przyjmowane w
przypadku bezsenności).
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOYM AKADEMIKU
Typy zależności:
1. opioidowa
Daje zarówno uzależnienie psychiczne i fizyczne. Może wystąpić już po jednej dawce.
Tolerancja i zależności mają charakter krzyżowy (również wszystkie pochodne
fenantrenu). Następstwa są różne, np. niejałowe podanie przy obniżonej odporności
prowadzić może do zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc, czyraków, zapalenia mięśnia
sercowego, posocznic. Zanieczyszczenia tych substancji mogą powodować zatory,
odczyny alergiczne.
Objawy abstynencji mają dramatyczny przebieg i mogą się skończyć zgonem.
Szczególnie bywa tak, gdy nieostrożnie podamy antagonistę. Objawy te występują
kilka godzin po ostatniej dawce, szczyt osiągają w 36  70 godz. po ostatniej dawce.
Wszystkie objawy ustępują po 10 dniach.
Objawy:
- pożądanie narkotyku,
- niepokój,
- osłabienie,
- bóle mięśniowe,
- parastezje,
- potliwość,
- nudności,
- wymioty,
- rozszerzenie z
renic,
- przyśpieszenie akcji serca,
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi, następuje wsztrząs krążeniowy, zgon
(taki wstrząs krążeniowy nie poddaje się żadnemu leczeniu poza
małymi dawkami morfiny).
3. od środków uspokajających
Obejmuje wszystkie środki działające depresyjnie na OUN. Nie wszystkie z nich są
jednakowo szkodliwe.
56
Farmakologia
�% alkohol etylowy
Wywołuje zależności psychiczne i fizyczne. Już jedna dawka prowadzić może do
zależności psychicznej. Mechanizm powstawania uzależnienia wiąże się z procesem
tolerancji. 70% alkoholu jest metabolizowane w wątrobie (dehydrogenaza
alkoholowa), a 30% jest wydalane przez płuca. Zależność psychiczna objawia się
głodem alkoholowym, przyjemnością związaną z przyjmowaniem (euforią). Alkohol
jest silnym środkiem, który zmienia stan fizykochemiczny błon komórkowych i
powoduje wzrost ich płynności. Powoduje zmiany w obrębie fosfolipidów błony, spada
wysycenie błon w kwasy tłuszczowe. Komórki OUN zawierają najwięcej lipidów,
dlatego są na alkohol bardzo wrażliwe.
Inny jest wpływ alkoholu na neuroprzekaz
niki przy jednorazowej dawce, a inny w
uzależnieniu. Przy jednorazowej dawce występuje:
- wzrost uwalniania DA w mózgu,
- wzrost aktywności neuronów dopaminergicznych,
- nasilenie działania GABA,
- blokowanie receptora NMDA,
- blokowanie kanału wapniowego,
- wzrost działania serotoniny, jej siły działania i reaktywności receptora
5-HT na serotoninę,
1
- uwalnianie somatostatyny,
- uwalnianie endorfiny.
Przy przewlekłym stosowaniu występuje:
- nadwrażliwość receptorów DA,
- zmiana funkcji receptora GABA-A,
- wzrost liczby receptorów NMDA,
- wzrost liczby kanałów wapniowych.
Główne objawy abstynencyjne to:
- głód alkoholowy,
- drżączka,
- zaburzenia snu,
- nudności i wymioty,
- tachykardia,
- wzmożona potliwość,
- zaburzenia percepcji,
- drgawki,
- rozszerzone z
renice,
- delirium tremens  bardzo silne podniecenie, aż do szału, halucynacje
wzrokowe, pomieszanie percepcji, wzmożona potliwość, tachykardia,
spadek ciśnienia tętniczego.
Pacjenci bardzo boją się tych objawów. Śmiertelność uzależnionych przekracza 30%.
Leczenie:
- środki p/drgawkowe  pochodne benzodiazepiny,
- zwalczamy zaburzenia ogólne
o elektrolitowe,
o równowagi kwasowo-zasadowej,
o omamy  neuroleptyki.
57
Farmakologia
Ostatnio wprowadza się do lecznictwa antagonistów receptora NMDA, kwasu
glutaminowego, memantynę, MK 801.
Stosuje się też Esperal, Antabus, Anticol, które hamują utlenianie aldehydu octowego
wywołującego działania toksyczne. Wypicie alkoholu przy ich stosowaniu może
powodować ciężkie zatrucia, zaburzenia krążenia.
Można też podawać naltrekson  antagonistę receptorów opioidowych.
3. od pochodnych benzodiazepiny
Najczęściej przepisywanymi lekami, które wywołują uzależnienie to leki anksjolityczne
i nasenne. Wywołują zależność psychiczną, ale rzadko fizyczną. Nadużywanie ich nie
jest zbyt częste. Przewlekłe stosowanie powoduje też niewielką zależność fizyczną.
Objawy abstynencji przy niezbyt dużych dawkach są łagodne:
- niepokój,
- pobudzenie psychoruchowe,
- wzrost wrażliwości na bodz
ce słuchowe i wzrokowe, mrowienie
kończyn,
- zaburzenia snu,
- bóle głowy.
Przy dużych zaleznościach objawy są bardziej nasilone, wystepują drgawki. Objawy
mogą się pojawić nawet do 2 tygodni po ostatniej dawce.
Leczenie jak przy uzależnieniach od środków uspokajających.
4. od środków pobudzających
�% amfetaminy
Dają pobudzenie psychoruchowe, pozorną jasność myśli, lepsze samopoczucie,
spadek łaknienia, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi.
Były stosowane w czasie II wojny światowej w celu zniesienia snu. Były też
stosowane jako leki anorektyczne.
Po objawach pobudzenia, euforii, po 4 godz. występuje zespół odbicia  głęboka
depresja. Wycofano je z użycia, niestety są nadużywane coraz częściej.
Nie dają uzależnienia fizycznego, a tylko psychiczne.
�% kokaina
Działanie podobne jak amfetamina. Jest często przyjmowana donosowo, u
kokainistów częsta martwica przegrody nosowej. Powoduje wzrost ciśnienia
tętniczego krwi, tachykardię, pobudzenie ośrodkowe, poprawę sprawności
psychofizycznej, dobre samopoczucie, błogostan, euforię, wzrost doznań
seksualnych.
Wywołuje jedynie zalezność psychiczną. Zespół abstynencji jest bardzo łagodny, nie
wymaga leczenia.
5. od środków psychodysleptycznych (halucynogennych, fantastica,
psychomimetycznych)
Halucynogen pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego majaczyć, bajdurzyć.
Środki te powodują depersonalizację, zaburzenia orientacji, omamy  działanie
psychotwórcze. Występuje głęboka euforia z pobudzeniem. Percepcja z myśleniem
są zachowane  sny na jawie.
Mechanizmy działania nie są dostatecznie znane. Zastosowanie jest głównie
naukowe, choć też rzadko, bo brak jest modeli oceniających halucynacje u zwierząt.
Środki te mają duże znaczenie społeczne, są nadużywane w gronie artystów, coraz
częściej wśród młodzieży. Według WHO zależności te dzielimy na trzy typy:
- I typ  LSD-25, meskalina
58
Farmakologia
o Silna zależność psychiczna, brak zależności fizycznej.
Wzrost tolerancji w różnym stopniu, co jest uzależnione od
rodzaju leku.
- II typ  konopie (Cannabis)
o Umiarkowana zależność psychiczna, brak zależności
fizycznej. Niewielka skłonnośc do rozwoju tolerancji.
- III typ  haszysz
o Niewielka zależność psychiczna, brak zależności fizycznej,
brak tolerancji.
�% LSD-25 (dwuetyloamid kwasu lizergowego)
Został zsyntetyzowany w 1943 r. przez Hoffmana w Szwajcarii. Jest to pochodna
indolu, podobna do alkaloidów sporyszu. Dobrze się wchłania z każdej drogi podania.
Maksymalne działanie po 2-4 godz. ustępuje po 12 godz. pobudza receptory 5-HT .
2
Jest to substancja bardzo silnie działająca na czynności psychiczne. Tolerancja
wykształca się bardzo szybko i jest krzyżowa z meskaliną, psylocybiną. Objawy to:
- pobudzenie z euforią,
- zmiany nastroju,
- izolacja od otoczenia,
- halucynacje wzrokowe,
- zaburzenia percepcji, myślenia,
- dezorientacja w czasie, miejscu, przestrzeni,
- depersonalizacja,
- mamy typu mistyczno-religijnego, społeczno-politycznego,
seksualnego.
Powoduje zmiany psychiczne, oprócz tego bardzo często psychozy, które
mogą nawrócić po kilku tygodniach od przyjmowania, a niekiedy mogą się utrwalić.
Wtedy wymagane jest bardzo intensywne leczenie psychiatryczne.
�% meskalina
Sporządzana z zasuszonych i pokrojonych liści kaktusa rosnącego w Meksyku.
Wywołuje głównie zależność psychiczną. Mechanizm działania jak w LSD-25.
Działanie:
- halucynacje wzrokowe, barwne wizje,
- halucynacje słuchowe,
- depersonalizacja,
- zaburzenia świadomości,
- rozdwojenie osobowości,
- pobudzenie OUN.
Meskaliną fascynowali się różni wielcy pisarze. A. Huscley? Nazwał ją  the
doors of perception . Zastosowanie żadne, objawy abstynencji łagodne. Antagonistą
są leki neuroleptyczne.
�% psylocybina
Izolowana z  boskich grzybów rosnących w Meksyku. W grzybach tych zawarta jest
butofenina, psylocyna, psylocybina. Wywołuje głównie zależność psychiczną.
Mechanizm działania jak LSD-25. Objawy:
- pobudzenie psychiczne, euforia,
- halucynacje wzrokowe i słuchowe,
- ataki śmiechu,
- zamiana nastawienia w stosunku do otoczenia,
- wzrost samopoczucia,
59
Farmakologia
- utrata poczucia czasu,
- rozdwojenie osobowości.
Daje niewielkie objawy abstynencyjne, których nie trzeba leczyć.
�% haszysz i marihuana
Pochodzą z konopii indyjskich (Cannabia indica)  haszysz, lub meksykańskich
(Cannabis zativca?)  marihuana. Haszysz jest silniej działający i lepiej oczyszczony
od marihuany. Substancja czynna w nich zawarta to kanabinol. Znane były już 2000
lat p.n.e. w Indiach, Chinach, Meksyku. Była zażywana przez wojska napoleońskie w
czasie ataku na Egipt i przez armię Stanów Zjednoczonych w czasie wojny
koreańskiej i wietnamskiej. Obecnie przyjmuje je około 2,5  3 mln osób na świecie.
Objawy:
- uczucie lekkości, euforia,
- zamęt myślowy  halucynacje,
- dezorientacja w czasie i przestrzeni,
- pobudzenie psychomotoryczne,
- pobudzenie seksualne,
- napady śmiechu.
Papierosy z marihuany zawierają około 500 mg marihuany  1%
kanabinolu. Działają natychmiast i trwa to do 3 godz. Objawy abstynencji są małe:
skurcze jelit, podniecenie, niepokój, bezsenność.
�% karmina?
Mechanizm działania jak LSD-25. Objawy:
- halucynacje wzrokowe,
- rozdwojenie osobowości,
- drżenia, drgawki,
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
- tachypnoe, wzrost napięcia mięśni porzecznie prążkowanych.
Objawy abstynencji są małe i się ich nie leczy.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
ZATRUCIA LEKOWE
Rozpoznanie i leczenie
Obserwuje się wzrost zażywania leków oraz coraz częstsze nimi zatrucia. Zatrucia są
głównie w celach samobójczych, przypadkowe oraz spowodowane błędami w sztuce
lekarskiej. Zatrucia lekami stanowią ponad 50% wszystkich zatruć.
Najczęściej stosowane leki doustnie (cele samobójcze, przypadkowe) to leki
psychotropowe, nasenne, przeciwbólowe. Inne leki, którymi można się zatruć mogą
być podawane innymi drogami, np. leki znieczulające, działające na naczynia
krwionośne (eufilina, którą trzeba bardzo wolno podawać), morfina.
Zapobieganie zatruciom przypadkowym
Są one najczęstsze u dzieci. Należy:
- przechowywać leki wyłącznie w oryginalnych opakowaniach z
napisami,
- niszczyć stare opakowania po lekach,
- zbędne, przeterminowane, niezużyte leki niszczyć,
- nie przyjmować leków w warunkach złego oświetlenia,
60
Farmakologia
- przechowywać leki w miejscach niedostępnych dla dzieci,
- uświadomić rodziców o możliwości zatrucia.
Zapobieganie zatruciom samobójczym
- unikanie bezkrytycznego zapisywania dużych ilości leków nasennych i
uspokajających,
- unikania stosowania leków, które mogą nasilać tendencje samobójcze:
rezerpina, tricykliczne antydepresanty.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Ogólne zasady postępowania:
1. rozmowa telefoniczna
a. ustalić jaka substancja, w jakiej ilości i jak dawno temu została
przyjęta,
b. ustalić objawy zatrucia i wiek pacjenta,
c. zadecydować czy możliwa jest pomoc niefachowa (jeśli tak, to
pinstruować), czy niezbędny jest transport do szpitala, czy
potrzebny zespół reanimacyjny,
2. pomoc niefachowa
a. zminejszenie wchłaniania leku,
b. wywołać wymioty,
c. zabezpieczyć podejrzaną substancję,
d. zachować wymioty,
Wymioty można wywołać tylko u bez objawów wstrząsowych. Nie wolno ich
wywoływać u zatrutych kwasami czy zasadami. Przed wywołaniem
wymiotów należy zabezpieczyć chorego przed zachłyśnięciem się.
3. pomoc lekarska
a. ochrona ważnych dla życia narządów
i. udrożnienie dróg oddechowych,
ii. zapewnienie wentylacji płuc do chwili przyjęcia do
szpitala,
b. zwalczanie wstrząsu
i. pozycja przeciwwstrząsowa (na plecach z podgiętymi
kolanami),
ii. podawanie mieszaniny tlenu,
iii. dekstran 10%, 20-40 ml/min
Istotnym elementem wstrząsu jest gwałtowne upośledzenie przepływu krwi,
spadek zawartości tlenu w tkankach, kwasica, hiperkaliemia, hiperglikemia.
Należy więc:
- wypełnić łożysko naczyniowe,
- zmniejszyć opór,
- podwyższyć ciśnienie perfuzji,
- zwiększyć siłę skurczu serca bez zwiększania pobudliwości i
zapotrzebowania na tlen.
Najlepiej jest więc podać dekstran, który obniży lepkośc krwi, zapobiegnie
zlepianiu się płytek.
- zwalczanie kwasicy metabolicznej: 4,8% - 5% wodorowęglan sodu,
- dopamina
61
Farmakologia
Małe dawki pobudzają receptor Ź w naczyniach i � w sercu co powoduje
wzrost kurczliwości bez wzrostu oporów. Duże dawki  10 źg/kg m.c./min
już kurczą naczynia i powodują wzrost ciśnienia tętniczego krwi, więc nia są
stosowane.
- dobutamina
Jest to lek z wyboru przy wstrząsie. Wybiórczo i silnie wzrasta kurczliwość
mięśnia sercowego, spadaja opory obwodowe, nie ma wzrostu ciśnienia
tętniczego krwi.
Czasami przy wstrząsie podajemy glikozydy nasercowe, niekiedy hormony steroidowe
np. deksametazon 8 mg/kg (zwiększa wrazliwość naczyń na AK, powoduje wzrost
stabilności błon lizosomalnych), niekiedy wprzypadku bólu opioidy, a gdy pacjent jest
pobudzony  neuroleptyki.
�% zatrzymanie akcji serca
- z powodu przedawkowania glikozydów nasercowych, leków
p/arytmicznych lub leków miejscowo znieczulających,
- masaż serca,
- sztuczne oddychanie,
- epinefryna dożylnie,
- elektryczne pobudzenie pracy serca.
�% usunięcie leków niewchłoniętych
- wymioty,
- płukanie żołądka (skuteczne do 4 godz. po zatruciu) u przytomnego,
jeśli u nieprzytomnego to po intubacji. Przed płukaniem podajemy
atropinę i płuczemy wielokrotnie przy użyciu 100-300 ml ciepłej wody.
Możemy podać węgiel aktywowany sondą dożołądkową.
�% w warunkach szpitalnych
- postępowanie nieswoiste,
- zapobieganie powikłaniom jak: zaburzenia elektrolitowe, hipotermia,
odleżyny, zakażenia bakteryjne,
- zacewnikowanie.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Ostre zatrucie lekami nasennymi
Najczęściej w celach samobójczych lub przypadkowo. Występuje śpiaczka,
niewydolność układu oddechowego. Rokowanie jest zależne od przyjętej dawki,
czasu, rodzaju leku. Zatrucie barbituranami krótko i bardzo krótko działającymi jest
bardziej niebezpieczne, bo często daje objawy wstrząsu. Leczenie jest utrudnione gdy
zostało przyjętych kilka leków lub preparaty złożone. Objawy:
- narastająca senność,
- śpiaczka,
- zaburzenia czynności oddechowej,
- zaburzenia równowagi,
- spadek ciśnienia tętniczego krwi,
- zwiotczenie mięśni szkieletowych,
- osłabienie odruchów, aż do ich zniesienia,
- przy dłuższej śpiączce zapalenia odoskrzelowe płuc,
62
Farmakologia
- drgawki.
Postępowanie:
- udrożnienie dróg oddechowych,
- zapewnienie dopływu tlenu,
- zwalczanie wstrząsu,
- korekta równowagi wodno-elektrolitowej,
- płukanie żołądka nawet po 12 godz.,
- środek przeczyszczający.
Nie istnieje postępowanie swoiste. Kiedyś stosowano analeptyki, co jeszcze bardziej
pogłębiało zatrucie.
- wymuszona diureza skutkuje przy zatruciu barbituranami długo
działającymi, nie jest efektywna przy zatruciu wodzianem chloralu,
paraldehydem  mierne skutki. Brak jakichkolwiek skutków przy
zatruciu glutetimidem, metakwalonem,
- hemodializa również eliminuje tylko barbiturany.
Śmiertelność przy dobrze prowadzonej terapii jest mała.
Ostre zatrucie lekami anksjolitycznymi
Są mało toksyczne, ale duże dawki mogą prowadzić do zatruć. Objawy:
- niezborność ruchów,
- śpiączka ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi,
- depresja ośrodka oddechowego,
- pobudzenie psychoruchowe z agresywnymi drgawkami.
Postępowanie:
- płukanie żołądka,
- postępowanie objawowe,
- nie poddają się diurezie wymuszonej,
- flumazenil  kilkakrotnie podajemy 0,2 mg dożylnie.
Ostre zatrucie lekami neuroleptycznymi
Często jest to zatrucie w celach samobójczych. Objawy:
- uspokojenie,
- śpiączka,
- zespoły hipo- i hiperkinetyczne,
- spadek ciśnienia tętniczego krwi,
- wstrząs.
Postępowanie:
- płukanie żołądka,
- leczenie objawowe
o zaburzenia czynności serca  propranolol,
o drgawki  diazepam,
- mała skuteczność wymuszonej diurezy.
63
Farmakologia
Ostre zatrucie lekami przeciwdepresyjnymi
U osób z depresją w celach samobójczych. Objawy:
- uczucie znużenia,
- szum w uszach,
- zawroty głowy,
- pobudzenie psychoruchowe,
- omamy słuchowe, wzrokowe,
- apatia,
- śpiączka,
- drgawki,
- spadek ciśnienia tętniczego krwi.
Postępowanie:
- płukanie żołądka,
- oddech zastępczy,
- cholinomimetyki,
- przy zaburzeniach rytmu serca propranolol,
- diureza wymuszona jest nieskuteczna.
Ostre zatrucie opioidami
Postępowanie:
- oddech zastępczy,
- pozajelitowe podanie antagonistów: nalokson, nalorfina, lewalorfan
(ostrożnie u morfinistów).
Ostre zatrucie salicylanami
W celach samobójczych lub przypadkowo u dzieci. Wyróżniamy 3 stopnie zatrucia.
1. lekkie  stężenie 70 mg/100 ml krwi
- piekący ból w jamie ustnej,
- zawroty i bóle głowy,
- szum w uszach,
- pobudzenie czynności oddechowej.
2. średnie  stężenie 90 mg/100 ml krwi
- bardzo wyraz
ne pobudzenie oddechowe,
- senność,
- wzmożona potliwość,
- wzrost temperatury,
- tachykardia,
- wybroczyny,
- krwawienia z nosa i przewodu pokarmowego.
3. ciężkie  stężenie > 90 mg/100 ml krwi
- bardzo silne pobudzenie oddechowe,
- pobudzenie psychoruchowe,
- śpiączka,
- omamy wzrokowe i słuchowe,
- po pobudzeniu oddechowym następuje zahamowanie oddechu
do jego porażenia, sinicy i objawów wstrząsu.
Zatrucie przekraczające 120 mg/100 ml krwi zazwyczaj kończy się zgonem.
Postępowanie:
64
Farmakologia
- zatrucie lekkie
o opróżnienie żołądka,
o podawanie płynów,
- zatrucie ciężkie
o płukanie żołądka,
o można podawać mleko,
o sztuczne oddychanie, tlen,
o wymuszona diureza z alkalizacją,
o kontrola bilansu wodno-elektrolitowego,
o zimne okłady,
o witamina K,
o przetoczenie świeżej krwi.
W leczeniu zatruć lekowych niezbędna jest identyfikacja leku. Jeśli nie możemy tego
ustalić, powinno nam pomóc laboratorium. Jednak nawet bez wyniku zwalczamy
objawy groz
ne dla życia.
WITAMINY
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Do prawidłowej czynności organizmu, oprócz lipidów, białek, węglowodanów
potrzebne są również witaminy. Nazwa  witamina znaczy amina życia i została
wprowadzona w 1905 roku przez Kazimierza Funka. Witaminy możemy podzielić na
rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K, F).
Rozpuszcalność w wodzie jest bardzo istotna ze względu na drogi podania. Witaminy
rozpuszczalne w wodzie nie mogą być przyczyną hiperwitaminozy.
Witamina A  3 mg/dobę
Jest to nienasycony alkohol. Występuje tylko w tkankach zwierzęcych, nie wystepuje
w roślinach. Jest spokrewniona z karotenami, są to prowitaminy.
A  retinol,
1
A  dehydro-3-retinol.
2
Witamina A jest wytwarzana w organizmie z �-karotenu. Ten występuje w marchwi,
pomidorach i innych warzywach. W błonach śluzowych nastepuje rozkład karotenu na
dwie cząsteczki retinalu, który pod wpływem reduktazy zamieniany jest w retinol.
Karoteny trudno wchłaniają się z przewodu pokarmowego, niezbędne są do tego celu
kwasy żółciowe. Występujące w cytozolu kompleksy witaminy A z białkami, z DNA, z
RNA mają wpływ na procesy translacji i transkrypcji. Są to witaminy wzrostowe,
chroniące naskórek, nabłonki.
Witamina A ma udział w procesie widzenia  synteza rodopsyny, pobudzenie wzrostu
nabłonka, synteza hormonów nadnerczy  kortykosteroidów.
Hipowitaminoza:
- ślepota zmierzchowa,
- trwałe zmiany gałki ocznej przy dłuższym trwaniu,
- nadmierne łuszczenie naskórka, zaburzenie funkcji nabłonków,
- kamienie żółciowe, nerkowe,
65
Farmakologia
- zmniejszenie odporności,
- zrzeszotnienie kości
- upośledzenie płodności
Hiperwitaminoza
-łysienie plackowate
-pękanie warg
-nadmierna pobudliwość
-bóle głowy
-brak łaknienia
Preparaty (1 jednostka = 0,333 �g )
1.Vitaminum A  (Retinol, Axerophtolum) - kaps. 12 000 j.m.
krople 1 ml= 50 000 j.m.
2.Tretinoina  0,1 % kremy, żele, roztwory
kwas retinolowy
3.Izotretinoina  kaps. 20-40 mg
4.Etretinat (Tigason)  kaps. 10 mg
Zastosowanie
-niedobór witaminy A
-trudno gojące się rany
-nieżyty dróg oddechowych
-choroby zakaz
ne
-niedorozwój fizyczny
-trądzik, wypryski, łuszczyca, rybia łuska
Witamina D
Zapotrzebowanie dobowe  0,1 mg/dobę
Jest to pochodna cyklopentanoperhydrofenantrenu. Powstaje w skórze pod wpływem
promieniowania nadfioletowego:
-z ergosterolu powstaje witamina D2 (ergokalcyferol)
-z 7-dehyrocholesterolu powstaje witamina D3 (cholekalcyferol)
-z 22,23-dihydrocholesterolu powstaje witamina D4 (dihydrokalcyferol)
Znajduje się też w tranie, maśle, jajach, drożdżach. Średnia zawartość witaminy D3
w skórze to 1�g/cm�. Niedostateczna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe
hamuje wytwarzanie witaminy D3. Synteza pokrywa 70-80% zapotrzebowania
organizmu.
Rola
Jest niezbędna do prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej:
-wchłanianie w jelitach
-odkładanie w kościach
-wydalanie w nerkach
Witamina D powoduje wzrost transportu i wchłaniania jonów Ca i fosforanów, poza
tym pobudza biosyntezę białka, które wiąże wapń i wpływa na jego wchłanianie
zwrotne w kanalikach nerkowych. Dochodzi też do zwiększonego odkładania się soli
w kościach.
Przyczyny hipowitaminozy:
-zbyt mała podaż z pokarmem
-zbyt mała ekspozycja na promienie słoneczne
66
Farmakologia
-zaburzenie wchłaniania prowitaminy i witaminy D z pokarmem

Objawy hipowitaminozy
U dzieci i noworodków krzywica. Charakteryzuje się nadmiernym wzrostem chrząstki
na skutek zaburzeń wapnienia. Deformacja kości, zniekształcenia, wykrzywienia nóg,
guzki w miejscu łączenia żeber z chrząstką żebrową. Zniekształcenia czaszki.
Towarzyszą temu zaburzenia rozwoju, snu, obfite poty, zaburzenia ząbkowania,
napady tężyczki
U dorosłych i starszych. Zaburzenia mineralizacji kości i ich zniekształcenia.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Hiperwitaminoza:
Zazwyczaj występuje po przedawkowaniu, zwykle u dzieci.
-objawy zmęczenia
-wymioty
-bóle głowy
-biegunki
-niewydolność krążenia
-objawy miażdżycowe
Wchłanianie witaminy D z przewodu pokarmowego zależy od obecności kwasów
żółciowych.
Preparaty (1 jednostka = 0,025 )
1.Witaminum D (Cholecalciferolum)  kaps. 300 000 j.m.
3
krople 35 000 j.m.
2. Calciferol (Calderol) kaps. 0,05 mg
3.Calcitriol (Rocaltrol) kaps. 0,25 mg
4.Dihydrotachysterol  kaps. 0,125 mg
Zastosowanie:
-leczenie i zapobieganie krzywicy u noworodków
-osteomalacja
-gruz
lica skóry
-tężyczka
Witamina E- tokoferol
Zapotrzebowanie dobowe - 10 mg/dobę
Dotychczas poznano około 8 tokoferoli. Występują w kiełkującej pszenicy, życie, ryżu,
tłuszczach roślinnych.
Rola
Jest zwana witaminą płodności gdyż hipowitaminoza prowadzi u samic do poronień, a
u samców do zahamowania spermatogenezy. Brak witaminy E powoduje osłabienie i
zanik mięśnia sercowego, mięśnia macicy. Występują rozległe zaniki w tętnicach,
szczególnie włosowatych. Zaburzenia ukrwienia tkanek, martwica narządów
miąższowych.
Witamina E ma udział w oddychaniu komórkowym i transportu elektronów. Hamuje
utlenianie nienasyconych kwasów tłuszczowych. Nie opisano dotychczas żadnych
działań toksycznych tokoferolu.
Preparaty ( 1 jednostka = 1 mg )
1.Vitaminum E (Tocopherol ) kaps. 100 mg
krople  300 mg/1mL
67
Farmakologia
Zastosowanie:
-hiperlipidemia
-miażdżyca
-stany skurczowe naczyń
-poronienia
-impotencja
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Witamina K
Zapotrzebowanie dobowe 0,1 mg/dobę
Są trzy rodzaje
-K  fitochinon, występuje w części zielonych roślin, warzyw
1
-K  menadion, występuje w mięsie ryb, jej głównym z
ródłem u człowieka jest
2
synteza przez bakterie przewodu pokarmowego
-K  menandion  syntetyczna
3
Rola
Są niezbędne do syntezy protrombiny i innych czynników krzepnięcia w wątrobie.
Mają właściwości oksydoredukcyjne.
Hipowitaminoza:
-skaza krwotoczna ( krwawienia z nosa, z przewodu pokarmowego, krwiomocz,
krwawienia po zabiegach

-upośledzenie wchłaniania jelitowego (żółtaczka)
-antybiotykoterapia
-podawanie antymetabolitów witaminy K
Hiperwitaminoza:
-zakrzepice i wzrost krzepliwości krwi
-uszkodzenie nerek i wątroby
-powiększenie śledziony
Preparaty
1.Vitaminum K  tabl. 10 mg
(Menadion)
Witamina F
Są to wielonienasycone kwasy tłuszczowe: linolowy, linolenowy, arachidonowy.
Występują w olejach roślinnych i zwierzęcych.
Hipowitaminoza:
-zmiany zapalne na skórze
-łojotok
-egzema
-łuszczyca
Preparaty:
-Vitaminum F  2 % maść, 80 kropli
(Linomag)
Zastosowanie:
-choroby skórne
-miażdżyca
-obniżają poziom cholesterolu
Witamina B  (tiamina, aneuryna )
1
68
Farmakologia
Zapotzrebowanie dobowe - 1,5 mg/dobę. Występuje w drożdżach, otrębach, mleku,
drobiu, nerkach
Rola
Pirofosforan tiaminy  karboksylaza to aktywny metabolit witaminy B1. Ma ona istotną
rolę w metabolizmie, jest koenzymem w dekarboksylacji kwasu pirogronowego i ą -
ketaglutarowego.
Hipowitaminoza:
- u nas występuje rzadko, w Azji bardzo często. Jest to choroba beri-beri
- stany zapalne nerwów obwodowych
- nadwrażliwość
- nerwowość
- zmęczenie
- zaburzenie pamięci
- duszność
- obrzęki
- tachykardia
- zaburzenia rytmu
- spadek łaknienia
- zanik błony śluzowej żołądka
- zanik gruczołów
- osłabienie mięśni szkieletowych
- parestezje kończyn
Preparaty
1.Vitaminum B1  tabl. 8 mg
amp. 10 mg
2. Carboxylasum  tabl. 25 mg
Amp. 50 mg
Zastosowanie:
-zapalenie nerwów obwodowych np. w przewlekłym alkoholizmie
-encefalopatia Wernickiego
-niedowłady mięśni
-cukrzyca
-niewydolność krążenia po zatruciach
Witamina B  (ryboflawina)
2
Zapotrzebowanie  2 mg/dobę
Występuje głównie w drożdżach, mleku, maśle jajach.
Jej aktywne postacie to fosforan rybonukleinowy, dinukleotyd adeninowy. Odgrywają
istotną rolę w oddychaniu tlenowym.
Hipowitaminoza :
< przyczyny >
-zaburzenia trawienia
-niedożywienie
-złe odżywianie
-zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, języka, zajady
-stany zapalne skóry
-obrzęk i przekrwienie rogówki
-niedokrwistość
-stany zapalne błony śluzowej żołądka
69
Farmakologia
Preparaty:
1.Vitaminum B  draż. 3 mg
2
amp. 5 mg
Zastosowanie:
-niedobór witaminy B
2
-zaćma
-stany zapalne błon śluzowych
Witamina B (kwas pantotenowy)
5
Zapotrzebowanie 4 mg/dobę
Jest bardzo szeroko rozpowszechniona w przyrodzie.
Hipowitaminoza:
-parestezje
-stany zapalne oskrzeli
-spadek ciśnienia tętniczego krwi
-tachykardia
-depresje
-pobudzenie psychiczne
Zasosowanie:
-niedobór witaminy B5
-leczenie stanów zapalnych błon śluzowych
-atonia jelit
-stany zapalne nerwów obwodowych
Kwas foliowy
Znajduje się w zielonych częściach roślin, w drobiu, śledzionie. Odgrywa istotną rolę
w biosyntezie kwasów nukleinowych.
Zastosowanie:
-choroby skóry
-zaburzenie jelitowe
-leukopenia
-niedokrwistość
Preparaty:
1.Calcium panthotemicum  tabl. 50 mg
2.D  Panthothenolum  amp. 50 mg
Acidum folicum  tabl. 15 mg
Witamina B  pirydoksyna
6
Zapotrzebowanie  2 mg/dobę.
Jest to pochodna pirydyny, jej postać aktywna to fosforan pirydoksalu.
Rola
Funkcjonuje on jako koenzym transaminaz, deaminaz, dekarboksylaz. Katalizuje
syntezę serotoniny, amin katecholowych, GABA, kwasu glutaminowego w OUN.
Hipowitaminoza:
-zaburzenia OUN
-niedokrwistość
-wypadanie włosów
-zaczerwienienie skóry rąk, stóp
-zaburzenie trawienia
70
Farmakologia
Preparaty
1.Vitaminum B  tabl. 50 mg
6
amp.50 mg
Zastosowanie:
-łojotokowe zapalenie skóry
-wypadanie włosów
-stany zapalne błon śluzowych
-leukopenia
Witamina B ( kobalamina)
12
Zapotrzebowanie  2 �g/dobę
Występuje głównie w wątrobie, grzybach, drożdżakach, jest wytwarzana przez E.coli
w przewodzie pokarmowym.
Rola
Odgrywa rolę w erytropoezie, czynności komórek nabłonkowych. Jej niedobór
prowadzi do niedokrwistości, stanów zapalnych błony żołądka, zaburzeń nerwowych.
Jej wchłanianie jest zależne od czynnika Castle`a.Gromadzi się w wątrobie ( aż do 5
mg ), w związku z tym hipowitaminoza może po 4-6 latach niedoboru.
Preparaty
1.Vitaminum B  amp. 50 I 100 mg
12
IF-12  tabl. 1-2 / dziennie
2.Extractum hepatis  amp. Zawiera 20 mg wit.B
12
Zastosowanie:
-niedokrwistość makrocytarna
-trombocytopenia
-zaburzenia neurologiczne
-niedokrwistość złośliwa
-zapalenie korzonków nerwowych
-półpasiec
-zapalenie błony śluzowej żołądka
-uszkodzenie wątroby
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Witamina C (kwas askorbinowy)
Zapotrzebowanie  75 mg/dobę
Występuje głównie w zielonych częściach roślin, dzikiej róży, czarnej porzeczce,
papryce.
Rola
W ustroju tworzy układ oksydo-redukcyjny, który jest istotny w oddychaniu
tkankowym.Warunkuje syntezę Hb, powstawanie przeciwciał, udział w metabolizmie
tyroksyny, tworzenie kwasu hialuronowego w fibroblastach.
Hipowitaminoza:
-gnilec, szkorbut
-dystrofia tkanki łącznej
-niedokrwistość
-spadek odporności ustroju
-spadek ilości włókien kolagenowych
-porowate kości, wokół nich stany zapalne
-kruche i łamliwe naczynia krwionośne
71
Farmakologia
-stan zapalny ozębnej, przyzębia
-gnilne zapalenie dziąseł
Przyczyny to niedostateczna podaż, utrudnienie wchłaniania ( wymioty,biegunki ),
nadmierne zużycie (choroby zakaz
ne, zatrucia, gorączka, ciąża )
Preparaty
1.Vitaminum C  draż. 100 mg
amp. 100 mg
Zastosowanie:
-profilaktyka i leczenie szkorbutów
-choroby zakaz
ne
-próchnica zębów
-niedokrwistość
-choroby alergiczne
Witamina P  rutyna
Występuje w owocach i zielonych częściach roślin.
Rola
Unieczynnia oksydazę kwasu askorbinowego i przedłuża jego dzia lanie. Hamuje
rozkład amin katecholowych, obniża aktywność hialuronidazy.
Nie opisano objawów swoistych, dla jej niedoboru.
Działanie:
-uszczelnia naczynia włosowate
-obniża przepuszczalność
-rozkurcza mięśnie gładkie naczyń
Preparaty
1.Rutina  draż. 20 mg
Rutizol  krople 20 mg/1mL
Zastosowanie:
-skaza krwotoczna
-katar sienny
-wybroczyny skórne
-nadciśnienie, miażdżyca
-chromanie przestankowe
-hemoroidy
Witamina H (biotyna)
Zapotrzebowanie 0,25mg/dobę
Wytwarzana w przewodzie pokarmowym, występuje w drożdżach, w wątrobie, w
pokarmach roślinnych.
Odgrywa istotną rolę w wiązaniu CO2 przez tkanki.
Hipowitaminoza:

-antybiotykoterapia
-stany zapalne skóry
-łuszczenie się naskórka
-zaburzenia żołądkowo-jelitowe
-bóle mięśniowe
-nerwobóle
Preparaty:
72
Farmakologia
1.Vitaminum H  amp. 5 mg
Zastosowanie:
-łuszczyca
-łojotok
-trądzik
-łysienie łojotokowe
Witamina PP ( amid kwasu nikotynowego)
Zapotrzebowanie  20 mg/dobę
Kwas nikotynowy jest prowitaminą. Występuje w zielonych częściach roślin,
drożdżach.
Jest istotnym składnikiem układu oksydo-redukcyjnego i akceptorem wodoru.
Obecnie rzadko występują objawy
Niedobory, kiedyś bardzo częste  pelagra.
Działanie:
-rozszerzenie naczyń krwionośnych
-obniżenie cholesterolu
-działanie fibrynolityczne
-działanie żółciopędne
Preparaty:
1.Vitaminum PP (Nicotinamid ) tabl. 50 mg
amp. 100 mg
Zastosowanie:
-stany skurczowe naczyń
-choroby skóry i błon śluzowych
-stany zapalne jamy ustnej
-miażdżyca
-stwardnienie rozsiane
-choroby psychiczne
Witamina Q  10  ubichinon
Zapotrzebowanie 30 mg/dobę Jest bardzo rozpowszechniony w przyrodzie. Wchodzi
w skład łańcuch oddechowego
Działanie:
-spadek ciśnienia krwi
-poprawienie krążenia i ukrwienia serca
-wzrost odporności
-spadek zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen
-wzrost regeneracji
Wchłania się tylko w obecności tłuszczów
Preparaty:
1.Koenzym Q-10  tabl. 0,03 g
Zastosowanie:
-profilaktyka i leczenie nadciśnienia
-dusznica bolesna
-cukrzyca
-miażdżyca
-niewydolność mięśnia sercowego
73
Farmakologia
Wykład
HORMONY
Hormony to chemiczne nośniki informacji, często są nazywane przekaz
nikami I
stopnia. Wszystkie komórki mają zdolność wytwarzania tych substancji. Mogą one
mieć działanie endokrynne, parakrynne, autokrynne. Tylko niektóre komórki reagują
na działanie danego hormonu  są to komórki docelowe ( tarczowe ) np. insulina
Nie działa na erytrocyty. Wrażliwość komórki na dany hormon jest uwarunkowana
obecnością na jej błonie specyficznych białek, z którymi te hormony się wiążą.
Hormony działają poprzez te receptory, ale też i we wnętrzu komórki. Wejście
hormonu poprzez receptor do wnętrza komórki to internalizacja. W komórce powstają
tzw. przekaz
niki II stopnia. Są to cAMP, cGMP, Ca. One warunkują działanie danego
hormonu. Hormon związany z białkiem np. albuminą nie działa, w związku z tym im
więcej białka, tym słabsze działanie hormonu. Powinowactwo białek do hormonów
zmienia się pod wpływem pH, temperatury, innych przyjmowanych substancji. W
aktywności hormonów ważny jest też ich metabolizm oraz ilość i wrażliwość
receptorów.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Cukrzyca i insulina oraz inne środki przeciwcukrzycowe
Cukrzyca to zespół chorobowy charakteryzujący się zaburzeniami przemiany
węglowodanów, tłuszczów i białek. Jest związana prawdopodobnie z naszą
zmieniającą się dietą. W Polsce około 1 mln. osób choruje na cukrzycę, a 200 tyś
musi codziennie przyjmować insulinę. Choroba ta znana jest od 5 tyś lat. W 1869 r
zostały odkryte wyspy Langerhansa, co zapoczątkowało dalsze badania nad trzustką.
Dopiero Minkowski w 1905 r stwierdził, że cukrzyca to następstwo braku lub
niedoboru wydzielanie trzustkowego. W 1920 r Bomting i jego student Best w Toronto
otrzymali wyciąg z trzustki i wykazali jego działanie u 14-sto letniego chłopca.
Wydzielanie cukru z moczem spadło ze 100 g do 7 g. W 1956 r została ustalona
struktura chemiczna insuliny. Jest to polipeptyd złożony z 51 aminokwasów: łańcuch
ą z 30 i łańcuch � z 21, które są połączone wiązaniem disiarczkowym. Stężenie
insuliny przed posiłkiem wynosi ok. 20 �i.u/l, po posiłku wzrasta 5-ciokrotnie.
Hiperglikemię powodują: glikokortykosteroidy, adrenalina, tyrozyna, glukagon.
Dłuższy nadmiar tych hormonów może powodować cukrzycę. Test na czynność
trzustki to krzywa cukrowa. Normalnie występuje więcej komórek � niż ą. Cukrzycę
dzielimy na typ 1 (z niedoborem insuliny  mało kom. �) i typ 2 (z przeciwregulacji 
tyle samo kom ą i �). Cukrzyca z niedoboru występuje z przyczyn genetycznych i po
stanach zapalnych. W cukrzycy z przeciw regulacji stężenie insuliny na czczo jest
prawidłowe, ale wydzielanie poposiłkowe jest niedostateczne. Najczęściej występuje u
ludzi starszych i otyłych. Czas półtrwania insuliny wynosi około 5 dni. Insulina jako
hormon łączy się z receptorem białkowym na błonie komórkowej. Ilość receptorów na
różnych komórkach waha się od 40 do 200 tyś. Receptor insulinowy składa się z 2
podjednostek ą i �. Podjednostka ą jest na zewnątrz komórki, a podjednostka �
przechodzi przez błonę komórkową i trafia do cytozolu. Podjednostka � zawiera
kinazę tyrozynową, która przekazuje sygnały. Odbywa się to poprzez białko G, tworzą
się przekaz
niki II stopnia  fosforan inozytolu i diacyloglicerol. Fosforan inozytolu
74
Farmakologia
doprowadza do zmiany fosforylacji kinaz i fosfataz, co je uaktywnia. DAG jest
zlokalizowany w błonie komórkowej i zwiększa jaj przepuszczalność.
Wpływ insuliny na:
1. metabolizm węglowodanów
- wzrost transportu glukozy do komórek
- wzrost syntezy glikogenu
- hamuje glikogenolizę i glukoneogenezę
- pobudza glikolizę
2. metabolizm tłuszczów
- pobudzenie syntezy kwasów tłuszczowych
- pobudzenie syntezy glicerolu
- hamuje lipolizę
- hamuje ketogenezę
3. metabolizm białek
- wzrost transportu aminokwasów do komórek
- wzrost biosyntezy DNA i RNA
- pobudzenie podziałów i różnicowania się komórek
- zwiększa syntezę białek w rybosomach
- hamuje katabolizm białek
Objawy przedawkowania insuliny:
Stany hipoglikemiczne. Mogą być:
" lekkie (poziom cukru do 45 mg%)
- poty
- nudności
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- upośledzenie sprawności intelektualnej
- bóle głowy
- zaczerwienienie skóry
(Niegdyś wykorzystywano lekką hipoglikemię do terapii nerwic)
" ciężkie (poziom cukru poniżej 45 mg%)
- znaczna potliwość
- osłabienie kończyn
- rozszerzenie z
renic
- spadek ciśnienia krwi
- znaczne pobudzenie psychiczne i motoryczne
- napady drgawek
- śpiączka
Postępowanie:
" stany lekkie
- słodzona herbata, cukierek lub cukier
" stany ciężkie
- dożylne wstrzyknięcie 20% glukozy
Objawy niedoboru insuliny:
" wzrost glukozy we krwi powyżej 160 mg%
" wydalanie cukru z moczem
" powstawanie ciał ketonowych
" objawy ośrodkowe  zamroczenie
75
Farmakologia
" śpiączka
Cukrzyca oby typów jest chorobą nieuleczalną. W ok. 70% jest uwarunkowana
genetycznie. Inne czynniki etiologiczne cukrzycy to:
" zaburzenia hormonalne
" zaburzenia emocjonalne
" zatrucia (np. bimber)
" błędy dietetyczne
Leki przeciwcukrzycowe
1. insulina
2. pochodne sulfonylomocznika
3. pochodne guanidyny
4. inne o mniejszym znaczeniu
- pochodne sulfodiazolu
- pochodne sulfodiazyny
- kwas acetylosalicylowy
- glikokininy
- inkretyna
- kwasy żółciowe
Naturalne substancje przeciwcukrzycowe znajdują się w borówkach, owocu i liściach
morwy.
1. Insulina
Insuliny: wołowa, owcza, wieprzowa itp. różnią się składem aminokwasowym. Mają
wysoką antygenowość. Najchętniej stosujemy insulinę ludzką, bądz
o sekwencji
zbliżonej:
" niższa antygenowość
" szybsze wchłanianie
" większa moc biologiczna mniejsze dawki
" inna dystrybucja
"  ochrona wydzielania endogennej insuliny
" niezależność od surowca zwierzęcego
" niższe koszty
" efekt psychologiczny
Wskazania:
" cukrzyca typu 1
" cukrzyca ciężarnych
" śpiączka cukrzycowa
" przed operacją chorych z cukrzycą
Zasady dawkowania:
Na 2 g wydalanego cukru na dobę ok. 1 i.u insuliny. 1 mg insuliny zawiera ok. 25
i.u. Zasadą terapii insuliną jest podawanie jej w takiej samej dawce, aby była
normoglikemia przez całą dobę.
Wydłużenie czasu działania insuliny:
76
Farmakologia
1. dodanie do insuliny protaminy wydłuża jej czas działania, zmniejsza
rozpuszczalność insuliny w obojętnym buforze tkankowym a z tkanki
podskórnej wchłania się taki kompleks powoli
2. dodanie globiny
3. dodanie cynku
4. dodanie sulfenolu
Najważniejszym problemem jest wyprodukowanie wysoko chemicznie oczyszczonej
insuliny, najbardziej zbliżonej do insuliny ludzkiej. Insulina monokompetentna (MC)
oznacza, że ten preparat ma najwyższy stopień oczyszczenia. Nie zawiera substancji
antygenowych, glukagonu i STH.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
czas działania pochodzenie
Actrapid MC 7-8 h wieprzowa
Semilente MC 16 h "
Monotard MC 22 h wołowa
Rapitard MC 12 h "
Lente MC 24 h wieprzowa
Ultralente MC 30 h wołowa
Zastąpienie insuliny naturalnej przez insulinę MC powoduje redukcję antygenowości o
30%, wzrost mocy biologicznej, pozwala na uniknięcie powikłań lepszą kontrolę
metaboliczną.
Są lepsze insuliny monokompetentne ludzkie  HM (humanizowane)
czas działania
Actrapid HM 8 h
Insulatard HM 24 h
Monotard HM 24 h
Ultratard HM 28 h
Są 2 metody otrzymywania insulin HM:
" semisyntetyczna  zastępowanie Ala w łańcuchu � insuliny wieprzowej przez
His.
" biosynteza  przy udziale drożdży piekarniczych
Mieszanki insulin ludzkich
% krótkodziałających % długodziałających
Mixtard 10 10 90
Mixtard 20 20 80
Mixtard 30 30 70
Mixtard 40 40 60
Mixtard 50 50 50
ChO-S - chromatograficznie oczyszczana
WO-S - wysokooczyszczana
2. Pochodne sulfonylomocznika
77
Farmakologia
Mechanizm działania:
Działają tylko w obecności insuliny w ustroju. Uwrażliwiają tkanki na działanie insuliny.
" pobudzenie kom. � do uwalniania insuliny
" zwiększenie asymilacji glukozy
" spadek zapotrzebowania na insulinę
" hamowanie wiązania insuliny z białkami
" częściowa regeneracja kom. �
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
czas działania
I generacja
- tolbutamid 6-12 h
- glicyklamid 6-12 h
II generacja
- chlorpropamid do 60 h
- acetoheksamid 12-24 h
- tolazamid 12-24 h
III generacja
- glipizyd 10-24 h
- glibenklamid 10-24 h
nowe
- gliklazyd
- glikwidon
- glizoksezyd
Działania niepożądane:
" reakcje alergiczne
" zaburzenia żołądkowo-jelitowe
" żółtaczka
" uszkodzenia szpiku
Przeciwwskazania:
" uczulenia
" cukrzyca typu 1
" śpiączka cukrzycowa
" kwasica ketonowa
" powikłania nerkowe lub wątrobowe
" ciąża
" zakażenia i stany zapalne
3. Pochodne biguanidu
Mechanizm działania
" hamują jelitowe wchłanianie glukozy
" powodują wzrost glikolizy beztlenowej
" zahamowanie glukoneogenezy
" zahamowanie lipogenezy - lipemii
" zahamowanie oddychania komórkowego
Nie wymagają obecności insuliny
78
Farmakologia
dawka dobowa dzielenie czas działania
fenformina
buformina
metformina 1-3 g 1-2 4-8 h (depot 6-12)
Wskazania:
" wspomaganie działania pochodnych sulfonylomocznika
" w cukrzycy z otyłością
" w cukrzycy chwiejnej
" gdy nie możemy podawać pochodnych sulfonylomocznika
Działania niepożądane
" zaburzenia żołądkowo-jelitowe
" krwawienie
" bóle głowy
4. Inne
1. inhibitory ą-glukozydazy
Glucobay 50  100 mg
Hamują wchłanianie węglowodanów w jelicie cienkim. Nie pozwalają na
poposiłkowy wzrost glikemii. Nie wchłaniają się do obiegu, tylko działają w jelicie.
Maja niewielkie działania uboczne jak wzdęcia, biegunka, bóle brzucha.
Podajemy je osobom z otyłością, hiperglikemią poposiłkową i hiperlipidemią.
Przeciwwskazania:
" choroby jelit
" przepukliny
" owrzodzenia, zwężenie jelit
2. preparaty, które pobudzają komórki � do wydzielania insuliny:
" GLP-1  glucagon like peptide
" Repaglinid
3. leki likwidujące insulinooporność
" Troglitazan
Struktura chemiczna podobna do vit. E. Głównie w cukrzycy typu 2 z
hiperglikemią, hiperinsulinemią i otyłością.
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
Wykład
Hormony Kory Nadnerczy
Mają budowę steroidową (czteropierścieniowy steran). Pod względem właściwości
biologicznych dzielimy je na:
1. mineralokortykosteroidy
" aldosteron
" deoksykortykosteron
2. glikokortykosteroidy
" kortyzol
" kortyzon
" kortykosteron
79
Farmakologia
3. hormony płciowe
" androgeny
" estrogeny
" progestageny
Wydzielane z kory nadnerczy zależnie od ACTH.
ACTH + receptor �kompleks ACTH-receptor
nieczynna � � �czynna
cyklaza � � � �cyklaza
adenylowa adenylowa
� � �ATP �cAMP
cholesterol kortykosteroidy
Mineralokortykosteroidy
Ich wydzielanie sterowane jest nie tylko przez ACTH, a także przez układ renina-
angiotensyna-aldosteron.
angiotensynogen
� renina
angiotensyna I
zmiany w ciśnieniu tętniczym
� enzym konwertujący
angiotensyna II
zmiany w
objętości płynów
pobudza
aldosteron
(kora nadnerczy)
zmiany w
poziomie Na+
Mineralokortykosteroidy wywierają swój wpływ na kanaliki dalsze nefronów. Powodują
zatrzymanie jonów Na+ i Cl- i wydalenie jonów K+ i H+ z moczem. Na tej drodze
regulują stężenie osmotyczne płynów zewnątrzkomórkowych. Zasadniczym
80
Farmakologia
mineralokortykosteroidem jest aldosteron. Deoksykortykosteron jest substratem, z
którego powstaje aldosteron.
Deoksykortykosteron (DOCA) znalazł zastosowanie jako pierwszy hormon użyty w
celach leczniczych. Aktywność jego preparatów to 1/ aktywności aldosteronu.
30
Podawany był domięśniowo w roztworach olejowych w dawkach 2-5 mg. Stosowany
był w chorobie Addisona, przy niewydolności osi przysadkowo-nadnerczowej, i
niewydolności nadnerczy. Obecnie mamy postać peletkową hormonu. Peletka
zawiera dawkę ok. 100 mg., wszczepia się ją pod skórę i wystarcza ona na ok. 3
mieś. Mamy także preparaty o przedłużonym działaniu, np. dawka 25 mg. podana
domięśniowo działa przez ok. 4 tyg.
Aldosteron jest najsilniejszym mineralokortykosteroidem, ma działanie takie jak
glikokortykosteroidy (3x słabsze od kortyzolu). Odgrywa rolę w regulacji równowagi
sodowo-potasowej. Aktynomycyna hamuje działanie aldosteronu. W lecznictwie
rzadko stosowany.
Fludrokortyzon jest glikokortykosteroidem o silnym wpływie na gospodarkę mineralną.
Jest to fluorowany octan kortyzolu. Stosuje się go doustnie w dawce 1 mg/24 h. Może
być również stosowany w stanach zapalnych.
Działania niepożądane:
" nadmierne zatrzymanie wody i sodu w ustroju  obrzęki, nadciśnienie
" spadek siły mięśniowej
" spadek siły i wydolności mięśnia sercowego
Podczas stosowania mineralokortykosteroidów należy kontrolować elektrolity i
wykonywać kontrolne EKG.
Glikokortykosteroidy
1. naturalne
" kortyzol
" kortyzon
" kortykosteron
2. syntetyczne
Mechanizm działania:
" receptor steroidowy jest receptorem jądrowym
" steroid po przeniknięciu przez błonę komórkową wiąże się z receptorem
" kompleks steroid-receptor przenika do jądra komórkowego i wiąże się z
chromatyną
" kompleks steroid-receptor-chromatyna pobudza tworzenie mRNA
" mRNA pobudza syntezę enzymów, które decydują o reakcjach w szlaku
syntezy steroidów
Konsekwencją są zmiany stężenia białek, zmiany rodzaju syntetyzowanych białek.
Działanie możemy więc obserwować dopiero po kilku godzinach. Niektóre działania
związane ze śladowymi receptorami błonowymi, pojawiają się bardzo szybko.
Działanie:
1. Działanie fizjologiczne przy poziomach bliskich endogennym
" wpływ na gospodarkę węglowodanową
- wzrost magazynowania glikogenu w wątrobie
- wzrost glikogenogenezy
- wzrost stężenia glukozy w surowicy i spadek jej zużycia
" wpływ na gospodarkę białkową
- wzrost katabolizmu białek
81
Farmakologia
" wpływ na gospodarkę lipidową
- wzrost lipolizy
" wpływ na OUN (euforia)
" nasilenie działania noradrenaliny
" nasilenie syntezy hemoglobiny
Mogą spowodować wystąpienie cukrzycy. Przyśpieszają katabolizm białek, co
powoduje wzrost wydalania azotu z moczem. Podawane dłużej zmieniają
rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w ustroju  kark bawoli, twarz księżyc w pełni
(objawy zespołu Cushinga). Niektóre mają też niewielki wpływ na gospodarkę
mineralną. Wpływają na wydalanie wapnia z ustroju  prowadzi to do odwapnienia
kości patologicznych złamań.
2.Działanie farmakologiczne
" działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne
- hamują migrację leukocytów
- stabilizują błony lizosomalne
- hamują aktywność fibroblastów
- zmniejszają przepuszczalność włośniczek
- zmniejszają odpowiedz
immunologiczną
- obniżają syntezę przeciwciał
- hamują reakcję antygen-przeciwciało
- hamują wrażliwość na alergeny
- zmniejszają liczbę krążących limfocytów
- hamują wzrost tkanki limfoidalnej
- hamują skurcz oskrzeli wywołany histaminą
Działanie przeciwzapalne jest nieswoiste, niezależne od przyczyny
(mechaniczna, fizyczna, termiczna, alergiczna). Wyróżniamy dwie fazy odczynu
zapalnego: wczesną (obrzęk, zaczerwienienie, migracja limfocytów), i póz
ną
(rozrost i tworzenie limfoblastów, rozrost i tworzenie kolagenu, wytwarzanie
blizny). Glikokortykosteroidy hamują obie te fazy
" działanie immunosupresyjne
" działanie na OUN (psychozy)
PROSIMY NIE KSEROWAC NIE NOWYM AKADEMIKU
Zastosowanie.
a) duże dawki podawanie krócej niż 1 tydzień:
" zachłystowe zapalenie płuc
" oparzenia ługiem i oparzenia przełyku
" choroba posurowicza np.: odczyn na penicylinę i jad pszczeli
" ostra wtórna jaskra
" ostra zapaść naczyniowa nie reagująca na czynniki presyjne
b) duże dawki podawane dłużej niż 1 tydzień
" pemphigoid
" przełomy w toczniu
" zapalenie nerek niewrażliwe na leczenie
" przewlekła marskość płuca
" ostry rzut choroby reumatycznej w okresie początkowym
" zesztywniające zapalenie stawów związane z włośnicą
82
Farmakologia
" zespół Waterhause2 a  Friderichsena
" plamica trombocytopeniczna
c) średnie dawki
" choroby alergiczne
�� astma
�� katar sienny
�� obrzęk naczynioruchowy
" choroby przewodu pokarmowego
�� zapalenie jelita cienkiego
�� colitis ulcerosa
" dermatozy
�� atypowe zapalenie skóry
�� neurodermatitis
�� egzema alergiczna
" choroby infekcyjne
�� łącznie z antybiotykami
�� wybrane przypadki gruz
licy płuc, układu moczowo płciowego i
kości oraz gruz
lica opon mózgowo-rdzeniowych
" układ krwiotwórczy
�� plamica trombocytopeniczna
�� plamica alergiczna
�� nabyta anemia hemolityczna
" inne
�� nerczyca
�� sarkoidoza
�� polipy nosa
�� porażenie nerwu twarzowego
Długie stosowanie może prowadzić do niewydolności kory nadnerczy, w związku
z tym często stosujemy dany glikokortykosteroid, następnie przez 2 tygodnie
ACTH i tak na zmianę.
Działania niepożądane:
a) ogólne
" supresja osi przysadka nadnercza
" większa podatność na infekcje
" owrzodzenia trawienne
" zespół Cushinga
" miopatie
" psychoza posteroidowa
" osteoporoza
" hiperglikemia
" nadciśnienie, obrzęki
" zahamowanie wzrostu u młodych osób
" miejscowe rozstępy skórne
" hipokaliemia i hipokalcemia
83
Farmakologia
PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU
b) miejscowe
" zmiany skórne
" rozstępy skórne
" opóz
nione gojenie się ran i pojawianie się blizny
Glikokortykosteroidy nie powinny być stosowane w okulistyce gdy występują ubytki
rogówki, oparzenia, zakażenia wirusowe. Długotrwałe stosowanie w okulistyce
doprowadza do owrzodzenia, perforacji rogówki, może wywołać objawy jaskry. Jeżeli
decydujemy się stosować GKK to powinna być to krótka terapia.
Preparaty syntetyczne:
" Kortyzol (Hydrocortisonum)
20 mg doustnie lub 1% maść lub 0,1% aerozol. Używamy w gośćcu zwyrodniającym,
zapaleniu torebki maziowej, zmianach pourazowych. Ma niewielki wpływ na
gospodarkę mineralną.
" Kortyzon (Cortison)
Doustnie 25-100 mg. Działa przeciwzapalnie 20x słabiej od hydrokortyzonu.
" Prednizolon (Encortolon)
Doustnie 2 mg. Stosujemu doustnie, w iniekcjach domięśniowych i dożylnych. Działa
4x silniej przeciwzapalnie i 5x słabiej na gospodarkę elektrolitową niż hydrokortyzon.
" Prednizon (Encorton)
Doustnie1 mg działanie jak prednizolon.
" Metyloprednizolon (Medrol)
Dawka doustna 4 mg. Działa 5x silniej przeciwzapalnie i 2x słabiej na gospodarkę
elektrolitową niż hydrokortyzon. Może być stosowany doustnie, domięśniowo i
dożylnie.
" Triamcinolon (Polcortolon)
Dawka doustna 4mg. Działa 5x silniej przeciwzapalnie niż hydrokortyzon. Nie
zatrzymuje Na i wody w organizmie. Możemy stosować też dostawowo, domięśniowo,
w postaci maści, kropli, aerozoli.
Postacie o przedłużonym działaniu:
" Parametazon (Haldrone, Dilar)
Dawka doustna 2 mg. Stosowany głównie zewnętrznie.
" Fludrokortyzon (Cortineff)
Dawka doustna 2 mg.
" Deksametazon (Dexamethazon)
Dawka doustna 0,75 mg. Działa 35x silniej przeciwzapalnie ogólnie i 10x silniej
przeciwzapalnie miejscowo niż hydrokortyzon. Nie ma wpływu na gospodarkę
mineralną. Może działać nawet do 6 tygodni.
" Betametazon (Diprophos)
Dawka doustna 0,5 mg.
84
Farmakologia
" Flumetazon (Locacorten)
nazwa przeciwzapalni Dawka Retencja
e doustna (mg) wody
Działające do 12 godzin :
" Hydrokortyzon
1 20 2+
" Kortyzon
0,8 25 2+
Działające 12-24 h:
5 5 1+
" Prednizolon
4 5 1+
" Prednizon
5 4 0
" Metyloprednizolon
5 4 0
" Triamcinolon
Działające powużej 24h:
40 0,6 0
" Betametazon
30 0,75 0
" Deksametazon
Prosimy nie odbijac w nowym akademiku
Hormony tarczycy:
Tarczyca jest bardzo aktywnym gruczołem. Zbudowana jest z pęcherzyków
wypełnionych koloidem (białko wielkocząsteczkowe-jodotyreoglobulina, w której
zmagazynowane są hormony tarczycy- pochodne tyrozyny)
Tyroksyna znajduje się głównie w tarczycy, działa słabo i powoli. Jest substratem, z
którego powstaje trijodotyronina, która działa na obwodzenie szybko i silnie.
W podwzgórzu występuje TRH, który pobudza przysadkę do wydzielania TSH, który
stymuluje wychwyt J- przez komórki gruczołowe tarczycy. J- ulega utlenieniu do J ,
2
który w obecności enzymu-jodazy, joduje reszty tyrozyny. Dostarczenie organizmowi
poniżej 0,2 mg/dobę jodu uniemożliwia produkcję T i T , co pobudza wydzielanie
3 4
TSH. To doprowadza do przerostu tarczycy i wola (częste w okolicy Suwałk).
Bardzo znaczny wzrost T i T doprowadza do zahamowania wydzielania TSH. Wzrost
3 4
poziomu jodu w śródmózgowiu także hamuje wydzielanie TSH.
Nośnikami hormonów tarczycy są białka - ą2 -globuliny. Gdy połączą się z hormonami
tarczycy, te nie wykazują aktywności. W niektórych stanach jak np. gorączka ą2
-globuliny są mało aktywne i mamy objawy nadmiaru T i T Istnieją proteazy, które
3 4
odczepiają T i T od ą2 -globulin.
3 4
T pobudza aktywność 33 enzymów w ustroju. Działa poprzez cAMP. Stymuluje
3
przemiany metabolizmu wszystkich tkanek, działa katalitycznie na wszystkie tory
metaboliczne w ustroju.
Nadczynność tarczycy:
" Wzrost spalania węglowodanów, białek i tłuszczów
" Wzrost przemiany materii
85
Farmakologia
" Hipertermia
" Wychudzenie
" Wzrost napięcia SNS
" Tachykardia
" Wzrost tętna
" Uczucie osłabienia
" Pobudzenie OUN-u
" Bezsenność
" Drżenie rąk
Niedoczynność tarczycy:
" Wole tarczycowe
" Obrzęk śluzowaty skóry
" Oziębienie
" Kretynizm
Leki .
1. hormony tarczycy
" Thyreoideum(Glandula Thyroidea siccata)
drażetki po 0,06 i 0,2 mg jodu
" ą-Thyroxin(Eltroxin)
tabletki po 25�g, 50�g, 100�g,,150�g
" Liothyronin(Trijodothyronina)
Tabletki po 0,02ng
Niedoczynność tarczycy jest rzadka. Dużo częściej
występuje nadczynność np. samoistna czy choroba
Gravesa-Basedova. Znacznie częściej podajemy
więc leki przeciw tarczycowe o różnym punkcie
uchwytu.
2. duże dawki jodu-(hamują przysadkowe wydzielanie TSH)
3. 131J - (hamuje tworzenie tyreoglobuliny)
4. tioimidazole i tiouracyle - (hamują jodazę )
5. sulfonamidy  (hamują tyreoglobulinę)
PAS (pochodne kwasu p-aminosalicylowego)
6. dioden -działa na krew, tkanki
JOD
Dobowe zapotrzebowanie na jod wynosi około 0,2ng. W małych dawkach pobudza
wytwarzanie hormonów tarczycy, w dużych dawkach działa hamująco(hamuje TSH).
Preparaty jodu:
" Kalium iodatum- krople 1g/20ml
" Solutio Iodi Lugoli
" Solutio Iodi Spirituosa pro usu interno
" Jodopeptonum -drażetki zawierające jodowane białko(30mg jodu)
Leki niszczące tyreocyty:
161
" J
86
Farmakologia
Inhibitory wychwytu jodu:
" rodanki
" ndchloran potasu
Ich aniony mają masę cząsteczkową zbliżoną do jodków więc w gruczole
tarczowym konkurują z jodkami. Podajemy je w dawkach około 1 grama.
Szczególnie stosujemy u pacjentów nadwrażliwych na inne leki
przeciwtarczycowe.
Leki bezpośrednio hamujące syntezę hormonów gruczołu tarczowego:
" tioamidy
�� metylotiouracyl  (Methylotiouracilum-draż.100mg)
�� propylotiouracyl (Propycil  tabl. 50mg)
�� tiamazol  (Metizol  tabl. 5mg)
�� karbimazol (Carbimazol tabl. 5mg i 10mg)
" sulfonamidy
" PAS
" fenole
" rodanki
" nadchlorany
choroba lek efekty
choroba Gravesa Tioamidy Poprawa, zwykle całkowita po kilku
Basedowa, tygodniach. Wtórne wzmożenie
nadczynność wydzielania TSH, wytrzeszcz, wole.
polekowa
131
Nadczynność J Efekty niezadawalające. Propyfenon
gruczołu ze parahydroksypropa- może zahamować wydzielanie całego
złośliwym fenon przdniego płata przysadki 131J jest
wytrzeszczem karcynogenem
Przełom tarczycowy Jod(i.v./i.m.) Konieczność leczenia patogenetycznego
tyreotoksyczny Tioamidy
131
Przygotowanie J Duże dawki jodków(około 1mg dziennie)
czorego z tioamidy przez 2 3 tygodnie powodują
nadczynnością do zmniejszenie wola, zmniejszenie
tyroidektomii ukrwienia gruczołu, zmniejszenie
wydzielania hormonów tarczycy
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Działania niepożądane:
1. Tioamidów
" układ krwionośny leukopenia, trombocytopenia
" przewód pokarmowy nudności, wymioty, biegunki
87
Farmakologia
" mogą spowodować wole tarczycowe lub wytrzeszcz
Wykład
HEMOSTAZA
Bardzo ważna jest zdolność zapobiegania wykrwawieniu,gdy dochodzi do przerwania
ściany naczynia i zapobieganie zatkaniu naczynia. W hemostazie uczestniczą przede
wszystkim naczynia, płytki, osoczowe czynniki krzepnięcia, układ fibrynolityczny.
HEMOSTAZA
30s 3 5min.
5 10min.
72min.
skurcz tworzenie
czopów koagulacja
fibrynoliza
naczyń płytkowych
nieprzepuszczalność ściany naczynia
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
88
Farmakologia
Naczynia.
Spełniają doniosłą rolę w procesie krzepnięcia. Mają funkcję wydzielniczą. Wydzielają
PGI2, plazminogen, aktywator plazminogenu, ą2 makroglobuliny, lipazę
lipoproteinową, która absorbuje heparynę i substancje heparynopodobne. W
naczyniach następuje konwersja Ang. I do Ang. II. Naczynia chłoną histaminę,
serotoninę, prostaglandyny, adenozynę. Powstaje białko C, które osłania trombinę.
Skurcz naczyń aktywuje płytki krwi, następuje wzrost syntezy TXA2 i PGI2.
Tromboksan obkurcza naczynia i zwiększa agregację płytek. Płytki reagują ze ścianą
naczyń. W śródbłonku powstaje PGI2, który pobudza w płytkach cyklazę adenylanową
i rozkurcza naczynia. TXA2 działa przeciwstawnie. Możemy farmakologicznie wpływać
na enzymy np. mała dawka aspiryny hamuje COX, który powoduje powstawanie
TXA2. Dlatego stosujemy aspirynę w prewencji zawału serca. Duża dawka aspiryny
hamuje COX w płytkach i w śródbłonku więc zmniejsza nie tylko stężenie TXA2 ale i
PGI2.
Hydrokortyzon, metyloprednizon hamują fosfolipazę A. Kwas acetylosalicylowy,
indometacyna, ibuprofen, naproksen hamują powstawanie TXA2. Imidazole i pirydyny
hamują syntezę tromboksanu.
Trombocyty.
Płytki krwi agregują w miejscu uszkodzenia i wraz z fibrynogenem tworzą czop
płytkowy. Na powierzchni płytek pojawia się trombina, czop twardnieje płytki
rozpadają się uwalniając tromboplastynę, trombinę, serotoninę. Trombina umożliwia
przemianę fibrynogenu w fibrynę. Jeżeli ten proces się nie zatrzyma naczynie może
się zatkać.
Związki zmieniające funkcję płytek, hamujące agregację i adhezję:
" Hamuje powstawanie trombiny
" Hamuje działanie trombiny
" Hamuje powstawanie tromboksanu
" Hamuje działanie tromboksanu
" Hamuje powstawanie ADP
" Hamuje działanie ADP
" Hamuje aktywność fosfadiesterazy
" Hamuje aktywność adenylocyklazy
" Działaj poprzez PGI
2
" Działają na punkt uchwytu fibrynogenu
Leki hamujące indukcję agregacji:
a) leki reagujące z receptorami :
" adenozyna, heparyna
" leki adrenolityczne (fentolamina)
" leki przeciwserotoninowe
b) leki hamujące uwalnianie wapnia
89
Farmakologia
Leki hamujące agregację:
a) leki aktywujące CA
" tiklopidyna
" izoprenalina
" adenozyna
" PG
b) leki hamujące fosfodiesterazę
" metyloksantyny
" papaweryna
" dipirydamol
c) leki hamujące fosfolipazę A
d) leki hamujące cyklooksygenazę
e) leki hamujące syntetazę tromboksanu
" hydrolazynya
" diazoksyd
" pochodne imidazolu
Osoczowe czynniki krzepnięcia:
I  fibrynogen
II  protrombina
III  czynnik tkankowy
IV  Ca 2+
V  proakceleryna
VII  prokonwertyna
VIII  czynnik antyhemofilowy
IX  czynnik Christmasa
X  czynnik Stuarta
XI  prekursor tromboplastyny osoczowej
XII  czynnik Hagemana
XIII  czynnik stabilizujący fibrynę
Są to białka osocza z komponentą węglowodanową, a III z komponentą lipidową. Z
wyjątkiem I i VIII biorą udział w powstawaniu trombiny. Układ zewnątrztkankowy trwa
kilka sekund, a wewnątrztkankowy minutę. Aktywację rozpoczyna czynnik X. Układ
zewnątrzpochodny (tkankowy) jest najważniejszy. Dochodzi do:
1. powstania trombiny z protrombiny
2. z fibrynogenu powstaje fibryna z udziałem trombiny.
Leki przeciwkrwotoczne (hemostatica)
Przyczyny krwawień są liczne i zróżnicowane. Krwawienia mogą mieć dramatyczną
postać.
1) Leki zwiększające krzepliwość krwi:
" Krew, osocze i preparaty krwiopochodne
" fibrynogen (Parenogen  2,0 g fiolki)
90
Farmakologia
" krioprecypitat (Countland, Kryobulin)
" Leki zwiększające tromboplatynę
Coagulen  wyciąg z płytek
Clanden  wyciąg z tk. płucnej
Tromboplatyna  wyciąg z mózgu
Krioprecypilaty to wyciągi z plazmy
2) Leki zwiększające liczbę płytek:
" Etamsylat  1,0 i.m. i.f.
" Dicynone  1,0 i.m. i.f.
" Cyclonamina  1,0 i.m. i.f.
3) Leki zawierające trombinę:
" Trombinum (tampon 4000 j.)
" Gastrotrombinum (10 000 j. p.o.)-stosowana w krwawieniach z p.p.
4) Leki zwiększające syntezę protrombiny w wątrobie:
" Pochodne naftochinonu
Biorą udział w syntezie cz. II, IX, X, tromboplatyny. Są to witaminy K
naturalne i syntetyczne. Naturalne wit.K pochodzą z pokarmów lub
produkowane są przez florę bakteryjną jelita. Syntetyczne
rozpuszczają się w wodzie. Przy niedoborze witK mamy skazę
krwotoczną, krwawienia. Dzieje się tak w żółtaczce, przy
antybiotykoterapii
" wit.K  10 mg. p.o., i.m.
" Synkavit - 10 mg. p.o., i.m.
" Caviton - 10 mg. p.o., i.m.
" Menadion - 10 mg. p.o., i.m.
5) Leki unieczynniające heparynę:
Heparyna to mukopolisacharyd wytwarzany przez komórki tuczne. Unieczynnia
odwracalnie protrombinę, tromboplastynę, trombinę. Wzmaga fibrynolizę.
" Protaminum sulfuricum  50 mg i.v.
Tworzy komplek z heparyną i unieczynnia na ok. 2-3 h. 1g siarczanu
protaminy unieczynnia 1,08 mg heparyny. Nie można przekroczyć dawki 50 mg.
" Tolonum Blutene  6 mg/kg (błękit tolmidyny)
6) Leki hamujące fibrynolizę:
Najważniejsza w procesie fibrynolizy jest plazmina powstająca z plazminogenu
pod wpływem urokinazy , streptokinazy, trypsyny, chrymotrypsyny.
Plazmina unieczynnia cz. V i VIII.
Produkty rozpadu hamują krzepnięcie krwi, agregację płytek i rozkurczają
naczynia
" kwas �  aminkapronowy-Epsikapron tabl. 0,5g;amp. 4,0g i.v.
Hamuje plazminę i przekształcanie plazminogenu w plazminę. Stosowany
jest w krwawieniach, położnictwie, ftyzjatrii, gastrologi
" Acidum p aminometylbenzoicum  0,25-0,5g tabl.(PAMBA)
91
Farmakologia
" tremexamix (Cyklokapron- tabl. 0,5g .;amp. 0,5g AMCHA- nie używany)
" Aprotinina  25000-100000j. i.v.
Trasylol  25000-100000j. i.v.
Traskolan  25000-100000j. i.v.
Hamują kalikreinę. Stosowane są we wstrząsie endotoksycznym,
hemolitycznym, skazie fibrynolitycznej i zapaleniu trzustki.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Antykoagulanty (leki hamujące krzepnięcie)
Stosowane są w miażdżycy i nadciśnieniu.
1)Leki dekalcynujące (in vitro)
" szczawiany
" cytryniany
2)Leki antytrombinowe
" Heparinum  250mg/5ml i.v. (25000j)  musi być ą  globulina osocza
" Dextaranum sulphuricum
Preparaty:
" Heparinum  amp.25000jm/5ml, 5000jm/0,2ml
" Calciparine  amp 5000jm/0,2ml, 7500jm/0,3ml, 12000jm/0,5ml,
20000jm/0,8ml, 25000jm/1ml
Stosujemy w zakrzepach, zatorach żylnych i tętniczych, miażdżycy, odmrożeniach i
zapaleniach wsierdzia.
" Depo  Heparin
" Fraxiparine
" Enoxaparine
" Liquemin
" Liquemin Depot
" Liquemin Subcutan
Heparyna
Działanie:
" unieczynnia tromboplastynę, trombinę i protrombinę
" pobudza fibrynolizę
" hamuje agregację, adhezję i rozpad płytek
" hamuje lipazę lipoproteinową i hialuronidazę
" hamuje reakcje antygen  przeciwciało
Zastosowanie
" zakrzepy i zatory żylne i tętnicze
" zakrzepowe zapalenie żył
" miażdżyca
" odmrożenia
" zapalenie wsierdzia
Podobnie działają estry wielocukrów np. Dextran.
3)Antywitaminy K
" Pochodne hydroksykumaryny
- Dicumarolum  0,1  0,2 tabl.
92
Farmakologia
- Pelentan  0,1  0,3 tabl.
- Syncumar 0,004  0,008 tabl
" pochodne indandionu:
- Anisindion  0,05 tabl.
- Fenindion  0,025 tabl.
- Difenindion  0,025 tabl.
Magazynują się w wątrobie. Wiążą się z receptorami wit.K. Hamują wytwarzanie
czynnika II, VII i X.
Zastosowanie
" zakrzepowe zapalenie żył,
" choroba zakrzepowa,
" zatory,
" zawały,
" pogotowie zakrzepowe.
4)Leki fibrynolityczne
" Ancrod 1,1 ml. amp.(=120�g jodu=77j.)
" Streptokinaza 250000j.m.(1 fiolka) i.v.
" Urokinaza 75000j.m. (1fiolka) i.v.
Pośrednia aktywacja fibrynolizy.
" wysiłek
" kwas nikotynowy (Sadamina, Complamina)
" leki kurczące naczynia krwionośne
LEKI PRZECIWMIAŻDŻYCOWE.
Wg. definicji WHO miażdżyca to zespół zmian w wewnętrznej ścianie tętnic-
nagromadzenie tkanki włóknistej, lipidów, kolagenu, złogów wapnia. Wraz ze
wzrostem stężenia cholesterolu we krwi wzrasta ryzyko rozwoju miażdżycy. 1/3
wszystkich zgonów jest spowodowana miażdżycą.
Miażdżycę wywołują
" uwarunkowania genetyczne struktury tętnic i metabolizmu lipidów
" sposób odżywiania
" aktywność fizyczna
" nadciśnienie tętnicze
" cukrzyca
" niedoczynność tarczycy
" otyłość
" stany zapalne tętnic
Teorie powstawania miażdżycy:
1.) Metaboliczna (infiltracyjna)
2.) Zakrzepowa
1. Teoria metaboliczna
93
Farmakologia
Wzrost lipidów w krwi spowodowany nadmiarem spożycia lipidów zwierzęcych i
zmianami metabolicznymi. Górna granica cholesterolu 3 g/l , VLDL do 0,4 g/l, LDL do
2 g/l (głównie cholesterol triacyloglicerole i białka), HDL do 3 g/l. VLDL i LDL są
miażdżycorodne, a HDL hamują powstawanie miażdżycy. W chorobach
miażdżycowych znajdują się te same lipidy co w osoczu, poziom VLDL i LDL u osób
dotkniętych miażdżycą jest wysoki. W schorzeniach miażdżycorodnych występują
zwiększone stężenia VLDL i LDL. Badania epidemiologiczne wykazały bezpośredni
związek pomiędzy dietą, a miażdżycą, np. spożywanie 1 g na dobę, a synteza własna
3 g na dobę. W syntezie role odgrywa acetyloCoA. Z cholesterolu powstają w
wątrobie kwasy żółciowe wydalane do dwunastnicy - im szybszy ten obrót, tym mniej
cholesterolu we krwi. Ilość spożytego cholesterolu zwiększa się we krwi po spożyciu
tłuszczów zwierzęcych jednonienasyconych. Kwasy wielonienasycone zmniejszają
stęż. Cholesterolu we krwi. Nadmiar węglowodanów powyższa jego stężenie. Ludzie
pracujący fizycznie bardzo rzadko chorują na miażdżycę.
2. Teoria zakrzepowa.
Początkiem miażdżycy jest zakrzep przyścienny zwężający światło naczynia. Nacieki
lipidowe są to zmiany wtórne.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki zmniejszające stężenie cholesterolu
1. Leki wpływające na krążenie jelitowo- wątrobowe cholesterolu.
" Cholestyramina - 2-8 g/d
" Kolestyramina - 2-8 g/d
" Kolestipol
" Beta - sitosterol
" Neomycyna
Związki te wiążą kwasy żółciowe. Należą tu żywice - Kolestipol. Zmniejszają one
poziom kwasów żółciowych w wątrobie i zwiększają ich syntezę z cholesterolu.
Mechanizm działania:
" Wiązanie kwasów żółciowych i ich wydalanie z kałem
" Spadek wchłaniania kwasów żółciowych
" Zwiększenie konwersji cholesterolu do kwasów żółciowych
" Przerwanie krążenia jelitowo - wątrobowego kwasów żółciowych
" Zwiększenie gęstości receptorów LDL na powierzchni hepatocytów
Objawy niepożądane (nieznaczne):
" zaparcia,
" wzdęcia brzucha,
" uczucie pełności,
" biegunki,
" wzrost stężenia triacylogliceroli w osoczu.
Są podawane na początku terapii, póz
niej nie mają znaczenia.
94
Farmakologia
Leki hamujące wchłanianie lipidów
Są to ergosterol, neomycyna, amfoterycyna - niewielkie zastosowanie w praktyce
2. Leki działające na metabolizm lipidów
" Kwas nikotynowy i pochodne
" Fibraty i pochodne
" Tyroksyna i pochodne
" Statyny
Statyny (Inhibitory acetyloCoA)
Mechanizm działania
" Bardzo silnie hamują syntezę endogennego cholesterolu w wątrobie
" Zwiększają aktywność i gęstość receptorów LDL na powierzchni hepatocytów
" Hamują osoczową konwersję VLDL do LDL
" Zmniejszają syntezę VLDL w wątrobie
Preparaty
Lewostatyna (Mevacor) - tabl. 20 mg, dawka 10-80 mg na dobę
Prawostatyna (Provactol, Lipostat) - tabl. 10, 20mg
Simwostatyna (Zocor)
Mewastatyna
Fluwastatyna
Działania niepożądane:
" Wzrost poziomu enzymów wątrobowych
" Wysypki skórne
" Zaparcia
" Nudności
" Biegunki
" Miopatia
" Zmętnienie soczewki
" Bezsenność
Kwas nikotynowy (Nicotol, Niacyn - dawka 50-100 mg, 2-3x/d)- to najstarszy lek
przeciwmiażdżycowy
Mechanizm działania:
" Hamowanie lipolizy tkanki tłuszczowej
" Hamowanie wątrobowej produkcji triacylogliceroli, VLDL, cholesterolu
" Wzrost stężenia HDL
" Hamowanie konwersji VLDL do LDL
Działa fibrynolitycznie.
Działania niepożądane:
" Objawy skórne
" Objawy ze strony p. pok.
" Fibrynoliza
" Hepatotoksyczność
95
Farmakologia
" Zaburzenia tolerancji Glc.
" Zaburzenia rytmu serca
" Osłabienie widzenia
" Wzrost stężenia kw. Moczowego w osoczu
Stosowane w miażdżycy szczególnie powikłanej.
Fibraty
Mechanizm działania
" Hamują syntezę VLDL w wątrobie
" Aktywują lipazę lipoproteinową w osoczu i lipolizę LDL i chylomikronów
" Wzrost gęstości i aktywności receptorów LDL na powierzchni hepatocytów
Stosowane w zaawansowanej miażdżycy.
Działania niepożądane:
" Kamica żółciowa
" Miopatie
" Leukopenia
" Wzrost stężenia aminotranferaz
" Zaburzenia ze strony p. pok.
Preparaty:
Klofibrat - kaps. 250, 500 mg
Bezafibrat - draż 200 mg
Etofibrat
Fenofibrat - (Lipanthyl)
Gemfibrozil
Ciprofibrat
3. Inne
" Probukol
" Octan nortestosteronu
" Oksandrolon
Probukol
Mechanizm działania
" Hamuje utlenianie LDL - brak rozpoznania rec. LDL
" Wzrost wydalania kw. żółciowych
Działania niepożądane:
" Wydłużenie QT
" Zaburzenia ze strony p. pok. (wzdęcia, biegunki, nudności, bóle brzucha)
" Spadek stężenia HDL
Jest stosowany w początkowym okresie.
Pochodne polienofosfatydylocholiny. Są to mieszaniny WNKT
" Lipostabil
" Kwas 1,5-dilaurynowy (Cynarex) - to związek wyizolowany z karczochów
" Tanavit - to oczyszczony olej z nasion wiesiołka
96
Farmakologia
Zasady leczenia hiperlipoproteinemii
I - nie leczymy
II - cholestyramina, kolestipol,
III - klofibrat, cholestyramina,
IV - klofibrat, kwas nikotynowy
V - klofibrat, kwas nikotynowy, neomycyna, probukol
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
ANTAGONIŚCI KANAA
ÓW WAPNIOWYCH
Jony wapnia pośredniczą w skurczu mięśni, decydują o uwalnianiu przekaz
ników,
hormonów, o aktywności wielu enzymów. Decydują o immunologicznej odpowiedzi
komórki. W ustroju jest ok. 1200 g Ca, z czego 99% w układzie kostno - stawowym,
1-2% stanowi pulę podlegającą szybkiej wymianie. Większość Ca jest związana z
białkami lub fosfolipidami - jest on biologicznie nieczynny. Jego związanie zależy od
pH, temp., zawartości białka i hormonów. Mięśnie szkieletowe czerpią wapń z
magazynów wewnątrzkomórkowych, a gładkie i sercowe ze środowiska
zewnętrznego.
Transport wapnia:
" Bierna dyfuzja (stęż. wew.kom. 10.000 razy mniejsze)
" Kanały zależne od potencjału błonowego - powolny kanał wapniowy - istotna
droga z punktu widzenia farmakoterapii. Wapń wewnątrz komórki uwalniany jest
z siateczki śródplazmatycznej, który aktywuje ATP-azę wapniową wewnątrzkom.
Przy niedoborze wolnego wapnia w komórce aktyna, miozyna są niezdolne do
skurczu. Energia z ATP jest też niezbędna do biochem. przemian wewnatrz
komórki. Hormony mogą zwiększać 100 razy wewnątrzkom. stężenie wapnia.
" Aktywne związki (angiotensyna, histamina, serotonina), które działaja na swoje
receptory, powoduja również napływ wapnia do komórki.
Rola jonów wapniowych:
" Różne czynniki zwiększające napływ Ca mogą wywołać martwicę mięśnia
sercowego
" Zidentyfikowano kilka stanów patologicznych, w których uszkodzeniu komórek
towarzyszy nagromadzenie Ca
" Nadmierne gromadzenie Ca prowadzi do groz
nych skutków: przykurcz,
zaburzenia rytmu, wzrost RFT, pobudzenie fosfolipaz i proteaz, wzrost
zapotrzebowania na tlen, hamowanie pompy sodowo - potasowej, rozprzęganie
fosforylacji oksydacyjnej.
Działanie:
Serce
" Hamują automatyzm
" Zwalniają przewodnictwo
" Osłabiają siłę skurczu
" Likwidują fazę platoau potencjału
Inne
" Zmniejszenie oporu obwodowego i płucnego
97
Farmakologia
" Zwiększenie powrotu żylnego
" Poprawa drożności oskrzeli
" Osłabienie skurczu moczowodów i pęcherza moczowego
" Likwidacja bolesnych miesiączek
" Hamowanie akcji porodowej
" Spadek wydzielania insuliny, AK, gastryny
" Hamowanie aktywności płytek
" Likwidacja kurczów przełyku
" Spadek łzawienia i ślinienia
Mechanizm:
" Zmniejszenie zapotrzebowania na tlen
" Zwiększenie zaopatrzenia komórki w tlen
" Zwiększają przepływ przez naczynia
" Zmniejszają obciążenie następcze
Liczba ich stale rośnie.
Podział antagonistów wapnia wg WHO
" pochodne fenyloalkiloaminy
I gen. - werapamil,
II - gallopamil, tiapamil;
" pochodne dihydropirydyny
I gen. - nifedypina
II gen. - nitrendypina, amlodypina, felodypina,
" pochodne benzotiazepiny
I gen. - diltiazem,
II gen. - klentiazem,
I - działające na serce i naczynia krwionośne: werapamil, gallopamil, diltaizen,
tiapamil
II - naczynia krwionośne: nifedypina, nitrendypina
III - obwodowe naczynia krwionośne
IV - różne działanie
Leki I generacji
" Werapamil (Isoptin)
Czas działania ok. 8h, po podaniu dożylnie efekty natychmiastowe, zmniejsza
metabolizm fosforanów, zużycie tlenu w sercu, działa inotropowo ujemnie, zmniejsza
automatyzm serca, obniża siłę skurczu. Stosowany w ostrych arytmiach, ostrej
przewlekłej niewydolności naczyń, nadciśnieniu, profilaktycznie przed zawałem, po
pierwszym zawale, w miażdżycach.
Działania niepożądane:
Nudności, zawroty głowy, zaczerwienienie skóry, zaparcia, przy i.v. nagły spadek RR.
Przeciwwskazania:
98
Farmakologia
Niewydolność skurczowa komór, stosowanie betablokerów, blok przedsionkowo -
komorowy, przy dawkowaniu naparstnicy.
" Nifedypina (Adalat, Cordafen)
Podana podjęzykowo działa po 2-3 min., doustnie po 10 min. Działa ok. 1h. Ma
znacznie silniejsze działanie rozszerzające naczynia krwionośne. Ma min. wpływ na
układ bodz
coprzewodzący. Obniża RR, zwiększa ukrwienie, rozkurcza oskrzela.
Stosuje się w leczeniu ostrej i przewlekłej niewydolności naczyń wieńcowych, w
stanach pozawałowych, nadciśnieniu, chorobie Raynouda, niedokrwieniu mózgu,
astmie. Wywołuje migreny, uczucie gorąca, obrzęki nóg, zaburzenia p.pok., spadek
RR.
Przeciwwskazania:
Kardiomiopatia przerostowa, zagrożenie zawałem, ciężka niewydolność serca,
zwężenie ujścia aorty.
" Diltiazem
Ma silne działanie na kanały wapniowe. Działa podobnie do werapamilu.
Leki II generacji:
" Gallopamil (Procorum); Tiapamil, Anipamil, Emopamil, Falipamil są badane
klinicznie. Działa przeciwarytmicznie, rozszerza naczynia krwionośne, obniża RR
jak werapamil
" Nitrendypina, rozszerza naczynia krwionośne 6 razy silniej niż nifedypina. Działa
20 razy dłużej. Profil farmakodynamiczny jak nifedypina.
" Amlodypina (Norvasc), działa jak nifedypina, ale 48h
" Felodypina, działa jak nifedypina, ale 10h
" Isradypina, działa ok. 16h, duży stopień wybiórczości. Skutecznie obniża RR
przy nieznacznym wpływie na kurczliwość serca, przeciwmiażdżycowo
" Nicardypina, działa ok. 8h
" Nimodypina, wybiorczo w stos. do naczyń mózgowych (krwotok
podpajęczynówkowy, migrena)
" Nizodypina, działa 20 razy silniej na naczynia niż nifedypina, częste objawy
niepożądane związane z rozszerzeniem naczyń
LEKI HIPOTENSYJNE
Ciśnienie tętnicze jest pochodną rzutu minutowego serca i oporu obwodowego.
Zależy od oporu tętniczek, pojemności żyły, wyrzuty serca, objętości regulowanej
przez nerki. Czuwa nad tym SNS.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Przyczyny nadciśnienia tętniczego:
99
Farmakologia
" Samoistne
" Nerkowe
" Parenhymatyczne
" Naczyniowe
" Nadnerczowe
" Rdzeniowe
" Korowe
" Neurogenne
" Przytarczyczne lub tarczyczne
" Koarktacja aorty
" Toksemia lub ciąża
" Leki (środki antykoncepcyjne, inhibitory MAO)
" Wzrost pojemności lewej komory
" Miażdżyca naczyń
" Ryzyko niesione przez nadciśnienie: choroba wieńcowa serca i wzrost
śmiertelności.
" Komplikacje
" Dno oka - skurcz naczyń - zwężenie - wybroczyny - zwłóknienie
" Serce - przerost - niewydolność - zawał
" Naczynia - miażdżyca - zakrzepy - krwotok
" Nerki - łagodne zwłóknienie - złośliwe zwłóknienie - uszkodzenie funkcji -
przewlekła niewydolność nerek
Często leki hipotensyjne u danego pacjenta przestają działać. Należy usunąć chorobę
podstawową. Należy stosować leki o różnym punkcie uchwytu. Ustalić dawkę
poszczególnych leków indywidualnie. Pacjenta rozpoczynającego terapię należy
kontrolować.
Przyczyny niepowodzeń
" Niewłaściwy dobór lub zbyt małe dawki leków
" Nieregularne przyjmowanie przez pacjenta
" Nadmierne spożycie soli
" Interakcje z innymi lekami
" Nierozpoznane wtórne nadciśnienie tętnicze
" Błędne pomiary
" Rzeczywista oporność
Działanie korzystne;
" Skuteczne obniżenie RR
" Dobra tolerancja
" Korekcja zmian hemodynamicznych
" Brak zmiany przepływu przez inne narządy
" Regresja przerostu lewej komory
" Regresja zmian miażdżycowych
" Nie wpływa na jakość życia
" Nie ma działań niepożądanych
" Niski koszt
" Zmniejsza śmiertelność
10
Farmakologia
0
Punkty uchwytu:
" OUN,
" interreceptory,
" receptor adrenergiczny,
" zwoje mięśni gładkich naczyń,
" blokery kanałów wapniowych,
" inhibitory konwertazy,
" antagoniści receptora angiotensynowego,
" leki moczopędne.
Taktyka leczenia stopniowego:
" Stara
Diuretyk lub beta bloker
Kombinacja
Rozszerzenie naczyń
Leki działające ośrodkowo
" Nowa
Diuretyk
Beta bloker
Alfa bloker
Antagonista Ca
inhibitory ACE
Razem lub oddzielnie
Unikamy leków o tym samym punkcie uchwytu.
Podział leków hipotensyjnych
1. Leki moczopędne
Szczególnie początki nadciśnienia. Działają poprzez utratę sodu, wpływ na
reninę. Stosujemy z Beta blokerami lub inhibitorami ACE. Chętnie stosowane w
wieku starszym. Powodują spadek objętości płynów pozakomórkowych, osocza,
zmniejszają reaktywność naczyń na NA. Zmniejszają rzut serca (szczególnie
obj. minutową ).
a. pochodne benzotiazepiny
" chlorotiazyd
" benzochlorotiazyd (Natmetin)
" politiazyd (Renese)
" chlortalidon (Hygroton)
b. diuretyki pętlowe
" furosemid (Lasix)
" kw. etakrynowy (Edekrin)
c. oszczędzające potas
" spironolakton
" aldakton
" aldacton A
10
Farmakologia
1
" amilorid (Tioloryd i Maduretic)
d. inne
" indapamid  cukrzyca (Natrilix)
Leki moczopędne to leki I rzutu w leczeniu nadciśnienia w cukrzycy (indapamid), u
osób starszych, i w niewydolności serca i nerek.
Działania niepożądane:
" hipokalemia,
" hiponatremia
" niatolerancja glukozy
" impotencja
Przeciwwskazania:
" Dna moczanowa
" Hiperlipidemia
" Cukrzyca (? tak było na wykładzie)
2. � -blokery
Są stosowane jako leki I rzutu w nadciśnieniu.
Mechanizm działania
" blokują receptor beta
" hamują odruchy z baroreceptorów i zatoki szyjnej ( HR, CO, SV),
" hamują uwalnianie reniny,
" pobudzenia receptora beta hiperpolaryzuje kom. i rozluz
nia mięśnie gładkie,
mimo to blokada tego receptora działa hipotensyjnie (hamują NA i reninę) to
hamuje angiotensynę, co zmniejsza opór naczyniowy.
Podział � -blokerów
a. nieselektywne
" oksprenolol
" pindolol ( Visken)
" propranaolol
b. względnie selektywni
" acebutolol (Sectral)
" atenolol (Cardiopress)
" metoprolol (Metocard, Beloc)
c. dihydralazyna
Leki selektywne działają głównie na serce(inotropowo -), prawie nie wpływają na mm.
gł. oskrzeli. Nieselektywnie kurczą oskrzela mają zaznaczone działania obwodowe.
Wskazania:
" Nadciśnienie tętnicze
" Nagły wzrost ciśnienia
" Nadciśnienie z przerostem lewej komory
" Okres okołooperacyjny
" Skurczowe nadciśnienie tętnicze
" Guz chromochłonny (po zastosowaniu betablokerów)
" Przeciwwskazania: niewydolność krążenia, wstrząs, blok przedsionkowo-
komorowy I i II st., chromanie przestankowe, astma, ciężka depresja.
" Względne przeciwwskazania:
10
Farmakologia
2
" Choroba Reynouda
" Cukrzyca chwiejna i leczona insuliną
" Ciąża i laktacja
" Wiek podeszły
" Leczona niewydolność krążenia
" Dusznica Prinz -Metal
" Kardiomegalia bez niewydolności krążenia
" Zaburzenia psychotyczne
3. ą-blokery
- prazosyna (Minipress)
- fenoksybenzamina (Dibenyline)
- fentolamina (Regitine)
- terazosyna
- trimazosyna
- doksazosyna
- urapidyl (Ebrantil)`
ą i �-bloker
- labetalol (Pressocard, Trandate)
ą-blokery rozszerzają naczynia obwodowe. Obniżają poziom cholesterolu we krwi i
zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę. Są szczególnie wskazane u chorych z
zaburzonym profilem lipidowym, z przerostem gruczołu krokowego, z zaburzeniami
krążenia mózgowego. Stosujemy z �-blokerami i diuretykami.
Labetalol zmniejsza opór naczyniowy.
4. Inhibitory ukł. adrenergicznego w OUN
- rezerpina (Raupasil) 0,1 i 0,25 mg
- guanetydyna (Ismelin) 10 mg i 25 mg
- guanadrel (Hylorel) 10mg i 25mg
- klonidyna (Catapresan)
- metyldopa (Aldomet, Dopanol)
Hamuje wydzielanie NA, powoduje bradykardię, rozkurcz naczyń. Bardzo znacznie
pobudza perystaltykę jelit i wydzielanie żołądkowe. Stosowane w łagodnym
nadciśnieniu z napięciem, zaburzeniami lękowymi.
Guanetydyna hamuje wchłanianie zwrotne NA.
Klonidyna działa pobudzająco na presynaptyczny receptor ą2
co prowadzi do
zahamowania wydzielania NA. Spada opór obwodowy, aktywność reniny we krwi.
Stosowany niechętnie, ewentualnie z diuretykami. Szczególnie u chorych z
menopauzą i marskością wątroby. Metyldopa również pobudza receptor
presynaptyczny ą2
. Stosowany u ciężarnych z diuretykami.
5. Inhibitory konwertazy
Działają na układ RAA. Angiotensynogen wytwarzany w wątrobie, działa na niego
renina i powstaje angiotensyna I, na tę działa enzym konwertujący i powstaje
10
Farmakologia
3
angiotensyna II, która kurczy naczynia i pobudza wydzielanie aldosteronu. Układ RAA
obecny jest w każdej tkance.
Nerka wydziela renine przez co podwyższa ciśnienie krwi, ale tez bradykininę,
kalikreinę, prostaglandyny, które obniżają ciśnienie krwi. Wydzielanie reniny wzrasta
w sytuacji:
- szybki spadek ciśnienia krwi i niedokrwienie nerki
- spadek stężenia sodu w kanaliku dystalnym
- pobudzenie zakończeń neuronów sympatycznych.
Angiotensyna II kurczy mm. gładkie tętnic, nasila skurcz serca, zwiększa objętość
krwi krążącej, zmniejsza przepuszczalność kłębuszków nerkowych. Wpływa też na
budowę ściany serca i naczyń: proliferacja mięśniówki i rozwój tkanki łącznej.
Pobudza SNS, wydzielanie wazopresyny, działa psychopobudzająco (przyspiesza
proces uczenia się i pamięci). Konwertaza przekształca angiotensyne I w II, ale też
przekształca bradykininę do form nieaktywnych.
Możemy blokować ACE i receptory angiotensynowe  nie mają wpływu na
bradykininę.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
ACE-inhibitory wywołują wiele zmian hormonalnych:
- wzrost aktywności reniny i angiotensyny I
- spadek stężenia angiotensyny II, aldosteronu, VP
- wzrost stężenia kinin i prostaglandyn.
Zmniejszaja grubość ściany lewej komory, uwrażliwiają tkanki na działanie insuliny.
- kaptopryl (Captopril, Capotem, Tensiomin, Angiopress) 25-100mg/d
- enalaprylRenitec, Enap, Enarenal) 4-40mg/d
- perindopryl (Prestarium) 2-10mg/d
- cilazapril (Inhibace) 2,5-5 mg/d
- lizynopryl (Zestril, Prinivil, Covic) 5-40mg/d
- fozynopryl (Monopryl) 10-40mg/d
- ramipryl (Tritace) 2,5-20mg/d
- benazepril (Lotensin) 10-20mg/d
Nadciśnienie z kłębuszkowym zapaleniem nerek, z cukrzycą, z niewydolnością
mięśnia sercowego, po zawale, z chorobami naczyń obwodowych. Nie osłabiają siły
mięśni poprzecznie prążkowanych.
Działania niepożądane (duże dawki):
- zbyt silny spadek RR
- hiperkaliemia
- niewydolność nerek
- napadowy kaszel
- zaburzenia smaku
- bóle głowy
- obrzęk naczynioruchowy
10
Farmakologia
4
Przeciwwskazania:
- ciąża, laktacja
- duże odwodnienie
- zwężenie tętnic nerkowych
- pierwotne podwyższenie aldosteronu we krwi
Blokery receptora angiotensyny mają nieco słabsze działanie, reszta tak jak wyżej
- losartan 50mg p.o. (Cozaar)
- irbesartan 150mg p.o. (Aprovel)
- valsartan 80mg, 160mg p.o. (Diovan)
6. Antagoniści kanałów wapniowych
- nifedypina (Aldalat, Cordafen, Cordipin)
- nitrendypina (Bayotensin)
- amlodypina
- felodypina
- isradypina (Lomir, Dyna-Cire)
- nikardypina (Cordene)
- nisoldypina
- nimodypina (Nimotop)
- werapamil
- diltiazem
Rozkurczają naczynia krwionośne, hamują wrażliwość naczyń na czynniki kurczące,
nasilają wydalanie wody i sodu. Niektóre hamują fosfodiesterazę. Działają inotropowo
i chronotropowo ujemnie (szczególnie werapamil)
A
ączymy z diuretykami.
Szczególnie stosujemy przy niedokrwieniu mięśnia sercowego, stanach spastycznych
naczyń, w podeszłym wieku. Przy zaburzeniach przewodnictwa stosujemy
nitrendypinę i pochodnych.
Przeciwskazania:
- zaburzenia rytmu serca
- wstrząs
- koarktacja aorty
Zasady leczenia nadciśnienia
Monoterapia
- �-bloker
- diuretyk
- bloker Ca2+
- ACE-bloker
Leczenie dwoma lekami
diuretyk +
- �-bloker
10
Farmakologia
5
- bloker Ca2+
- ACE-bloker
- ą-bloker
lub
bloker Ca2+ +
- �-bloker
- ACE-inhibitor
Przy nadciśnieniu współistniejącym z:
- choroba niedokrwienna serca
o �-blokery
o blokery Ca2+
- przebyty zawał
o �-bloker
- niewydolność serca
o ACE-bloker
o diuretyki
- cukrzyca
o ACE-bloker
o bloker Ca2+
o bloker
- astma oskrzelowa
o bloker Ca2+
o ACE-bloker
o ą-bloker
- miażdżyca (szczególnie kończyn dolnych)
o ACE-boloker
o bloker Ca2+
o ą-bloker
- niewydolność nerek
o diuretyki pętlowe
I stopień
o diuretyki i/lub �-bloker
II stopień
o diuretyk + �-bloker + wazodilatotor
o bloker Ca2+
III stopień
o diuretyk + �-bloker + wazodilatator
o diuretyk + metyldopa lub klonidyna
o diuretyk + kaptopril
10
Farmakologia
6
Wykład
LEKI W CHOROBIE NIEDOKRWIENNEJ SERCA
Ch. niedokrwienna serca najczęściej spowodowana jest organicznym zwężeniem tt.
wieńcowych. Ch. wieńcowa  50-70% tętnic jest zwężonych.
- stan ostry
- dławica niestabilna
- dławica stabilna
Do podstawowych leków należą:
- azotany  nitraty
- �-blokery
- antagoniści Ca
- leki otwierające kanały potasowe
- leki przeciwpłytkowe
- leki przeciwkrzepliwe
- leki hipolipenizujące
Dławica niestabilna:
- morfina
- fentanyl + droperidol
- ASA
- heparyna
- �-blokery
- antagoniści wapnia
- leki fibrynolityczne
Jest to choroba społeczna.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Zwężenie tetnic z powodu:
- miażdżyca
- zwężenie spontaniczne  dusznica Prinz -Metal
10
Farmakologia
7
- zwężenie lewego ujścia żylnego
- nadczynność tarczycy
Objawy:
- ból zamostkowy promieniujący do lewej kończyny po wysiłku lub stresie
W dławicy niestabilnej, po zawale, z obciążeniami (ch. nadciśnieniowa, cukrzyca,
zaburzenia gospodarki lipidowej, papierosy, stres).
Zużycie tlenu
- �! ASA, �-blokery
- �! preload, nitraty
- �! afterload, Ca-blokery
- �! kurczliwość, �-blokery, werapamil
Nitraty:
W 1866r. wyprodukowano nitroglicerynę
W 1930r. diazotan izosorbitolu
W 1970r. zauważono, że skuteczność nitratów zależna jest od postaci leku
- nitrogliceryna (triazotan glicerolu)
- diazotan izosorbitolu
- 5-monoazotan izosorbitolu
- 2-monoazotan izosorbitolu
Monoazotan nie jest metabolizowany przy pierwszym przejściu przez wątrobę.
Nitraty mogą być metabolizowane w wątrobie bądz
nie.
Azotany wpływają na uwalnianie NO (sa redukowane do NO), który łączy się z
grupami  SH tworzone są nitrozotiole, które aktywują cyklazę guanylową, ę!cGMP,
�!Ca2+, rozkurcz naczyń.
Mamy działanie systemowe:
- rozkurcz naczyń żylnych i tętniczych
- spadek preload (ę! naczyń żylnych)
- spadek afterload (ę!naczyń tętniczych)
i działanie wieńcowe:
- wzrost przepływu
- ę! tętnic podnasierdziowych
- ę! krążenia obwodowego
- �! ciśnienia napełniania LK
- lepsze ukrwienie warstwy podwsierdziowej
- �! adhezji i agregacji płytek
- działanie antyarytmiczne i antyproliferacyjne
- nitrogliceryna  aerozol, maści, plastry, tabletki podjęzykowe, doustne długo
działające, tabletki podpoliczkowe, wlewy dożylne
czas działania 1-2 min.
10
Farmakologia
8
Podawanie więcej niż 4 tabletek nie ma sensu  brak działania oznacza zawał
- diazotan izosorbidu  2,5-15mg
- monoazotan izosorbidu  długo działający
- molsidomina jest prolekiem, pod wpływem hydrolizy i dekarboksylacji w
wątrobie powstaje substancja aktywna SIN-1, która bezpośrednio powoduje
uwalnianie No z naczynia. Jest to lek z wyboru przy nieefektywności
nitratów (działanie niepożądane, rozwój tolerancji)
Działania niepożądane nitratów:
- bóle, zawroty głowy
- hipotonia
- kołatanie serca
- tachykardia lub bradykardia
- zaczerwienienie skóry twarzy i szyi z uczuciem gorąca
- nudności i wymioty (ę! mm. gładkich p.pok.)
Zjawisko tolerancji
Wewnątrzkomórkowy niedobór grup sulfhydrylowych. Spadek wrażliwości cyklazy
guanylowej i spadek wytwarzania cGMP. Może dochodzić do wzrostu aktywności
fosfodiesteraz, które razkładają cGMP. Dostarczany No może tworzyć anion
nadtlenkowy, który degraduje NO i może bezpośrednio uszkadzać śródbłonek.
Zjawisko pseudotolerancji
Spadek RR powoduje odruchową tachykardię, pobudzenie układu RAA, wzrost
stężenia katecholamin w wzrost RR (czynnik neurohumoralny)
Aby zmniejszyć zjawisko tolerancji należy stosować 10-12h przerwę pomiędzy
dawkami (dlatego odchodzimy od plastrów). Im wyższa dawka tym dłuższa przerwa.
Bóle głowy sa często sprawą przejściową  należy przyjmować lek w pozycji
siedzącej.
Przy nieefektywności nitratów stosujemy molsidominę (nie potrzebuje grup SH), która
bardziej zmniejsza agregację płytek i obniża poziom fibrynogenu.
�-blokery
Receptory �1 są w sercu, naczyniach. Są to receptory metabotropowe związane z
białkiem G - ę!cAMP. Efekt dromo, chrono, inotropowy dodatni. Poza tym dochodzi do
zahamowania receptorów muskarynowych. Rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, p.pok.,
wzrost uwalniania A i NA, pobudzenie glikogenolizy.
Są to leki, kt. poprzez efekt chrono, inotropowy ujemny powoduja spadek RR
zmniejszając zapotrzebowanie mięśnia na tlen.
Poza tym poprzez efekt chronotropowy ujemny poprawiają przepływ wieńcowy i
powodują jego redystrybucję (warstwa podwsierdziowa).
Endogennie katecholaminy pobudzają receptory �. Działanie to jest uniemożliwoine
przez �-blokery.
Powoduja lepsze wykorzystanie glukozy, zapobiegają obniżeniu poziomów K+ i Ca2+.
Działają antyarytmicznie.
10
Farmakologia
9
Zmniejszaja zapotrzebowanie na O2, a poprzez poprawę przepływu wieńcowego
powodują większe dostarczanie O2. Zwiększają tolerancje wysiłku u 80% pacjentów.
1. hydrofilne:
- atenolol
- sotalol
- nadolol
Są słabiej metabolizowane, dłuższy T1/2, stosowane 1xdziennie. Są wydalane przez
nerki. Nie działają ośrodkowo.
2. lipofilne
- propranolol
- metoprolol
- alprenolol
Są metabolizowane w wątrobie. Stosowane 2 i więcej x dziennie. Działają ośrodkowo,
powodują częściej depresję.
3. kardioselektywne
4. kardionieselektywne
5. dodatkowe działanie
- miolityczne  karwedilol
- ą-blokery  celiprolol, labetalol
Działania niepożądane:
- ociężałość, znużenie
- skurcz oskrzeli
- marznięcie kończyn
- nadmierne efekty sercowe
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Przeciwskazania:
- bezwzględne
o jawna niewydolność serca
o ciężka astma
o niewyjaśniona bradykardia
o ciężka depresja
- względne
o cukrzyca
o wyrównana niewydolność serca
Przy wyborze kierujemy się dodatkowymi chorobami pacjenta.
- kardioselektywność  efekty uboczne na narządy poza sercem
- wewnętrzna aktywność sympatykomimetyczna  spadek ryzyka
kardiodepresji (nigdy gdy współistnieje RR)
- metabolizm  dawkowanie
11
Farmakologia
0
iSA + (internal SNS activity)
- acebutolol
- alprenolol
- desprenolol
- primolol
- labetalol
- celiprolol
iSA 
- atenolol
- metoprolol
- bisoprolol
- propranolol
- nadolol
- karwedilol
Dawki:
- propranolol 20-60mg 4xdz
- nadolol 40-80mg 1xdz
- timolol 20mg 2xdz
- metoprolol 50-100mg 2x dz
- atenolol 50-100mg 1xdz
Działania niepożądane:
- rzadkoskurcz i zahamowanie zatokowe
- blok przedsionkowo-komorowy
- niewydolność serca
- hipotonia
- uczucie zmęczenia
- zaburzenia gospodarki węglowodanowej i
- �! ? doustnych leków przeciwcukrzycowych, ę! hipoglikemia po iNS, ę!TG,
�!HDL
- impotencja
Antagoniści wapnia
Blokery kanału wapniowego głównie typu L. W mięśniu sercowym wapń wiąże się z
troponiną C i uaktywnia aktyne i miozynę, w mięśniu gładkim wapń wiąże się z
kalmoduliną.
Zmniejszają one kurczliwość co zmniejsza zapotrzebowanie na tlen. Zmniejszają
obciążenie następcze, arytmie komorowe, poprawiają przepływ wieńcowy,
zmniejszają agregację płytek, proliferacje miocytów, wpływają rozkurczowo na
naczynia.
Stosowanie pochodnych dihydropirydyny jest błędem w sztuce  zjawisko
podkradania- pobudzenie ą-adrenergiczne, słabsze ukrwienie tętnic wieńcowych.
Dlatego nie stosujemy ich w ch. niedokrwiennej serca. Stosujemy raczej werapamil i
diltiazem lub amlodypinę czy feladypinę. Stosujemy gdy towarzyszy nadciśnieniu lub
zaburzenia rytmu serca.
Działania niepożądane:
11
Farmakologia
1
- zaczerwienienie skóry
- bóle głowy
- spadek RR
- uczucie gorąca
- zaburzenia przewodzenia bradykardia
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe (zaparcia)
Leki otwierające kanały potasowe
Nie wpływają na kanały wapniowe. Powodują hiperpolaryzację bł. komórkowych 
rozkurcz mm. gładkich naczyń.
- benzopirany (kromodalin?)
- cyjanoguanidyny (pinocydyl?)
- ! amidy nikotynowe (nikorandyl?  Ikorel)
- pochodne tiofarmamidu i dihydropirydyny (nigualdypina)
- diazoksyd
- minoksydyl
Leki metaboliczne
- trimetazydyna (Preductal)
- L-karnityna
Niedotlenienie powoduje ę!H+, �!ATP, ę!Ca2+, uszkodzenie mitochondriów,
wytwarzanie wolnych rodników, aktywację leukocytów, płytek.
Preductal chroni komórkę przed skutkami niedokrwienia, hamuje �-oksydacje,
- hamuje kwasicę
- podtrzymywanie produkcji ATP
- �! produkcji RFT
- zmniejszają uszkodzenie błon komórkowych
Mogą być stosowane niezależnie, w leczeniu skojarzonym. Wskazany w przewlekłej
ch. wieńcowej.
ACE-inhibitory
Działają korzystnie w chorobie wieńcowej. Powodują wzrost NO, bradykininy,
prostacyklin. Działanie przeciwwieńcowe związane jest z korzystnym wpływem na
hemodynamikę, poprawę funkcji śródbłonka, �! masy LK, korzystnym wpływem na
gospodarkę węglowodanowo-lipidową.
Leki przeciwpłytkowe
Tiklopidyna stabilizuje blaszkę miażdżycową? Co ma korzystny wpływ w chorobie
wieńcowej serca.
�-blokery, ACE-inhibitory, statyny, antyoksydanty mają działanie stabilizujące blaszkę
miażdżycową.
Teoria zapalna miażdżycy  stosowanie makrolidów (azytromycyna i roksytromycyna)
i tetracyklin  Ch. pneumoniae, H. pylori.
11
Farmakologia
2
TERAPIA MIGRENY
Około 42 miliony osób zgłaszających się do lekarza to chorzy z bólami głowy.
Bóle głowy dzielimy na:
- objawowe
o zap. mózgu
o zap. opon mózgowych
o guzy mózgu
o zap. zatok
o ch. naczyń mózgu
o nadciśnienie
o nie leczone wady wzroku
- samoistne
Brak podstaw morfologicznych, biochemicznych. Występuje najczęściej.
Tu należy migrena. Pierwszy migrenę opisał Hipokrates, nazwał ją Galen. W Polsce
do 15% - 5 mln ludzi cierpi na nią. 70% osób z migreną ma wywiad rodzinny. Gdy
oboje rodzice chorzy - 70% dzieci jest chorych, gdy jeden - 40%. Częściej chorują
kobiety - 65%, niż mężczyz
ni. Jest zależność między występowaniem tej choroby a
poziomem intelektualnym. Jest to choroba powszechna, bardzo uciążliwa.
Istotą choroby jest napadowy ból głowy o charakterze tętniącym mogącym dotyczyć
połowy głowy. Objawem często poprzedzającym jest aura: błyski świetlne, ubytki w
polu widzenia, nudności, narastający ból. Pierwszy atak ma miejsce: 5 - 30 rok życia.
Napady mogą pojawiać się nieregularnie (kilka razy w tygodniu lub kilka razy w
dzień).
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Patomechanizm migreny nie jest poznany. Postawiono trzy teorie:
11
Farmakologia
3
1. Naczynioruchowa
Wystąpienie napadu wiąże się ze zmianą kurczliwości naczyń mózgowych.
2. Larses
Napad zaczyna się w OUN (stres), a serotonina i NA transmituje to do naczyń ->
ból, następnie działanie na ośrodki podkorowe.
3. Secourtiego - biochemiczna
Eksponuje rolę serotoniny - po napadzie poziom serotoniny we krwi spada o 20%.
Biochemia migreny
1. faza aury
- płytki agregują
- wydzielanie serotoniny
- skurcz naczyń
2. faza bólu głowy
- brak serotoniny i max. rozkurcz naczyń
3. faza postbólowa (ból po ataku)
- serotonina wraca do normy
- zapalenie okołonaczyniowe
- nadwrażliwość zakończeń nerwowych
Zmiany naczyniowe
Mamy naczynia duże i parenchymalne. Parenchymalne naczynia nie są unerwione, a
są wrażliwe na zmiany biochemiczne.
1. faza aury
Dochodzi do wyrzutu serotoniny i max. skurczu naczyń parenchymalnych.
Powstają punkcikowe ogniska niedokrwienia, zakwaszenia.
2. faza bólu głowy
Rozkurcz naczyń wewnątrzczaszkowych.
Objawy
1. aura
- przejściowa afazja
- fotofobia
- zaburzenia pola widzenia
- zawroty głowy
- bladość skóry
- drżenie mięśni
- jednostronne osłabienie mięśni
- narastający ból głowy
2. ból głowy
- ostry, tętniący, jednostronny ból
- zaczerwienienie miejscowe policzków
- bladość i potliwość policzków
- fotofobia
- drżenie mięśni
- osłabienie pamięci
3. ból po ataku
- tępy ból głowy
- wyczerpanie
- zanikanie ruchów
- wymioty
- jednostronne osłabienie mięśni
11
Farmakologia
4
Terapia
Bardzo skomplikowana. Oprócz skutecznej terapii farmakologicznej niezbędny jest
higieniczny tryb życia i unikanie czynników predysponujących:
- genetyczne uwarunkowania;
- stres;
- zmiany poziomu hormonów;
- zmiany poziomu glukozy;
- depresja;
- nadciśnienie;
- gorączka;
- alergia;
- leki:
" hipotensyjne,
" estrogeny,
" rezerpina,
" nitrogliceryna;
- podróże;
- silne światło, hałas;
- obżarstwo, głód.
Czynniki wywołujące migrenę to skrajności np. nadmierny wysiłek, bądz
przesadne
lenistwo, niedosypianie lub bardzo długi sen. U każdego może dominować inny
czynnik.
1. Leki przerywające napad.
2. Leki zapobiegające wystąpinieniu napadu.
Wybór leku zależy od intensywności objawów, od tolerancji leków przez pacjenta,
indywidualanej wrażliwości pacjenta na lek. Przed rozpoczęciem terapii należy:
" możliwie wcześnie podać lek (podczas objawów aury trudno jest
przerwać ból głowy);
" podać lek w postaci szybko wchłaniającej się;
" wybrać odpowiednią drogę podania leku (i.m., i.v., per rectum).
" Zmiany w terapii zależą od nowych odkryć w patomechanizmie
migrenowych bólów głowy oraz od zsyntetyzowania nowych leków.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
1. Leki przerywające napad:
I. NLPZ;
II. alkaloidy sporyszu;
III. steroidy;
IV. sumatriptan (Imigran) - tryptany
V. leki przeciwwymiotne
I. NLPZ
" Aspirin 0,3-0,5 p.o.;
" Pyralginum 0,5 p.o., 0,5-1,0 s.c., i.v.;
11
Farmakologia
5
" Indometacyna 0,25 p.o., 0,1 p.r., 0,6 i.m.;
" Ibuprofen 0,2 p.o.;
" Naproxen 0,25 p.o.;
" Piroxicam 0,01 p.o.;
" Feldne 0,03 p.o.
Wywołują wrzody żołądka, uszkodzenia wątroby, alergie polekowe, bóle głowy. Z
czasem spada ich aktywność. Leki te mogą wywołać uzależnienia.
II. alkaloidy sporyszu
" Ergotaminum tartaricum 2,0 mg p.o. (podjęzykowo), 1,0 mg co 1h do
6,0 mg/dobę;
" Caffecorn (+kofeina);
" Caffecorn (+kofeina+fenobarbital);
" dihydroergotamina 0,25-2,0 mg p.o., 0,3 mg i.m.;
" Methergin 0,2 mg p.o., s.c, i.m.
Efekty są zależne od dawki i zależne od drogi podania. Doustnie przerywają napad w
50%, per rectum w 70%, i.m. w 80%.
Mogą powodować:
" ergothismus gangrenosus - skurcz naczyń obwodowych;
" ergothismus convulsivus - drgawki;
" zwyrodnienie i zwłóknienie przewodów moczowych.
III. steroidy
" Deksametazon 1,0 mg p.o., 16,0 mg i.m.;
" Betametazon 0,5 mg p.o., 0,5 mg i.m.;
" Triamcinolon 4,0 mg p.o., 40,0 mg i.m.;
" Hydrokortyzon
Stosowane rzadko, wyłącznie w ciężkich przypadkach. Nie przerywają napadów.
IV. Triptany
Receptory:
v� 5-HT
1
" zmiany nastroju;
" centralnie sprowokowany wzrost ciśnienia;
" skurcz tętnic mózgowych i anastomoz tętniczo-żylnych;
v� 5-HT
2
" skurcz mięśni gładkich przewodu pokarmowego i oskrzeli;
" agregacja płytek;
v� 5-HT
3
" depolaryzacja błony;
11
Farmakologia
6
" ból skórny;
v� 5-HT
4
" cholinergiczny skurcz jelita u świnki morskiej;
" stymulacja mięśnia sercowego u świni;
" pobudzenie przewodu pokarmowego.
I generacja
Sumatriptan (Inmigran)  selektywnyagonista receptorów serotoninergicznych 5HT 
1
podobnych. Zastosowany po raz pierwszy w 1972 r. w Polsce w 1992 r.
Sumatriptan działa pobudzająco tylko na receptor 5-HT : 100,0 mg, 6,0 mg. Przerywa
1
napad w około 65%, eliminuje nudności i wymioty, niewielkie działanie niepożądane
(parastezje, bóle w klatce piersiowej). Należy stosować ostrożnie w niewydolności
naczyń wieńcowych.
Triptany II generacja:
" Zolmitriptan (Zomig) - 2,5 mg, 5,0 mg p.o.;
" Novatriptan - 2,5 mg p.o.;
" Rizatriptan - 10 mg p.o.;
" Almotriptan - próby kliniczne;
" Eletriptan - próby kliniczne;
" Frowatriptan - próby kliniczne;
V. leki przeciwwymiotne
" Dimenhidrinat (Aviomarin);
" Metoklopramid;
" Tietylperazyna (Torecan);
" Prometazyna;
" Prochlorperazyna.
2. Leki zapobiegawcze
Stosować tylko wtedy, gdy chory ma kilka napadów w ciągu miesiąca. Jest to
obciążenie organizmu chorego lekami.
I. �-blokery
II. antagoniści receptora 5-HT
III.blokery kanałów Ca2+
IV. inhibitory MAO
V. TLPD
VI. alkaloidy sporyszu
VII. NLPZ
I. �-blokery
Są obecnie najczęściej stosowane - efektywne w 60%. Mechanizm działania:
11
Farmakologia
7
" blokada rozszerzania naczyń;
" blokada agregacji płytek;
" adhezji płytek;
�
" zapotrzebowania tkanki mózgowej na tlen;
" syntezy prostaglandyn.
Należą tu:
" Propranolol 10,0 - 80,0 mg p.o., 1,0 mg i.m.;
" Metoprolol 50,0 - 100,0 mg p.o., 1,0 mg i.m.;
" Timolol 5,0 - 20,0 mg p.o.;
" Nadolol 40,0 - 130,0 mg p.o.;
" Atenolol 50,0 - 100,0 mg p.o.;
" Pindolol 5,0 - 10,0 mg p.o.
Działania niepożądane:
" wystąpienie napadu astmy;
" wywołanie cukrzycy;
" niewydolność serca.
II. antagoniści receptora 5-HT
" Metyzergid;
" Cyproheptadion;
" Pizotifen;
" Metolilamina
" Dimetotiazyna
Działania niepożądane
" senność;
" suchość w jamie ustnej;
" szum w uszach;
" łaknienia;
" niezborność ruchów.
III. blokery kanałów Ca2+
" Werapamil 80,0 - 160,0 mg p.o.;
" Nifedypina 10,0 - 30,0 mg p.o.;
" Diltiazem 90,0 mg p.o.;
" Nimodypina (Nimotop 30,0 mg p.o).;
" Flunaryzyna 5 mg p.o.
Wywołują rozkurcz naczyń, zmniejszają reaktywność naczyń, zmniejszają aktywność
metaboliczną komórek i niedotlenienie mózgu. Skuteczność: 50%.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
11
Farmakologia
8
IV, Inhibitory MAO,
Inhibitory MAO blokują rozkład serotoniny -> wzrost w przestrzeni postsynaptycznej.
" Fenelzyna (Nardil)
" Izokarboksazyd
V. TLPD
" Amitriptylina (Elavil)
" Protriptylina (Vivactil)
" Doksepina (Sinequan)
" Dezypramina (Petrofrane)
Czasami stosujemy pochodne hydantoiny, benzodiazepiny.
Często stosujemy psychoterapię, akupunkturę i inne metody analgezji stymulacyjnej.
Antybiotyki
Chemioterapia- zwalczanie chorób wywołanych przez bakterie, wirusy, grzyby oraz:
stosowanie związków hamujących proliferację komórek nowotworowych.
Chemioterapeutyki- związki przeciwdrobnoustrojowe, obce dla komórek gospodarza.
Różnią się zakresem, siłą, typem i mechanizmem działania.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Pojęcie antybiotyku wprowadził Paweł Ehrlich. Idealny antybiotyk powinien działać
wybiórczo, skutecznie i bakteriobójczo, a nie bakteriostatycznie.Powinien też szybko
wchłaniać się z miejsca podania i nie powodować powstawania oporności bakterii.
Najbardziej pożyteczne są antybiotyki o szerokim zakresie działania- działające na
bakterie G+ i G-.
Oporność bakterii powoduje, że stężenie antybiotyku in vitro jest większe niż
11
Farmakologia
9
stężenie in vivo. Oporność może być naturalna (szczep nie jest wrażliwy) i nabyta.
Oporność nabyta pierwotna- występuje rzadko, powstaje spontanicznie, po mutacji
szczepu wcześniej wrażliwego,może wystąpić bez kontaktu z chemioterapeutykiem.
Oporność nabyta wtórna- powstaje na drodze mechanizmów genetycznych.
Towarzyszące mechanizmy biochemiczne są fenotypami tej oporności.
1. unieczynnienie enzymatyczne (rozkład antybiotyku)- najczęściej;
np. rozerwanie pierścienia przez �laktamazy, ale również: acetylacja, adenylacja,
inne procesy enzymatyczne
2. zmniejszenie przenikania przez błonę bakteryjną;
3. zmiana ilości lub wrażliwości receptorów na antybiotyk;
4. wady układów enzymatycznych w komórkach bakteryjnych;
5. czynne wypompowywanie antybiotyku z komórek bakteryjnych;
Oporność może być jedno- lub wielostopniowa, w zależności od szybkości
powstawania.
Oporność jednostopniowa- powstaje przy pierwszej ekspozycji na antybiotyk
(najczęściej po streptomycynie).
Oporność wielostopniowa- np. po kuracji penicyliną, przy następnym stanie zapalnym
nie zadziała.
Oporność wtórna wielostopniowa to narastający problem, zależny od częstotliwości
stosowania antybiotyków.
Mechanizmy działania antybiotyków:
1. niszczenie błony komórki bakteryjnej- penicyliny, cefalosporyny
2. hamowanie czynności błony komórkowej- aminoglikozydy
3. hamowanie syntezy białek- makrolidy, tetracykliny, aminoglikozydy
4. hamowanie syntezy kwasów nukleinowych- ryfampicyna, chinolony
Działania niepożądane antybiotyków:
1. niezależnie od dawki- uczulenie ( np. po streptomycynie)
2. zależnie od dawki- działanie toxyczne
3. zmiana flory bakteryjnej w ustroju, np. w przewodzie pokarmowym, gdzie są
syntetyzowane niektóre witaminy
4. grzybice
5. tuż po podaniu (kilka godzin) mogą wydzielać się toxyny bakteryjne
Zasady chemioterapii:
1. stosowanie w przypadku istniejących wskazań
2. konsekwentne przeprowadzenie uwzględniające stan pacjenta (on decyduje, czy
czekamy na wynik antybiogramu, czy nie)
3. obraz kliniczny chorego lub antybiogram pozwala wybrać najskuteczniejszy
antybiotyk o dobrych parametrach farmakokinetycznych i możliwie małej toxyczności
4. antybiotyk musi być stosowany w odpowiednio wysokiej dawce i przez
odpowiednio długi czas (co najmniej 5 dni), nawet mimo spadku gorączki czy poprawy
stanu chorego
5. podawanie odpowiednią drogą
6. stosowanie profilaktycznie w wyjątkowych przypadkach ( zapobieganie zapaleniu
opon mózgowo- rdzeniowych u dzieci, płonicy, gruz
licy, zimnicy, również w
zapobieganiu nawrotowi choroby reumatycznej, odmiedniczkowego zapalenia nerek,
zapalenia mięśnia sercowego) oraz w celu uniknięcia powikłań po zabiegach
operacyjnych
6. podawanie skojarzone- maxymalnie ograniczone
- kojarzone związki powinny działać synergistycznie
- nie kojarzy się antybiotyków,gdy podejrzewamy oporność krzyżową lub zbliżone
właściwości toxyczne
12
Farmakologia
0
- podawanie skojarzone, gdy: pojawia się oporność na jeden ze związków ( np.
gruz
lica długo leczona) oraz aby zmniejszyć dawkę antybiotyku działającego
toxycznie, w zakażeniach mieszaną florą bakteryjną, w zapaleniu otrzewnej, przy
często zmieniającym się czynniku etiologicznym
Nieprzestrzeganie tych zasad powoduje:
1. wzrost oporności bakterii
2. uczulenia
3. nadkażenia
4. maskowanie zakażeń niebezpiecznych dla chorego
5. nieodwracalne uszkodzenia narządów wewnętrznych
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Antybiotyki �-laktamowe:
I. penicyliny naturalne i półsyntetyczne
II. cefalosporyny i cefamycyny
III. karbapenemy
IV. monobaktamy
Najskuteczniejsza i najstarsza grupa antybiotyków, wprowadzona przez Fleminga w
1928r. Wszystkie leki tej grupy zawierają pierścień �-laktamowy i mają identyczny
mechanizm przeciwbakteryjnego działania.
Ad. I. Penicyliny.
- kwasy organiczne, słabo rozpuszczalne w wodzie, ale ich sole (sodowa, potasowa)
są dobrze rozpuszczalne. Mają dość małą toxyczność, różnią się zdolnością wiązania
z białkiem i zakresem działania (penicyliny naturalne- wąski, syntetyczne- szeroki).
P/ wskazania- nieliczne, uczulenie, 0.1% po pierwszej dawce, czyli druga dawka
wywołuje wstrząs.
Penicyliny naturalne:
1. Benzylopenicylina (Penicillinum cristallisatum) 600 tys- 1,2mln jm co 6h im
2. Penicylina prokainowa (P. procainicum) 1, 2- 2,4mln jm co 24h im
3. Benzylopenicylina benzatynowa 600 tys- 1, 2mln jm co 7 dni im
(Benzathine benzylpenicyllin)
4. Fenoxymetylopenicylina (Phenoxymethylpenicyllin) 400 tys jm co 4h po
Bakterie wrażliwe: S. pneumoniae, S. pyogenes, S. viridans, laseczki G+, ziarniaki G-
(Neisseria).
Niewrażliwe: 70% gronkowców, niektóre pałeczki G- (E.coli, Proteus vulgaris).
Benzylopenicylina:
- droga podania- gł. im, rzadziej iv czy dokanałowo
- wydalana przez nerki po ok. 90 min.
- wskazania: zap. płuc, opłucnej, oskrzeli, ropnie płuc, angina, zap. opon m-rdz., zap.
wsierdzia, mięśnia sercowego, kiła, rzeżączka.
- dział. niepoż.- uczulenia, przy podaniu iv- drgawki (zahamowanie ukł. GABA-
ergicznego), przy dużych dawkach- uszkodzenie nerek i zahamowanie agregacji
płytek.
Penicylina prokainowa:
- połączenie z prokainą sprawia, że jest słabiej wchłaniana i dłużej wydalana
12
Farmakologia
1
- pozostałe parametry podobne do benzylopenicyliny
Debecylina (= benzylopenicylina benzatynowa)- podobna do p. prokainowej.
Fenoxymetylopenicylina:
- oporna na dział. HCl, czyli może być podawana po, a powyższe są wrażliwe na HCl.
Penicyliny półsyntetyczne:
- pochodne kw. 6- aminopenicylanowego, dzieli się na: oporne na działanie
penicylinazy (= p. izoxazolilowe) oraz na penicyliny o szerokim zakresie działania.
Penicyliny izoxazolilowe:
1. Oxacylina 500 mg po co 6h
(Oxacillin) 1.0 iv co 6h
1.0 im co 6h
2. Kloxacylina 500 mg po co 6h
(Cloxacilin, Syntarpen) 500 mg im/ iv
3. Dikloxacylina 500 mg po co 6h
(Dicloxacillin)
4. Flukloxacylina 500 mg po co 6h
(Floxapen) 500 mg iv/ im co 6h
- wąski zakres działania
- oporne na penicylinazę
- trwałe w środowisku kwaśnym ( mogą być podawane po)
- długie działanie, łączą się z białkami w ponad 90%
- wskazane w zakażeniach gronkowcami, nieskuteczne w zakażeniach wywołanych
przez pałeczki G-.
- podawane 2h po posiłku
- dział. niepoż.- rzadko występują, skórne odczyny alergiczne, wyprysk, zaburzenia
przew. pok. po podaniu doustnym
- p/wskazania- jak dla wszystkich penicylin
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Penicyliny o szerokim zakresie działania:
A. Aminopenicyliny
B. Karboxypenicyliny
C. Ureidopenicyliny
D. Amidynopenicyliny
Ad. A. Aminopenicyliny
1. Ampicylina 500 mg im co 6h
(Ampicillin) 4- 8 g/ 24 h iv
2. Amoxycylina 500 mg po co 8h
(Amoxil) 500 mg im co 8h
1.0 iv co 24h
3. Hetacylina 500 mg po co 6h
12
Farmakologia
2
(Versapen) 1- 2 g iv co 24h
4. Unasyn ( ampicylina + sulbactam) 1.5- 3 g iv/ im co 6h
5. Ko- amoxyklaw (amoxycylina + kw.klawulanowy)
( Amoksiklav, 375 mg po co8h
Augmentin) 600 mg iv co 8h
Ampicylina:
- działa na G+ słabiej niż benzylopenicylina, ale na G- 10 razy silniej
- jest rozkładana przez penicylinazy
- obserwuje się wzrost oporności wskutek częstego, nieuzasadnionego stosowania
- wskazania- zakażenia mieszaną florą układu moczowego, pokarmowego i
oddechowego, dróg żółciowych, nosicielstwo duru brzusznego
- dział. niepoż.- skórne odczyny alergiczne, zaburzenia przewodu pokarmowego,
zapal. jamy ustnej
Amoxycylina:
- parametry zbliżone do ampicyliny
- szybko i całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego i wydala się przez nerki
- wskazania- zapal. ucha, rzeżączka, zakażenia dróg żółciowych, moczowych, ukł.
oddechowego, zakażenia H. pylori
Unasyn:
- zakres i skuteczność działania większa w zakażeniach mieszaną florą, zwłaszcza
przy zakażeniach bakteriami wytwarzającymi - laktamazy
- wskazania jak powyżej oraz w powikłaniach pooperacyjnych, zakażenia kości,
tkanek miękkich
Ad.B. Karboxypenicyliny.
1. Karbenicylina 2.0 g im co 6h
(Carbenicillin) 5.0 g iv co6h
2. Karindacylina 500 mg po co 6h
(Carindapen)
3. Karfecylina 500 mg po co 6h
4. Tikarcylina 15 g iv/ im co 24h
5. Timentin 3.2 g iv co 8h
( tikarcylina + kwas klawulanowy)
Różne drogi podania, ale tylko karindacylina i karfecylina mogą być stosowane po. Są
szczególnie skuteczne w groz
nych zakażeniach- np. pałeczką ropy błękitnej, Proteus
vulgaris, G+ (słabiej). Są rozkładane przez penicylinazy gronkowcowe.
Karbenicylina:
- nietrwała w środowisku kwaśnym, podawana pozajelitowo
- wiąże się z białkami w 50%
- okres półtrwania: ok.90 min
- stosowana w zakażeniach P. aeruginosa, pał. G-, w stanach zap. układu
moczowego, oddechowego, dróg żółciowych, w zakażeniach pooperacyjnych, w
zapal. opon m- rdz.
- dział. niepożądane: podrażnienia w miejscu wstrzyknięcia, zaburzenia krzepnięcia
krwi
Karindacylina:
- trwała w środowisku kwaśnym, reszta podobna do poprzedniej
12
Farmakologia
3
Tikarcylina:
- skutecznie działa na pał. ropy błękitnej, stosowana wyłącznie w bardzo ciężkich
zakażeniach
- działa dłużej, silniej wiąże się z białkami
Ad. C. Ureidopenicyliny.
1. Azlocylina 200 mg/ kg iv/ im co 24h
(Azlin)
2. Mezlocylina 300 mg/ kg iv/ im co 24h
(Mezlin)
3. Piperacylina 300 mg/ kg iv/ im co24h
(Pipracil)
4. Apalcylina 300 mg/ kg iv/ im co 24h
- wszystkie leki tej grupy podaje się iv lub im, co 24h, mają długie działanie, do 15
razy silniejsze niż karboxypenicylin. Są skuteczne w zakażeniach P. aeruginosa,
działają na beztlenowce.
- są rozkładane przez penicylinazy, ale wykazują oporność na -� laktamazy
- wydalane przez nerki w 70 %, w mniejszym stopniu przez żółć
- stosowane w stanach zapalnych dróg moczowych, oddechowych, zapal. opon m-
rdz., powikłaniach pooperacyjnych
Ad. D. Amidynopenicyliny.
- praktycznie podstawowym lekiem tej grupy jest mecylinam, stosowany w
zakażeniach pałeczkami jelitowymi, przede wszystkim E. coli, opornymi na działanie
innych antybiotyków
Ad. II. Cefalosporyny
Mechanizm analogiczny do penicylin, małe działanie toxyczne. Dzielimy je na cztery
generacje, różniące się właściwościami farmakokinetycznymi, działaniem
przeciwbakteryjnym, przenikalnością do OUN oraz oporością na -� laktamazy.
Działania niepożądane: objawy alergiczne (5% ), bolesne odczyny w miejscu
wstrzyknięcia, stany zapalne żył, nudności, wymioty, rzadko hipoproteinemia, czasem
próba krzyżowa z penicylinami (10- 20%).
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Cefalosporyny I generacji:
1. Cefalotyna 1g iv/ im co 6h
(Keflin )
2. Cefacetryl 1- 2g iv/ im co 12h
( Celespor)
3. Cefradyna 500mg po/ iv/ im co 6h
(Sefril )
4. Cefazolina 500mg iv/ im co 6h
( Ancef )
5. Cefaglicyna 500mg iv/ im co 6h
(Kafocin )
6. Cefalexyna 500mg po co 6h
12
Farmakologia
4
(Keflex )
7. Cefadroxyl 1.0 po co 12h
(Durocef )
- wszystkie leki tej grupy są podawane co 6- 12h, zakres działania
przeciwbakteryjnego odpowiada zakresowi aminopenicylin i penicylin izoxazoliliowych
- są nieskuteczne w zakażeniach pałeczką ropy błękitnej, ale silniej działają na G+
- wskazania: zapalenia płuc, zakażenia oporne na penicyliny (np. zapalenia dróg
moczowych), komplikacje pooperacyjne trudno poddające się innym antybiotykom
Cefalosporyny II generacji:
1. Cefamandol 2g iv/ im co 6h
(Mandol)
2. Cefaklor 1g po co 8h
(Ceclor)
3. Cefuroxym 750mg iv/ im co8h
(Zinacef)
4. Cefoxytyna 500mg iv/ im co 8h
(Cefoxitin)
- dział. bardzo silnie bakteriobójczo na G-, słabiej na G+
- zastosowanie w przypadkach opornych na aminopenicyliny, w zakażeniach dróg
żółciowych,oddechowych, moczowych, w rzeżączce, w zapal. wsierdzia, mięśnia
sercowego, dróg rodnych, stanach pooperacyjnych z komplikacjami
Cefalosporyny III generacji:
1. Cefoperazon 1- 2g iv/ im co 8h
(Cefobid)
2. Cefotaxim 1- 2g iv/ im co 8h
(Claforan)
3. Ceftriaxon 1- 2g iv/ im co 12h
(Rocephin)
4. Cefsulodyna 1- 2g iv/ im co 6h
(Cefomonil)
5. Ceftazidym 1- 2g iv/ im co 8h
(Fortum)
6. Cefpodoxym 100- 200mg po co 12h
(Orelox)
7. Cefixim 200mg po co 24h
(Suprax)
8. Ceftibuten 200mg po co 12h
(Cedax)
9. Cefetamet
(Tarcevis) 500mg po co 12h
- duże znaczenie kliniczne
- szeroki zakres działania, zwłaszcza na G-, działają na bakterie beztlenowe oporne
na � �- laktamazy, słabiej na: Shigella i Salmonella
- lepiej przenikają do OUN
- wydalane w formie niezmienionej przez nerki
- wskazania: zakażenia układu moczowego, oddechowego, pokarmowego, dróg
12
Farmakologia
5
żółciowych, skóry, tkanek miękkich, dróg rodnych, stany pooperacyjne, rzeżączka,
kiła, posocznice
- p/ wskazania takie jak dla ampicyliny, nie podaje się też w ciąży i laktacji
Cefalosporyny IV generacji:
1. Cefepim 1g iv
(Axepim)
2. Ceftan 1g iv
- zastosowanie w stanach zapalnych opornych na działanie innych antybiotyków
�laktamowych
Ad. III. Karbapenemy:
1. Imipenem 1g iv co 8h
500mg im co 12h
2. Meropenem 500mg iv co 8h
3. Biapenem 500mg iv co 8h
- są to pochodne tienamycyny, o bardzo szerokim spektrum działania: G+, G-,
tlenowce i beztlenowce
- po podaniu- gwałtowna faza dystrybucji w tkankach i płynach ustrojowych
- wskazania: bardzo ciężkie stany zapalne, oporne na inne antybiotyki, posocznice,
zakażenia kości, stawów, tkanek miękkich, zapalenia opon i mózgu
- działania niepożądane: zaburzenia przewodu pokarmowego, reakcje alergiczne,
zakrzepowe zapalenie żył, leukopenia, niekiedy drgawki przy podaniu dożylnym
- są to bardzo drogie leki
Ad. IV. Monobaktamy:
1. Aztreonam 500mg iv/ im co 8h
2. Karumonam 500mg iv/ im co 8h
3. Tigemonam 500mg iv/ im co 8h
- silnie działają na G- (silniej niż cefalosporyny III generacji), nie działają na G+ i na
beztlenowce
- wskazania: zakażenia G-
- są lepiej tolerowane niż karbapenemy- odczyny alerg. u 1% badanych, a zapalenie
żył u 4%
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Makrolidy:
1. Erytromycyna 1- 2g po/ iv/ im na 24h
(Davercin)
2. Spiramycyna 0.5- 1g po/ iv/ im na 24h
(Rovamycyna)
3. Azitromycyna 250mg po co 12h
4. Roxitromycyna 150mg po co 12h
5. Klaritromycyna 500mg po co 12h
- ta grupa antybiotyków działa skutecznie na: paciorkowce, gronkowce, pneumokoki,
krętki blade, maczugowce błonicy, gonokoki, meningokoki, słabo na E. coli;
12
Farmakologia
6
spiramycyna jest kekiem z wyboru w leczeniu toxoplazmozy
- wskazania: stany zapalne górnych dróg oddechowych, błonica, krztusiec, zakażenia
dróg żółciowych ( zwłaszcza, gdy jest oporność na penicylinę), chlamydiaza dróg
rodnych
- mało toxyczna grupa leków, ale czasem może powodować żółtaczkę
- p/ wskazana w ciąży (może spowodować niedorozwój zębów u płodu) i podczas
laktacji
Antybiotyki aminoglikozydowe:
1. Streptomycyna 1.0g im co24h
(Streptomycinum)
2. Kanamycyna 1.5g/ dobę w dawkach podziel. głęboko im
(Kanamycin) maść i krople do oczu
3. Amikacyna 15mg/ kg iv/ im na 24h
(Amikin)
4. Gentamycyna 2- 5 mg/ kg im na 24h
(Gentamycin)
5. Tobramycyna 2- 5mg/ kg iv/ im na 24h
(Obracin)
6. Netilmycyna 2- 3mg/ kg iv/ im na 24h
(Netilmycin)
7. Isepamycyna 8- 15mg/ kg iv/ im na 24h
- mechanizm działania: hamowanie biosyntezy białek i uszkadzanie błony bakteryjnej
- działają na bakt. G-, prątki kwasooporne, gronkowce; nie działają na paciorkowce i
beztlenowce
- z
le wchłaniają się z przewodu pokarmowego, wydalane przez nerki
- P/ wskazania: alergia, ciąża
Streptomycyna:
- zastosowanie w gruz
licy, brucelozie, tularemii, dżumie i enterokokowym zapaleniu
wsierdzia
- ma dział. ototoxyczne
Kanamycyna:
- stosowana w gruz
licy i rzeżączce, przy oporności na penicylinę
- stosunkowo toxyczna
Gentamycyna, tobramycyna i netilmycyna:
- stosowana w zakażeniach pałeczką ropy błękitnej, zapal. dróg moczowych, płuc, w
ciężkich zakażeniach florą mieszaną, w enterokokowym zapal. wsierdzia (razem z � -
laktamami), posocznicach, zapal. otrzewnej
- oto- i nefrotoxyczne
Amikacyna:
- stosowana w przypadku oporności na gentamycynę
Tetracykliny:
1. Tetracyklina 1- 2g po/ iv/ im co 24h
2. Oxytetracyklina 0.5- 1g po/ iv/ im co 24h
12
Farmakologia
7
3. Rolitetracyklina 0.5g iv/ im co 24h
4. Metacyklina 0.6g po co 24h
5. Doxycyklina 0.2g po co 24h
6. Minocyklina 0.2g po co 24h
- mech. działania: hamowanie biosyntezy białek
- szeroki zakres dział.: G+ i G-, chlamydie, riketsje; nie działają na Proteus vulgaris,
pierwotniaki, wirusy,
- pojawia się oporność
- preferowana droga podania- doustna, łatwo przenikają do mózgu i przez łożysko, są
rozkładane w wątrobie
- stosowane tylko w oporności na inne antybiotyki
- wskazania: dury, paradury, cholera, zakażenia H. pylori, trądzik
- dział. niepożądane: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, nadkażenia
gronkowcowe, zapal. pochwy, odbytu, pleśniawki, zapalenia żył przy podaniu
dożylnym, uszkodzenia zębów, wątroby i nadwrażliwość na światło
Inne antybiotyki:
1. Chloramfenikol 0.5g po co 6h
(Chloromycetin) 1.0g iv co 12h
2. Polimyxyna B 1500jm iv co 24h
(Aerosporin)
3. Polimyxyna E 2 000 000jm po/ iv co 8h
(Colistin)
4. Wankomycyna 0.5g po/ iv co 6h
(Vancocin)
Chloramfenikol:
- działa na układ krwiotwórczy, może wywołać leukemię
Polimyxyny:
- uszkadzają błony cytoplazmatyczne
- stosowane przy zapal. przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych
- bardzo neuro- i nefrotoxyczne
Wankomycyna:
- uszkadza ścianę i błonę komórkową
- wskazania: ciężkie zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe
- dział. niepożądane: histaminemia, wymioty, działanie nefrotoxyczne
- p/ wskazania: ciąża, uszkodzenia słuchu, nerek, podeszły wiek
LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE
Są to jednocześnie leki immunosupresyjne. Jest to bardzo ważne np. w
transplantologii.
Chemioterapia to podstawowa obecnie metoda leczenia głównie nowotworów
rozsianych lub przy podejrzeniu przerzutów po operacji.
Zasadniczą różnicą między komórkami nowotworowymi a kom. zdrowymi jest ich
inwazyjny charakter (nieograniczony, szybki wzrost).
Leki cytostatyczne nie działają wybiórczo na komórki nowotworowe. Atakują kom.
młode, dzielące się - takimi są właśnie komórki nowotworowe. Nowotwory szybko
wzrastające są podatne na działanie cytostatyków, a wolno rosnące - nie.
12
Farmakologia
8
Większość cytostatyków działa jednocześnie na komórki prawidłowe. Szczególnie
uwidacznia się to na przykładzie szpiku kostnego, nabłonka przewodu pokarmowego,
układu chłonnego.
Wobec nieswoistości działania chemioterapeutyków terapia jest niezwykle trudna i
skomplikowana.
Cele leczenia przeciwnowotworowego
" frakcji komórek nowopowstających tak, że ich liczba jest mniejsza
od liczby komórek ubywających - klinicznie stwierdza się regresję;
" zasadą oraz warunkiem skutecznej chemioterapii jest przede
wszystkim oprócz prawidłowego doboru leków i ich dawek, odpowiedni
rytm leczenia. Leczenie należy rozpocząć jak najwcześniej. Lepiej
stosować polichemioterapię. Należy stosować największe tolerowane
dawki z przerwami, nie stosujemy małych, długotrwałych dawek.
Przerwy pomiędzy kolejnymi kuracjami nie powinny być dłuższe niż
czas podwajania masy nowotworu, z drugiej strony powinny pozwolić
na regenerację tkanek prawidłowych. Współczesna racjonalna terapia
wymaga uwzględnienia wpływu leków na cykl komórkowy.
G - komórki
0
spoczynkowe
G - 18h -
1
asparaginaza - wytwarzanie enzymów
S - 20h
antymetabolity - biosynteza DNA
G - 3h -
2
antybiotyki - specjalizacja białek, RNA
M - 1h -
alkaloidy i lignany
- Cytostatyki zależne od fazy cyklu komórkowego są tym skuteczniejsze, im więcej
komórek proliferuje.
- Cystostatyki nie zależne od fazy cyklu kom. - wynik jest wprost proporcjonalny do
wielkości dawki; skuteczne przy niskim odsetku komórek proliferujących.
Leki przeciwnowotworowe mogą tracić swoją aktywność.
" mutanty komórek nowotworowych oporne na działanie leków;
" niedostateczne ukrwienie nowotworów litych;
" dostosowanie się układu enzymatycznego do nowych leków.
Podział przeciwnowotworowych (nieswoiste, swoiste dla cyklu, dla fazy):
I. leki alkilujące (niezależne)
II. antymetabolity kw. foliowego, puryn i pirymidyn (zależne - faza S)
III. antybiotyki cytostatyczne (niezależne)
IV. alkaloidy (zależne faza M)
V. lignany
VI. enzymy (zależne)
VII. hormony (zależne)
VIII.inne
12
Farmakologia
9
I. Leki alkilujące
" swoiste dla cyklu, niezależne od fazy cyklu (najpilniej na fazę S);
" najpilniejsze działanie na kom. proliferujące;
" upośledzają funkcję DNA;
" pochodne iperytu azotowego (chlorometyna, cyklofosfamid,
chlorambucil, melfalan);
" pochodne etylenoiminy (tiotepa, triazykwon) -> wyparte przez inne leki;
" estry kw. sulfonowego (busulfan);
" pochodne nitrozomocznika(karmustyna,lomustyna);
" triazeny;
" inne związki (cysplatyna)
Mogą uszkadzać komórki szpiku, układu chłonnego, nabłonki, komórki rozrodcze ->
małopłytkowość, skaza krowotoczna, wypadanie włosów, zaburzenia
spermatogenezy, cyklu miesiączkowego.
Zastosowanie:
b) pochodne iperytu azotowego:
chlormetyna
" ziarnica złośliwa;
" nowotwory układu chłonnego;
" rak płuc;
cyklofosfamid (Endoxan)
" ziarnica złośliwa;
" nowotwory układu chłonnego;
" przewlekła i ostra białaczka;
" rak jajnika, gruczołu sutkowego;
" rak gruczołu krokowego;
" nowotwór oskrzeli, układu moczowego;
" mięsaki tkanek miękkich;
Działania nieporządane-wyłysienie,anospermia, łagodna supresja szpiku
ifosfamid
" rak oskrzeli i płuc
" rak sutka i jajnika
" rak trzustki i okrężnicy
" rak jądra
Działania nieporządane:krwotoczne zap. pęcherza, uszkodzenie wątroby
chlorambucil (Leukeran)
" przewlekła białaczka limfatyczna;
" ziarnica złośliwa;
" chłoniaki;
" rak jajnika, jądra, sutka;
Diałania nieporządane: odwracalna supresja szpiku
b) pochodne kw. sulfonowego
busulfan (Mylenan)
" przewlekła białaczka szpikowa;
" czerwienica złośliwa;
13
Farmakologia
0
Diałania nieporządane: nudności, wymioty, supresja szpiku, anospermia,
zaburzenie miesiączkowania, zwłóknienie płuc
c) pochodne nitrozomocznika
karmustyna, lomustyna
" pierwotne i przewlekłe nowotwory mózgu;
" ziarnica złośliwa;
" chłoniaki;
" rak płuc;
streptozocyna
" rak trzuski
semustyna
" rak przewodu pokarmowego;
d) triazemy
dekarbazyna
" czerniaki złośliwe;
" mięsaki, chłoniaki;
" ziarnica złośliwa
e) inne
cysplatyna
" rak głowy, szyi;
" rak jądra i jajnika;
" rak pęcherza moczowego;
" mięsak kościopochodny;
pipobroman
" czerwienica prawdziwa.
Diałania nieporządane: nudności, wymioty, biegunka, uszkodzenie szpiku
II. Antymetabolity
Są to analogi naturalnych metabolitów lub koenzymów ważnych dla podziału komórki.
W skutek zbliżonej budowy, zastępują metabolity i doprowadzają do śmierci komórki.
Szybko rosnąca tkanka nowotworowa pochłania bardzo wielką ilość antymetabolitów,
znacznie więcej niż tkanka zdrowa - nieznaczna toksyczność. Są swoiste fazowo
(faza S).
a) pochodne kwasu foliowego
metotreksat
" ostra białaczka szpikowa i limfoblastyczna;
" nabłoniak kosmówkowy;
" nasieniak;
" rak sutka, jajnika i płuc
" nowotwory lite głowy i szyi;
Działania nieporządane (bardzo toksyczny): neuro- i nefro- i
hepatotoksyczność, uszkodzenie szpiku, zapalenie skóry i błon śluzowych,
nudności, wymioty, wyłysienie
b) pochodne puryn
merkaptopuryna
13
Farmakologia
1
" ostra białaczka szpikowa i limfoblastyczna;
" zaostrzenie przewlekłęj białaczki szpikowej
Działania nieporządane (mała toksyczność): uszkodzenie szpiku, wątroby i
błony śluzowej przewodu pokarmowego
c) pochodne pirymidyn
fluorouracyl
" rak przewodu pokarmowego;
" rak sutka, macicy, jajnika;
" rak gruczołu krokowego, pęcherza moczowego;
" rak jamy nosowo-gardłowej;
Działania nieporządane: uszkodzenie OUN, szpiku i błony śluzowej
przewodu pokarmowego
cytarabina (Cytosar)
" białaczki, chłoniaki.
III. Antybiotyki cytostatyczne
Są to substancje swoiste dla całego cyklu komórkowego. Wiążą się z DNA, powodują
jego fragmentację. Hamują syntezę RNA i białka.
dactinomycyna
" nabłoniak kosmówkowy;
" guz Wilmsa;
" rak jądra, mięsaki;
" przerzuty nowotworowe;
Działania nieporządane: uszkodzenie szpiku, nudności, wymioty, biegunka,
wyłysienie, zapalenie skóry
mitramycyna
" j.w.
Działania nieporządane: j.w. + uszkodzenie wątroby i nerek, skaza
krwotoczna
daunorubicyna (Cerubidine)
" białaczka limfoblastyczna i szpikowa;
doksorubicyna
" ostra białaczka limfoblastyczna, szpikowa;
" nowotwory narządowe
adriamycyna
" białaczka limfoblastyczna i szpikowa
epirubicyna
bleomycyna
" ziarnica złośliwa, chłoniaki;
" rak płaskokomórkowy skóry;
" czerniak złośliwy;
Działania nieporządane: gorączka, przebarwienie i stwardnienie skóry,
zapalenie jamy ustnej, wymioty, wyłysienie, zwłóknienie płuc
mitomycyna
" nowotwory żołądka, pęcherza moczowego;
" nowotwory płuc, głowy;
" czerniaki złośliwe, chłoniaki.
13
Farmakologia
2
IV. Alkaloidy barwnika Vinca rosea
winkrystyna
winblastyna
Są zależne od fazy M. Hamują podziały komórkowe w stadium metafazy, bo
uszkadzają wrzeciono podziałowe, co powoduje nieprawidłowe ułożenie
chromosomów i doprowadza do śmierci komórki.
Zastosowanie:
" ostra białaczka szpikowa i limfoblastyczna;
" ziarnica;
" guz Wilmsa;
" rak sutka;
" rak pęcherza moczowego;
Działania niepożądane:
" neurotoksyczność;
" rzadziej wyłysienie;
" ze strony przewodu pokarmowego;
V Lignany
Pochodne podofilotoksyny, alkaloidu wyodrębnionego z korzenia Podophylum
peltatum.
etopozyd
etinopozyd
Działają na fazę G .
2
Zastosowanie:
" ostra białaczka monocytarna;
" rak drobnokomórkowy płuca;
" chłoniaki.
Działania niepożądane:
" uszkodzenie szpiku;
" objawy dyspeptyczne;
" wyłysienie;
" zapalenie jamy ustnej.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
VI. Enzymy
Asparaginaza
Otrzymywana ze szczepów E. coli. Swoista dla fazy G .
1
Asparaginaza rozkłada asparaginę, która jest niezbędna do syntezy białek i rozrostu
komórek nowotworowych.
Zastosowanie:
" wszystko;
" chłoniaki;
" mięsak limfatyczny.
Działania niepożądane:
13
Farmakologia
3
" uszkodzenie wątroby i nerek;
" uszkodzenie trzustki;
" odczyny uczuleniowe
" zaburzenie funkcji OUN.
VII. Hormony
1. GKK (Encorton)
Hamują procesy podziałowe w limfocytach. Działają limfocytolitycznie. Pobudzają
wytwarzanie erytrocytów, trombocytów, granulocytów.
Zastosowanie:
" białaczka limfatyczna limfoblastyczna;
" chłoniaki;
" ziarnica złośliwa;
2. Estrogeny
dietylostilbestriol 15 mg/24h
etylenoestradiol 3 mg/24h
Hamują syntezę androgenów, bo hamują przysadkę.
Zastosowanie:
" rak sutka;
" rak prostaty.
Działania niepożądane:
" nudności, wymioty;
" powikłania zakrzepowe.
3. Androgeny
propionian testosteronu - amp. 10, 25 mg
ementan testosteronu - tabl. 10, 25, 50 - 200 mg p.o.
metylotestosteron
Zastosowanie:
" rak sutka z przerzutami.
Działanie niepożądane:
" zmiany skórne.
" wirylizacja
" wyłysienie
" nadciśnienie
4. Antyestrogeny
tomoksyfen
Zastosowanie:
" rak sutka.
Działąnia niepożądane:
" leukopenia;
" małopłytkowość;
" zakrzepica żył;
" bóle głowy;
" objawy dyspeptyczne.
5. Antyandrogeny
13
Farmakologia
4
cyproteron
flutamid (budowa niesteroidowa)
Zastosowanie:
" rak prostaty (nieoperacyjny).
Działania niepożądane:
" jak po dużych dawkach estrogenów.
6. Progestageny
medroksyprogesteron (Forlutal)
Działa antyestrogenowo, antyandrogenowo, antygonadotropowo, antykortykotropowo.
Zastosowanie:
" rak sutka;
" rak trzonu macicy;
" rak prostaty;
" rak nerki;
" rak dróg moczowych.
Działania niepożądane:
" niewielkie;
" zmiany w miejscu wkłucia.
VIII. Inne
hydroksykarbamid - białaczka szpikowa, czerwienica prawdziwa, czerniak
złośliwy;
prokarbazyna - j.w.;
mitotan - rak rdzenia nadnerczy;
heksametylmelanina - rak sutka, jajnika, chłoniaki, rak płuc;
amsakryna - białaczka limfoblastyczna, białaczka mieloblastyczna;
nitrakryna - rak sutka, rak przewodu pokarmowego, rak płuc, ziarnica
złośiwa -> uogólniona zakrzepica, uporczywe wymioty
razoksan - wszystkie postacie mięsaków i chłoniaków.
NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE
13
Farmakologia
5
NLPZ nie stanowią jednorodnej grupy chemicznej ale łączy je mechanizm działania i
efekty lecznicze. NLPZ mają działanie przeciwzapalne, przeciwreumatyczne,
przeciwgorączkowe i słabe przeciwbólowe. Mają zastosowanie w profilaktyce zawału
serca.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
uszkodzenie komórki histamina, bradykinina ból
fosfolipaza A
2
kwas arachidonowy odczyn zapalny
Cyklooksygenaza
PGE
2
Histamina, bradykinina i PGE podane z zewnątrz powodują objawy stanu zapalnego
2
(obrzęk, przekrwienie, ból, hipotermia). Zahamowanie ich syntezy zmniejsza stan
zapalny i ból.
Mechanizm cytoprotekcyjnego działania PG
" pobudzają produkcję śluzu
" pobudzają epitelialną produkcję wodorowęglanów
" zwiększają przepływ krwi przez błonę śluzową
" pobudzają odnowę komórkową
Działanie leukotrienów
" pobudzają agregację płytek
" uszkadzają leukocyty
" pobudzają uwalnianie histaminy, serotoniny i bradykininy
Mechanizm działania NLPZ
1. Hamują syntezę PG
2. Hamują migrację leukocytów
3. Hamują uwalnianie enzymów z tkanek
4. Hamują uwalnianie enzymów lizosomalnych
5. Hamują funkcję leukocytów na gospodarkę wapniową
6. Hamują uwalnianie histaminy
7. Hamują procesy krzepnięcia
8. Hamują układ dopełniacza
9. Wpływają na metabolizm kolagenu
10. Wpływają na aktywację układu kininotwórczego
11. Mają działanie fibrynolityczne
ASA hamuje płytki krwi na około 15 dni.
13
Farmakologia
6
Działania niepożądane NLPZ
" zaburzenia przewodu pokarmowego (wzrost wydzielania histaminy i stan
zapalny błony śluzowej żołądka)
" zaburzenia układu oddechowego
" nefrotoksyczność
" hepatotoksyczność
" działają odprężająco na OUN
NLPZ
1. Salicylany
" Natrium salicylicum
" salicylamid
" kwas acetylosalicylowy (Aspirin  tabl. 100,200, 500mg)
- preparat zawierające ASA : Aspirin C, Asprocol, Ascodin, Aspro
C, Antineuralgiae E, Bestpirin, Calcipirin, Polopiryna C,
Polopiryna S, Rhonal, Scorbolamid, Magnezopiryna, Solucetyl,
Ring N (ASA + Kofeina + Wit.C)
Salicylany ulegają dysocjacji w żołądku. Im niższe pH w żołądku, tym więcej jest form
zdysocjowanych a tylko one wchłaniają się z przewodu pokarmowego i dlatego środki
zobojętniające podawane razem z salicylanami znoszą ich działanie. Salicylany
podane p.o. osiągają maksymalne stężenie we krwi po 2 h. Czas połowicznego
rozpadu wynosi 6h.
Działania szczególne:
" przeciwbólowe
" przeciwzapalne
" przeciwgorączkowe
" pobudzają oddychanie tkankowe
" działanie metaboliczne
" pobudzają wydalanie kwasu moczowego przez nerki
" powodują spadek stężenia protrombiny
" hamują agregację płytek
" zwiększają przepływ wieńcowy
" uszkadzają błonę śluzową przewodu pokarmowego
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Wskazania:
" gorączka reumatyczna
" bóle stawów
" bóle mięśni
" bóle głowy
" bóle korzonkowe
Szczególne działania niepożądane:
" choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
" spadek krzepliwości krwi (działanie niepożądane w chorobie reumatycznej)
" zakwaszenie ustroju
" uczulenia
13
Farmakologia
7
" szum w uszach
" zawroty głowy
" drgawki (po dużych dawkach około 10g)
2. Pochodne kwasu indolooctowego i fenylooctowego
Pochodne kwasu indolooctowego
" Indometacyna (Metindol  tabl.25, 75mg; amp. 60mg/2ml;
czopki 50, 100mg; maść 5%)
" Sulindak (Clinoril)
Pochodne kwasu fenylooctowego
" Diklofenak (Diclofenac, Majamil, Apo  Diclo, Naclofen, Voltaren)
Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. T = 2h. Silnie wiążą się z białkami
o,5
krwi wypierając np. hormony. wydalane są głównie z moczem i żółcią.
Działania szczególne:
" hamowanie syntezy PG
" działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwgośćcowe
" słabsze działanie przeciwbólowe
Wskazania:
" gościec
" zwyrodnienia stawów
" bóle korzonkowe
Działania niepożądane
" bóle i zawroty głowy
" zamroczenie i senność
" działanie teratogenne (przeciwwskazane w ciąży)
" wydalają się z mlekiem (przeciwwskazaniem jest laktacja)
3. Pochodne kwasu antranilowego
" kwas flufenamowy (Arlef)
" kwas mefenamowy (Mefacit)
" kwas nifluminowy (Actol)
" kwas glufenamowy
" kwas tioprofenowy (Surgen)
Wskazania:
" takie jak salicylany
Działania niepożądane:
" wysypki skórne
" zaburzenia przewodu pokarmowego
Przeciwwskazania:
" ciąża
" laktacja
" ostrożnie w niewydolności nerek i watroby
13
Farmakologia
8
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
4. Pochodne kwasu propionowego
" Ibuprofen (Ibuprofen, Brufen)
" Ketoprofen (Profenid, Ketonal)
" Karprofen (Imandyl)
" Flubiprofen (Foroben)
" Fenoprofen (Lederfen)
" Fenobuprofen
" Fenbufen (Fenbufen)
" Indoprofen (Flusin)
" Piprofen (Rengasil)
" Naproksen (Naproxen)
Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. T0,5 = 2h. Silnie wiążą się z białkami
osocza. Wydalane są z moczem i żółcią. Mechanizm działania mają taki sam jak
salicylany, ale mają silniejsze działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i
przeciwgorączkowe.
Wskazania:
" urazy stawów i mięśni
" zwyrodnienie stawów i kręgosłupa
" gościec stawowy
Działanie niepożądane (nieznaczne):
" zawroty głowy
" zaburzenia żołądkowo  jelitowe
5. Pochodne pirazolonu
" Aminofenazon (Piramidonum, Gardan, Pabialgin)
" Propyfenazon (Gardan P = 200mg Propyfenazon+300mg Metamizol)
" Fenylbutazon (Butapirazol)
" Oksyfenbutazon (Tanderil)
" Ketofenbutazon (Phloguron)
" Pirazybutazon (Ranonoc)
" Mofebutazon (Mofezol)
" Klofezon (Percluzone)
" Saksybuzon (Solumol)
" Fenazon
" Noramidopiryna = Metamizol (Pyralginum, Tolargin = 300mg Metamizol +
40mg Papaweryna + 0,8mg Atropina)
Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym max.
stężenie we krwi osiągają po 2h. Silnie wiążą się z białkami krwi. Mają działanie
przeciwreumatyczne, bardzo silne przeciwbólowe i bardzo słabe przeciwzapalne.
Wskazania:
" zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
13
Farmakologia
9
" dyskopatia
Działanie niepożądane:
" uszkodzenie szpiku i wątroby
" nefropatia
" uszkodzenie płodu
" nasilają działanie innych równocześnie stosowanych leków
6. Pochodne aniliny
" Fenacetyna
" Paracetamol (Panadol, Tylenol, Saridon, Coldrex)
Silnie hamują korę mózgową. Mają działanie przeciwbólowe i uspakajające bo hamują
ośrodki podkorowe. Hamują ośrodek termoregulacji. Nie maja działania
przeciwzapalnego i przeciwgośćcowego.
Wskazania:
" jako leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
Działanie niepożądane;
" methemoglobinemia
" stany zapalne skóry
" śródmiąższowe zapalenie nerek
7. Pochodne benzotiazyny
" Piroksykam (Felden, Piroxicam - tabl. 10, 20mg, czopki 10,20mg, maść
5%)
Są mało toksyczne. Mają silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i
przeciwgośćcowe.
8. Pochodne 4  aminochinoliny:
" Fosforan chlorochiny (Arechin)
" Siarczan Hydroksychlorochiny (Plaquenil)
Mają obwodowe działanie miolityczne oraz działanie depresyjne na mięsień sercowy i
układ bodz
coprzewodzący.
Działanie niepożądane:
" uczulenia
" spadek RR
" hemoliza erytrocytów
9. Inne NLPZ
" Clorowodorek chininy
" Kolchicyna (Demecolcin)
" Bufeksamak (Droxanyl)
" Kwas metiazynowy (Saripol)
" Alklofenak (Mervan)
14
Farmakologia
0
" Klofezon
" Algesal - krem
" Ben  Gay  krem
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
MIESZANKI PRZECIWBÓLOWE
Mieszanki przeciwbólowe najczęściej zawierają leki przeciwbólowe, kofeinę, kodeinę i
barbiturany.
Pirazolon znosi działanie nasenne barbituranów.
Przykłady mieszanek przeciwbólowych:
" Amidochin = 250mg Amidopiryny + 25mg Kofeiny + 50mg Chlorowodorku
chininy
" Asprocol = 500mg ASA + 250mg Kwasu aminooctowego
" Analgan = 400mg Salicylamidu + 100mg Kwasu aminobenzoesowego +
50 mg wodorowęglanu sodu
" Gardan = 200mg Aminofenazonu + 300 mg Metamizolu
" Pabialgin = 120mg Aminofenazonu + 30mg Allobarbitalu
" Tolargin = 30mg Metamizolu + 40mg Papaweryny + 0,8mg Atropiny
LEKI PRZECIWHISTAMINOWE
Histamina
Histamina powstaje przez dekarboksylacje histydyny. W największej ilości jest
wytwarzana w skórze, tkance płucnej i jelitach. Jest magazynowana w mastocytach i
bazofilach, co chroni ja przed rozkładem przez histaminazę. Praktycznie każda
tkanka zawiera histaminazę. Produkty rozkładu histaminy są wydalane przez nerki.
Histamina podana z zewnątrz jest rozkładana w ciągu 1 minuty.
Histamina jest uwalniana z mastocytów i bazofili :
" w trakcie reakcji antygen  przeciwciało
" alergizacji ustroju
" pod wpływem kinin, substancji P, somatostatyny, neurotensyny, fosfolipazy,
" po podaniu dekstranu (szczególnie wielkocząsteczkowego), morfiny,
kumaryny, trypsyny, środków cieniujących (zawierających jod)
" po transfuzji krwi
Histamina działa szybko i krótko. Aktywuje trzy rodzaje receptorów: H , H , H .
1 2 3
Jej działanie zależy od rozmieszczenia tych receptorów.
Rodzaje receptorów
Receptor H
1
Znajduje się w układzie krążenia i płucach.
Efekt pobudzenia receptora H :
1
" hydroliza inozytolu i wzrost stężenia wapnia wewnątrzkomórkowego
" generalnie wzrost cGMP
14
Farmakologia
1
" pobudzenie syntezy prostaglandyn
" skurcz niektórych mięśni gładkich (oskrzeli)
" wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych (obrzęk)
" rozkurcz mięśni gładkich naczyń (spadek RR)
" wzrost uwalniania niektórych hormonów
" pobudzenie glikogenolizy w mózgu
" histamina działa jako neurotransmiter w OUN
Receptor H2
Znajduje się w żołądku.
Efekt pobudzenia receptora H2:
" pobudzenie CA i wzrost stężenia cAMP
" wzrost wydzielania żołądkowego
" rozkurcz mięśni gładkich
" chrono - i inotropowo dodatnio na serce
" hamuje system immunologiczny
Efekt pobudzenia receptora H i H :
1 2
" hydroliza inozytolu i wzrost stężenia wapnia wewnątrzkomórkowego
" spadek RR
" bóle głowy
" wzrost HR
" zaczerwienienie skóry
" obrzęki
" pobudzenie syntezy prostaglandyn
Receptor H
3
Jest autoreceptorem w części presynaptycznej.
Efekt pobudzenia receptora H :
3
" spadek stężenia wapnia wewnątrzkomórkowego
" spadek uwalniania histaminy
Agoniści receptora H (Imelit, ą-metylohistamina) znoszą wszystkie efekty pobudzenia
3
receptora H ,czyli powodują:
1
" zahamowanie OUN
" zniesienie skurczu mięśni przewodu pokarmowego
" zahamowanie wydzielania żołądkowego
" rozkurcz oskrzeli
" rozkurcz naczyń
" działanie chronotropowe ujemne
Antagoniści receptora H3 (Tioperamid, Impromidina, Betahistyna).
Główne działanie histaminy:
" rozszerza naczynia i powoduje spadek RR
" rozszerza naczynia skórne (flushing)
" powoduje szok pohistaminowy, asfiksję i śmierć
" zwiększa przepuszczalność naczyń (rozszerza prekapilary i kapilary, kurczy
większe tętnice i żyły)
" podana podskórnie wywołuje klasyczne objawy zapalenia
14
Farmakologia
2
" zwiększa automatyzm i kurczliwość mięśnia sercowego (działa batmo- i
inotropowo dodatnio)
" rozszerza mięśnie gładkie oskrzeli, macicy i przewodu pokarmowego
" pobudza wydzielanie żołądkowe (nie wpływa na wydzielanie innych
gruczołów zewnątrzwydzielniczych)
" działa psychotropowo
" pobudza wydzielanie niektórych hormonów
Leki przeciwhistaminowe
Mają podobną budowę do histaminy (zawierają w swojej molekule ugrupowanie
antyhistaminowe). Kompetycyjnie i odwracalnie hamują działanie histaminy.
Leki przeciwhistaminowe I generacji
Są to antagoniści receptora H1.
" pochodne atanoloaminy
" pochodne etylenodiaminy
" pochodne alkiloaminy
" pochodne piperazyny
" pochodne fenotiazyny
" pochodne piperydyny
Działanie:
" hamują działanie histaminy na mięśnie gładkie oskrzeli i naczyń (ale nie są
skuteczne w astmie bo skurcz oskrzeli jest wywołany działaniem nie tylko
histaminy)
" zapobiegają asfiksji i śmierci
" hamują przepuszczalność naczyń
" hamują OUN
Działania niepożądane:
" ośrodkowe
" atropinowe
" zaburzenia żołądkowo  jelitowe (szczególnie po etylenodiaminach)
Wskazania:
" alergie górnych dróg oddechowych
" wspomagająco w astmie
" obrzęk Quinckego
" świąd alergiczny (np. po pochodnych butyrofenonu)
" zaburzenia potransfuzyjne
" polekowe stany alergiczne
" wymioty lokomocyjne
" choroba Meniera
Pochodne etanoloaminy:
" Difenhydramina (Betadrin p.o. 25-75mg)
Działanie:
14
Farmakologia
3
" psychodepresyjne
" atropinowe
" przeciwwymiotne
Wskazania:
" wyprysk i pokrzywka
" katar sienny
" obrzęk Quinckego
" choroba lokomocyjna
Pochodne etylenodiaminy:
" Antazolina (Phenazolinum)
" Chloropiramina (Suprostin)
" Tripelenamina
" Pirybenzamina
Działanie:
" miejscowo znieczulające
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Pochodne alkiloaminy:
" Bromfeniramina
" Chlorfeniramina
" Dekschlorfeniramina
" Klemastyna (Clemastinum, Tavegyl)
" Triprolidina
Mają mało działań niepożądanych.
Pochodne piperazyny:
" Cyklizyna
" Meklizyna
" Thenalidin Calcium
Działanie:
" uspakajające i przeciwlękowe
" silnie spazmolityczne i atropinowe
Pochodne fenotiazyny:
" Prometazyna (Diphergan)
" Hydroksyzyna (Hydroxizinum)
Działanie:
" uspakajające i nasenne
" przeciwwymiotne
" silnie atropinowe i przeciwdopaminowe
14
Farmakologia
4
siła działanie działani działanie działanie czas
działania uspokaja e przeciw- niepożą- działani
antagoni- -jące cholino- wymiotne dane ze a (h)
stycznego lityczne strony
wobec przewod
receptora u
H pokarmo-
1
wego
Etanoloaminy ++ ++ +++ ++ + 3  6
Etylenodiamin ++ + ~ ~ +++ 3  6
y
Alkiloaminy +++ ++ ++ ~ ~ 4  12
Piperazyny +++ +++ + +++ + 4  24
Fenotiazyny +++ ++++ +++ ++++ + 4  24
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki przeciwhistaminowe II generacji
Są to antagoniści receptora H lub H .Stosowane są od około 5 lat. Mają bardzo długi
1 2
czas działania. Nie powodują niepożądanych działań atropinowych i ze strony
przewodu pokarmowego. Są skuteczne w pokrzywce alergicznej, katarze siennym i
alergicznym zapaleniu spojówek.
Antagoniści receptora H
1
" Cetirizyna (Zyrtec)  działa przez 24h
" Astemizol (Hismanal)  działa przez 24h (a metabolity przez 10 dni)
" Loratadyna (Claritine)  działa przez 24h
" Terfenadyna (Teldene)  działa przez 24h
Antagoniści receptora H
2
Są to bardzo skuteczne leki przeciwwrzodowe.
" Cimetydyna (Tagamet p.o., i.v. 4  6 x 200mg)
- obecnie rzadko stosowana
- działania niepożądane: dezorientacja, zawroty głowy,
halucynacje, omamy, majaczenie, zaburzenia motoryki przewodu
pokarmowego, ginekomastia i mlekotok
" Ranitydyna (Ranigast, Zantac p.o., i.v. 2x 150mg)
- działa 8 razy silniej od cimetydyny
- ma dużo mniej działań niepożądanych niż cimetydyna
" Famotydyna (Ulfamid, Famogast p.o. 150mg)
" Lokstydyna
" Lamitydyna nowe leki o bardzo długim i powolnym działaniu
14
Farmakologia
5
" Oksymetydyna
" Roksatydyna
Leki zapobiegające uwalnianiu histaminy
i innych mediatorów z tkanek
" Kromoglikan disodowy (Intal)
" Nedokromil sodowy (Tilade)
" Oksetamid (Oksetal)
" Ketotifen (Ketotifen)  blokuje także receptor H
1
Wykład
DYCHAWICA OSKRZELOWA
Definicja
Dychawica oskrzelowa to reakcja alergiczna na terenie oskrzeli. Jest to definicja
niekompletna, bo może wystąpić astma bez reakcji alergicznej.
Objawy dychawicy oskrzelowej
" obturacja dróg oddechowych (skurcz, obrzęk i nadmierne wydzielanie
zmienionego śluzu)
" nagle pojawiający się napad duszności wydechowej
Typy dychawicy oskrzelowej
1. Astma atopowa  występuje gdy do ustroju dostaje się alergen. Jest to
odczyn natychmiastowy. Ma podłoże genetyczne (już w dzieciństwie
występowały objawy egzemy). Napady astmy zależą od kontaktu z
alergenem. Testy skórne są dodatnie. Występuje duże stężenie IgE. Mimo
ostrych napadów astmy nie dochodzi do zgonu. Rokowanie dobre. Przy
pierwszym kontakcie z antygenem limfocyty produkują przeciwciała IgE,
które wiążą się z powierzchnią mastocytów. Podczas następnego kontaktu
dochodzi do wiązania antygenu z przeciwciałami IgE znajdującymi się na
powierzchni mastocytów, co powoduje ich degranulację i uwolnienie
histaminy, prostaglandyn i innych mediatorów, które kurczą oskrzela
(zostaje także pobudzony nerw X).
2. Astma nieatopowa  nie występuje reakcja alergiczna i natychmiastowy
odczyn. Nie ma podłoża genetycznego (nie występowała egzema w
dzieciństwie). Długotrwające i łagodne napady astmy wywołane są przez
wysiłek, zmęczenie, zmiany temperatury i stany zapalne dróg
14
Farmakologia
6
oddechowych. Testy skórne są ujemne. Choroba może przybrać postać
przewlekłą i doprowadzić do zgonu. W astmie nieatopowej występuje
nadwrażliwość oskrzeli na czynniki kurczące. Najważniejszą rolę odgrywa
pobudzenie AUN (SNS rozszerza oskrzela, a PNS kurczy)
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki stosowane w dychawicy oskrzelowej
" Leki hamujące i zapobiegające reakcji alergicznej
" �  adrenomimetyki
" Cholinolityki
" Leki miolityczne
" Leki mukolityczne
1. Leki hamujące i zapobiegające reakcji alergicznej
ACTH
Glikokortykosteroidy
" Beklometazon (Beclocort - aerosol)
" Budezonid (Pulmicort  aerosol)
" Prednizon
" Prednizolon
" Deksametazon p.o., i.v.
" Betametazon (Diprophos)
" Metyloprednizolon
Działanie:
" zapobiegają i przerywają napad astmy
" hamują degranulację mastocytów i syntezę prostaglandyn
" uwrażliwiają receptory �2 na działanie KA (znoszą tachyfilaksję)
" hamują powstawanie obrzęków
" mają działanie przeciwhistaminowe
Działania niepożądane:
Zależą od rodzaju preparatu.
" zaburzenia gospodarki wodno  elektrolitowej (retencja sodu i wody)
" zahamowanie czynności hormonalnej nadnerczy
" cukrzyca
" choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
" zaćma
14
Farmakologia
7
" choroba Cushinga
" osteoporoza
" psychozy
" nadciśnienie
" spadek odporności
" fluorowane GKK powodują miopatie
" długie podawanie średnich dawek GKK powoduje: osteoporozę, zanik
skóry, cukrzycę, kruchość naczyń
" krótkie podawanie średnich dawek GKK nie powoduje działań
niepożądanych
Kromony
" Kromoglikan disodowy (Intal)
" Nedokromil sodowy (Tilade)
" Ketotifen (Ketotifen, Zoditen, Pozitan)
" wziewne preparaty złożone
- Ditec (Intal + Fenoterol)
- Aarone (Intal + Reproterol)
Leki immunosupresyjne
2. �  adrenomimetyki
" Adrenalina
" Izoprenalina  wziewnie, i.v.
" Oksyprenalina (Astmopent  wziewnie, p.o., i.v.)
" Salbutamol  wziewnie
" Fenoterol (Berotec  wziewnie)
" Terbutalina (Bricanyl  wziewnie)
" Rimiterol (Asmaten  wziewnie)
" Reproterol (Bronchodil  wziewnie)
" Cenbuterol (Spiropent  p.o.)
Działanie:
" rozkurczają mięśnie gładkie oskrzeli
" hamują uwalnianie mediatorów z mastocytów
" poprawiają klirens śluzowo  rzęskowy
" zwiększają sekrecję gruczołów oskrzeloeych
Działanie niepożądane:
" tachykardia
" bóle wieńcowe
" zaburzenia rytmu serca
" nadciśnienie
" niepokój
" bezsenność
" drżenie mięśni
14
Farmakologia
8
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
3. Cholinolityki
" Atropina
" Bromek ipratropium (Atrovent  wziewnie)
" Tizynomina (Multergan)
Działanie:
" hamują pobudzenie nerwu X
" hamują wydzielanie gruczołów oskrzelowych
" działają słabo, przez około 8h
4. Leki miolityczne
Papaweryna
Metyloksantyny
" Aminofilina
" Teofilina
" Diprofilina
Działanie:
" hamują fosfodiesterazę i powodują wzrost stężenia cAMP
" blokują receptory adenozynowe
" zmniejsza stężenie wapnia wewnątrzkomórkowego
" pobudzają uwalnianie KA
" poprawiają klirens śluzowo  rzęskowy
" pobudzają ośrodek oddechowy
" hamują uwalnianie mediatorów reakcji alergicznych
" zwiększają kurczliwość przepony
" zmniejszają męczliwość mięśni
Działania niepożądane:
" zapaść (przy zbyt szybkim podaniu)
" podrażnienie błony śluzowej żołądka
" bezsenność
" bóle głowy
" tachykardia
" spadek RR
5. Leki mukolityczne
" Acetylocysteina (Mucosolvin)
" Karbocysteina (Mucolina)
" Mesna (Mistabron)
" Bromheksyna (Flegamina)
14
Farmakologia
9
" Ambroksol (Mucosolvan)
" Pulmex (preparat roślinny)
Zasady leczenia dychawicy oskrzelowej
1. Doraz
ne stosowanie leków rozszerzających oskrzela. Zaleca się
stosowanie krótkodziałających � - adrenomimetyków. Jeżeli stosuje się je
2
częściej niż 2 razy dziennie to przechodzimy do 2 etapu leczenia.
2. Przewlekła inhalacja lekami przeciwzapalnymi i �2 - adrenomimetykami  na
żądanie + wziewnie GKK (2x 100 - 400�g) lub kromoglikan disodowy.
3. Wziewnie duże dawki GKK
4. wziewnie duże dawki GKK + przewlekłe podawanie leków rozszerzających
oskrzela (wziewnie długodziałające �  adrenomimetyki teofilina o
2
przedłużonym działaniu długodziałające �2  adrenomimetyki w
tabletkach wziewnie duże dawki krótkodziałających �  adrenomime-
2
tyków kromoglikan disodowy lub nadekromil sodowy)
5. przewlekłe podawanie GKK w tabletkach
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
WYKA
AD
LEKI PRZEWODU POKARMOWEGO
Funkcje przewodu pokarmowego
" wydzielnicza
" absorbcyjna
" wydalnicza
Wszystkie funkcje przewodu pokarmowego podlegają regulacji nerwowej i
humoralnej. Najważniejszym czynnikiem regulującym funkcje przewodu
pokarmowego jest nerw X.
istotne znaczenie w regulacji czynności gruczołów żołądkowych mają także: gastryna,
histamina, acetylocholina, pentagastryna, enkefalina, somatostatyna.
Fazy wydzielania żołądkowego
" faza głowowa (ośrodkowa)
Bodz
ce węchowe, smakowe i wzrokowe zwiększają napięcie nerwu X, co powoduje
wzrost wydzielania Ach, która pobudza gruczoły żołądka do wydzielania HCl. W fazie
głowowej komórki G wydzielają gastrynę a mastocyty  histaminę. Na fazę głowową
przypada 10% wydzielanego HCl.
" faza żołądkowa
Pokarm rozciągając ścianę żołądka powoduje pobudzenie splotów śródściennych i
wzrost wydzielania HCl. Poza tym nieco nadtrawiony pokarm jest bodz
cem
15
Farmakologia
0
chemicznym zwiększającym wydzielanie HCl. Na fazę żołądkową przypada 50%
wydzielanego HCl
" faza jelitowa
Pokarm docierając do chemo- i neuroreceptorów zlokalizowanych w jelicie pobudza
wydzielanie wielu substancji, które wpływają na wydzielanie HCl.
Substancje wpływające na wydzielanie HCl
Substancje pobudzające wydzielanie HCl
" acetylocholina, która wydziela się na zakończeniach nerwu X, pobudza
uwalnianie gastryny i histaminy
" histamina wydzielana przez mastocyty; jest najsilniejszym stymulatorem
wydzielania HCl
" gastryna wydzielana przez antrum i jelito cienkie.
Ach f&
H+
ę!Ca2+
Pompa
Gastryna f& ATP cAMP
protonowa
K+
Histamina f& CA
Substancje hamujące wydzielanie HCl
" Prostaglandyny PGE i PGE
1 2
- są najważniejszymi substancjami hamującymi wydzielanie HCl
- hamują syntezę węglanów i fosfolipidów błonowych
- zwiększają oporność błony śluzowej żołądka na działanie HCl
- wpływają na transport elektrolitów
- poprawiają ukrwienie błony śluzowej żołądka
- stabilizują błony lizosomalne
- bezpośrednio modulują wydzielanie HCl
- działają gastroprotekcyjnie
" Somatostatyna
- hamuje wydzielanie HCl, bo zmniejsza stężenie Ca2+
wewnątrzkomórkowego
" Cholinolityki (np. Pirenzepina)
- hamują wydzielanie HCl, bo blokują receptory M
" Antagoniści receptora H
2
15
Farmakologia
1
- hamują wydzielanie HCl, bo blokują receptory H
2
(blokada rec.H2zahamowanie CA cAMPzahamowanie
pompy pompy protonowej)
" Inhibitory pompy protonowej
Kwaśna treść pokarmowa dostając się do dwunastnicy pobudza uwalnianie sekretyny,
która hamuje wydzielanie HCl, a pobudza wydzielanie trzustkowe.
Kwaśna treść pokarmowa aktywuje pepsynę, która jest nieaktywna w pH poniżej 4.
Zaburzenia motoryki i wydzielania (szczególnie wzrost stężenia HCl prowadzi do
choroby wrzodowej) są najczęstszymi zaburzeniami przewodu pokarmowego.
Leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego
Leki działające na fazę 1
" Gorycze  Tinctura Chinae, Tinctura Strychni, Tinctura Gentianae
- przyprawy, chrzan, pieprz, kminek, goz
dziki
Leki te działają na kubki smakowe oraz droga odruchową. Są to używki.
Działają łagodnie. Są stosowane w leczeniu niedokwaśności, kacheksii, braku
łaknienia i w celach diagnostycznych.
Leki pobudzające fazę 2 wydzielania żołądkowego (humoralną)
" 10% kwas solny (Acidol)  podawany w kroplach (30 kropli), zaleca się
picie przez szklana rureczkę ponieważ niszczy szkliwo
" Glutacidol  kwas glutaminowy  tabl. 300, 500mg
" Histamina  stosuje się tylko w celach diagnostycznych 9S.C.  500MG)
Agoniści receptora H (Betarol, Ipramidyna) działają podobnie. Praktycznie nie
2
działaja na receptor H więc nie wywołują zmian krążeniowych.
1
" Pentagastryna (syntetyczny analog gastryny) stosowana w celach
diagnostycznych.
" Kofeina  ściągają krew z jelit do OUN. Powodują wzrost wydzielania HCl
(powoduje zahamowanie fosfodiesterazy ę!cAMP HCl
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki stosowane w nadkwaśności i chorobie wrzodowej
Etiologia choroby jest nieznana. Warunkiem choroby jest stan gdy czynniki agresji,
czyli patogenetyczne przeważają nad czynnikami obrony. Wzrost wydzielania HCl
powoduje martwicę błony śluzowej co powoduje wzrost uwalniania histaminy z
mastocytów, która działa na receptory H (błędne koło).
2
do czynników powodujących wzrost wydzielania HCl należą:
" Ach  stąd częstsze bóle w nocy
" żółć  ułatwia penetrację HCl przez błonę śluzową
" pepsyna  zwiększona proteoliza
" enzymy lizosomalne
" stres
" leki  rezerpina, GKK, ASA
" alkohol, nikotyna
bariery
15
Farmakologia
2
" destrukcja śluzu śluzówkowej spadek
" złuszczenie śluzówki
oporności
" ogniskowa martwica utajone krwawienia
błony
śluzówki
śluzowej
ASA " podwzgórze-przysadka-nadnercza wydzielania
i inne śluzu
salicylany
ę! wolnego HCl
ogniskowe
ubytki lub
" alergiczna nadwrażliwość
owrzodzenia
" ę!łamliwości naczyń
" trombocytopenia
" spadek adhezji płytek
" hipoprotrombinemia
" niezidentyfikowany mechanizm KRWOTOKI
krwotoczny
Choroby wrzodowej nie leczy się chirurgicznie. Ostatnio postulowana jest teoria o
zakażenie Helicobacter pylori. Bakteria ta zakaża światło żołądka, występuje stan
zapalny błony śluzowej żołądka.%0% mieszkańców Europy jest zakażona H.
pylori.Choroba wrzodowa rozwinęła się u 10% zakażonych. Zakażenie prowadzi do
przewlekłego nieżytu żołądka, upłynnienia śluzu i działania nekrotycznego. H. pylori
może mieć role usposabiającą do nawrotów choroby wrzodowej (pojawia się głównie
wiosną lub jesienią).
Czynniki obronne błony śluzowej żołądka
" czynniki alkalizujące  śluz, ślina (ok. 2l/24h). Żucie gumy lub zapałka w
zębach (a la Cobra) zwiększa wydzielanie śliny.
" lepsze ukrwienie błony śluzowej żołądka  przepływ naczyniowy
" prostaglandyny
" peptydy wydzielane przez błonę śluzową żołądka i dwunastnicy  glukagon,
sekretyna, somatostatyna.
Leki hamujące wydzielanie soku żołądkowego:
" Sole bromu
15
Farmakologia
3
- Natrium bromatum
- Klalium bromatum 500mg  1g (dawka jednorazowa)
- Solutio Erlenmayeri
" Barbiturany
- Luminal
- Phanodorm 50mg  1g
- Ipronal
" Preparaty psychoplegiczne
- Meprobamat  200  400mg
- Deprol  400mg
- Hydroxizynum  10  25mg
- Fenactil  10  25mg
- Elenium  5  10mg
- Thioridarinum  25  30mg
Leki cholinolityczne
" Atropinum sulphuricum  0,5  1mg
" Extractum Belladonnae sicum  15  20mg
" Extractum Belladonnae fluidum  40  80mg
" Tinctura Belladonnae  100  500mg
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Cholinolityki syntetyczne
" Spasmophen  drag. 5mg
" Spasmophen duplex  drag. 10mg
" Isamid  drag. 5mg
" Pepulsan  drag. 50mg
" Neopepulsan  drag, 15,50mg
" Gastripan  drag. 5, 10mg
" Bromek chininy  kaps. 2,5; 5 mg
Cholinolityki syntetyczne nie maja działania ośrodkowego. działają ganglioplegicznie,
co polepsza ich właściwości spazmolityczne. Część działa także papawerynowo. Mają
zastosowanie w chorobie wrzodowej, stanach skurczowych jelit, przewodów
żółciowych, colitis spastica.
Pirenzepina  ma słabe działanie ośrodkowe, działa cholinolitycznie, ale ze
śladowym wpływem na oko, ślinianki. Działa głównie na receptor M w żołądku. Nie
1
ma działań ubocznych atropiny. Skuteczność  80% wyleczenia choroby wrzodowej
dwunastnic, 40  60% - żołądka.
" Gastrozepin  tabl. 25mg
" Pirengast  amp. 10mg
"
Inhibitor pepsyny  Ebimar
Antagoniści receptora H
2
Obecnie są najczęściej stosowane.
Eliminują objawy choroby, przyspieszają gojenie, hamują wydzielanie HCl/
15
Farmakologia
4
" Cymetydyna (Tagamet)
" Ranitydyna (Ranigast, Zantac)
" Famotydyna (Famogast, Ulfamid)
Są skuteczne w 80% w chorobie wrzodowej dwunastnicy. Cymetydyny nie należy
długo stosować (poniżej 4 tygodni) ponieważ hamuje OUN, powoduje omamy, bóle i
zawroty głowy. Ponadto powoduje mlekotok i ginekomastię. Przeciwwskazana jest w
ciąży i laktacji.
Lepsza do stosowania jest ranitydyna. działa 8 razy silniej i o wiele dłużej (12h a nie
5h). Działania niepożądane są znacznie słabsze.
Famotydyna powoduje czasem żółtaczkę zastoinową, leukopenię
Roksatydyna, lamitydyna, tiotydyna (działają nawet do 48h), oxometydyna,
nizatydyna.
Inhibitory pompy protonowej
" Omeprazol (Losec)
" Lansoprasol (Lanzol)
" Pantoprazol (Controloc)
Działają bardzo długo (do kilku tygodni) i silnie. Nie wpływają na aktywność pepsyny.
Są skuteczne (w 100%) w chorobie wrzodowej. Nie zauważono konkretnych działań
niepożądanych.
Leki zobojętniające
Nie wpływają na wydzielanie kwasu solnego ale zobojętniają go na zasadzie reakcji
chemicznej. Hamują aktywność pepsyny. Niektóre leki zobojętniające gwałtownie
podwyższają pH w żołądku, co prowadzi do następczego wydzielania HCl. Znoszą ból
w chorobie wrzodowej. Są pełnowartościową grupą leków przeciwwrzodowych o
skuteczności H  blokerów. Czas ich działania wynosi około 30 min. Terapia lekami
2
zobojętniającymi musi trwać około 4 tygodni (jest w 80% skuteczna).
Leki zobojętniające zmieniają farmakokinetykę wielu leków
Działanie niepożądane
" zaburzenia równowagi kwasowo  zasadowej (choroby nerek)
" utrata apetytu
" osłabienie
" skłonność do zakażeń przewodu pokarmowego
Związki glinu
" wodorotlenek glinu
" fosforan glinu
" monoglicynian glinu
" zasadowy węglan glinu
" sodowo  glinowy dihydroksywęglan
" fosforan glinu (żel)
Związki glinu podwyższają pH do 4. Nie hamują aktywności pepsyny i nie powodują
następczego wzrostu wydzielania HCl. Powodują zaparcia.
Związki magnezu
15
Farmakologia
5
" trójkrzemian magnezu (Magnosil)
" węglan magnezu
" magnesium ustac
Związki magnezu działają silnie zobojętniająco. Mają działanie przeczyszczające.
Związki wapnia
" węglan wapnia
Związki wapnia dają uczucie wzdęcia (tworzy się CO ). Nie zaburzają równowagi
2
kwasowo  zasadowej. Po dłuższym leczeniu związkami wapnia i diecie mlecznej
powstają kamienie nerkowe.
Wodorowęglan sodu
Ma najsilniejsze działanie zobojętniające (alkalizuje nawet do pH 7). Przynosi szybką
ulgę ale aby utrzymać efekt terapeutyczny należy podawać go co 1h. Może
powodować wzdęcia. Zwiększa wydzielanie HCl. Oczyszcza rany. Ma działanie
przeciwzapalne. Zwiększa wydzielanie gruczołów oskrzelowych.
Wikalina ( mieszanina soli magnezowych z substancjami roślinnymi)
Ma działanie przeciwzapalne, ściągające, odkażające, rozkurczające i
przeczyszczające.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Preparaty złożone zawierające leki zobojętniające
" Gastro
" Gasterin
" Gastrinal
" Maalox
" Alumag
" Alugastrin
" Kompensan S
Leki osłaniające
Leki osłaniające osłaniają błonę śluzową przed żrącym działaniem HCl. Działają
wyłącznie miejscowo. Nie mają działań niepożądanych.
" węglan bizmutu
Działa łagodnie. Tworzy z wydzieliną nadżerki warstwę ochronną.
" cytrynian potasowo  bizmutawy (Ventrisol  roztwór koloidalny)
Jest związkiem chelatującym. Ułatwia gojenie się nadżerek. Jest skuteczny w 90%.
Leczenie Ventrisolem powinno trwać około 4 tygodni. Barwi zęby, protezy, język,
dziąsła i kał na czarno.
" sukralfat (Ancrusal, Venter)
Sukralfat to sól glinowa oktasiarczanu sacharozy, która w obecności HCl przybiera
konsystencje lepkiej masy. Zobojętnia nadmiar HCl. Hamuje wydzielanie pepsyny.
Absorbuje kwasy żółciowe. Sukralfat jest skuteczny w 70%.
" preparaty roślinne (pomocnicze leki osłaniające)
- siemie lniane
- korzeń prawoślazu
- liście ślazu
15
Farmakologia
6
Inne leki stosowane w chorobie wrzodowej
" mizoprostol (Cytotec)
Jest analogiem PGE. Hamuje wydzielanie HCl. Reguluje przepływ krwi. Nasila
-
wydzielanie śluzu i HCO . Mizoprostol stosowany jest w leczeniu choroby wrzodowej i
3
profilaktyce choroby wrzodowej w trakcie leczenia NLPZ.
Może powodować zaburzenia jelitowe.
" karbenonoksolon
Jest otrzymywany z korzeni lukrecji. Wzmacnia błonę śluzową żołądka. Pobudza
wydzielanie śluzu. Działa przeciwzapalnie. Może osłabiać siłę mięśni i powodować
nadciśnienie.
" proglumid
Jest to pochodna kwasy izoglutaminowego. Jest blokerem receptora gastrynowego.
Hamuje wydzielanie HCl. Ma działanie miolityczne. Jest pomocniczym lekiem
przeciwrzodowym.
Schemat leczenia choroby wrzodowej
�! leki uspokajające  bromki, fenobarbital
anksjolityki  meprobamat, diazepam
leki przeciwdepresyjne  deksepina
leki działające na podwzgórze  sulpiryd
�! leki osłaniające
�! leki hamujące wydzielanie HCl
�! leki gastroprotekcyjne
�! leki przeciwzapalne i prokinetyczne
�! leki stosowane w eradykacji Helicobacter pylori:
" metronidazol lub tynidazol
" amoksycylina
" klarytromycyna
" tetracyklina
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki przeciwwskazane w chorobie wrzodowej
" glikozydy nasercowe
" salicylany
" fenylobutazon
" indometacyna
" GKK
" alkaloidy Rauwolfii
" tolazolina
" wazopresyna
Wykład
15
Farmakologia
7
LEKI DZIAA
AJ
CE NA MOTORYK
JELIT
Motoryka jelit decyduje o mieszaniu, przesuwaniu i wydalaniu pokarmu.
Układ PNS decyduje o wydzielaniu gruczołów trawiennych, napięciu i perystaltyce
przewodu pokarmowego.
Histamina, CCK, gastryna pobudzają perystaltykę przewodu pokarmowego a
sekretyna i somatostatyna hamują.
Pokarmy zawierające błonnik pobudzają perystaltykę jelit a pokarmy zawierające
białko zwierzęce hamują.
Zwolnienie perystaltyki prowadzi do odwodnienia i utwardzenia mas kałowych.
Groz
nym powikłaniem operacji jest atonia jelit, która objawia się zupełnym zanikiem
perystaltyki.
PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU
Leki przeczyszczające
Leki przeczyszczające są bardzo często nadużywane. Najczęstszą przyczyną zaparć
jest dieta, otyłość i brak ruchu. Eliminacja tych przyczyn często likwiduje zaparcia.
Zastosowanie leków przeczyszczających:
" w wyjątkowych przypadkach zaparć
" przed zabiegiem operacyjnym
" przed badaniami diagnostycznymi
" w leczeniu zatruć
Działania niepożądane:
" upośledzenie wchłaniania pokarmów (w przypadku leków działających na
jelito cienkie)
" przekrwienie miednicy mniejszej
" podrażnienie błony śluzowej jelit
Osmotyczne leki przeczyszczające
" siarczan magnezu
" fosforan sodu
" glukoza
" sorbit
" laktuloza
Osmotyczne leki przeczyszczające nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego a
podane w roztworze hipertonicznym ściągają wodę do światła jelita. Osmotyczne leki
przeczyszczające działają na jelito cienkie i grube. Glukoza, sorbit i laktuloza
zwiększają fermentację. Siarczan magnezu ma działanie żółciopędne.
Środki poślizgowe (zmiękczające kał)
" parafina płynna (15ml)
Środki poślizgowe działają głównie na jelito cienkie ale także na grube. działają po
10h od przyjęcia. Rozmiękczając masy kałowe zwiększają poślizg. Parafina hamuje
wchłanianie pokarmów i wody. Parafina może powodować hipowitaminozę ADEK.
15
Farmakologia
8
Środki działające drażniąco
" olej rycynowy
Działa drażniąco na jelito cienkie i hamuje wchłanianie pokarmów. Olej rycynowy jest
rozkładany w dwunastnicy i jelicie czczym przez kwasy żółciowe i lipazę do glicerolu i
oleju rycynolowego, a powstające mydła pobudzają sekrecję i drażnią jelito.
Warunkiem działania oleju rycynowego jest obecność żółci i lipazy trzustkowej.
" glikozydy antrachinowe (Alax, Normosan)
Glikozydy antrachinowe składają się z aglkikonów i monosacharydów. Działają
bezpośrednio drażniąco na błonę śluzową jelita grubego. Powodują przekrwienie
narządów miednicy mniejszej. Mogą powodować kolkę jelitową i atonię przewodu
pokarmowego.
" fenoloftaleina
" hydroksyantranal
" ofsyfenizaty (Laxigen) działają drażniąco na
Podawany przewlekle może uszkadzać wątrobę. jelito grube
" bisakodyl
Nie powoduje przekrwienia miednicy mniejszej.
Leki zapierające
Antybiotyki
Stosuje się w biegunkach pochodzenia bakteryjnego.
Środki ściągające
" sole bizmutu (Bentozol, Bismutanal)
" garbniki (Tanina, kora dębu)
Środki ściągające zmniejszają wysięk, przesięk i przepuszczalność naczyń oraz mają
działanie przeciwzapalne. Sole bizmutu mają działanie ściągające, osłaniające i
zapierające. W ustroju z soli bizmutu mogą powstawać azotyny, które powodują
spadek RR.
Środki adsorbcyjne
" węgiel aktywowany
" trójkrzemian magnezu
Leki miolityczne i spazmolityczne
" papaweryna
" drotaweryna (No-Spa)
" difenoksylat (Reasec, Lomotil)
" Loperamid (Imodium)
Leki miolityczne i spazmolityczne są stosowane w ostrych i uporczywych biegunkach
różnego pochodzenia. Są to pochodne opium. Papaweryna poza działaniem
zapierającym łagodzi bóle miesiączkowe i skurcze macicy. Leki miolityczne i
spazmolityczne są bardzo często stosowane w kolkach. Drotaweryna działa szybciej i
silniej od papaweryny. Difenoksylat to pochodna petydyny stosowana w ostrych i
przewlekłych biegunkach ale stosowana w dużych dawkach ma działanie ośrodkowe i
może uzależniać. Przeciwwskazaniem do stosowania difenoksylatu jest ciąża,
laktacja i niewydolność krążenia. Loperamid działa 3  4 x silniej niż fenoksylat.
15
Farmakologia
9
Cholinolityki
" atropina i jej pochodne
" metylobromek hioscyny (Scopolan, Buscopan)
" adyfenina (Vegantin  amp. 25mg)
" vegentalgin
" vegantofen
" oksyfenonium (Antrenyl, Spasmophen  5mg)
" oksyfencyklimina (Daricon)
Hamuje wydzielanie żołądkowe. Znosi skurcze dwunastnicy i jelit. Stosowana jest w
chorobie wrzodowej i nieżytach żołądka.
" spasmobamat
" metantelina (Banthine)
Ma silne działanie ganglioplegiczne i słabe atropinowe a nie ma działania
ośrodkowego.
" probantelina (Pro Banthine  draż. 15mg)
" izopropamid (Izamid) działa 3x silniej niż atropina
" pipenzolat (Piptal  tabl. 5mg)
" tricyklamina (Elorine)
Preparaty galenowe możemy stosować w biegunkach ale zawierają one azot
trójwartościowy i przenikają do mózgu.
Cholinolityki syntetyczne nie przenikają do mózgu ale mają bardzo silne działanie i
powinny być stosowane tylko w kolkach. Mają działanie atropinowe, papawerynowe i
ganglioplegiczne.
Praca zbiorowa studentów IV roku z grupy A (2000/2001)
Zebrali : P.Be., K.Be., J.Sz.
Podziękowania dla wszystkich, którzy przyczynili się do napisania Wykładów z
Farmakologii 1999  2001 :
A.Ba., K.Be., P.Be., A.Bo., D.Ch., K.Cz.,A.Ja., P.Ja., P.Ku., B.Le., T.Po., A.Ry.,
J&J.Sz., S.Żu.
Przepraszamy za błędy.
Białystok, 29.05.2001
Brakuje wykładów:
" zaburzeniarytmu
" choroby naczyń obwodowych